скачать книгу бесплатно
У левай частцы карцiны Адам «у поце твару» працуе, сын Адама – Каiн у цэнтры, апрануты y ружовае, а Ева – у правай з Авелям на каленях на фоне цудоyнага пэйзажу. Але гэта ня Рай!
«Празь некаторы час Каiн прынёс ад пладоy зямлi дар Госпаду; i Авель таксама прынёс ад першародных статку свайго i ад тлушчу iхняга. І прыхiнуyся Гасподзь да Авеля i да дару ягонага; а да Каiна i да дару ягонага не прыхiнуyся. Каiн моцна засмуцiyся, i панiк твар ягоны» (Быцьцё 4:3—5). Чаму Бог «прыхiнуyся» да дару Авеля i «не прыхiнуyся да дару Каiна? Можам толькi здагадвацца, што ахвяра аднаго была шчырай, а другога не. Каiн павiнен быy раскаяцца, але замест гэтага Каiна апанавала зайздрасьць. Бог папярэджвае: «калi робiш добрае, дык цi не падымаеш твару? а калi ня робiш добрага, дык пад дзьвярыма грэх ляжыць; ён вабiць цябе да сябе, але ты пануй над iм» (Быцьцё 4:7).
Бог судзiць нас толькi за нашы yчынкi; пакуль ты яшчэ нiчога не зрабiy, але цьмяныя i дрэнныя думкi пачынаюць адольваць цябе, ты яшчэ можаш выбраць шлях дабра, ухiлiцца ад зла… «Вераю Авель прынёс Богу ахвяру лепшую, нiж Каiн; ён атрымаy сьведчаньне, што ён праведны, як засьведчыy Бог пра дары ягоныя; ёю ён i пасьля сьмерцi гаворыць яшчэ» (Да Габрэяy 11:4).
На малюнку маркi два ахвярнiкi. Бог прыняy ахвяру Авеля, – дым ад яе yзьнёсься да неба. Ахвяра Каiна не прынята i дым ад яе слаyся па зямлi.
Не забi. Каiн i Авель. Франчэска Трэвiзанi (1656—1746). Марка пошты Нiкарагуа з сэрыi «Дзесяць Запаведзяy», выдадзеная y 1971 годзе.
Але Каiн ня можа панаваць над грахом. Наадварот, грэх яго апанаваy. «І сказаy Каiн Авелю, брату свайму: хадзем у поле. І калi яны былi y полi, паyстаy Каiн на Авеля, брата свайго, i забiy яго» (Быцьцё 4:8).
Так, бiблейскi тэкст сьцьвярджае, што асновай па сутнасьцi yсiх наyмысных злачынстваy – ад малога да вялiкага – зьяyляецца зайздрасьць.
Абмяркоyваючы пытаньне пра Адама, што ён быy створаны адзiн, мудрацы Талмуду вынесьлi вэрдыкт: «Чалавек – гэта цэлы сьвет, i той, хто зьнiшчае хоць адну душу – зьнiшчае цэлы сьвет, а той, хто ратуе хоць бы адну душу, ратуе цэлы сьвет». Найстрашэньнейшая вiна Каiна: забiyшы брата, ён забiy усiх ненароджаных яго дзяцей i нашчадкаy, зьнiшчыy цэлы сьвет.
