скачать книгу бесплатно
Әҗәл. Син минем белән алай сөйләшмә. Ачуымны чыгарма. Ачуым яман минем, мине тыңламаганнарга рәхимсез мин.
Әлмәндәр. Күзең чыкмаган булса күр, җыенам бит.
Әҗәл. Үләргә җыенган кеше такта ышкыламый.
Әлмәндәр. Ахмак! Минем каберемә чардуган кирәк булачакмы? Чардуган корыр өчен такта кирәкме?!
Әҗәл. Анысы икенче эш, әйдә, тизрәк ышкыла.
Әлмәндәр. Туксан бергә җиткәч, тиз ышкылап булмый шул. Тот, дим тактаның теге башыннан.
Әҗәл. Мин монда такта башы тотарга килмәдем.
Әлмәндәр. Алайса, көт. (Такта ышкылый, үзе җыр суза.)
Ала карга дигән, әй, асыл кош,
Тәүбә иттең мәллә үлмәскә?
Син тәүбә итсәң, мин дә иттем
Әҗәл дуска кулым бирмәскә.
Әҗәл. Сүзеңнең кинаясенә төшенмим.
Әлмәндәр. Сүз түгел бу – җыр. Җырның җыртыгы юк. (Эшеннән туктап.) Син җырлый беләсеңме?
Әҗәл. Ышкыла, туктама. Әйдә, әйттем бит, вакытым тар, болай да озак юандым.
Әлмәндәр. Ашыктырма, арыдым… Озак яши ала карга… Адәм баласына ала карга гумере дә кызганыч диген, ә!
Әҗәл. Анысы минем карамакта түгел.
Әлмәндәр. Карамак, карамак. Муеның сузып минем янга син килгәнсең ич әле.
Әҗәл. Мыскыл итми генә сөйләшүеңне үтенәм.
Әлмәндәр. Алла-а, бигрәк әдәпле.
Әҗәл. Чардуган тактасын ышкылавыңны дәвам итүеңне үтенәм.
Әлмәндәр. Ашыксаң, үзең ышкыла.
Әҗәл. Андый эш белән шөгыльләнгәнем юк.
Әлмәндәр. Өйрәнерсең.
Әҗәл. Бу нинди тупаслык? Онытма, син мине түгел, мин сине алырга килдем.
Әлмәндәр. Укаң коелмас. Син минем гумеремне өзәргә килгәнсең әле, бер дә танавымны җыермыйм. (Такта ышкыларга керешә.)
Әҗәл. Ә син нигә үзең эшлисең? Бүтәннәр эшләр иде чардуганыңны.
Әлмәндәр. Үз эшемне кешегә калдырганым юк.
Әҗәл. Карап-карап торам да, бик ни күренәсең…
Әлмәндәр. Ни күренәм?
Әҗәл. Бик ни. Бик алай нитмә, синең кебекләрне күргән мин.
Әлмәндәр. Мин дә сине күргән.
Әҗәл. Аһа! Ошый башладың әле син миңа, картлач. Кайберәүләр мине күргәч мәлҗерәп төшәләр. Кул куйганда куллары калтырый. Алып китүе дә кызык түгел. Күрәм, синең белән шактый ук кызык булачак. Болай булгач көтәм, әйбәтләп ышкыла чардуганыңның так-тасын.
Әлмәндәр. Карылдап торма янымда, бар, урамга чыгып утыр!
Әҗәл. Юк, мин синең яныңнан китмим.
Әлмәндәр. Эшләгән кеше янында торганчы, пес иткән кеше янында тор.
Әҗәл (авызын зур ачып, рәхәтләнеп көлә). Шәп! Күптән көлгәнем юк иде. Куеп тор эшеңне, Әлмәндәр, утыр яныма. Тагын көлдер мине.
Капка ачыла, Гөлфирә керә.
Гөлфирә. Дәү бабай, мин кайттым. (Әлмәндәр ишетмәгәч.) Дәү бабай, дим! Мин кайттым.
Әлмәндәр (борылып карап). Ай, кызым кайткан. Кил әле монда, кил, кочакла дәү бабаңны.
Гөлфирә (йөгереп килеп, Әлмәндәрне кочаклый). Кычкырам – ишетмисең.
Әлмәндәр. Әҗәлетдин бабаң белән сөйләшеп тора идек.
Гөлфирә. Кем соң ул?
Әлмәндәр. Бер юньсез нәрсә инде шунда.
Гөлфирә. Алай димә, дәү бабай. Син үзең әйтәсең: кешеләргә ямьсез сүз әйтергә ярамый, дисең. Мин кайтканга сөендеңме, дәү бабай?
Әлмәндәр. Белмим инде, кызым, кем күбрәк сөенгәндер.
Гөлфирә. Мин дә, син дә…
Әлмәндәр. Теге дә.
Гөлфирә. Бабай белән әби өйдәләрме?
Әлмәндәр. Өйдәләр, кызым, өйдәләр. Әтиеңнәр ни хәлдә?
