скачать книгу бесплатно
Китәм, тормыйм син саранда бер көн дә, – ди. –
Торым әле батыр булгач үзем дә», – ди.
Ялт сикерде керде Мырау мич астына,
Бикә тыкты кисәү агач: «Чык!» – ди, куа.
Мырау, астан килеп чыгып кинәт кенә,
Кашыгаяк шүрлегенә ыргып менә.
Бикә куа: «Кая менде, төш, җен суккан!»
Ризван йөгерә: «Бәр үзен!» – ди, таяк тоткан.
Берсе төртә кисәү агач, берсе – таяк.
Чалт! идәнгә килде төште зур коштабак!
«Ах, бу ристан, үзе тормый бер акчалык,
Кара, ватты нинди кыйбат табак-савыт!
Үтерәм бәреп!» – Бер селтәде Ризван таяк,
Чалтыр-р!.. җиргә унике пар чын-чынаяк.
Моны күреп, Ризван байның күзе таша.
Песи сикерә он тутырган җилпуч аша, –
Аяк терәп җилпучка, бер тибүенә
Ул чөйлеген, өйдә купты бер өермә!
Кая монда песи хәзер! Буран, буран!..
Авыз-борын, күзгә тула оннан тузан.
Төчкерәләр… Син кем? Мин кем? Һәп, һәп! Теф, теф!
Бар да булган сукыр тәкә, йөри пеф, пеф!
Күрде берсе: песи – чүлмәк арасында!
Тыгыла әби, зур бер чүлмәк ава шунда –
Ага катык. Йөри чүлмәк тик янтаеп,
Ул катыкка лап! егылды әби таеп.
Песи аста – иләк-чиләк арасында,
Бар дә бәрә – кәвеш-ката ява шунда,
Кисәү агач, табагач та, пумала баш –
Абына-төбенә егылалар, тавыш-талаш…
Әби ята торалмыйча, җаны чак-чак.
«Ай, үләм бит, үтерәсез мине таптап!»
Ул тырмашып тормак була аягына,
Булмый бит, әй, катык һаман тая гына.
Өйдә купты бер галәмәт, тавыш-гауга,
Аңышмыйлар, кая китте песи анда?
Тибелә чүлмәк, уйный буран, җәелә катык,
Ризван йөри барын кыйнап, савыт ватып.
Песи нәрсә? Ул сугыша үзе өчен,
Менә кем ул яхшы белә сугыш эшен:
Кабаланмый, аңдып тора[18 - Аңду – һөҗүм алдыннан җайлы вакыт көтеп күзәтеп тору.] барын күзләп,
Сугылганчы, һап! сикерә алдан кинәт.
Йөри Мырау арттан – савыт арасыннан,
Җай-җай гына һөҗүм күзләп бара шуннан.
Болар суга әби аша абынышып,
Сугулары гел буш китә аймылышып.
Алар анда абынганда икәү-өчәү,
Монда ауган стенага калган кисәү.
Ризван килеп басу белән кисәү башын,
Сабы торып шак иттергән аның башын!
«Ник суктың?» – ди, Ризван кизи бикәсенә,
Әби торып асылынган җилкәсенә.
Ризванны бак: селтәп килә җилпуч белән,
Бикә борынын чеметтерә кыскыч белән.
«Кем ул сукты миңа башлап? Синме, малай?» –
«Ник мин сугыйм? Үзең бастың кисәүгә, бай!» –
«Тор, тор, әби, бу нишләвең? Кара өстең!» –
«Харап булдык! Бар бәла шул Мырау өчен!» –
«Кайда үзе?» – «Әнә, әнә, кәбәркәдә!» –
«Ишек ачык, тот, тот! Качты кәҗәнкәгә!» –
«Йә, ач тизрәк шул сайгакны, аска качты!» –
«Анда да юк! Астан чыгып, йортка чапты!» –
«Бар, бәр үзен! Әнә бит ул кача йортка!» –
Куа чыга Ризван, малай, бикә, кортка.
Менә ничек ул бер төшсәң дәрәҗәдән, —
Таяк тотып куа болар Бәрәзәдән!
Ярый, шөкер, Мырау әле батыр икән,
Юкка гына «картайдым» дип ятар икән,
Батырлыгы кайда дисәң – аякларда,
Аны хәзер куып җитми таяклар да!
Сикереп менде, әнә син күр, арт курага,
Ризван байдан көлгән кебек утыра анда.
«Син, – ди, – бирсәң «үтерәм» дип бойрыгыңны,
Тотыгыз, – ди, – инде менә койрыгымны!»
Шулай дип, ул ыргыла да арт курага,
Качып китә янәшә үк карурманга.
Юк, көлмәгез сез бу эштән, олы-кече,
Тоттырмыйча качу да бит батыр эше!
Калды Ризван шашып калган бер төс белән,
Маңгаенда йодрык хәтле зур шеш белән.
Әби тора, аның башын күреп катып,
Үз өстеннән шыбыр-шыбыр ага катык.
Елый Мәрьям: «Ник кудыгыз песиемне?
И матурым, и акыллым, нишлим инде?..»
Ризван әйтә: «Ярый, качсын, китсен, китсен,
Барыбер, – ди, – үтерә идем, башы бетсен!
Минем өчен аны хәзер Аю тотар,
Ул тотмаса, Бүре буар, Төлке йотар.
Аз әле бу аңа, савыт кырган өчен,
Минем башка кисәү белән орган өчен!»
*
Шул.
Белмим, анда табак-савыт кем кыргандыр,
Песи ничек маңгаена тондыргандыр,
Ризван агай үзен үзе сукмас инде,
Бәлки, кисәү үзе торып кундыргандыр?..
Тефү, тефү!
Минем телем түгел,
Идел кичкән энекәйләр теле,
Минем сүзем түгел,