У жудаснай сцэне першага y сьвеце забойства паднятая Каiнам дубiна, каб нанесьцi ёй удар па брату, бездапаможна балансуючым на yскрайку каменя, здаецца абрынецца на нас. І, менавiта, абрынулася на нас. Бо першае забойства выклiкала ланцуговую рэакцыю, якая не канчаецца…
Каiн i Авель (1542—1544). Тыцыян (1480/85—1576). Царква Санта Марыя дэла Салютэ. Блёку пошты Уганды, выдадзены y 1988 годзе
Бог iзноy распачынае дыялёг з Каiнам, i на гэты раз у надзеi на пакаяньне. Нi адзiн чалавек не згублены перад Тварам Божым, калi ён здольны пакаяцца. Вось чаму Бог пытаецца y Каiна: «Дзе Авель, брат твой?» (Быцьцё 4:9). Выраз «Дзе Авель, брат твой?» стаy крылатым: гэта формула адказнасьцi аднаго чалавека за другога, бо yсе людзi – браты, гэта формула адказнасьцi за yсё, што адбываецца навакол. Каiн не хоча несьцi адказнасьць: «Не ведаю! Хiба я вартаyнiк брату майму?» (Быцьцё 4:10). У гэтых словах упiканьне Самому Богу: гэта ж Ты – галоyны Гаспадар i Вартаyнiк сьвету; чаму ж Ты не выратаваy Авеля, чаму дазволiy мне забiць яго? Зазначым, што гэта таксама тыповая мадэль паводзiнаy многiх людзей: ухiлiцца ад адказнасьцi, схавацца за тое, што сьвет такi недасканалы, што y рэшце рэшт ва yсiм вiнаваты Сам Бог, калi Ён ёсьць…
Забойства Авеля разьмясьцiла на сваёй марцы пошта Тога. Гэта адна з дзесяцi марак, на каторых пры дапамозе iлюстрацый розных бiблейных эпiзодаy прадстаyлена Дзесяць Запаведзяy.
Каiн i Авель. Не забi. Марка пошты Тога з сэрыi «Дзесяць Запаведзяy», выдадзеная y 1982 годзе
Пачуyшы адказ Каiна, Бог вымаyляе страшныя i жорсткiя словы: «І сказаy Гасподзь: што ты зрабiy? голас крывi брата твайго крычыць Мне зь зямлi; i сёньня пракляты ты ад зямлi, якая разьзявiла вусны свае прыняць кроy брата твайго ад рукi тваёй…» (Быцьцё 4:10,11).
У арыгiнале слова «кроy» стаiць у множным лiку. Бо маецца на yвазе не толькi кроy Авеля, але i yсiх яго ненароджаных нашчадкаy. Каiн – першы чалавек, пракляты Богам. Адам i Ева не былi праклятыя, бо яны зрабiлi памылку, а не злачынства. Пракляты быy зьмей, праз якога грэх увайшоy у душу чалавека. Каiн таксама пракляты як чалавеказабойца.
Каiн забiвае Авеля (1608—09). Пiтэр Паyль Рубенс (1577—1640). Інстытут мастацтваy Курта, Лёндан. Марка пошты Грэнада Грэнадынас, выдадзеная y 1982 годзе
Кожны раз кожнаму чалавеку, кожнаму пакаленьню Бог дае волю выбiраць памiж дабром i злом. Грэх Каiна такi жудасны, што падлягае толькi суду Божаму, i Бог карае Каiна непрыкаянасьцю (вельмi сымбалiчна супадзеньне y гучаньнi гэтых слоy у славянскiх мовах; а можа, гэтае «непрыкаяны» i ёсьць вытворнае ад «Каiн»? ), немагчымасьцю поyнага пакаяньня (бо не захацеy гэтага сам Каiн), адсутнасьцю душэyнага спакою i гармонii, адчужанасьцю ад людзей. Цi можа быць пакараньне цяжэйшым? Можа, гэта горш за сьмерць?
На трох марках Партугалii, выданых у 1967 годзе, зьмешчаны дзьве каменныя плiты Запавету. Майсей атрымаy на iх дзесяць Запаведзяy Божых. Пятая Запаведзь: «Не забi».
Не забi. Марка пошты Партуналii, выдадзеная y 1967 годзе
Запiс на марках на лацiнскай i партугальскай мовах. Маркi выпушчаныя з нагоды забароны кары сьмерцi.
Імёны Каiна i Авеля назаyсёды yвайшлi y сьвядомасьць людзей той цывiлiзацыi (цi нават некалькiх), што пабудаваная на Бiблii. Першы забойца i першая ахвяра… Каiн назаyжды стаy не проста архетыпам забойцы, але перадусiм прататыпам чалавека, якi жыве пераважна матэрыяльным, залiшне прывязанага да гэтага сьвету. Авель – прататып чалавека духоyнага, якi не ставiць мэтай жыцьця набыцьцё багацьця, якi iмкнецца аддаць лепшае Богу i людзям, для якога апрача зямнога, матэрыяльнага iснуе сьвет будучы, Царства Божае. Ужо y старазапаветных апокрыфах Авель паyстае як першы Сьвяты, як першамучанiк.
