скачать книгу бесплатно
– ?ен бит шеш? эченд?! – дидем мин, зур ачыш ясагандай. ??м шеш?г? ?релдем.
– Курай!—дип кычкырды Айрат, н?къ шул ук вакытта шеш?г? кулын сузып,—Курай!
Без икебез д? берьюлы шеш?не тартып алдык ??м шундук тавыш тынып калды. Бер-беребезг? шат елмаеп караштык та аны кабат урынына куйдык. Тавыш д?вам итте. Без шулай шеш?не бер куеп, бер алып х?тсез вакыт ?тк?рдек.
– ?ил иск?нд? ген? улый иде шул, – диде Айрат ?з ачышына ?зе ышанырга тел?г?нд?й, – Х?зер а?лашылды инде. К?р?се?ме ?н? теге тишекне. ?ил шуннан кер? д? монда икел?т? к?ч?я, аннан со? шеш?г? ?р?. Хас та курай кебек…
– А?лашылды. ?йд?.
Н?фис?л?рне? ?й т?б?сенн?н т?шк?нд? без ?зебезне батыр да, акыллы да, матур да итеп тойдык. ?сл?ребез шыр тузан булып бетс? д?, к?нн?р якты, к??ел к?т?ренке иде. Ишекл?рне кабат бикл?рг? д?, коелган тузанны с?ртеп алрга да онытмадык. Ни ген? ?йтс?? д?, юк-бар кеше т?гел, ? н?фис?л?рне? йорты. ? Н?фис?… безне? к?рше!..
* * *
?й т?б?сенн?н т?шк?ч, тузанга батып пычранып бетк?н киемн?ребезне мунчадагы суга батырып куйдык та, минем алмаш к?лм?к-ыштаннарны киеп урамга чыктык. Т?эсоратларыбыз тир?н д?, к?чле д? булып, аны кем бел?ндер уртаклашасы кил? иде. Л?кин урамда бер кеше д? к?ренм?де. ? без б?тен д?ньяга я?гыратып: “Н?фис?л?рне? чардагында башкача бернинди г?л?? д? ишетелм?яч?к!” – дип кычкырыр яшьт?н узган идек. Х?ер, башка вакыт булса, ипт?ш малайларны? т?р?з? т?бен? басып, ачы итеп бер ген? сызгырып ?иб?рер идек т?… ? бу юлы… Бу юлы без алай ит?лм?дек. ?лл? ничек ?зенн?н ?зе шулай килеп чыкты. Тып-тын урамда сызгыру, кычкырып кемнедер чакыру, гомум?н, нинди д? булса аваз салу ?зе ?к ниндидер ярамаган эш, гайре табигый х?л булып тоелды шикелле. Аннан со? урам да ничектер ?зг?реп, кабат беркайчан да чыкмас ?чен кабыгына кереп бикл?нг?н ташбакадай к??елсез булып калган иде
Мондый ?ле урамда торасы? да килерлек т?гел дип, без кабат ишегалдына кердек. ??м чырайларыбызга к??елсез ген? елмаю гал?м?те чыгарып, икебез д? берьюлы, Н?фис?л?рне? ?й т?б?сен? карап алдык. Чардактан т?шк?нд? без ?зебезне зур ка?арманлык эшл?п халыкны шом-куркудан аралаган п??лев?нн?р итеп тойган идек. Барсы да безне мактар, дан-ш??р?тк? к?м?р, р?хм?тл?р яудырыр диг?н ?мет т? юк т?гел иде. ? асылда… Кешел?рг? безне? батырлык та, ?зебез д?, с?зебез д?, гомум?н, берн?рс?без д? кир?кми, алар безне? кыю адымыбыз хакында белерг? д?, ишетерг? д?, уйларга да тел?мил?р иде. Х?ер… Б?лки, кешелл?р безг? карата ул кад?р ?к ваемсыз да да булмагандыр. ?йе, гамьсез т?гел иде алар безг?. Илтифатсыз да т?гел иде. Алар бары тик юк идел?р ген?.
– ?йд?, н?н?йг? су китерик, – диде Айрат к??елсезл?неп, – Болай эт сугарып й?рг?нче…
– ?йг? керик ?ле, – Минем чишм?г? барасым килми, шушы кад?р битарафлыктан чишм? суы да боз булып ту?гандыр сыман иде,– Картый коймак пешерг?н бугай.
