скачать книгу бесплатно
Dantes narahatlığını, azacıq da olsa, ört-basdır edən gülüşlə dəstək verdi:
– Yəni, mən kapitan olmasaydım…
Kadruss donquldandı:
– Hm! Hm!
– Mən sizdən fərqli olaraq, Mersedes və adaxlılar haqqında yaxşı fikirdəyəm, kapitan olsam da, olmasam da Mersedes mənə sadiq qalacaq.
– Lap yaxşı, lap yaxşı! Evlənərkən inanmağı bacarmalısan; lakin dostum, fərqi yoxdur, mən sənə inanıram; vaxt itirmədən gedib gəlişini ona bildir və planlarını bölüş.
– Gedirəm, – Edmon cavab verdi.
O, atasını öpüb, Kadrussa baş əyib çıxdı. Kadruss bir az da qocanın yanında oturduqdan sonra onunla görüşüb, Senak küçəsinin tinində onu gözləyən Danqların yanına döndü.
Danqlar soruşdu:
– Nə oldu, onu gördünmü?
Kadruss cavab verdi:
– Gördüm.
– Sənə kapitanlığa ümid etdiyini dedi?
– O, bu haqda danışanda artıq özünü kapitan kimi aparırdı.
– Belə de! Həddindən artıq tələsir!
– Lakin görünür, Morrel ona vəd verib…
– Çox sevinclidir?
– Kobudluq həddində, hətta tanınmış adam kimi xidmət, bankir kimi pul da təklif edirdi.
– Sən də imtina etdin?
– İmtina etdim. Lakin ondan borc da ala bilərdim, çünki həyatda gördüyü ilk pulları ona heç kim yox, mən borc vermişdim. Lakin cənab Dantesin heç nəyə ehtiyacı yoxdu: tezliklə kapitan olacaq!
– Lakin hələ kapitan deyil!
– Heç kapitan olmasa yaxşıdır, yoxsa onunla heç danışmaq da mümkün olmaz.
– Biz istəsək o, indiki kimi, hətta ola bilsin, ondan da aşağıda ola bilər.
– Nə deyirsən?
– Heç nə, mən sadəcə öz-özümə danışıram. O, hələ də gözəl katalanlıya aşiqdir?
– Hədsiz dərəcədə; artıq ora yollandı. Lakin ya mən çox yanılıram, ya da bu tərəfdən onu pis xəbərlər gözləyir.
– Aydın danış.
– Nəyə görə?
– Bu sənin düşündüyündən daha əhəmiyyətlidir. Axı sən Dantesi sevmirsən?
– Mən qürurlu adamları sevmirəm.
– Sən bu katalanlı qız haqqında bildiklərinin hamısını mənə danış.
– Əmin olmadığım heç nəyi deyə bilmərəm, lakin elə şey görmüşəm ki, gələcək kapitanın onlara yolçuluğu zamanı, Qədim Xəstəxananın qarşısında, xoşagəlməz hadisə baş verməsindən qorxuram.
– Nə gördün? Danış görüm.
– Mersedesin hər dəfə şəhərə gəlişi zamanı onu yekəpər, qara gözlü, qırmızı sifət, qara saçlı, hirsli, katalanlı bir oğlan ötürür. Mersedes onu “əmi oğlu” deyə çağırır.
– Doğrudanmı!… Sən bu qardaşın onun arxasınca süründüyünümü düşünürsən?
– Güman edirəm, iyirmi yaşlı o yekəpər oğlanla on yeddi yaşlı gözəl qız arasında başqa nə ola bilər?
– Deyirsən, Dantes Katalana getdi?
– Yanımdan getdi.
– Biz də ora getsək, “Rezerv”də dayanaraq qarşımızda bir qədəh Malqa şərabı ilə xəbərlərdən hali ola bilərik.
– Bəs onları bizə kim çatdıracaq?
– Biz Dantesin yolunun üstündə olacağıq, üzünə baxanda nə baş verdiyini görəcəyik.
– Amma pulu sən ödəyəcəksən, – Kadruss dedi.
– Əlbəttə.
Hər ikisi cəld addımlarla deyilən yerə yollandılar. Meyxanaya gəldikdə bir butulka şərab və iki qədəh gətirməyi tələb etdilər.
Qoca Pamfildən Dantesin on dəqiqə əvvəl meyxananın qabağından keçdiyini öyrəndilər.
Dantesin Katalana getdiyindən əmin olduqdan sonra, budaqları bir sürü quşla dolu çinar və əncir ağaclarının altında oturaraq, quşların yazın ilk aydın günlərdən birinin vəsfini dinləməyə başladılar.