Чаму ж, калi гэта так, у новых пакаленьнях зноy i зноy праяyляецца «сындром Каiна»? Чаму варожасьць да падобнага сабе не пакiдае чалавека? Сындром гэты такi незразумелы, часта такi нематываваны, што нават арнiтолягi, якiя назiраюць, як выштурхвае адно птушаня з роднага гнязда другое (пры тым, што абодвум даволi ежы i цяпла), назвалi гэты фэномэн «сындромам Каiна». Дык можа, ён закладзены y чалавека? Можа, гэта наканаваньне? Адплата за першародны грэх? Аб усiх гэтых пытаньнях прымушае разважаць прыпавесьць пра Каiна i Авеля – адна з самых знакавых у Бiблii.
Людзi змагаюцца за адмену сьмяротнага пакараньня. Але ня yсе краiны яго адмянiлi.
150 гадоy адмены сьмяротнага пакараньня y Партугалii. Маркi пошты Партугалii, выдадзеныя y 2017 годзе
Калi Бог не пакараy Каiна сьмерцю за забойства брата, то людзкая справядлiвасьць павiнна насьледаваць справядлiвасьць Божую. «Бо такое зьвеставаньне, якое вы чулi ад пачатку, – каб мы любiлi адно аднаго, ня так, як Каiн, якi быy ад зламысьнiка, i забiy брата свайго» (Першае Яна 3:11,12).
Сусьветны патоп i яго наступствы. Ноеy Завет
Патоп
Дабрашчасны той муж, што ня ходзiць на раду бязбожных, i не стаiць на дарозе грэшных, i не сядзiць на зборнi распустаy… (Псалтыр 1:1)
Адам i Ева не змаглi yтрымацца ад адзiнай спакусы – пладоy Дрэва пазнаньня. Іх нашчадкi, папаyшы y «Сад зямных асалодаy», напоyнены спакусамi, паддалiся гэтым спакусам. Бiблiя папярэджвае, што з-за чалавека могуць сказiцца yсе законы прыроды i yся зямля можа разбэсьцiцца: «Але зямля разбэсьцiлася прад аблiччам Божым i напоyнiлася зямля злачынствамi. І паглядзеy Гасподзь Бог на зямлю, i вось, яна разбэшчаная: бо yсякая плоць скрывiла дарогу сваю на зямлi» (Быцьцё 6:11,12).
Бог перажывае роспач i раскаяньне ад таго, што найлепшае Яго стварэньне, якому Ён падараваy свабоду волi, аказваецца нявартым гэтага высокага дару: «i пашкадаваy Гасподзь, што стварыy чалавека на зямлi, i засмуцiyся y сэрцы Сваiм» (Быцьцё 6:6).
Слова «пашкадаваy» ужываецца y сэнсе: «зьмянiy стаyленьне», «зьмянiy кiраваньне». Ад кiраваньня, заснаванага толькi на мiласьцi, любовi, Бог перайшоy да кiраваньня з дапамогай суда i пакараньня. Але, Ён сьвядома ратуе праведнiка Ноя i яго сям’ю, спадзеючыся на адраджэньне i духоyнае абнаyленьне чалавецтва на новым узроyнi – Запавету зь Ім. Імя Ноах азначае на iyрыце «той, хто суцяшае». Ною загадана будаваць Каyчэг. У тэксьце Бiблii дакладна yказаныя яго парамэтры: «І зрабi яго так: даyжыня каyчэга трыста локцяy; шырыня яго пяцьдзесят локцяy, а вышыня яго трыццаць локцяy» (Быцьцё 6:15).
Будаyнiцтва Ноева каyчэга (1519). Рафаэль Санцi (1483—1520). Музэi Ватыкана (фрэскi). Марка пошты Грэнады, выдадзеная y 1993 годзе
Старажытнаyсходнi «локаць» складае прыкладна 45 см; такiм чынам Ноеy каyчэг меy сто трыццаць пяць мэтраy у даyжыню, дваццаць два з паловаю мэтры y шырыню i трынаццаць з паловаю мэтраy у вышыню. Гэта было гiганцкае збудаваньне, бо y iм, адпаведна задуме Божай, павiнны былi yратавацца не толькi Ной i яго сям’я, але i прадстаyнiкi yсяго жывёльнага сьвету, наогул – усяго жывога.
