скачать книгу бесплатно
– Bəs imperator necədir? – deyə tələsik soruşdu.
– Zənn edirəm, sağlamdır.
– Deməli, siz imperatorun özünü də görmüsünüz?
– Mən orada olanda o, marşalın yanına gəldi.
– Siz onunla danışdınızmı?
Dantes gülərək cavab verdi:
– Hə, yəni o, mənimlə danışdı.
– Bəs sizə nə dedi?
– O, gəmi, Marselə yola düşəcəyimiz vaxt, istiqamətimiz və yük haqda məlumat aldı. Fikrimcə, gəmi boş və mənə aid olsaydı, onu ala bilərdi, lakin kapitanı əvəz etdiyimi və gəminin “Morrel və Oğlu” ticarət evinə məxsus olduğunu dedim. O, bildiyini dedi: “Morrellər nəsilliklə armatordular, onlardan biri, bizim Balansı müdafiəmiz zamanı alayımızda qulluq edirdi”.
Armator sevincdən qışqırdı:
– Düzdür! – Bu kapitan rütbəsinədək yüksələn mənim dayım Polikar Morrel idi. Dantes, siz mənim dayıma imperatorun onu necə xatırlamasını danışarsınız, qoca deyingənin necə ağlayacağını görərsiniz. – Armator dostcasına gənc dənizçinin kürəyinə vura-vura davam edib dedi, – yaxşı, yaxşı, Dantes, kapitan Leklerin əmrini yerinə yetirərək Elba yaxınlığında dayanmaqla yaxşı etmisiniz, digər tərəfdən də, marşala bağlama çatdırdığınız və imperatorla danışdığınız məlum olsa, sizə xətər dəyə bilər.
Dantes cavabında dedi:
– Bundan mənə nə kimi xətər dəyə bilər? Heç bağlamada nə olduğunu da bilmirəm, imperator isə mənə ilk gördüyü adama verə biləcəyi suallar verirdi. İcazə verin: budur karantin və gömrük məmurları gəlirlər.
– Gedin, gedin, mənim əzizim.
Gənc adam uzaqlaşdı və həmin dəqiqə Danqlara yaxınlaşdı.
O soruşdu:
– Nə oldu? Deyəsən, Porto-Ferrayo limanına daxil olma səbəbini izah etdi?
– Əzizim Danqlar, tamamilə haqlısınız.
– Hə! Lap yaxşı, – deyə o cavab verdi. – Dostunun öz borcunu yerinə yetirməməyini görmək çox ağırdı.
– Dantes öz borcunu yerinə yetirmişdi, burada onun ünvanına deyiləsi bir söz yoxdur, – deyə armator etiraz etdi. – Elba yaxınlığında dayanmağı ona kapitan Lekler əmr etmişdi.
– Yeri gəlmişkən, kapitan Lekler haqda; onun məktubunu sizə verdimi?
– Kim?
– Dantes.
– Mənə? Yox. Məgər onda məktub var idi?
– Mənə elə gəlir, bağlamadan əlavə kapitan ona məktub da vermişdi.
– Hansı bağlamadan danışırsınız, Danqlar?
– Dantesin Porto-Ferrayoya apardığı bağlamadan.
– Bəs Dantesin Porto-Ferrayoya bağlama apardığını hardan bilirsiniz?
Danqlar qızardı.
– Mən kapitan kayutunun yanından keçirdim və onun Dantesə bağlama və məktub verdiyini gördüm.
– Mənə heç nə deməyib, lakin onda məktub varsa, verəcək.
Danqlar fikrə getdi.
– Əgər belədirsə, cənab Morrel, onda xahiş edirəm, Dantesə heç nə deməyin. Yəqin, səhv etmişəm.
Bu anda gənc dənizçi geri qayıtdı. Danqlar yenə kənara çəkildi.
Armator soruşdu:
– Əzizim Dantes, nə oldu, boşsuzmu?
– Bəli, cənab Morrel.
– Necə də tez qurtarıbsınız!
– Bəli, malların siyahısını gömrük işçilərinə verdim, limandan isə losmanla birlikdə adam göndərmişdilər, kağızları da ona verdim.
– Eləsə, sizin burada heç işiniz qalmayıb?