III. KATALANLILAR
İki dostun qurtum-qurtum Malqa şərabı içə-içə qulaqlarını şəkləyib yola baxdıqları yerin, günəş və şimal-qərb küləyinin yandırdığı keçəl təpələrin yüz addımlığında, Katalan kəndi yerləşirdi.
Bir dəfə İspaniyadan bir dəstə naməlum qaçqın yola çıxaraq, bu kiçicik torpağa yan almış, burda yaşamağa başlamışdılar. Bu günədək bu torpaqlarda yaşamağa davam edirlər. Onların gəldiyi yer naməlumdu, tanış olmayan dildə danışırdılar. Provansal dilini bilən rəhbərlərdən biri Marsel şəhərindən, qədim dənizçilərin adətinə uyğun olaraq gəmilərini çıxardıqları burunun səhra hissəsini onların əldə etməsinə icazə verilməsini xahiş etdi. Bu xahişə hörmətlə yanaşıldı və üç aydan sonra bu dəniz qaraçılarını gətirən onlarca gəmi ətrafında kiçik bir kənd meydana gəldi. Bu özünəməxsus və mənzərəli yarı mavritan-yarı ispan yaşayış məntəqəsində indi də öz babalarının dilində danışan adamların törəmələri yaşayırlar. Üç, ya dörd əsr ərzində onlar dəniz quş sürüsü kimi düşdükləri buruna sadiq qalmışdılar; bir az da olsun Marsel əhalisi ilə qaynayıb-qarışmadan öz aralarında ailə quraraq dilləri kimi adət-ənənələrini, öz xalq geyimlərini də bu günə qədər qoruyub saxlamışdılar.
Biz oxucunu ardımızca bu yaşayış məntəqəsinin yeganə küçəsi ilə gəlməsini və evlərdən birinə daxil olmasını xahiş edirik; günəş evin divarlarını çöldən bu diyarın bütün köhnə tikililərində olduğu kimi tökülmüş yarpaqların rənginə boyayıb, içəridən isə rəngsaz fırçaları ispan posadaslarının[3 - Posadas – ev] yeganə bəzəyi olan dümağ rənglə bəzədilib.
Qapqara, şəvə saçlı, ahu kimi məxmər gözlü gənc gözəl qız arakəsməyə söykənmiş vəziyyətdə incə, sanki antik cəngavər tərəfindən yonulmuş barmaqları ilə süpürgə kolunun budağını əzirdi; döşəmə tökülmüş gül və yarpaqlarla örtülmüşdü; onun Venera Arlskin əllərinə bənzər dirsəyədək açıq, günəşdən yanmış əlləri həyəcandan titrəyir, dik pəncəli yumşaq ayaqları isə döşəməni səbirsizliklə döyəcləyirdi, onun boz və göy oxlu qırmızı corablarından baldırları görünürdü. Üç addımlıqda dirsəyi ilə köhnə komoda söykənərək oturacaqda yırğalanan iyirmi-iyirmi iki yaşlarında bir qamətli gənc narahat və həsədlə ona baxırdı; onun gözlərində sual var idi, lakin qızın qəti və inadlı baxışı həmsöhbətini ram etmişdi.
– Qulaq as, Mersedes, – gənc dedi, – tezliklə pasxa bayramıdı, əsl toy etmək zamanıdı… Mənə bir cavab ver!
– Fernan, mən sənə bunu yüz dəfələrlə demişəm, bunları təkrar soruşduqca özünə əzab vermiş olursan.
– Onda bir daha təkrar et, təkrar et, inana bilim. Yüzüncü dəfə də olsa, ananın xeyir-dua verdiyi sevgini rədd etdiyini de, məni sağ olmağımla ölməyimin sənin üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmədiyinə inandır. Sən mənim xoşbəxtliyimlə oynayırsan! Aman Tanrım! Mersedes, həyatımın yeganə məqsədi sənin ərin olmaq idi, bunun üçün on il dua etmək, ən sonda isə onu itirmək!
– Ən azından mən sənə belə bir ümid verməmişəm, səni başdan çıxaran da mən deyiləm. – Mersedes cavab verdi. Həmişə səni qardaşım kimi sevdiyimi söyləyib qardaşcasına dostluqdan başqa məndən heç nə gözləməməyini xahiş etmişdim, çünki mənim ürəyim başqasına məxsusdur. Fernan, məgər bunu sənə söyləməmişdimmi?
– Bilirəm, bilirəm, Mersedes, – cavan oğlan söhbəti kəsərək dedi, – bəli, sən mənə qarşı həmişə qəlbimi qıracaq qədər zalım olmusan, lakin unutma, katalanlıların öz aralarında evlənmək haqda müqəddəs qanunları var.
