скачать книгу бесплатно
Он… / Ул…
Гафур Шакурович Каюмов
Әлеге китапка драматургның төрле елларда иҗат ителгән сәхнә әсәрләре туплап бирелде.
Гафур Каюмов
Ул…: пьесалар
Каюмов Гафур Шакурович
Он…
Казань. Татарское книжное издательство. 2013
На татарском языке
© Татарстан китап нәшрияты, 2013
© Каюмов Г. Ш., 2013
Упкын өстендә уен…
Ике пәрдәле трагифарс
Катнашалар:
Хәким – 64 яшьтә.
Гөлсем – аның хатыны, 43 яшьтә.
Рәшидә – Хәкимнең беренче хатыныннан туган олы кызы, врач, 38 яшьтә.
Валера – автомеханик, аның ире, 36 яшьтә.
Сәкинә – Хәкимнең беренче хатыныннан туган икенче кызы, депутат, 36 яшьтә.
Хафиз – аның ире, милиционер, 40 яшьтә.
Ногман – Хәкимнең беренче хатыныннан туган беренче малае, «кооператор», «банкир», 35 яшьтә.
Гайшә – аның хатыны, 34 яшьтә.
Ирек – Хәкимнең беренче хатыныннан туган төпчек улы, төрмәдә утырып чыккан егет, 27 яшьтә.
Чәчкә – төпчек кызлары, 17 яшьтә.
Беренче пәрдә
Бик бай җиhазландырылган өй. Коттедж булуы да мөмкин. Көзгеләр, картиналар сөлге-тастымаллар белән каплап куелган. Уртада өстәл. Ниндидер мәҗлес көтелә. Гөлсем кухня белән өстәл арасында бөтерелә. Кыңгырау тавышы. Ишек ача. Аннан уфылдап, Чәчкә килеп керә.
Чәчкә. Уф, чаба-чаба, җаным чыга язды.
Гөлсем. Ярый, вакытында кайтып җиттең әле. Йә, нәрсә булды соң?
Чәчкә. Халисә апада да, Шакир абыйларда да, тёт Марусяларда да булмады. Тёт Маруся бер танышыннан табып бирде. Уф, боже мой, үләм дип торам.
Гөлсем. Унны алдыңмы?
Чәчкә. Ты что, мам? Көчкә-көчкә дүртне таптык. Ун ещё… Ярый әле…
Гөлсем. Ярар, ярар, яхшы булган. Әйдә, чишен. Кем уйлаган аны. Серафим Халисәсе, аракысыз ничек үткәрәсең, дип коткы салгач аптырап калдым. Ярый, булды әле. Тәк, өчесен кухняга яшер. Берсен үз бүлмәңә куеп тор.
Чәчкә. Зачем?
Гөлсем. Сиңа әйттеләр бит инде! Аңлатам. Безнең татар гадәте буенча, мәрхүмне искә алганда, борын заманнарда эчмәгәннәр.
Чәчкә. Ә хәзер?
Гөлсем. Нәрсә хәзер?
Чәчкә. Хәзер эчәләрме?
Гөлсем. Хәзер дә ярамый.
Чәчкә. А что такое мәрхүм?
Гөлсем. Бүлдермә инде. Мәрхүм? Ничек дип әйтим, үлгән кеше, покойник.
Чәчкә. Понятно!
Гөлсем. Шуңа күрә туганнарың җыелгач…
Чәчкә. Сама эчәргә ярамый дисең…
Гөлсем. Өстәлгә куярга ярамый, яшереп кенә. (Тамак төбенә чиертә.) Тыңла. Син…
Чәчкә. Ни өчен мин?
Гөлсем. Чөнки син минем бердәнберем, иң акыллы кызым. Минем иң ышанычлы булышчым. (Елый.) Безне өзелеп яраткан кадерле әтиеңне искә алганда, синнән башка кем булышсын инде миңа. (Мышкылдый, борынын сөртә.) Аннан сиңа да варёнка костюм, алтын цепочка кирәк бит әле. Минем бердәнбер кызым матур киенеп йөрергә тиеш.
