скачать книгу бесплатно
– Ник кычкырасың син, ә?! – дип өзгәләнде.
– Туралган бәрәңге бар иде, он сибеп шуны биреп кара әле, – диде хатыны. Һәм өйләренә таба юнәлде.
Аңа Әхияр абый да иярде. Алар күздән югалуга, Ислам тиз-тиз бозау тавышы белән кычкырырга тотынды. Ишегалдында тагын Әхияр абыйның озын гәүдәсе күренде, ул чиләк белән бәрәңге күтәреп, бозауга якынлашты. Битенә, тез башларына он тигән иде.
– Никләр акырасың син, әрәмтамак?! – дип, бозауның улагына бәрәңгесен аударды.
Бозау, көтмәгәндә мондый тәмле ризык килүенә кем сәбәпче икәнен уйлап та тормастан, кетер-кетер китереп, бәрәңгене ашарга тотынды. Әледән-әле, аның тәменә рәхәтләнеп, авызын өскә күтәрде, кояштан күзләрен кыса-кыса, бәрәңгене тәмләп чәйнәде. Аны бераз карап торгач, Әхияр абый тынычлап кереп китте.
– Әйдә инде, әйдә, тагын кычкыр! – дип көлеште малайлар.
– Җитмәс микән? Интектерүгә китмәсме? – диде Ислам, Әхияр абыйны кызгана башлап.
– Беренче апрельдә алдану теләсә кемгә тәтеми ул, – дип көлде Риф.
– Әйдә, тизрәк кычкыр инде, кычкыр! – дип ялына башлады Мансур да.
Ислам аларга каршы килә алмады. Үзенең дә күңелен гел кытыклап тора иде бу уен. Тагын да сузыбрак кычкырырга тотынды. Әхияр абый атылып килеп чыкты да, ике ботына ике кулы белән шапылдатып сукты һәм шундук борылып кереп китте.
– Хәзер суярга пычак алып чыга, – диде Мансур, көлеп.
Ләкин Әхияр абыйлары пычак алып чыкмады. Ул заманында ветфельдшер булып эшләгән Закирга дәште. Ислам өч мәртәбә кычкыруга, алар, парлашып, абзарга килеп керделәр. Бозау тыныч кына бәрәңгесен ашап бетереп килә иде.
– Кая, кычкырмый бит, – диде Закир.
– Һи, аның хәтле хитрый! – диде Әхияр абый, озын кулларын болгап. – Янында чакта кычкырмый ул дошман. Ну, чыксаң, шундук акыра башлый.
Алар сөйләнә-сөйләнә ишегалдына чыгып китүгә, Ислам кызганыч итеп «Мууу! Мууу!» дип сузды. Тегеләр шундук, юлларыннан кире борылып, йөгерешеп керделәр. Закир бозауның бүксәсенә баскалап карады, колак эченә бармагын тыгып капшады, әллә үпкәсендә микән, дип, колагын бозауның күкрәк турына куеп, сулышын тыңлады.
– Барысы да тәртиптә, – диде ул, аптырап. – Әйдә, тагын бер чыгып карыйк әле.
Алар тагын чыгып киттеләр. Бозауның кычкырырга уйлап та караганы юк, рәхәтләнеп, бәрәңгесен ашап бетерде дә печәненә үрелде.
– Әйдә инде, әйдә, тизрәк кычкыр, – диеште малайлар.
Алар тыелып көлә торгач, күзләреннән, бәреп, яшьләр чыккан иде. Ислам каһәр ару итеп тагын ике мәртәбә кычкыруга, Әхияр белән Закир йөгерешеп килеп керделәр. Закир, озак кына баш чайкап торгач:
– Моңа аракы эчереп карарга кирәк, – диде. – Эчендә аскарида-мазар бардыр. Шул тешләгәнгә, түзә алмыйча кычкыра бу. Бер дә бүтән түгел.