Гөлфирә. Әйбәт. Сәлам әйттеләр. Сиңа бик матур күлмәк җибәрделәр.
Әлмәндәр. Рәхмәт, кызым. Бар, инде өйгә кер.
Гөлфирә йөгереп өйгә кереп китә.
Әҗәл. Чибәр кыз үсеп килә.
Әлмәндәр. Күзең салма, явыз. Сиңа минем кебек ямьсезләр дә җитеп арткан.
Әҗәл. Әлмәндәр, бер акыл өйрәтимме үзеңә?
Әлмәндәр. Кирәкми, үз акылым җиткән. Арттан кергән акыл җил белән кире чыга.
Әҗәл. Ярый соң, үзеңә кара. Кызык, әйеме, Әлмәндәр, берәүләр мине көтеп торалар, мин килмим. Син көтмәдең – мин килдем. Хикмәт шунда: чакырылмаган җиргә кешеләр дә соңга калмыйча килә.
Әлмәндәр. Такылдап утырма, чурту-матыр, килгән юлыңнан кире кит.
Әҗәл. Ничек инде «кит»?.. Ничек аңларга?
Әлмәндәр. Шулай. Кыягазыңа кул куймыйм. Газраилең үзе килсен.
Әҗәл. Алай булмый.
Әлмәндәр. Була. Минем анда барырга вакытым юк. Өйләнәсем бар.
Әҗәл. Нишлисең бар?
Әлмәндәр. Өйләнәсем.
Әҗәл (тагын рәхәтләнеп көлә). Әкәмәт кеше син.
Әлмәндәр. Нигә авызыңны ерасың? Әгәренки дә беләсең килсә, сугышта югалган дүрт малаемның икесе өйләнмәгән иде. Үзем өчен бер өйләндем, бер малаем өчен икенче өйләндем, икенче малаем өчен тагын бер өйләнәсем бар. Ә син, тинтәк, җанымны сорап килгәнсең.
Әҗәл. Гафу ит, мин сорамыйм, Әлмәндәр, таләп итәм.
Әлмәндәр. Куркытты. Әлмәндәрнең мыегы да селкенмәде.
Әҗәл. Алайга китсә… (Әлмәндәр өстенә килә.)
Әлмәндәр (такта күтәреп). Килеп кара!
Әҗәл (туктап калып). Теге чакларда кызганмаган булсам…
Әлмәндәр. Кызганма идең…
Әҗәл. Әлмәндәр, кызмыйча гына, сабыр гына уйлап кара әле…
Әлмәндәр. Уйларга вакытым юк. Күтәр теге такталарны.
Әҗәл. Нишләтәбез?
Әлмәндәр. Такта ташыйбыз.
Әҗәл. Кая? Нәрсәгә?
Әлмәндәр. Төпченмә. Ташып бетергәч күрерсең.
Әҗәл. Вәт эләктем. (Такталар күтәрә.)
Ут сүнә.
Икенче күренеш
Алма бакчасы. Бакча рәшәткә белән уратып алынган. Рәшәткә яныннан сукмак үтә. Сукмактан узучылар Әлмәндәргә сәлам биреп узалар. Әлмәндәр җавап бирә. Әлмәндәр белән Әҗәл алачык ясыйлар. Әҗәл кадаклый, Әлмәндәр тактаны тотып тора.
Әлмәндәр. Кыздыр әйдә, Әҗәлетдин, кыздыр.
Әҗәл. Әйтмә шул сүзеңне.
Әлмәндәр. Әйтмә, җаным, шул сүзеңне,
Йөрәгемә ярамый.
Чүкеч сабын алай тотмыйлар, сарык, бармагыңа сугасың. Менә болай тот. Әйдә, әллүр.
Әҗәл, тырышып-тырышып, такта кадаклый.
Хәзер ничек, җайлымы, Әҗәлетдин?
Әҗәл. Эш түгел лә бу.
Әлмәндәр. Кәҗә маеңны чыгарамыни? Шулай ул. Ярый, ял итеп ал. Йә минем урынга үзең аягыңны сузарсың. Аннары җавап тот синең өчен теге дөньяда.
Әҗәл. Мин үлемсез. (Кадаклаудан туктап, фәлсәфәгә бирелә.) Үлемсез булу начар, Әлмәндәр. Үлү – зур бәхет ул. Сез кешеләр шуңа бәхетлеләр. Минем миллиард ел яшәвем сезнең бер ел гомерегезгә тормый. Сез төзисез, сез өмет белән яшисез. Минем өмет юк, мин – җимерүче.
Әлмәндәр. Җимермә, кем куша җимерергә!
Әҗәл. Дөнья шулай корылган, Әлмәндәр.
Әлмәндәр. Әйдә, ярар, кадакла.
Әҗәл. Ял итик бераз.
Берсе – бүкәнгә, икенчесе алачык идәненә утыралар.
Әлмәндәр. Алып китәм, дисең инде, ә?
Әҗәл. Шулай итәргә туры килә, Әлмәндәр.
Әлмәндәр. Хәзер үк, дисең инде, ә?
