скачать книгу бесплатно
Дамирә. Низам!..
Низам. Гафу итәсеңме?
Дамирә. Белмим.
Низам. Бел инде, Дамирә.
Дамирә. Казанга кайткач сөйләшербез, Низам.
Низам. Ай-яй-яй-яй-яй!..
Дамирә. Озакмыни?
Низам. Бик озак, Дамирә. Аңарчы үләм мин.
Дамирә. Үлмисең, Низам… Син егетләргә биргән антыңда тор, Низам. Бер кыз белән дә сөйләшмә, бер кызга да карама. Кич җиткәч, палатка эченнән чыкма.
Низам. Көләсеңме?
Дамирә. Чынлап әйтәм.
Низам. Әгәр чынлап әйтсәң, синеңчә эшләрмен, Дамирә. Чатыр эчендә гел сине генә уйлап ятармын. Әгәр дә син тагын килсәң нишләрмен?
Дамирә. Бүтән килмәм.
Низам. Үзем барырмынмы?
Дамирә. Хатлар гына язарсың. Синең хатларыңны уку рәхәт булыр.
Низам. Рәхмәт, Дамирә!
Ризван кереп карап тора.
Үбәргә рөхсәт итмисең инде, әйеме, Дамирә?
Дамирә. Әйе.
Низам. Дөрес эшлисең, Дамирә. Синең урыныңда мин дә нәкъ менә синеңчә эшләр идем. Үбәргә дип үрелсәм, Казанга кайткач, дип әйтер идем. Казанга кайткач, әйеме, Дамирә? Күрешкәннең беренче көнендә үк.
Ризван. Иптәш Рамазанов!..
Низам. Ризван?.. Ә, Ризван… Хәерле кич, Ризван!
Ризван. Хәерле төн!.. Эләктеңме?
Низам. Эләктем, Ризван. Менә таныш бул – Дамирә. Ә бу – Ризван. Исәнләш, Дамирә, Ризван белән. Исәнмесез, Ризван, диген.
Дамирә. Исәнмесез, Ризван!
Ризван. Исәнмесез!.. Ала-ай…
Пауза. Өчесе дә бер-берсенә карашып торалар.
Низам (ниһаять, түзмичә кычкырып җибәрә). Әйтсәң әйт инде сүзеңне, Ризван.
Ризван. Бер сүз дә әйтмим әлегә.
Низам. Әйдә, алайса, Дамирә, тизрәк китик.
Ризван. Кая?
Низам. Кая дип… килгән бит… Ерак араларны якын итеп. Озатып куярга кирәк ич инде.
Ризван. Шулаймыни?
Низам. Шулай икәнен күреп торасың.
Ризван. Яхшы. (Дамирәгә.) Сез чыгып торыгыз. Ә син, Низам, калып тор.
Низам (борылып кереп). Нәрсә инде тагын?!
Ризван. Ашыкма.
Низам. Китә бит. Әйт тизрәк сүзеңне.
Ризван. Китсә, эзләп табарсың. Шулай диген, ә?
Низам. Шулай инде, шулай. Шулай икәнен күреп торасың. Юкка утырдым синең арбаңа. Әгәр дә мәгәр икенче тапкыр… Ак тәүбә, кара тәүбә…
Ризван. Ашыкма… Гафу итәм. Соңгы тапкыр.
Низам. Соңгы тапкыр.
Ризван. Заһир белмәсен.
Низам. Белмәс.
Ризван. Гомәр сизмәсен.
Низам. Сизмәс.
Ризван. Ычкын.
Низам. Ычкынам. (Чыгып йөгерә.)
Ризван (як-ягына каранып). Басмасы шушы, Әсмасы кайда? Кара, кызык сүз килеп чыкты. Басма, Әсма. Басмасы, Әсмасы. Басмасы шушы, Әсмасы кайда? (Ләззәтләнеп көлә.) Юморны аңламыйсың дип көлгән булалар. Аңлыйм бит. Юморны аңламаган кеше шундый сүз уйлап таба аламы? (Такмаклап.) Басмасы, Әсмасы, басмасы, Әсмасы… (Кинәт җитдиләнеп, тирә-ягына каранып тора. Басмага кереп, яр өстен күзәтә. Тәнзилә үтеп барганны күреп, аны чакырып ала…)
Тәнзилә. Йокларга дип кайтып киткән идегез ич.
Ризван. Йоклаучылар да бар.
Тәнзилә. Ә син нигә монда?
Ризван. Минем нигәдер йокым килми. Туган көнемдә йоклап яту ничектер килешми дә.