– Fernan, sən səhv edirsən, bu qanun deyil, sadəcə adətdir, vəssalam. İnan mənə, sənin bu adətə əsaslanmağına dəyməz. Fernan, sən artıq püşkünü çəkmisən. Hələ də azadlıqdasansa, bu sadəcə hörmət əlamətidir; bu gün olmasa da, sabah səni hərbi qulluğa çağıra bilərlər. Sən əsgər olduqda atamdan anama, ondan da mənə vərəsə kimi qalmış və içərisində bir az əşya və divardan asılı köhnə balıq toru olan uçuq-salxaq daxmadan başqa heç nəyi olmayan bu zavallı, bəxtsiz, pulsuz, yetim qızla nə edəcəksən? Bir düşün, Fernan, bir ildir anam ölüb, bu müddət ərzində mən demək olar, sədəqə ilə dolanmışam! Bəzən sən özünü görməməzliyə vurursan, guya mən sənə kömək edirəm, bunu səninlə tutulmuş balıqları paylaşmağa ixtiyarım olsun deyə, edirsən, mən isə bunu sən inciməyəsən deyə qəbul edirəm. Çünki bizim atalarımız qardaş olublar, çünki bir yerdə böyümüşük, ən çox da imtina etməyim səni çox sarsıda bilərdi deyə, üzdə razılaşmışam. Lakin sənin mənə verdiyin balıqdan əldə etdiyim pulun və onunla toxumaq üçün aldığım ipin sadəcə sədəqə olduğunu hiss edirəm.
– Mənim üçün nə fərqi var, Mersedes! Sən yazıq və tənha halınla mənim üçün Marseldə yaşayan ən qürurlu, varlı armator və ya ən varlı bankirin qızından daha qiymətlisən. Biz yazıq kasıblara nə lazımdır? Namuslu arvad və yaxşı ev xanımı. Mən səndən yaxşısını hardan tapa bilərəm?
Mersedes başını tovlayaraq cavab verdi:
– Fernan, pis ev xanımı ola bilərsən, lakin ərini deyil, başqasını sevirsənsə, namuslu xanım ola biləcəyinə zəmanət verə bilməzsən. Mənim dostluğuma hörmət et, çünki təkrar edirəm, mənim sənə verə biləcəyim bu doğru sözdən başqa heç nəyim yoxdur, mən isə yalnız yerinə yetirə biləcəyim sözü verə bilirəm.
– Başa düşürəm, – Fernan dedi, – sən öz kasıblığına dözür, mənimkindən isə qorxursan. Mersedes, bunu da bil, məni sevməli olsan, bəxtimi sınayaram. Mənə xoşbəxtlik gətirə bilərsən, varlanaram. Mən balıqçı olmaq istəmirəm; idarə məmuru ola bilərəm, özümə ticarət də qura bilərəm.
– Fernan, bunların heç birini edə bilməzsən; sən əsgərsən, yalnız müharibə olmadığına görə indi Katalandasan. Boşuna saraylar qurma, balıqçı olaraq qal və mənimlə dost olmağın sevincini yaşa. Yoxsa həqiqət sənə düşündüyündən də ağır gələr. Sənə başqa heç nə vəd edə bilmərəm.
– Bəli, haqlısan, Mersedes, dənizçi olacağam; sənin zəhlən getdiyi babamın paltarları yerinə, lak çəkilmiş şlyapa, zolaqlı fufayka, yaxasında lövbər şəkilli düymələri olan gödəkcə geyinəcəyəm. Deyəsən, sənin xoşuna gələ biləcək adam məhz belə geyinməlidir?
Mersedes, sanki meydan oxuyaraq, qürurla ona baxdı:
– Səni başa düşə bilmirəm. Nə demək istəyirsən?
– Təsvir etdiyim geyimdə bir adam gözlədiyin üçün, mənimlə belə sərt və insafsız davrandığını demək istəyirəm. Birdən o gözlədiyin kimsə sadiq deyilsə, ya da o yox, dəniz sabit deyilsə?
– Fernan, mən səni rəhmli adam bilirdim, – Mersedes qışqırdı. – Lakin səhv etmişəm. Qısqanclığına görə Tanrını köməyə çağırırsansa, deməli, zalım bir adamsan! Bəli, mən gizlətmirəm, sənin təsəvvür etdiyin kimi bir adamı sevir və gözləyirəm, lakin gəlməsə belə, onu sadiq olmamaqda qınaya bilmərəm, onun məni sevə-sevə öldüyünü deyərəm.
Katalanlı yumruqlarını qəzəblə sıxdı.