Як паведамляе Мiдраш, будавалi карабель 120 гадоy. Увесь час Ной заклiкаy народ да пакаяньня. Але над iм толькi сьмяялiся. Пасьля ста дваццацi гадоy, дадзеных людзям на выпраyленьне, бачачы, што нiхто не пакаяyся, апрача Мафусаiла (дзед Ноя) i Ноя, Бог даy чалавецтву яшчэ сем дзён (гэта час жалобы па Мафусаiлу, якi памёр перад самым патопам). Але i гэта не мела нiякага вынiку. «Што тычыцца Ашэма (Ашэм, дакладней – га-Шэм, – замена y юдэйскай традыцыi невымаyляльнага Тэтраграматону – Сьвятога Імя Бога), то Ён правёy гэтыя сем дзён у смутку, аплакваючы чалавецтва, якое адмовiлася скарыстаць усё тое хараство, якiм Ён хацеy яго абдарыць. Пасьля сямi дзён жалобы Бог канчаткова вырашае пакараць чалавецтва: «І сказаy Гасподзь: вынiшчу з улоньня зямлi людзей, якiх Я стварыy, ад чалавека да быдла, i гадаy i птушак нябесных вынiшчу; бо Я пашкадаваy, што стварыy iх» (Быцьцё 6:7).
Будаyнiцтва Ноева каyчэга (1608). Гвiдо Рэнi (1575—1642). Дзяржаyны Эрмiтаж, Санкт-Пецярбург. Блёк пошты Гранады Карыака i Петыт Марцiнiкi, выдадзены y 2003 годзе
Ною Бог сказаy: «Але з табою Я станаyлю запавет Мой, i yвойдзеш у каyчэг ты i сыны твае, i жонка твая i жонкi сыноy тваiх з табою. Увядзi таксама y каyчэг з усiх жывёл, i ад кожнае плоцi па пары, каб яны засталiся з табою жывыя; мужчынскага полу i жаночага хай яны будуць. З птушак паводле роду iхняга, i з быдла паводле роду iхняга, i з усiх паyзуноy зямных паводле роду iхняга, з усiх па пары yвойдуць да цябе, каб засталiся жывыя» (Быцьцё 6:18—20).
Жывёлы Ноевага каyчэга. Марачны лiст пошты Лiбэрыi, выдадзены y 1998 годзе
«І yвайшлi да Ноя y каyчэг па пары ад усякай плоцi, у якой ёсьць дух жыцьця… (Быцьцё 7:15).
Патоп абрынуyся на грэшнае чалавецтва нечакана менавiта таму, што яно абсалютна не yсьведамляла сваю разбэшчанасьць. Лiвень не адступаy сорак дзён i сорак начэй. Пад вадой аказалiся самыя высокiя горы, а каyчэг плаваy па паверхнi вады. Лiвень не спыняецца i хутка на зямлi не застанецца нi аднаго астраyка. Людзi y жаху робяць спробы yратавацца. Але yсе спробы людзей выжыць марныя. «Зьнiшчылася кожная iстота, якая была на паверхнi; ад чалавека да быдла, i гадаy i птушак нябесных, усё зьнiшчылася зь зямлi: застаyся толькi Ной, i што было зь iм у каyчэгу. А вада мацнела на зямлi сто пяцьдзесят дзён» (Быцьцё 7:23,24). І y той жа час складваецца адчуваньне, што род чалавечы выжыве i не зьнiкне.
Сусветны патоп (1512). Мiкеланджэла Буанароцi (1475—1564). Сыкстынская Капэла. Картмаксiмум пошты Парагваю, выдадзены y 1975 годзе
Чамусьцi аyтар Блоку прысьвяцiy яго не крумкачу i не голубу, як апiсана y Бiблii, а Чарнаногай Чайцы Кiтывейцы.