Тәнзилә. Аңламассың сине… Нигә чакырдың?
Ризван. Яр буйлап үзеңә генә йөрү күңелсездер дип уйладым.
Тәнзилә. Минем күңелемне ачарга теләмисеңдер ич?
Ризван. Юк, үз күңелемне ачарга телим.
Тәнзилә. Шулаймыни? (Ризванга төбәлеп карап тора.)
Ризван. Нигә шулчаклы текәлеп карыйсың?
Тәнзилә. Синең кемлегеңне беләсем килә. Ничә ел бергә укып, аз гына да белмәгәнмен.
Ризван. Серле кеше мин, Тәнзилә.
Тәнзилә. Бүтәннәр йоклый дисең инде?
Ризван. Кайберәүләр йокламый. Низам, мәсәлән.
Тәнзилә. Гомәр белән Заһир йоклыймы?
Ризван. Гомәрне белмим, Заһир йоклый.
Тәнзилә. Аны йоклатып качтыгызмы?
Ризван. Йоклаган йоклый, йокламаган йокламый.
Тәнзилә. Нинди афоризм! Йә, ни сөйләшәбез?
Ризван. Индеме? Инде сөйләшәбез шул хакта… Әгәр дә синең минем белән сөйләшәсең килсә.
Тәнзилә. Ни өчен сөйләшмәскә?
Ризван. Син миңа бераз көлебрәк карыйсың бит.
Тәнзилә. Ничек «көлебрәк»?
Ризван. Ничек икәнен аңлатып бирә алмыйм. Көлебрәк, мыскыл итебрәк. Янәсе, мин синең өчен икенче сорт.
Тәнзилә. Мин кешеләрне сортларга аермыйм.
Ризван. Беләм, мин барысын да күзәтеп йөрим. Еш кына миннән көләләр, ләкин мине белми көләләр, көлгән кешеләр бервакыт үзләре дә белерләр.
Тәнзилә. Сөйләмә юкны, Ризван, кем синнән көлсен!
Ризван. Көләләр. Бер сүз әйтсәм, син дә көләчәксең.
Тәнзилә. Мәсәлән?
Ризван. Мин сине яратам, дисәм… Әнә, әйтәм бит, көләсең.
Тәнзилә. Көлмим ич.
Ризван. Авыз читең белән сиздермичә көләсең.
Тәнзилә. Кызык кеше икәнсең. Яратканыңны әлегә хәтле сизгәнем юк иде.
Ризван. Ә мин сиздермичә яратам.
Тәнзилә. Рәхмәт! Синнән ул сүзне ишетү – куанычлы хәл, Ризван. Тарих моны онытмас, алтын хәрефләр белән язып куяр. Ләкин син кызлар белән сөйләшмәскә ант иткән кеше бит, Ризван.
Ризван. Әйе, иткән кеше.
Тәнзилә. Ә үзең сөйләшәсең.
Ризван. Сөйләшү белән сөйләшүнең аермасы бар. Әгәр дә мин синең белән сөйләшер өчен сине махсус эзләп йөрсәм, антымны бозган булыр идем. Бу – очраклы сөйләшү.
Тәнзилә. Мәхәббәт сөйләрлек булгач очраклы сөйләшү буламы?
Ризван. Була. Мин бит «мәхәббәт» сүзен телгә алмадым, «яратам», дисәм, дип кенә әйттем. Шуны белеп торсаң, бүгенгә шул җитә. Калганын киләчәк күрсәтер.
Тәнзилә. Бар икән күрәселәр!..
Ризван. Әйе, бар. Җитди сөйләшүгә әзер тор, Тәнзилә.
Тәнзилә. Баш өсте, тәкъсир! Җитди кеше белән җитди сөйләшергә туры килер. Тик Заһир белән нишләрбез икән соң, ул да бит мине ярата.
Ризван. «Яратам» дип әйткәне бармы?
Тәнзилә. Әлегә юк югын. Ләкин…
Ризван. Димәк, мин беренче әйттем. Монысы – бер. Икенчедән, Тәнзиләне бер генә егет яратырга тиеш дигән закон юк.
Тәнзилә. Әмма минем берәүне генә яратырга хакым бар.
Ризван. Кемне дип сорамыйм, киләчәк күрсәтер.
Тәнзилә (Гомәр килгәнен күреп). Әнә Гомәр сине эзләп чыккан.
Ризван. Гомәр?.. Тәнзилә, мин сине күрмәдем. (Китәргә җыена.)
Тәнзилә. Ничек инде күрмәдең?