Закир бозауны капшаштырып, сыпыргалап караштырган арада, Әхияр бер ярты аракы, калай кружка тотып килеп чыкты. Әхияр аракыны Закирга биреп, озын куллары белән бозауны алгы аяклары ягыннан кочаклап алды, тегесе кружкага шешәдән аракы агызды да уң кулының баш һәм имән бармагы белән бозауның борын тишегеннән эләктереп, авызын югары күтәрде һәм кружкадагы аракыны аз-азлап кына аның авызына салды. Бозау пошкырмады, салган берен йотып барды. Шуннан соң Закир белән Әхияр тып-тын гына мунчага таба киттеләр. Алар күздән югалгач, Ислам әллә ничекләр итеп кычкырып карады, әмма ник икесенең берсе күренсен. Ул инде кычкырып арыды һәм ял итәргә туктады. Берзаман бурлаттай кызарышкан Закир белән Әхияр абыйлары бозау янына килеп керделәр.
– Синең бу бозавың дуракланган, – диде Закир, имән бармагы белән бозауның маңгаена төрткәләп.
– Бозау дураклана димени?
– Дураклана, котыра, – диде Закир. – Шизофрения. Күрәсеңме син аның ничек карап торуын?
Бу вакытта бозау, чыннан да, болар мине тагын интектерергә килмиләр микән, дип, башын өскә күтәреп, акаеп карап тора иде.
– Бәй, нишләтәбез соң инде аны? – дип сорады Әхияр, аптырап.
– Бозаулар өчен юләрләр йорты юк, – диде Закир бик белдекле тавыш белән. – Казанга гына илтеп кайтыр идең дә. Син ни, булмаса, бер яртыңны әзер тот әле. Кичкә күз күрер.
Шулай дип Закир бозауның эченә баскалый башлауга, ул мәхлукның, ахрысы, кытыгы да килде, шаярасы килеп китте бугай. Шулай булмый җае да юк. Күктән апрель кояшы бөтен җирне иркәли, алдында печән дисәң – яшел печән тора, яларга дисәң – сибелгән он тора, бәрәңге дисәң – туралган бәрәңге дә нәкъ тиешле урынына кереп утырды. Әле генә эчерелгән шайтан суы, ашказанындагы бәрәңге, печән, оннар белән кушылып, чуар бозауның чуар күңеленә, күрәсең, шагыйранә илһам иңдергән иде. Ул илһам тиз арада зур теләккә әверелде. Бозау шайтан суының шешәдә калган өлеше хуҗаның кулында икәнен хәтерли иде, әлбәттә. Шуны сорап, ул борынын сузган хәлдә хуҗасына якынлаша башлады. Әхияр аңа таба чүгәләбрәк иелгән, ә аның иңбашы аша Закир карап тора, өйдән бер кисәк ипи тотып чыккан Маһинур Закир артына килеп басып маташа иде. Бозау, онлы авызыннан телен сузып, тагын бер атлауга хуҗасының теге авырткан аягына китереп басты. Әхияр шундый әшәке итеп кычкырып җибәрде, ишегалдындагы каз-үрдәкләр, тавыклар куркуларыннан бөтенесе берьюлы какылдап, бакылдап, кыткылдап дәһшәтле тавыш чыгардылар. Әхияр, ыңгыраша-ыңгыраша, озын кулын селтәп, мескен бозауның яңагына чабып җибәрде. Бозау, шуны гына көткәндәй, читкә сикерде һәм, койрыгын тырпайтып, арт санын үрле-кырлы сикертә-сикертә, абзар буйлап чабарга тотынды. Бозау, «А-а-ак!
