скачать книгу бесплатно
Дәверләр үтә, гасырлар, –
Ә усак һаман яшел!
Дәверләр, чорлар үтәләр, –
Ә усак шаулый һаман.
Ил белән бергә баралар
Киләчәк көнгә табан…
Хәтерли минем йөрәгем
Дустымның туган ягын,
Тамбовтан безнең йөрәккә
Күчерелгән урманнарын…
«Ә… ник, – ди, – кәпәч киясең?»
«Минем, – дим, – картус шулай,
Туганнан бирле түгел дә,
Тукайдан бирле бугай…»
«Җитәкләп» китерделәр дә
«Сөйләшеп» утырдылар,
Төрле хәл сорашып, шулай
Анкета тутырдылар…
«Берәү – бите тәтине…»
Берәү – бите тәтине,
Берәү – нәни тәпине,
Берәү исә сөя ярның
Кайсы иң дә… әпиле.
Берәү сөя маллыны,
Берәү сөя данлыны.
Асыл кеше сөя бары
Җаны гүзәл җанлыны.
Берәү малга өйләнә,
Берәү данга өйләнә.
Йа Илаһи, безләрне дә
Шундый бәндә әйләмә!..
1948
«Үлем белән байтак тапкыр инде…»
Үлем белән байтак тапкыр инде
Күзгә-күз без туры килештек.
Ул ыржаеп карап торды миңа
Читлектәге сыртлан шикелле.
Әллә дөнья шунда, әллә судья
Аерып тора әле гел генә.
Бер килер бит ләкин ул имансыз,
Букет тотып килмәс, билгеле…
Мин якыннан күргәнем бар аны:
Тимер тырнаклары кыналы…
Тәне күм-күк. Сөяк кулларында
Кан таплары аның… Кем каны?
Бәлки, безнең дуслар каныдыр ул –
Хәбәре юк кордашларныкы?
Юри аны безгә китергәндер
Алар киткән эзләр аркылы…
Серле һәлакәтен мәрхүмнәрнең,
Дөньядагы соңгы көннәрен,
Ташсыз каберләре кайдалыгын –
Барсын, барсын ачык белгәнен
Нәрсәседер аның әйтеп тора.
Нәрсәседер, кара йөземе?
Бернинди дә битлек асларына
Яшереп булмый торган күземе? –
Нәрсәседер аның әйтеп тора…
Ул ыржаеп күз төбәгән миңа
«Вәт, бусы да каба…» дигән күк.
Бәбәкләрен миңа терәгән ул.
Ә мин исә «Пока!..» дигән күк,
Бүрегемне артка күтәрәм дә
Китәм иртәгәләр эченә.
Ул ыржаеп борнын төртеп кала
Әле… үземә түгел, эземә…
1949
«Бер генә сүз, бары бер генә…»
Бер генә сүз, бары бер генә…
Җырлар икән аны кем генә?
Кулың-телең чылбыр-богаулы
Беренче һәм ахыргы сүзне,
Бар нәрсәдән кадерле сүзне
Җырлар икән аны кем генә?
Бер генә сүз! Бары бер генә…
Заман сыман иске ул сүз.
Яшен булып яна.
Сөңге сыман кадый ул сүз,
Яшен булып яна.
Бабайлар утравы!
Ул сүз хәбәр сиңа,
Ул сүз сәлам сиңа,
Җилфердәсен ул
Ал байрак булып
Утрау чигендә –
Туган илемдә
Таулар иңендә!
Олы җил дөньяга
Бу сүзне таратты:
– Азатлык!
Азатлык!
Азатлык!
Көрәшләр ярсуы бу сүздә,
Җиңүләр нидасы.
Тынычлык нидасы ул безгә.
Безнең тормышлар шавында
Безнең богаулар тавышы ул,
Безнең матәмнәр маршы ул.
Нурлана шушы сүз, балкый
Әниләрнең яшьле йөзендә,
Нәниләрнең –
Мәгърур ятимнәрнең –
Ачулы күзендә.
Чәчәк ата ул
Гүрләр гөлендә…
Һәм… тоткыннарның
Мәгърур күңелендә.
Чәчәк ата ул,
Чәчәк ата ул
Йокысыз төндә
Төрмәләр,
Зинданнар эчендә…
…гә
Бетсен яклау азгынлыкларны,
Явызларга таҗлар калканмы?
Бүтән лира – ахмак җырчылар
Мактасыннар, әйдә, аларны.
Сөрелүеңне туган яклардан
Хөрлек итеп, җырчы, син мактан.
Яшь чактан ук сиңа табигать
Бүләк иткән бөек җан һәм дәрт.
Мәгърур башың имәдең аңа,
Явызлыкны күрсәң каршыңда;
Җырладың син ирек җырларын
Котырынган тиран алдында.
Куркып тик мәңгелек хөкемнән,
Шүрләмәдең җирдә беркемнән.
Золым, җәза күкрәп торганда,
Синең җырлау бушка булмады –
Ил дәһшәттә чын җыр тыңлады…
«Беренче кат күрәм сезне, кырлар…»
Беренче кат күрәм сезне, кырлар,
Сезне, кешеләр, сезне, гөлләрем.
Кояш кына иске таныш монда,
Кояш кына, кадерлеләрем.
Сәлам алып килеп кайлардандыр,
Хәбәр китереп гүя бу якка,
Җылы җилләр үтә юл аркылы,
Йомшак кына кагылып куакка.
Беренче һәм соң кат күргән кебек
Карап килдем бу киң дөньяга:
Гөлчәчәкләр калгып утыралар
Кырлардагы җылы юлларда…
Кемнәр мине монда китерделәр,
Шундый иске, изге далага?
Бәлки, алар яман кешеләрдер дә…
Юк үпкәм, юк минем аларга.
Кул куйдырды миңа кырыс язмыш
Көн итәргә мәңге еракта…
Мин яп-ялгыз әле, таныш түгел
Бер чәчәк тә, хәтта куак та…
Әй, даһилык даулап һәрбер чатта
Һәйкәлләргә менгән Нероннар.
Кайда сезнең даулап исән чакта
Мәңгелектән алган урыннар?
Арынып ул салкын алкышлардан,
Сафланыр, дим, беркөн җир йөзе –
Иң ирекле мәхәббәттән төзелә