– Чардакка менг?нне сизм?де мик?н?..
– Сизс? со?…
Картый чынлап та коймак пешерг?н, ?ст?л ?зерл?г?н иде.
– Кайда югалып й?рисез?!. Сезне? ?чен котым очып торды бит, – дип каршылады ул, – ?йд?гез, утырыгыз.
Без мулла песил?ре сыман ?нсез ген? ?ст?л артына шудык. Коймак т?мле иде. Балга мана-мана бер т?линк?не йомдырып куйдык.
– Т?мле! – диде Айрат, авызы коймактан бушаган арада, —Во!
Мин чын к??елд?н хуплап баш кына кактым.
– Ачыгуы? ?итс?-?… – дип сузды картый, б?хетле елмаеп, ??м шундук с?зне икенчег? борды, – Халис? апа?нарны? ?й т?б?сенн?н андый-мондый тавыш ишетм?дегезме?
– Юк, дип алдаштым мин, – Без елга буена бардык.
– Йорттан ерак й?рисе булмагыз, – диде картый тир?н борчылу бел?н. Аннан со? ?с-башыбызга к?з салып сорап куйды, – Батып кайттыгызмы?
– ?йе, киемн?рне мунчадагы суга батырып куйдык. Ч?й эчк?ч юарбыз.
Картый табадан коймак ала иде, минем с?зне ишетк?ч, кулындагы т?линк?сен т?шереп ?иб?р? язды.
– Мунчага барып й?рисе булмагыз, – диде ?ле беребезг?, ?ле икенчебезг? курку катыш усаллык бел?н карап, —Ишетсен колагыгыз, мунчага бер адым да атлау юк.
– Ник?
Картый минем сорауга т?эсирлер?к ?авап эзл?г?нд?й бер м?лг? с?зсез торды.
– Сез китк?ч, Халис?л?рне? ?й т?б?сенд? ??н?ал купты, – диде аннан со?, ?зенд?ге куркуны безг? д? йоктырырга тел?г?нд?й, —Кемн?дер с?йл?ш?, ?зл?ре к?леш?, д?бер-шатыр кил?л?р. Убырлар уянган чак булды, ахры. Мин котым алынып ?й ишекл?рен бикл?п куйган идем, сезне? тышта калганны уйлап кабат ачтым.
Айрат пырхылдап к?леп ?иб?рде. Мин аны? ботын авырттырып чеметеп алдым да ачулы караш ташладым. Ул к?л?ен й?т?л бел?н капларга тел?п, бик тырышып тамак кырды.
– К?п?-к?ндез шулай кыланышып яткач, аларны? мунчага да килеп кер?л?ре бар, – дип д?вам итте картый, безг? игътибар бирмич?, —Мунча ул болай да ?ен-п?ри оясы ис?пл?н?.
– Бер?рсе ?й т?б?сен тикшерерг? менг?ндер, —диде Айрат, тик шундук ботын кулы бел?н капларга м??б?р булды, – Авылда гел куркаклар гына т?гел бит.
Картыйны? ?з с?зе с?з иде.
– Убырлар, ?ен-п?рил?р бел?н шаярырга ярамый. Алар башта кешене? ихтыяр к?чен ала, азак ?зл?ре тел?г?нне эшл?рг? м??б?р ит?. Филд?й ад?мн?рне д? камырга ?йл?ндер?. Я явызлык, я тилелек кылдыра.
– Исерт? мени? – Айрат ?итди иде.