А-а-ак! А-а-ак!» дип кычкыра-кычкыра, аларның каршына ук килде дә, ал аякларын җиргә терәп, кинәт туктап калды. Бу аның теге шайтан суын бирүләрен көтүе идеме, әллә башка сәбәптәнме – белмәссең – әмма ике күзе ике тавык йомыркасы кадәр булып акайган иде. Аннары бозау кинәт ыргылды да каты маңгае белән хуҗасының бүксәсенә быкылдатып китереп төртте. Әхияр, үзенең җилкәсе өстеннән карап торган Закирны да аударып, җиргә барып төште. Закир белән бергә аның артындагы Маһинур да чалкан ауды. Бозау үзенең бу эшеннән бик канәгать иде. «А-а-ак! А-а-ак!» дип кычкыра-кычкыра, ярым ачык капкадан башта ишегалдына, аннары урамга ук чыгып чапты. Күп көлүдән эчләре авыртканлыктан, малайларның тавышлары да чыкмый башлады. Әхияр белән Маһинур, торып, аның артыннан йөгерделәр. Закир егылган урынында шактый вакыт мәрәләп ятты. Озын аяклары белән ыргылып йөгергән Әхияр бозауның каршысына төште. Ул, ике кулын ике якка сузган килеш, озын аякларын сажень кебек як-якка аерып, бозауны кочаклап алырга теләгәндәй, аның каршында сикергәләп тора башлады. Маһинур урамга чыккан малайларга ягымлы итеп кычкырды:
– Бозауны куышыгыз әле, үскәннәрем!
Малайлар йөгерешеп килеп җиттеләр.
Бөтенесе бергәләп бозауны керткәч, малайлар кайтып киттеләр. Аларның тәмам күңелләре булган иде, шундый кызык күрсәткән өчен Исламны мактап туймадылар. Беренче апрельнең иң күңелле мизгелләре булып, бу вакыйга аларның хәтерендә мәңгегә калды.
Сыйныфташлар әллә нишләде
И кызык та бу дөнья! Кызлар, малайлар гел элеккечә, сөйләшүләре дә, кыланмышлары да үзгәрмәде кебек. Ләкин һәрберсендә көтелмәгән сыйфат күренә дә куя. Бәләкәй чактан ук «Кытай» кушаматы йөрткән Рөстәм, берәрсе шул кушаматы белән дәшсә, сирәк тешләрен күрсәтеп ихлас елмая, хәтта кочаклап та алырга мөмкин иде. Тик, һич уйламаганда, әлеге кушаматның гомере өзелде. Яңа укытучы фамилиясен сорагач, Рөстәм әллә каушаудан, әллә теле буйсынмаудан «Авзалов» диясе урынга «Әпзәлев» дип җибәрде. Сыйныфташларның кычкырып көлүе иске кушаматны юк итеп, аңа «Әпзәл»не ябыштырды да куйды. Миңа яңа кушамат таккан өчен күрмәгәнегезне күрсәтәм дигәндәй, Рөстәм үзенең яңа сыйфаты белән шаккатырды. Дәрестә нидер язганда яисә укытучы сөйләгәнне тыңлаганда, битеңәме, муеныңамы ниндидер җылы сыеклык килеп тиюен сизсәң, сиңа Рөстәм теш арасыннан төкереген чәптереп җибәрде дигән сүз. Ә үзе укытучының күзенә төбәлеп, әз генә дә селкенмичә төп-төз утыра.
Риф Бакыевның «Бака» кушаматы алтынчы сыйныфны тәмамлаганда да үзгәрмәде. Чөнки аннан да әйбәтрәк, тәэсирлерәк кушамат булуы мөмкин түгел иде. Аны үртисе килгән кызлар, Риф җавап бирергә такта янына чыкканда, артыннан бака тавышы ишеттереп калалар. Пышылдап әйтелгән ул тавыш бер генә укытучы колагына барып җитмәсә дә, Риф үзен үртәүчегә бармак очы белән төртеп китә. Әллә шушы үртәүләр сәбәпче булды, кызларга ул гел төрткәләп, суккалап йөри торганга әйләнде. Кызлар исә аңа йә тел күрсәтәләр, яисә кабат «бака-ка, бака-ка» дип үртиләр, куарга тотынган Рифтән качалар, Риф ничек булса да куып җитми калмый.