Dantes tez ətrafına göz gəzdirdi. O dedi:
– Mənə hə, hər şey qaydasındadır.
– Onda gedək bizə nahara.
– Üzr istəyirəm, cənab Morrel, lakin əvvəlcə atamla görüşməliyəm. Şərəf verdiniz, təşəkkür edirəm…
– Düzdür, Dantes, düzdür. Mən bilirəm, siz yaxşı oğulsuz.
Dantes tərəddüdlə soruşdu:
– Bəs atam necə, ondan xəbəriniz varmı, sağ-salimdirmi?
– Əziz Edmon, mən onu görməsəm də, sağ-salamat olduğunu düşünürəm.
– Bəli, o, əvvəlki kimi öz kiçik daxmasında yaşayır.
– Ən azından bu sübut edir ki, siz olmasanız da o, heç nədən korluq çəkməyib.
Dantes gülümsədi.
– Mənim atam çox qürurludur, hətta onun hər şeyə ehtiyacı olsaydı belə, dünyada Tanrıdan başqa heç kimdən kömək istəməzdi.
– Beləliklə, güman edirəm, atanızı gördükdən sonra bizə gələcəksiniz?
– Cənab Morrel, bir daha üzr istəyirəm, lakin mənim bunun kimi daha bir dəyərli borcum var.
– Bəli! Sizi Katalanda atanız kimi səbirsizliklə başqa bir adamın, gözəl Mersedesin gözlədiyini unutmuşam.
Dantes gülümsədi.
– Belə de! – Deyə armator davam etdi. – İndi onun nəyə görə üç dəfə bura gəlib “Faraon”un gələcəyi vaxtı xəbər aldığını başa düşürəm. Lənətə gəlsin, Edmon, siz xoşbəxtsiz, rəfiqənizə söz ola bilməz!
Dənizçi ciddi halda dedi:
– O, mənim rəfiqəm deyil, nişanlımdır.
Armator gülümsədi:
– Bəzən bu eyni məna daşıyır.
– Amma bizim üçün deyil, – deyə Dantes cavab verdi.
– Yaxşı, Edmon, mən sizi saxlamıram. Mənim işlərimi o dərəcədə yaxşı yerbəyer etmisiniz ki, öz işlərinizi də düzəltmək üçün sizə vaxt verməyə məcburam. Pula ehtiyacınız varmı?
– Yox, lazım deyil. Dənizdə olduğum müddətdə təxminən üç aylıq əmək haqqım yığılıb.
– Siz dürüst adamsınız, Edmon.
– Cənab Morrel, unutmayın ki, mənim atam yoxsuldur.
– Bəli, bəli, bilirəm, siz yaxşı oğulsuz. Atanızın yanına gedin. Mənim də oğlum var, üç aylıq ayrılıqdan sonra oğlumun mənimlə görüşməyinə mane olan adama çox əsəbiləşərdim.
Cavan adam baş əyərək dedi:
– Deməli, icazə verirsiniz?
– Deməyə başqa sözünüz yoxdursa, gedə bilərsiniz.
– Başqa heç nə.
– Kapitan Lekler ölərkən, sizə mənim üçün məktub vermədi?
– O, yaza bilmirdi; lakin sualınız sizdən iki həftəlik məzuniyyət almalı olduğumu yadıma saldı.
– Toy üçünmü?
– Həm toy, həm də Parisə getmək üçün.
– Rica edirəm. Biz yükü altı həftəyə boşaldarıq, dənizə çıxmağımız isə üç aydan tez baş tutmaz. – Armator gənc dənizçinin kürəyinə vuraraq davam etdi, – lakin üç aydan sonra burada olmalısınız. “Faraon” kapitanı olmadan səfərə çıxa bilməz.
Dantes:
– Kapitanı olmadan! – deyə çığırdı, onun gözləri sevincdən parlamağa başladı. – Ehtiyatlı olun, cənab Morrel, çünki indicə qəlbimin ən gizli ümidlərini cavablandırdınız. Məni “Faraon”a kapitan təyin etməkmi istəyirsiniz?
– Mənim əzizim, tək olsaydım əlimi sizə uzadıb: “Məsələ həll olunub”, deyərdim. Lakin mənim ortağım var, siz italyan atalar sözünü yaxşı bilirsiniz: “Chi ha compagno ha padrone”.[2 - Kimin ortağı varsa, o sahibkardır.] Lakin işin yarısı həll olunub, çünki iki səsdən biri artıq sizə məxsusdur. İkinci səsin də sizə verilməsini mənə həvalə edin.