– Белмим… —Картый аны? беркатлылыгыннан елмаер дип к?тк?н идем, тик ялгышканмын, – Б?лки, х?мер д? убырларны? бер коралыдыр. Аны юкка гына “шайтан суы”, “з?хм?тле ризык” дип атамыйлардыр. Изге Китап та тикк? ген? тыймагандыр. Л?кин убырны? кодр?те аны? бел?н ген? чикл?нми, ул кешене? кешелеген суыра, ни тере, ни ?ле бер х?лг? китереп, баш ?итм?слек г?на?лар, яман эшл?р кылырга м??б?рли…
Аракы, яки т?м?ке турында картый мисаллар китер?-китер? с?йл?п, с?гатьл?р буе ?гет-н?сих?т укырга м?мкин. Алай булмагыз, аракы эчм?гез дип ?йтми ул, ипл?п кен? ?зенекен б?г?: ф?л?н кеше шулай-шулай итеп бик матур гына д?нья к?теп китк?н иде, л?кин шул з?хм?тк? бирелеп, ф?л?н-ф?л?н б?лал?рг? юлыкты, алай-болай итеп й?реп, шундый-шундый шартларда ад?м м?сх?р?сен? калып м?рх?м булды, яки мен? ф?л?н абзый… ?ч итк?нд?й, шундый мисал китерерлек б?нд?л?ре д? к?п бит аны?. Кыскасы, аны ты?лый башласа?, ??йге каникулы?ны? ?р?мг? ?тк?нен к?т т? тор. Шу?а к?р?, ул бик тир?нг? кереп китк?нче, мин с?зне икенчег? бордым:
– Картый, Акт?ш ?лм?г?ндер бит? К?зг?-башка к?ренми.
– Акт?ш?! – Картый бу исемне беренче ишетк?нд?й аптырап калды, – Аны? турында б?тенл?й онытканмын бит. Чынлап та кайда ик?н ул?
Мин картыйны? кыяф?тенн?н елмаеп куйдым.
– Безне? д? песине? к?пт?н к?ренг?не юк, – диде Айрат мо?су гына, – Б?б?йл?рг? тиеш иде.
– Убыр бумады мик?н?– дидем мин, вампирлар турында укыганымны иск? т?шереп, – Алар бит кечкен? ?анварларга да ябеш?, дил?р.
– Убыр… – картый бик т? к??елсез иде, – Песил?рг? д? тиярг? м?мкин мик?нни… Алай булса, эш харап, егетл?р…
Картый авызыннан “егетл?р” диг?н с?зне ишетк?ч, минем муен зураебрак китк?нд?й тоелды. Тик шундук кире ?з урынына кайтты.
– Б?ген безне? урамныкын гына т?гел, ? колхоз сарыкларын да буып ташлаганнар. К?т?е бел?н. Сез к?рг?нсездер инде, бер т?ркем ирл?р ауга чыгып китте.
Ул н?рс? хакындадыр уйланып торды да ?ст?п куйды:
– Б?ре ген? булса, ярый да бит…
Ми?а ничектер к??елсез булып калды. Аркаларына мылтык, ук-??я аскан авыл агайларыны? ауга китк?н чагын к?р? алмау ?кенеченн?н й?р?к кысылып куйды. Мин сезг? ?йтм?г?нмендер ?ле, ?тием язучы минем. Ул борынгы заман батырлары турында шултиклем мавыктыргыч хик?ятл?р с?йли д? мин аларны кинода к?рг?нд?й булып, аларга охшарга тырышып к?нн?р-т?нн?р буе саташып й?ри идем.
?ти турында бер башлагач, ?йтеп бетерим инде, ул ?зе ятим ?ск?н, шу?а к?р? минем ?чен ?зелеп тора, н?рс? тел?с?м – шуны ?т?рг? ?зер. Х?ер, болай дип ?йт?ем бик ?к д?рес т?гел, ул вакыты бел?н мине ?рл?п т?, б?рг?л?п т? ала. Болай гына, ?тил?рч? ген?. Андый чакларда минем д? бик т? т?ртипле, бик т? акыллы малай буласым килеп кит?. Тик мин ?тине бел?м, ул бер кайчан да т?ртипле малай булмады, я язарга ярамаган н?с?л?р турында язып, ?ни ?йтмешли, карьерасын ?терде, я б?тенебезне д? бер тиенсез калдырып китте д?… зу-ур акча алып кайтты. Ул юкта кыен булды инде… Тик ул кайткач, мин сыйныфта и? бай егет идем. Кызларны? да, егетл?рне? д? барсы да диярлек минем янда б?терелеп торды. Мактана дим?с?гез шунсын да ?йтим, сыйныфташ бер малаебыз ?тисен? болай дип т? ?йтк?н: “?