Ислам да әллә нишләде. Каз-үрдәк, тавык-чебеш, сыер-сарык булып кычкыруы өстенә гармунда һәм курайда уйнарга өйрәнде. Тагын бер кызыгы бар икән әле: иртән сыйныфташларын, якын танышларын очратуга, «Туган көнең белән!» дип исәнләшә. Сыйныфташ кызларын иңбашларыннан кочып, бит очларыннан «пәп» итә. Кызлар көләләр, этеп җибәргән булып кыланалар. Әмма бу этеп җибәрүләре якынрак кил дигән сыман тәэсир калдыра.
Мансур беренче сыйныфтан ук китап укый башлаган иде, хәзер бөтенләй китап кортына әйләнде. Күп сөйләшми, кирәк сүзне генә әйтә. Сез телевизор карап, компьютер уеннары уйнап, вакытыгызны әрәм итүче диваналар, дип, сыйныфташларыннан көлә. Үзе ул бик ярдәмчел: берәр нәрсә беләселәре килсә, яисә бәхәс чыкса, малайлар, кызлар аның янына йөгереп киләләр, Мансур озак уйлап тормастан җавабын бирә, бәхәсне чишә.
Рөстәм белән янәшә утыручы Энҗе дәрескә соңара башлады. Ул ишектән килеп кергәндә, оялудан иреннәрен сул яклап җыера, ә уң ягыннан, «гафу итегез, җитешә алмадым» дигәндәй ап-ак тешләрен күрсәтә, борынын тартып куя, маңгаена төшкән тыңламас чәчләрен бармаклары белән артка сыпыра, әмма колак өстендәрәк бер урыны тырпаеп кала. Аны яткыру өчен, Энҗе шул турыдагы чәченә бал сөртә икән, дип сөйлиләр. Хак булуы да бар, башыңа төшсә бал түгел, агач келәе дә сөртерсең.
Инде әллә кайчан, челтерәп, гөрләвекләр акты, инде әллә кайчан, шаулап, Ыкта бозлар китте, тау башлары ачылды, болынга көтүләр чыкты, җылы май җилләре авыл эченә яшь яфрак, тупыл сагызы, балан, шомырт, сирень чәчәге исләре тараткан көннәр иде. Авылга район үзәгеннән агитбригада килде. Шул көнне алар сыйныфлары белән агитбригада чыгышын карарга бардылар. Бу көнне аларга Суфия апалары билгеләрен аңлатты һәм барысын да җиденче сыйныфка күчүләре белән котлады. Кич мәдәният йортына килми калучы булмады. Кызлар Исламга әллә ничек үсеп киткәндәй тоелдылар, аларга авыл эчендәге барлык тәмле исләр дә сеңгән сыман иде. Концерт искиткеч матур булды, урамга чыкканда, кызлар-малайлар дулкынланган иде. Аларның без алтынчыны тәмамладык, җиденчегә күчтек, дип, авыл урамнарын тутырып кычкырасы килде.
– Әйдәгез, мин әтинең мылтыгын алып чыгам да һавага җиде мәртәбә атабыз! – диде Фаил, кызларны-малайларны үзләре ягына әйдәп.
Корал белән уйнау, өлкәннәрне йокыдан уяту әйбәт түгел, дип, аңа бөтенесе каршы килде. Ислам җиңелрәк тәкъдим кертте:
– Әйдәгез, Бормалыны теге иң тар урыныннан буып куябыз!
Аның тәкъдиме белән ризалашып, инеш буена төшкәннәр иде, берсенең дә суга керәсе килмәде, бер көлештеләр дә кайтырга кузгалдылар. Ләкин берсенең дә кереп китәсе килмәде. Көлешә-шаярыша авыл урамнарын ике мәртәбә җиңүчеләр кыяфәтендә әйләнеп чыкканнан соң, теләр-теләмәс кенә аерылыштылар.