Каyчэга на гарэ Арарат. Блёк пошты Лiбэрыi, выдадзены y 1998 годзе
«І спынiyся каyчэг на сёмым месяцы, на сямнаццаты дзень месяца, на гарах Арарацкiх. Вада спакваля yбывала да дзясятага месяца; у першы дзень дзясятага месяца паказалiся вярхi гор. Праз сорак дзён Ной адчынiy зробленае iм акно y каyчэгу i выпусьцiy крумкача, якi, вылецеyшы, адлятаy i прылятаy, пакуль не абсохла зямля ад вады» (Быцьцё 8:4—7).
Потым Ной выпусьцiy голуба, але голуб, як i крумкач, вярнуyся на каyчэг. Праз сем дзён Ной зноy выпусьцiy голуба. «Голуб вярнуyся да яго вечаровай парою, i вось, сьвежы алiyкавы лiст у дзюбе y яго: i Ной даведаyся, што вада сышла зь зямлi» (Быцьцё 8:11). Голуба з алiyкавым лiстом бачым на марцы Ватыкану.
Ноеy каyчэг, вясёлка i галубок. Мазаiка. Марка пошты Ватыкану, выдадзеная y 1974 годзе
Да каyчэга вяртаецца голуб з алiyкавым лiстом.
Яшчэ праз сем дзён Ной iзноy выпусьцiy голуба, i цяпер той знайшоy сабе месца для гнязда i не вярнуyся. «І сказаy Бог Ною: выйдзi з каyчэга ты i жонка твая, i сыны твае i жонкi сыноy тваiх з табою; выведзi з сабою yсе жывёлы, якiя з табою, ад усякае плоцi, з птушак, i быдла, i yсiх гадаy, якiя поyзаюць па зямлi: хай разыдуцца яны па зямлi, i хай плодзяцца i множацца на зямлi» (Быцьцё 8:15—17).
У 1968 годзе Ізраiль выпусьцiy набор з пяцi марак, якiя сымбалiчна yяyляюць гэтую вялiкую катастрофу. Першая марка паказвае нарыхтоyку дрэy, Ноя i каyчэг, якi будуецца. На другой – сям'я Ноя i пары жывёл, што iдуць у каyчэг.
Будаyнiцтва Ноева каyчэга. Жывёлы iдуць на каyчэг. Маркi пошты Ізраiлю, выдадзеныя y 1968 годзе
На прывесках марак цытаты з Бiблii. «Зрабi сабе каyчэг з дрэва гофэр…» (Быцьцё 6:14). «І yвайшлi да Ноя y каyчэг па пары ад усякай плоцi…» (Быцьцё 7:15).
Потым «І доyжылася на зямлi паводка сорак дзён…» Быцьцё 7:17) – прадстаyлена трэцяй маркай з гiганцкiмi хвалямi i сполахамi маланкi.
Патоп. Паслкньне голуба. Маркi пошты Ізраiлю, выдадзеныя y 1968 годзе
Праз сорак дзён Ной паслаy крумкача, а потым голуба тройчы, з перапынкам у сем дзён, як паказвае чацьвёртая марка. На прывесках марак цытаты з Бiблii. «…i каyчэг плаваy па паверхнi водаy» (Быцьцё 7:18). «Потым выпусьцiy ад сябе голуба…» (Быцьцё 8:8). Першы раз голуб вярнуyся да каyчэга з пустой дзюбай, бо зямля yсё яшчэ была пад вадой. У другi раз ён вярнуyся з алiyкавым лiстом i Ной даведаyся, што вада спадае. У трэцi раз голуб не вярнуyся.
На апошняй марцы – вясёлка – знак Божага запавету з чалавекам пасьля патопу. На прывесцы цытата: «…дык явiцца вясёлка y воблаку» (Быцьцё 9:14).
Знак Божага Запавету. Марка пошты Ізраiлю, выдадзеная y 1968 годзе
Блёк Ізраiлю каранаваны вясёлкай.
Ноеy каyчэг. Блёк пошты Ізраiлю, выдадзены y 2008 годзе
Голуб з алiyкавай галiнкаю, сям’я Ноя i зьвяры выходзяць з каyчэгу…
Гэта быy вельмi шчасьлiвы момант для yсiх iстот, якiя знаходзiлiся y зьняволеньнi каля цэлага году и выходзiлi з каyчэгу, каб засялiць бязьлюдны сьвет. У загалоyку блоку цытата на ангельскай мове: «І yспомнiy Бог пра Ноя, i пра yсю жывёлу» (Быцьцё 8:1).