– Fernan, başa düşdüm: səni sevmədiyimə görə, ondan qisas almaq əzmindəsən. Öz katalan bıçağınla onun qılıncına qarşı çıxmaq istəyirsən. Nə etmək olar? Məğlub olsan, mənim dostluğumdan məhrum olacaqsan; qalib gəlsən sənə qarşı dostluğum nifrətə dönəcək. İnan mənə, bir qadına xoş gəlmək üçün onun sevdiyi adamla vuruşmaq heç də yaxşı çarə deyil. Yox, Fernan, sən səfeh işlərə baş qoşmazsan. Sənin arvadın ola bilmirəmsə, mənə dost kimi, bacı kimi baxmağa alışmalısan. Bununla bərabər, – deyə o, ağlar, nəmli gözləri ilə əlavə etdi, – tələsmə. İndicə özün dənizin çox məkrli olduğunu dedin, o gedəli dörd ay olub, bu dörd ayda mən çox qasırğalar keçirmişəm!
Fernan soyuqqanlı halda dayanmışdı, Mersedesin yanaqlarından axan göz yaşlarını silməyə çalışmırdı; bununla belə hər damla göz yaşı üçün qanından bir piyalə verməyə hazır idi. Lakin bu göz yaşları başqası üçün axıdılırdı!
O, durdu, daxmada bir az gəzişib Mersedesin qarşısında dayandı; onun gözləri qığılcım saçırdı, yumruqları düyünlənmişdi.
– Qulaq as, Mersedes, bir daha söylə, bu məsələ həll olunubmu?
– Mən Edmon Dantesi sevirəm, – qız sakitcə cavab verdi, – ondan başqa heç kim mənim ərim olmayacaq.
– Həmişə onu sevəcəksən?
– Ölənə qədər.
Fernan son ümidini itirmiş adam kimi, kədər içində başını aşağı saldı; sonra qəfildən başını qaldırıb dişlərini qıcayaraq soruşdu:
– Birdən o, ölmüş olsa?
– Mən də ölərəm.
– Bəs o səni unutsa?
Qapı arxasından xoş səs eşidildi:
– Mersedes! Mersedes!
Sevincdən və eşqdən özünü itirən qız, özündən asılı olmayaraq çığırdı: – Ah!… Bax görürsən, o, məni unutmayıb, burdadır!
Qız qapıya yürüyüb qışqıraraq onu açdı:
– Bura gəl, Edmon! Mən burdayam!
Fernan, qəfil ilan görmüş yolçu kimi, rəngi qaçmış halda və əsərək geri gedib öz oturacağına dəyərək oturdu.
Edmonla Mersedes bir-birinə sarıldılar. Yandırıcı Marsel günəşi qapının arasından işığını onların üzərinə yağdırırdı. Ətrafda heç nə onların gözünə görünmürdü. Hədsiz sevinc onların hər ikisini bu dünyadan ayırmışdı; hədsiz sevinc ifadə edən və ağrı hiss etdirən rabitəsiz sözlər söyləyirdilər.
Birdən Edmon, yarıqaranlıqdan boylanan Fernanın qəzəbli, ağarmış və hədələyici sifətini gördü; gənc katalanlı qeyri-ixtiyari olaraq əlini belindən sallanan bıçağın üstündə saxlamışdı.
Dantes qaşqabaqlı halda:
– Bağışlayın, burda üç nəfər olduğumuzu hiss etmədim, – dedi. Sonra Mersedesə baxdı: – Bu cənab kimdir?
– Bu cənab sizin ən yaxşı dostunuz olacaq Fernandır, çünki o, mənim dostum, qardaşım və dünyada sizdən sonra, Edmon, ən çox sevdiyim insandır. Məgər onu tanımırsınız?
– Bəli, tanıdım, – Edmon cavab verdi və Mersedesin əlini buraxmadan digər əlini katalanlıya uzatdı.
Lakin Fernan, bu dostcasına atılmış addıma məhəl qoymayaraq, heykəl kimi lal və tərpənmədən donmuşdu.
Bu zaman Edmon titrəməkdə olan Mersedeslə pərt olmuş, qaşqabaqlı və acıqlı görünən Fernana baxdı.
Hər şeyi anlamaq üçün bir baxış kifayət idi. O, qəzəbdən alovlandı:
Mersedes, mən sənin yanına tələsərkən özümə burada düşmən qazanacağımı bilmirdim.
Mersedes qəzəblə əmisi oğluna baxaraq qışqırdı:
– Düşmən ha! Mənim evimdə, məndə düşmən axtarmaq! Belə düşünsəydim, bu evi həmişəlik tərk edərək, sənin qoluna girib Marselə yollanardım.
Fernanın gözlərindən od saçılırdı.
– Mənim Edmonum, sənin başına bir bəla gələrsə, – Mersedes inanılmaz sakit bir tərzdə, Fernanın onun qorxulu düşüncələrinin dərinliyinə girdiyini göstərirmiş kimi davam etdi, – Morjion burnuna qalxıb özümü qayalardan başı aşağı atardım.
Fernanın sifəti ölü sifəti kimi ağarmışdı.