Чәчкә. Мин болай да матур, ә варёнканы син болай да аласың… Әгәр алмасаң?..
Гөлсем. Ярый, кызым, бар да әйбәт кенә, без теләгәнчә генә бетсә, бар да булыр.
Чәчкә. Без түгел, син теләгәнчә.
Гөлсем. Бигрәкләр дә акыллы инде син, кызым, нәкъ әтиең.
Чәчкә. О, комплимент, давай, мам, давай!
Гөлсем. Ник алай дисең, кызым?
Чәчкә. Что-то бик куе китте әле бу, кызым да кызым! Ладно, всё. Что от меня требуется, мамуся?
Гөлсем. И-и-и, юк кына әйбер инде, кызым. Менә абыйларың, җизнәләрең, апаларың – алар да каршы килмәс, эчүгә хәзер кем каршы, кухняга яисә синең бүлмәгә кергән арада, салгалап бирерсең. Бетсә, шинкарлардан тагын алырбыз. Миңа, үзең аңлыйсыңдыр, аны эшләргә ярамас.
Чәчкә. Ярар, эшләрмен. Всё?! Но, үзем дә бераз кабам…
Гөлсем. Анысын үзең беләсеңдер инде, зур кыз бит инде син хәзер. Тагын шул, кызым. (Конверт чыгара.) Менә бу – әтиең язып калдырган васыять. Ул аны, барлык балаларның кулы булганда гына, дөрес дигән. Болай була инде… Ничек диим…
Чәчкә. Ладно, боргалама, вали прямо.
Гөлсем. Аракы белән генә йомшартып булмаса, кул куймасалар… Ни, үзең беләсең, алар бит бик кире. Ничек диим… Ярар, кызым, бар, алайса.
Чәчкә. Да, әни, что-то син мине бик нык ярата башладың әле.
Гөлсем. Мин сине гел яратам. Көлмә. Болай эшләвем дә сине кайгыртканга, синең киләчәгеңне уйлаганнан. Аннан мин дә бит әле карт хатынга охшамаган, шулаймы, ә?! (Көлә.)
Чәчкә. Женщина – экстра класс!
Гөлсем (еламсырап). Менә мәрхүм әтиеңне генә кызганам, нишләп кенә ташлап китте микән без мескеннәрне.
Чәчкә. Ладно, ладно, уж, замуж, невтерпёж – пишутся без мягкого знака.
Гөлсем. Ни дидең, аңламадым?
Чәчкә. Юк, шундый правила бар урыс телендә.
Гөлсем. Әй, минем урысчам чамалы шул.
Чәчкә. Урысча дигәннән, әни, Отчизнаның татарчасы ничек була?
Гөлсем. Нәрсә, нәрсә?
Чәчкә. Трамвайда кайтканда, ике абый так говорили, Отчизнаның татарчасы ничек була дип. Интересно, а как, мам, а?
Гөлсем. Баш катырма әле, мин каян белим.
Чәчкә. Шулай да, очень даже интересно, татарча ничек була? Ярый, мин урнаштыра торам. Всё будет о’кей! Мин бит дура түгел. «Миллионы, миллионы алых роз…» (Кухняга кереп китә.)
Гөлсем. Ни сөйли бит. Ничава. Йа Аллам, гөнаhларыннан үзең ярлыка. Ниләр эшләргә туры килә бит… Ярый, бусы җайланды. (Ишектә кыңгырау тавышы.) Ай Аллам, килеп тә җиттеләр. (Ишек ача.)
Ирек керә.
Гөлсем. Апаларың дип торам, син икәнсең.
Ирек. Нәрсә, мин булгач ярамыймы? Иң әүвәл, исәнме, әни. Во-вторых, барыбер китмим, әти хөрмәте, өченчедән, баш авырта.
Гөлсем. Саумы, улым. Ачуланма, кайгыдан, борчылудан баш каткан. Кем уйлаган бит шулай булыр дип…
Ирек. Аңлашылды… Ну, нәрсә, әнкәй, баш чатный.