Выхад на сушу з каyчэга Ноя. Марачны лiст неiснуючай краiны Тонга, выдадзены y 1987 годзе
У 1889 годзе Іван Айвазоyскi напiсаy карцiну «Ной спускаецца з гары Арарат».
Ной спускаецца з гары Арарат (1889). Іван Айвазоyскi (1817—1900). Нацыянальная галерэя Армэнii, Ерэван. Блёк пошты Армэнii, выдадзены y 1992 годзе
Ной вяртаецца на зямлю пасьля сусьветнага патопу. Разам зь iм з Арарацкiх гор спускаюцца яго сыны, жонка, жонкi сыноy i шматлiкiя жывёлы, якiя выратавалiся ад патопу дзякуючы каyчэгу.
Ной адразу будуе ахвярнiк i прыносiць Богу ахвяру yсеспаленьня, як знак яго гатоyнасьцi да служэньня Богу.
Ахвярапрынашэньне Ноя (1508—1512). Мiкеланджэла Буанароцi (1475—1564). Сыкстынская Капэла, Ватыкан. Марка пошты Гранады Карыака i Петыт Марцiнiкi, выдадзены y 2014 годзе
Сьмерць жывёлiны сымбалiзуе сьмерць жывёльнага пачатку y чалавеку, яго падпарадкаваньне пачатку духоyнаму. За гэтую шчырую падзяку Бог i дае «у сэрцы Сваiм» абяцаньне не праклiнаць зямлю за чалавека i не караць больш так жорстка чалавецтва.
Новая старонка чалавечай гiсторыi пачнецца з дабраславеньня Божага Ною i яго нашчадкам, з усталяваньня новага Саюзу-Запавету з усiм чалавецтвам. «І сказаy Гасподзь у сэрцы Сваiм: ня буду больш праклiнаць зямлю за чалавека, бо намысел сэрца чалавечага – зло ад маладосьцi ягонай; i ня буду болей пабiваць усё жывое, як Я зрабiy…» (Быцьцё 8:21).
Пасьля гiсторыi паводкi быy усталяваны шэраг сымбаляy, якiя сталi неад'емнай часткай культурнай спадчыны. Так вясёлка стала выразам надзеi i абяцаньня на лепшую будучыню, а голуб, якi нясе y дзюбе алiyкавую галiнку, стаy сымбалям мiру.
«Я кладу вясёлку Маю y воблаку, каб яна была азнакаю запавету памiж Мною i памiж зямлёю» (Быцьцё 9:13) напiсана на выданьнi пошты Сэнт-Вiнсэнту.
Ноеy каyчэг. Марачны лiст пошты Сэнт-Вiнсэнту, выдадзены y 2015 годзе
Калi мы думаем пра жорсткасьць Божага пакараньня, то павiнны yспомнiць, што Ісус, «быyшы забiты y целе, але ажылы духам, якiм Ён i духам, што y цямнiцы былi, сышоyшы, прапаведаваy; яны калiсьцi непакорлiвыя былi Божаму доyгацярпеньню, што iх чакала, у днi Ноя, у часы будаваньня каyчэга…» (Першае Пятра 3:18—20). Гэта значыць, што тыя душы, якiя не пакаялiся за 120 гадоy, дадзеных чалавецтву для пакаяньня перад патопам, знайшлi пакаяньне, дзякуючы Хрысту.
Запаветз Ноем змацоyвае саюз памiж Богам i чалавекам. Дуга вясёлкi пераклiкаецца з выгiбам цела сьпячага Ноя, чыё iмя y перакладзе з iyрыту азначае «адпачынак» або «суцяшэньне». Жоyты Анёл, якi yяyляе сабой Боскае слова, падкрэсьлiвае цудоyную прыроду вясёлкi. Яе дзiyнай белiзной Шагал паказвае, што белы зьяyляецца сумай усiх колераy. Анёл абвяшчае дабраславеньне, абяцанае Запаветам, i паказвае сцэны будучага дастатку (яны прадстаyлены y верхняй частцы карцiны), а таксама беды габрэйскага народу, намаляваныя yнiзе палатна (як апiсаныя Прарокамi y Бiблii, так i тыя, якiя габрэям сапраyды прыйшлося перажыць у ходзе гiсторыi). Упершыню сьмяротнае пакараньне стала часткай чалавечага быцьця i yсе забойцы з тых часоy павiнны былi быць пакараныя.