Gənc gözləri yaşlı halda onun əlini sıxaraq uca səslə dilləndi:
– Ah, cənab Morrel. Atamın və Mersedesin adından sizə təşəkkür edirəm.
– Yaxşı, yaxşı, Edmon, lənətə gələsən, təmiz adamlar üçün göydə Tanrı var! Atanızla, Mersedeslə görüşün, sonra mənim yanıma gəlin.
– Sizi sahilə aparımmı?
– Yox, təşəkkür edirəm, burada qalıb Danqlar ilə hesablara baxmaq istəyirəm. Gəmi səfəri zamanı ondan razı qalmışdınızmı?
– Həm hə, həm də yox. Bir yoldaş kimi yox. Bir dəfə onunla mübahisə etmişdim, məsələnin həlli üçün Monte-Kristo adası yaxınlığında on dəqiqəliyinə gəmini dayandırmağı təklif etdim, əlbəttə, bunu etməməliydim, o, çox ağıllı tərpənərək bundan imtina etdi, mənə elə gəlir, məhz elə o vaxtdan məni sevməməyə başladı. Bir mühasib kimi isə onun haqqında pis fikir söyləmək olmaz, yəqin, ondan razı qalacaqsınız.
Armator soruşdu:
– Dantes, deyin, “Faraon”un kapitanı olsaydınız öz istəyinizlə Danqları yanınızda saxlayardınızmı?
– Mən kapitan da olsam, köməkçi də olsam, cənab Morrel, sahibkarlarımın etimadını qazanan adamlara, həmişə tamamilə hörmətlə yanaşacağam.
– Doğrudur, Dantes. Siz hər cəhətdən yaxşı adamsınız. İndi isə gedin; görürəm, sanki iynə üstündəsiniz.
– Deməli, məzuniyyətdəyəm?
– Sizə, gedin deyirəm.
– İcazə verərsiniz qayığınızı götürüm?
– Götürün.
– Sağ olun, cənab Morrel. Min dəfə təşəkkür edirəm.
– Sağ olun, Edmon. Uğurlar arzulayıram.
Gənc dənizçi qayığa atılıb, sükanın yanına oturdu və Kannebyer küçəsinə tərəf avar çəkməyi əmr etdi. İki dənizçi avar çəkməyə başlayıb, qayığı iki sırada duran gəmilər arasından, digər qayıqların əmələ gətirdiyi dar keçiddən, limanın çıxışından keçirib Orlean dəniz sahilinə tələsdilər.
Armator təbəssümlə onun düz sahilədək gedişini və qayıqdan körpünün döşənmiş hissəsinə necə tullandığını, Kannebyer küçəsini səhər saat beşdən axşam saat doqquzadək dolduran izdiham içərisində gözdən itməsini izlədi, müasir fokeylilərin ciddi surətdə, qürurla, özünəməxsus vurğu ilə söylədiklərini xatırladı: “Kannebyer küçəsinə malik Paris kiçik Marsel olardı”.
Armator ətrafına boylanarkən arxasında dayanmış Danqları gördü, ilk baxışdan sanki o, armatorun əmrlərini gözləyirdi, əslində isə onun kimi baxışları ilə gənc dənizçini yola salırdı. Lakin eyni adamı izləyən bu baxışların mənası arasında böyük fərq var idi.
II. ATA VƏ OĞUL
Kin və ədavət hissi ilə dostunu armatorun gözündən salmağa çalışan Danqları bir yana buraxıb, Kannebyer küçəsini bu başdan o başa keçərək, Noayl küçəsinin yanından ötüb, Melyan xiyabanının sol tərəfində yerləşən kiçik bir evə daxil olan və qaranlıq pilləkənlərlə beşinci mərtəbəyə qalxıb bir əli ilə pilləkəndən tutub, digər əlini isə sürətlə döyünən ürəyinin üzərinə basaraq, yarıaçıq qapı arxasından içərisi görünən mənzilin qarşısında dayanıb içəri baxan Dantesi izləyək. Bu mənzildə onun atası yaşayırdı.