Гөлсем. Син нәрсә инде, Ирек, шундый көндә. Аннан каян килсен ди миндә…
Ирек (катгый рәвештә). Ярар, ярар, мескенләнмә, әнкәй, бар икәнен беләм бит.
Гөлсем. Синнән котылып булмас, бар әнә кухняга, Чәчкәдән сора. Кара аны, артыгын тыгынма.
Ирек. Син что инде, әнкәй бәгърем. Чуточку и всё! Чәчкә! Чәчәк тотып из Воркуты. (Кухняга китә.)
Гөлсем. Yз балаңнан котың чыгып, аның өчен оялып йөр инде. Алма кебек бала булып үскән иде бит. Туктале, үзем дә керим әле. (Кухняга китә.)
Тышкы ишектән песи кебек йомшак кына атлап, Ногман керә. Кулында пакет. Як-ягына карана, эзләнә, капланган әйберләрне күтәреп карый. Ул моны, кызыксынудан бигрәк, күнегелгән гадәт буенча эшли. Аның артыннан, дөбер-шатыр килеп, Гайшә килеп керә. Ул мишәрчә сөйләшә.
Гайшә. Нәрсә актарынасың инде тагын, карак мәче кебек?
Ногман. Тс-с… Нәрсә акырасың, базарга чыктың мәллә?
Гайшә. Шул җүләр гадәтеңне сөймим, эзләнәсең дә эзләнәсең. Төнлә белән йоклаганда кисәк капшап котымны аласың. Капшаганга карап, рәтең булса иде, ичмасам. Ха-ха-ха!..
Ногман. Но-но! Узынма! Минем кебек май эчендә йөздереп яшәтә торган мужик булса, күпләр түшәмгә сикерер иде. (Һаман эзләнә.)
Гайшә. Анысы бар инде. Әй җанашым, алай гына, май эчендә генә яшәп күңел тынычлансын иде ул. Булмый шул. Уф, кысталып үлә яздым. Каяле, әнинең бәдрәфе үз урынында микән? (Көлә-көлә кереп китә.)
Ногман. Чамалап анда, бу гәүдәң белән кысылып кала күрмә. Кайда соң бу халык? (Стенка тартмаларын актара.)
Гөлсем килеп чыга. Ул аптырап Ногманга карап тора. Ногман аны күрми.
Гөлсем. Нишлисең, Ногман?
Ногман (шып туктап кала, селкенми). Ә, нәрсә?.. (Акрын гына борыла, нишләргә дә белми аптырап кала.)
Гөлсем. Нишлисең дим?
Ногман (ни әйтергә белмичә). Ни… хе-хе, ну инде… теге… Әйе, безнең шеф стенка кирәк дигән иде, ни, бу ничава бит, әни, ә?
Гөлсем. Ничава, ничава… (Аптырап.) Исәнләшик димме соң? Ни хәлләрең бар?
Ногман. Әй, бу эш белән дә баш каткан, яңа эш бит. Ирек әйтмешли, кооперация күселәре бит без, хи-хи-хи!.. Исәнме-саумы, әнкәй, җаныем-бәгърем! Әни, менә монда (пакетны биреп) кирәк булса дип, алмалар, лимоннар алган идем… Бер булса да сервелат.
Гөлсем. Рәхмәт, Ногман улым. Борчыласың калмаган, бәйрәм түгел ич… Атагыз мәрхүмнең… (Мышкылдый башлый.)
Ногман. Йә, йә, әни, хәзер елап берни эшләп булмый. Нишлисең инде. Yлгән артыннан үлеп булмый. Yзеңне генә бетерәсең.
Су шаулаган тавыш ишетелә.
Гайшә (чыгып). Мондый бәдрәфтә көне буе утырсаң да ярый, ә. Әнигә килгән саен эшем булмаса да кереп чыгам. Мировой стандарт.
Ногман. Шаулама инде, күрәсең ич…