Першы Запавет. Марк Шагал (1887—1985). Марка пошты Грэнады, выдадзеная y 1986 годзе
«Цi спраyдзiy наш, Другi, сьвет надзею Бога? Цi не пахiснуy яе яшчэ больш? Цi навучыyся ён чаму-небудзь на прыкладзе таго, Першага, што назаyсёды згiнуy пад хвалямi патопу? Невядома. Але цяпер на старонках Бiблii гэты малады пасьляпатопны сьвет толькi робiць першыя крокi, i Ной чакае голасу Божага». Галiна Сiнiла.
П'яны Ной
Глядзеце ж за сабою, каб сэрцы вашыя не абцяжарвалiся абжорствам i п'янствам i клопатам будным, i каб дзень той не застаy вас зьнянацку… (Паводле Лукаша 21:34)
У Бiблii слова «вiно» сустракаецца больш за сто разоy i першы раз у сувязi з Ноем.
«Сыны Ноя, якiя выйшлi з каyчэга, былi: Сiм, Хам i Яфэт. А Хам быy бацька Ханаана. Гэтыя трое былi сыны Ноевыя, i ад iх насялiлася yся зямля. Ной пачаy урабляць зямлю i пасадзiy вiнаграднiк…» (Быцьцё 9:18—20).
На yспамiнаным раней блёку пошты Ізраiлю з рэпрадукцыяй старонкi iлюстраванага выданьня Бiблii – «Biblia Schockena» з 13 веку, створанай у Германii, малюнак у верхнiм куце другi зьлева паказвае, як Ной садзiць вiнаграднiк. Але Ной навучыyся ня толькi вырошчваць вiнаград, але i рабiць вiно i ня змог разумна гэта выкарыстаць.
Зьлева – Ной капае вiнаграднiк. У цэнтры сьпiць аголены Ной; Хам, якi стаiць сьпiной да нас, паказвае пальцам на бацьку, якога Сiм i Яфэт накрываюць.
«І выпiy ён вiна, i ап'янеy, i ляжаy голы y намёце сваiм. І бачыy Хам, бацька Ханаанаy, сарамату бацькi свайго i, выйшаyшы, расказаy двум братам сваiм» (Быцьцё 9:21,22).
«Немагчыма перадаць, як выдатна намаляваная гiсторыя Ноя, дзе ён, ап'янелы вiном, сьпiць, аголены, i тут жа прысутнiчаюць адзiн з сыноy, якi над iм сьмяецца, iншыя, якiя яго затуляюць; гiсторыя гэтая i майстэрства мастака не параyнальныя нi з чым, i перасягнуць яго мог бы хiба толькi ён сам» Вазары.
Ап'яненьне Ноя (1508—1512). Мiкеланджэла (1475—1564). Сыкстынская Капэла. Марка пошты Гамбii, выдадзены y 2013 годзе
Сцэна з п'яным Ноем паказана на марцы пошты Тога з сэрыi, прысьвечанай Дзесяцi Запаведзям. Бачым Сiма i Яфэта, прыкрываючых бацьку. Бiблейны эпiзод тут выкарыстаны для iлюстрацыi Запаведзi: «Шануй бацьку твайго i мацi тваю, каб падоyжылiся днi твае на зямлi, якую Гасподзь, Бог твой, дае табе» (Выхад 20:12).
Нядобры yчынак Ноя справакаваy другi нядобры yчынак яго сына, якi стаy насьмiхацца над бацькам. Яму не хапiла y гэтым выпадку сыновай любовi. Сiм i Яфэт прыпынiлi нядобры ход падзей. «А Сiм i Яфэт узялi вопратку, i паклаyшы яе на плечы свае, пайшлi адвярнуyшыся i накрылi галiзну бацькi свайго; твары iх былi абернуты назад, i яны ня бачылi сараматы бацькi свайго» (Быцьцё 9:23).