Бәби котларга бару
Арышлар серкә очырганда, халык печәнгә төшкәндә, матур бер җәйге иртәдә Гөлбакча кешеләре куанычлы хәбәр ишеттеләр: Әлфия малай тапкан! Дүрт килодан артык икән, диделәр, Раушанның нәкъ үзенә охшаган, диделәр, елауның ни икәнен дә белми икән, диделәр, бәхетле-тәүфыйклы бала булсын, диделәр. Биш-алты көн үтүгә, Раушан Әлфияне бала тудыру йортыннан алып кайтты. Авылның тагын бер шатлыгы артты, халык, сабыйны котлап, бәби ашлары китерде. Раушаннарның өендә тәмле-тәмле ризыклар пешеп торды, өстәлдә әнисе Кәшифә апаның олы җиз самавыры кайнап утырды, өйдән ишегалдына, урамнарга тәмле-тәмле исләр таралды. Сыйныф командиры Лилия каникулга таралган балаларга, берәм-берәм шалтыратып, бу яңалыкны җиткерде һәм Әлфия апа белән Раушан абыйны котларга кирәклеген искәртте. Моны башкару җиңел булып чыкмады, кемнәрдер кунакка киткән, кемнәрнеңдер башка мәшәкате килеп чыга. Ниһаять, бүген сәгать унда Энҗеләр капка төбенә җыелдылар.
– Берәр бүләк алмыйча ярамас бит, – диде Лилия.
– Коляска алыйк! – диде Риф һәм көлеп җибәрде.
Аның бу шаяртуына әллә ни кушылучы табылмады.
– Чынлап та, ни алабыз? – диде Энҗе.
– Мин кибеттән бик матур картина карап чыктым, – диде Фәйрүзә. – Өстәлдәге натюрморт.
– Бәясе, бәясе күпме? – диештеләр барысы да.
– Тугыз йөз сум! – диде Лилия.
Фаил кесәсеннән йөзлек чыгарып, селкеп куйды:
– Йөзәр сум төшә икән. Кем җыя?
– Кем җыйсын, Энҗе инде, – диде Лилия.
Барысы да аңа акча бирә башладылар. Иң соңыннан Айгөл килеп акча сузуга, Энҗе:
– Синең өчен Ислам бирде, – диде, әллә ничек серле елмаеп.
Айгөл кып-кызыл булды. Иптәш кызлары ишеттеме-юкмы икән, дип, як-ягына каранып куйды. Айгөл, ярым пышылдап:
– Минем бит аңа акча түләргә кушканым юк, алырга кирәк түгел иде, – дип куйды.
Энҗе, йөзенә юри битарафлык билгесе чыгарып:
– Мин сезне каян белим соң? – дигән булды. – Шулай сөйләшкәнсездер, дип уйладым.
– Минекен ал, – диде Айгөл, акча сузып. – Аныкын үзенә кайтарып бирерсең.
Энҗе иңбашын сикертеп куйды:
– Ничек кайтарып бирим ди мин аны? Алай акчаң бик күп булгач, Исламга үзең илт тә бир.
Айгөл акчасын, чәчәк бәйләмен Энҗенең учындагы акчалары өстенә куйды да җил-җил атлап кайтып китте. Кызлар, малайлар Энҗене сырып алдылар:
– Ни булды?
– Кая китте ул? – диештеләр, аптырашып.
– Үпкәләде…
– Ни булды, ник үпкәләде? – диде Ислам, аларга кушылып.
Энҗе аңа Айгөлнең чәчәк бәйләмен сузды.
– Сиңа үпкәләде.
– Миңа?! Ник?! – диде Ислам, аптыраган хәлдә чәчәк бәйләмен алып.
– Аның өчен акча биргәнгә…
– Мин бит аны рәнҗетергә теләмәдем! – диде Ислам, аптырап.
Эшнең болайга китүе Лилиягә ошамады.
– Әйдәгез, киттек, – диде ул кискен генә итеп. – Болай да атна буе сузылып йөрдек.