ти, ник син министр гына булды? инде, ник язучы булалмады? – ?н?, Ил?амны? ?тисе язучы булгач, аны? акчасы муеннан.” ? д?ресен ген? ?йтк?нд?, ?тине? бер кап т?м?кег? тилмереп утырган чаклары да бар, тик аз гына баеп китс? ул минн?н акча ж?лл?ми, сораганымны биреп тора. ? мин аларны ?ыеп барам да и? кир?кле чакта гына китереп чыгарам. Ни ?чен шулаймы? Ч?нки ?ти ?йт?: “Минем язганыма б?ген беркемне? д? исе китми. Л?кин ул бер килеп чыгар ?ле, ди. И? кир?к чакта гына.” Минд?ге акча да шул – и? кир?к чакта гына килеп чыга да артык зур булмаса да бик к?п булып, бик хуп булып к?рен?. ??м мин ?тине? бер с?зен яратам. “Акчасыз— син беркем д? т?гел”– ди ул. Чынлап та, ту?дырма алырлык акчам юкта мин ?земне бик т?б?н итеп сиз?м. “Акча? к?п чакта да син беркем д? т?гел”– ди. Монсын да а?лый башладым. Бер дус егетемне подъезда тотып алып, трусик бел?н ген? калдырганнар… ?тисе бик бай кеше иде, ? бер н?рс? д? эшли алмаган… Шул яклары бел?н ошый ми?а ?тине? с?зе. Б?лки, ?ти ?зе ми?а ошаганга, мин д? а?а охшарга тыршканга гына шулай тоеладыр. Б?лки, мин аны тулысынча а?лап та ?иткермимдер… ??рх?лд?, мин аны? со?гы с?зене? элпесенд? эленеп торам ?ле: “Кеше акчаны? акчалыгын суырып бет? алмый, акча кешене? кешелеген суыра ала…”
– Вампирдыр ул!
Айратны? бу с?зенн?н мин тертл?п киттем…
Колагымда кабат шул с?з я?гырады:
– Вампир…
Айратны? бер с?зе минд? ме? я?гыраш алды.
Бу с?з мине гаепл?г?н сыман ишетелде. Мин – ана карынында яткан сабый – ?ниемне? канын им?че. Мин – якты д?ньяга туган бала – мин – аларны? кодр?тен суыручы” Мин – вампир. Алар ?зл?ре д? сизмич?, б?тен гомерен ми?а корбан ит?… Ата-ана ?чен вампир – бала…
– Б?ре вампир була алмый…
Бу с?зл?р алдында мин к?чсез идем…
Юк, вампирлар турында укыган язмаларда б?рег? кагылган н?рс?л?р булмаганга гына т?гел… Мин маймылдан аерылган бабаларыбызны? ?з дошманын ?и?г?ч, аны? канын дошманны? баш с?яген? салып ч?мерг?нен д?, сарыкны буган б?рел?рне? хайван тамырннан ?ылы кан эчк?нен д? бел? идем. ??м мин ?зебезне? затны?, ш?ж?р?л?р буенча, баш б?ред?н барлыкка килг?нен? д? шикл?нми идем.
– Б?ре вампир була алмый… – дип кабатлады Айрат.
“Б?ре убыр була алмый.” – дип уйладым мин д? к??елемн?н. Мо?а бернинди д?лилем д? юк иде, тик мин бар ?аным бел?н ышандым —
Б?ре убыр була алмый!
Б?ре – бар булмышы бел?н – ерткыч.
Нибары ерткыч кына…
– Б?ре ген? булса, ярый ла бит…– дип кабатлады картый, – Б?ре ?зебезнеке л? ул…
* * *
Ш?р?ле урамы гына ?ле тынлыкка чумган кебек иде. К?тм?г?нд? килг?н с?ер х?лл?рд?н бары тик ул гына каза к?рер д?, башкалар ис?н-сау калыр, бары тик безне? урамда гына… безне? урамда… вакытны?, гомерне?, яш??не? нилект?н тукталып калганын беркем д? к?рм?с т?, белм?с т?, сизм?с т? кебек иде.
Л?кин барсы да башкача булып чыкты…
?тиемне? ниндиер?к кеше ик?нен ?йтк?н идем инде. ?тил?рне? х?лен иск? алганда, аны алама дип булмыйдыр. ??рх?лд?, ул минем ?чен и? зур кеше. Сизг?нсездер инде, китапларны к?п укуым да, ??мл?л?рне матуррак итеп т?зерг? тырышуым да а?а охшарга тел??д?н. ??м сезг? сер итеп кен? шуны ?йт?м, ул минем язучы булуымны тел?ми. Имеш, язучылар б?хетсез була, аларны? канын ил, д??л?т суыра.