Нядобры пачатак i далей вёy нядобрай дарогай. Бо, калi Ной працьверазеy i даведаyся аб усiм, то пакараy Хама i пахвалiy Сiма i Яфэта. П'янства працягвае быць злом. Але калi сын высьмейвае бацьку, гэта яго yласная ганьба, не яго бацькi.
Ап'яненьне Ноя. Марка пошты Тога з сэрыi, выдадзеная y 1982 годзе
Гэта яшчэ зварот увагi на тое, што трэба быць цярплiвым i верыць у чалавека, якi заyсёды мае шанс выправiцца.
Ной праклiнае Хама (1852). Ксенофонтов Іван (1817—1875). Бурацкi Рэспублiканскi мастацкi музэй iмя Сампiлава, Улан-Удэ. Пэрсанальная марка, выдадзеная y 2014 годзе поштай Ізраiлю
Жыy Ной пасьля патопу трыста пяцьдзесят гадоy. І памёр ва yзросьце 950 гадоy. А яго сыны Сiм, Хам i Яфэт сталi прабацькамi yсяго цяперашняга чалавецтва.
Вавiлонская вежа
«І расьсеяy iх Гасподзь адтуль па паверхнi yсёй зямлi; i яны перасталi будаваць горад». (Быцьцё 11:8)
Кнiзе Быцьця распавядаецца, што y сыноy Ноя Сiма, Хама i Яфэта было мноства патомкаy. Ад iх расьсялiлiся народы па зямлi пасьля патопу.
«На yсёй зямлi была адна мова i адна гаворка. Рушыyшы з усходу, яны знайшлi y зямлi Сэнаар раyнiну i пасялiлiся там. І сказалi адно аднаму: наробiм цэглы i абпалiм агнём. І стала y iх цэгла замест камянёy, а земляная смала замест вапны. І сказалi яны: збудуем сабе горад i вежу, вышынёю да нябёсаy, i зробiм сабе iмя, перш чым расьсеемся па yлоньнi yсёй зямлi» (Быцьцё 11:1—4).
Будаваньне Вавiлонскай вежы. Ілюстрацыя. Бiблiя Шокэна (1290). Блёк пошты Ізраiлю, выдадзены y 1985 годзе
Памылка людзей была y тым, што яны задумалi вежу i iдала на вяршынi вежы зрабiць сымбалям яднаньня i пакланеньня замест Бога.
Сюжэт пра Вавiлонскую вежу распаyсюджаны y хрысьцiянскай iканаграфii – у шматлiкiх мiнiяцюрах, рукапiсных i друкаваных выданьнях Бiблii (напрыклад, у мiнiяцюры англiйскага рукапiсу XI стагодзьдзя); а таксама y мазаiках i фрэсках сабораy i цэркваy (напрыклад, мазаiка сабора Сан-Марка y Венецыi, канец XII – пачатак XIII ст.).
У эyрапейскiм жывапiсу найбольш знакамiтай карцiнай на гэты сюжэт зьяyляецца палатно Пiтэра Брэйгеля Старэйшага «Вавiлонскi гармiдар» (1563). На фоне «Вавiлонскай вежы» Партрэт Пiтэра Брэйгеля. Гэта адна з трох алейных карцiн Пiтэра Брэйгеля Старэйшага. Першая зь iх, была напiсана y той час, калi Брэйгель быy у Рыме, i y цяперашнi час зьяyляецца страчанай.
Вавiлонская вежа (1563). Пiтэр Брэйгель Старэйшы (1564—1638). Музэй гiсторыi
Старажытны Вавiлон апiсаны y працах Арыстоцеля i Герадота. Апошнi пiсаy: «Вежа падымалася да неба гiганцкiмi тэрасамi, яе складалi сем вежаy, пастаyленых адна на адну. Падстава вежы было шырынёй 90 мэтраy, i столькi ж вежа мела y вышыню. На першы паверх даводзiлася 33 мэтра вышынi, на другой – 18 мэтраy i на астатнiя чатыры – па 6 мэтраy. Верхнi паверх вышынёй 15 мэтраy, пакрыты золатам i аблiцаваны блакiтнай палiванай цэглай гарэy на сонцы сiне – залатым агнём i быy бачны за многiя кiлямэтры».