Алар барып кергәндә, Әлфия апалары ишегалдында бала арбасы янында басып тора иде. Ул, шатланып:
– Ай, минем балакайларым! – дип кычкырып җибәрде һәм елмаеп аларга каршы йөгерде.
Бөтенесен икешәрләп, өчәрләп кочагына алды, үпте, туктаусыз рәхмәт әйтте һәм нишләптер елап та алды. Балалар аны чәчәкләр белән күмделәр, Әлфия апаларына сокланып карап тордылар. Ишегалды берара Сабантуй мәйданы кебек шау-гөр килеп алды. Ниһаять, барысы да ишегалды уртасында торган бала арбасы янына килделәр.
Әлфия апалары, ак биләүгә биләгән баласын арбадан алып, фотога төшәргә әзерләнгәндәй, аның йөзен кунакларга юнәлтте. Баланың алсу йөзе, бәләкәй матур борыны, уймактай авызы, әллә кояш нурларыннан, әллә болай челт-челт йомылып торган күзләре малай-кызларны әсир итте. Исеме Булат икән.
Малайлар, кызлар Булатны карап туйгач, Әлфия апалары, ай-вайларына карамыйча, барысын да өйгә алып керде. Әлфия апа белән Кәшифә түти аларга кайнар бәлеш өләшеп чыкты. Мактый-мактый бәлешне ашаганда, җиләк-җимешләр белән чәй эчкәндә, мәктәптә укыгандагы кызык хәлләрне исләренә төшереп көлештеләр.
Ислам, иптәшләреннән аерылгач, үзенә урын таба алмады. Ул Ык буена төшеп китте, анда балаларның су керүләрен, каз-үрдәкләрнең йөзүләрен карап, кошларның сайравын тыңлап утырды. Тик күңелен биләгән борчу һич тә китмәде. Ул Айгөлнең үпкәләвен көтмәгән иде. Кайсы яклап кына уйлап караса да, ул үзен гаепле дип тапты. Ашыгуданмы, уйлап җиткермәүдәнме, мавыгуданмы – нишләп гел алай килеп чыга соң аның эшләре? Теге чакта стенадагы рәсемне үз өстенә алып, Энҗене дә кыен хәлгә төшергән иде. Хәзер Айгөлне кимсеткән булып чыкты. Ул утырды-утырды да Айгөл янына барып аңлашмыйча күңеленә тынычлык тапмасын аңлап, аларга юнәлде. Айгөл бәрәңге бакчасында чүп утап йөри иде. Ислам туп-туры аның янына керде. Аны күргәч, Айгөл тагын да кызурак эшли башлады. Бу инде аның Ислам белән сөйләшергә теләмәвен аңлата иде. Ул Айгөл янына бара да алмады, бакчадан чыгып та китә алмады, аяклары береккәндәй, шактый вакыт басып торды. Аннары әллә ачудан, әллә берәр карарга килеп, кызу-кызу чүп утарга тотынды. Чүп утаганда, ап-ак күлмәгенә дә, үтүкләнгән чалбарына да, ялтырап торган туфлиләренә дә туфрак сибелде. Ул шулкадәр ашыгып йолкыды, шул арада аркасына тир бәреп чыкты, ләкин озак эшли алмады, Айгөл килеп аның кулыннан тотты:
– Ислам, тукта!
– Нигә, әллә сиңа хәзер ярдәм итәргә дә ярамыймы? – диде Ислам, башын күтәреп. – Мин бит сиңа яхшылык эшләргә теләгән идем…
Айгөлнең күзләре яшьле иде. Ул Исламга караган килеш «юк» дигән мәгънәдә акрын гына башын чайкады һәм калтыранган иреннәре арасыннан кайнар сүзләрен тезде:
– Син үзеңне… өстенлегеңне күрсәтергә телисең… башкалар алдында…
– Күпме бергә укып, ничек син миңа шулай дип әйтә аласың?
– Әйтәм! – диде Айгөл, елый язып. – Бөтенегез дә минем мохтаҗлыкны сиздереп торасыз.