Мин инде, иркен гаил?д? ?заллы булып ?ск?н малай, кил?ч?гемне нинди ??н?рг? багышлаячагымны бел?м, ??м ?ти биш куллап каршы килс? д?, “улым, юк бел?н маташма” – дис? д? ?зем тел?г?н юлны сайлаячакмын. Ч?нки мин д? почти аны? кебек…
Мин д? аны? кебек… хис кешесе…
Минем Н?фис?не к?р?сем кил? иде.
Айрат минн?н д?рт айга ук б?л?к?й. Ул авылда яши ??м беркемне д? сагынып кайтмаган. Шу?а к?р?, урам буенда озак кына тарткалашып торырга туры килде. Ахырда ул бирелде ??м без Н?фис?л?рг? киттек.
Ш?р?ле урамы гына тынлыкка чумган кебек иде, алай булмаган ик?н, б?тен авыл тынып, яш??д?н туталып калган. Мин ?земне кешел?ре ?леп бетк?н чит планетаны? бер авылыннан баргандай хис иттем. Авыл кич?гег? караганда да нык ?зг?рг?н иде.
Элек булса, т?р?з? т?пл?рен? басып сызгыру бел?н анда Н?фис?не? башы к?ренер д? бер мизгелд?н ул й?гереп чыгар иде. Б?ген алай булмады. Халим? апаларны? ишеген шакырга туры килде. Ул эчт?н бикле иде. Ярты с?гать чамасы д?берд?тк?ч, аяк тавышы ишетелде д? ниндидер хатын:
– Кем бар? – дип сорады.
– Безг? Н?фис? кир?к иде.
– Кем со? сез?
– Ил?ам.
– Айрат.
– Н?фис? монда т?гел.
– Кайда со? ул?
– ?зл?ренд? юк. Алар бит сезг? к?ченеп килг?н.
– Кем ?йтте?!
– Шулай с?йлил?р.
– Алар монда т?гел.
– Кайда со??
– Белмим.
– Х?лим? апа, ?йтегез инде, Н?фис?не ничек табып була?
– Белмим. Эзл?м?гез аны.
– Х?лим? апа…
– Китегез, дим, моннан! ??м башкача килеп й?рм?гез!
– Х?лим?…
– Китегез, дим… Юкса…
Н?фис?не? туган апасыннан мин мондый тупаслыкны к?тм?г?н идем. Ничектер кыен булып китте. Аны?:“Китегез моннан!”– дип кычкырганы колак т?бенд? озак я?гырады. Ишек артында Н?фис?не? апасы т?гелдер, гомум?н, анда ад?ми зат т?гел, Убыр ?зе торадыр сыман тоелды. Мин ачы итеп с?генеп, н?фр?т бел?н ишекк? типтем.
– Нишлисез сез, малай актыклары!
Т?р?з? п?рд?се тартылып, Халим? апаны? башы к?рен?г?, тел?с? кайсы кибетт? сатыла торган “вампир теше”не? чалбар кес?мд? ик?не иск? т?ште д? мин аны тиз ген? авызыма алып каптым. Халим? апа безне тирг?п тагы н?рс?дер ?йтер ?чен авызын гына ачкан иде, мин “вампир тешл?рен” ыржайтып а?а омтылып куйдым.
Т?р?з? п?рд?се талгын гына ?з урынына кайтты.
Веранда ид?нен? н?рс?дер егылды.
– ?лде бугай… – дип пышылдады Айрат.
– ?лсен!.. – дидем мин кырыс кына. ??м ?зем д? куркып куйдым. ?г?р чынлап та ?лг?н булса… Н?фис?не? апасы!..
Мин кин?т килг?н ярсу ташкынына бирелеп ишене д?берд?терг? тотындым. Халим? апаны? ?леме бел?н килеш?сем килми, аны кабат терелт?сем кил? иде. ?г?р Айрат бел?гем? килеп ябешм?с?, к?пме шакылдатыр идем ик?н…
– Ул ис?н! —дип пышылдады Айрат, – Ишет?се?ме, ?н?…