Ислам да кызып китте, кулына тоткан чүпләрен аяк астына күтәреп бәрде.
– Син гел үз каланчаңнан гына карыйсың, үзең теләгәнне күрергә телисең! – диде ул, тавышын күтәреп. – Минем теге чакта сиңа булышуларым да үземнең өстен икәнемне күрсәтү өчен булдымыни?!
Аның бу сүзләре Айгөлнең бөтен гәүдәсенә кайнар су китереп койган кебек тәэсир итте. Чыннан да, әнисе больницада ятканда, Айгөлнең аягы сынган чакта көн дә булышты. Ул, Исламның күзләре белән очрашмас өчен, башын читкә борып:
– Кем белгән сине… – диде.
Үзе әйткән бу ялган сүзләр аның телен генә түгел, бөтен барлыгын яндырдылар. «Син хаклы», – дияргә теле әйләнмәде. Бәлкем, әйләнер дә иде, ниндидер көч аның уйларына котырып каршы төште. Ислам акрын гына чыгып китте. Айгөл нишләргә дә белмәде, кычкырмакчы булды – тавышы чыкмады, артыннан йөгереп барып гафу үтенергә теләде – теге көч аякларын тыеп калды…
Каникуллар канатлангандай очты
Быел җәйге каникуллар бөтенләй дә сизелмәде. Ислам өчен иң истә калганы Казандагы Илшатның Госман бабайларга кунакка кайтуы булды. Гомумән, авыл татарча белми торган шәһәр малайлары, кызлары белән тулды. Сабантуйда Ислам да, Илшат та көрәшкә чыкты, алар бик күп малайларны җиңеп атты. Ахырда бер-берсе белән бил алышырга туры килде. Ислам аңардан җиңелрәк тә, гәүдәгә дә чандыррак иде. Билләренә тотынышуга, ул Илшатның баш белән түгел, көч белән җиңәргә омтылуын сизде һәм, һичшиксез, аны атачагына ышанды. Тик болай эшләсә, кунак малаена кыен булыр дип уйлады һәм көрәшне кискенләштерүне һаман кичектерде. Хөкемдарлар, ниһаять, аларның сөлгеләрен билләренә бәйләделәр. Хәзер көрәшне сузу авылның үз данын яклардай кешеләр сыегайган икән, дигән уй калдырыр иде. Шуңа күрә Ислам Илшатны кинәт күтәреп алды да чип-чиста итеп аркасына салды. Алар кул бирешеп кочаклаштылар. Исламның үзенә карата яңгыраган мактау сүзләренә дә, мәйданның гөрләтеп кул чабуына да исе китмәде, ул халык арасыннан Галимҗан абыйсын эзләде, карашлары очрашкач, Галимҗан абыйсы ике баш бармагын өскә тырпайтты, һәм ул үзенә яңа көч иңүен сизде. Шул көч белән Ислам әле тагын шактый көрәште һәм үз авырлыгында батыр калды.
Сабантуйлар үткәч, Илшатны сыйныфташ малайлары белән Нух тавына алып менделәр. Һәркайсы Нух башының кайнар ташын капшый-капшый әйләнеп чыкты. Аның йөзенә кемнәрдер әллә чүкеп, әллә тырнап эз салырга маташканнар иде. Моны Ислам берничек тә аңлый алмады, Нухка кагылу – акылга сыймаслык хәл, моның ахыры әйбәт булмаячак иде. Баш янәшәсендәге чишмә буенда аунап яткан газлы су савытлары, ике буш шешә, колбаса калдыклары да күренде. Үләннәр дә тапталган, элекке серле тынлык юкка чыккан.
Ислам Илшатка башның өстәге тишеген дә күрсәтте һәм тыңларга кушты. Илшат, шактый тыңлап торгач:
– Ничектер дулкын бәргән тавыш ишетелә, – диде.
Аннан соң башка малайлар да берәм-берәм шул тавышны тыңладылар.
– Анда ни бар икән?
