скачать книгу бесплатно
QRAF MONTE-KRİSTO
Aleksandr Düma
Alçaq iftira əsasında həbs edilərək uğursuz İf qalasına salınmış, oradan cəsarətli qaçış həyata keçirərək Monte-Kristo adasındakı saysız-hesabsız var-dövləti ələ keçirmiş və həyatını başına gələnlərin səbəbkarlarını cəzalandırmağa həsr etmiş gənc dənizçi Edmon Dantes haqda əhvalatı hamı bilir. Bu haqda filmlər də çəkilib. Lakin hər dəfə o əhvalata yenidən qayıtmağımız və bu gözlənilməz hadisələri yenidən yaşamağımız bizə zövq verir.
Aleksandr Düma
QRAF MONTE-KRİSTO
Alexandre Dumas
LE COMTE DE MONTE-CRISTO
Bakı, Qanun Nəşriyyatı, 2021.
Çapa imzalandı: 02.11.2021
Tərcüməçi: Rafail Kərim
Redaktor: Hədiyyə Şəfaqət
Korrektorlar: Əyyar Tahir, Lalə Hüseyn
Texniki redaktor: Anar Əli
Mətn dizaynı: Rahilə Şamilqızı
Qapaq dizaynı: Rafael Qasım
Qanun Nəşriyyatı
İstanbul Copyright Awards-ın qalibi
Bakı, AZ 1102, Tbilisi pros., 76
Tel: (+994 12) 431-16-62; 431-38-18
Mobil: (+994 55) 212-42-37
e-mail: info@qanun.az
www.qanun.az
www.fb.com/Qanunpublishing
www.instagram.com/Qanunpublishing
ISBN 978-9952-38-004-0
© Qanun Nəşriyyatı, 2021
© Alexandre Dumas, 1844
Bu kitabın Azərbaycan dilinə tərcümə və yayım hüquqları Qanun Nəşriyyatına məxsusdur. Kitabın təkrar və hissə-hissə nəşri “Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa ziddir.
I CİLD
BİRİNCİ HİSSƏ
I. MARSEL. VARİD OLMA
İyirmi yeddisi fevral 1815-ci ildə, Notr-Dam de-la-Qardın gözətçi əsgəri bildirdi ki, Smirna, Triyest və Neapoldan gələn üçyelkənli “Faraon” adlı gəmi buxtaya yaxınlaşır.
Həmişəki kimi, liman losmanı dərhal yola düşüb İf qalasının yanından ötərək Morjion burnu ilə Rion adaları arasındakı gəmiyə yan aldı.
Adəti üzrə müqəddəs İoanna istehkamının meydançası dərhal hər şeyə maraq göstərən adamlarla doldu, çünki Marselə gəminin gəlişi, xüsusilə də “Faraon” kimi yerli sahibkara aid olaraq, burada inşa edilib, təchiz olunub, qədim Fokei tərsanələrində yüklə doldurulubsa həmişə böyük hadisədir.
Gəmi yaxınlaşmaqda idi: o vulkan püskürməsi zamanı Kalasaren və Jaros adaları arasında əmələ gəlmiş körfəzi keçərək, Pomeqi dolanıb çəpinə durmuş üçbucaq yelkənlərlə ağır və hüznlə yaxınlaşmağa davam edirdi, hər şeyi bilmək istəyənlər isə bədbəxtçilik hiss edərək, öz-özlərindən, görəsən nə baş verib deyə soruşurdular? Lakin baş verənlərin gəmiyə aidiyyəti olmadığı işin içində olanlara aydın idi, çünki o yaxşı idarə olunan gəmi kimi yoluna davam edirdi: lövbər atılmağa hazır gəmini saxlamaq üçün, lövbər zəncirləri buraxılmış və dar girişlə gəmini Marsel limanı ilə keçirməyə hazırlaşan losmanın yanında, gəminin hər hərəkətini diqqətlə izləyən, onun hər göstərişini təkrarlayan, ayıq-sayıq, çevik gənc kişi durmuşdu.
İzdiham üzərində dolaşan qeyri-ixtiyari həyəcan, tamaşaçılardan birinə hamıdan çox təsir etmişdi, o, gəminin limana daxil olmasını gözləməyərək, qayıqlardan birinə atılıb “Faraon”un qarşısına üzməyi əmr etdi, onun qayığı “Faraon”a Rezerv buxtasının qarşısındakı yerdə çatdı.
Gənc dənizçi, bu adamı gördükdə losmandan ayrılıb gəminin kənarına gəldi və şlyapasını çıxarıb dayandı.
Bu qamətli, hündür, gözəl qara gözləri, şəvə saçları olan on səkkiz-iyirmi yaşlarında bir gənc idi; onun uşaqlıqdan mübarizə aparmağa alışmış bütün vücudu sakitlik və qərarlılıq içərisində idi.
Qayıqdakı adam qışqırdı:
– Ah! Dantes, bu sizsinizmi! Nə olub? Gəmidəki hər şey, hər kəs niyə belə məyusluq içərisindədir?
Gənc cavab verdi:
– Böyük bədbəxtlikdir, cənab Morrel, böyük bədbəxtçilik, xüsusilə də mənim üçün – biz Çivita-Vekkii yaxınlığında sevimli kapitanımız Lekleri itirmişik.
– Bəs yük necə oldu? – deyə armator[1 - Sahibkar.] cəld soruşdu.
– Yük yerindədir, cənab Morrel, fikrimcə, siz işin bu tərəfindən razı qalacaqsınız… Lakin yazıq kapitan Lekler…
Özündə dərin bir rahatlaşma hiss edən armator soruşdu:
– Bəs ona nə oldu?
– O, vəfat etdi.
– Gəmidən suyamı düşdü?
– Yox, – Dantes dedi, – əsəb gərginliyindən dəhşətli ağrılar çəkərək öldü. – Sonra üzünü gəmi heyətinə tutaraq qışqırdı: – Ey! Yerlərinizə keçin! Lövbərə düzəlin!…
Heyət əmrə tabe oldu. Səkkiz-doqquz nəfərdən ibarət gəmi heyəti üzvlərinin hamısı anında – kimisi brasa, kimisi şkota, kimisi fala, kimisi klivernirə, kimisi də qitlərə tərəf şığıdı.
Gənc dənizçi onlara ötəri nəzər salaraq işləri ilə məşğul olduğunu görüb yenidən həmsöhbətinə tərəf döndü.
Yarımçıq qalan söhbəti davam etdirən armator soruşdu:
– Bəs bu bədbəxt hadisə necə baş verdi?
– Əşi, ən gözlənilməz bir vəziyyətdə, limanın komendantı ilə uzun-uzadı söhbətdən sonra, kapitan Lekler böyük həyəcan içində Neapolu tərk etdi; bir sutkadan sonra onda qızdırma başladı; üç gündən sonra isə artıq ölmüşdü… Biz onu adət-ənənəyə uyğun kətana büküb dəfn etdik və indi o Del Cilo adası yaxınlığında, sözün əsl mənasında, rahat yatır. Biz onun boynundakı xaçı və qılıncını dul qalmış xanımına vermək üçün gətirmişik. – Gənc qəfildən gülümsədi. – On il ingilislərlə müharibə edib hamı kimi yataqda ölməyə dəyərdi!
Tədricən sakitləşən armator dedi:
– Nə etmək olar, Edmon! Heç kim əbədi deyil, yaşlılar gənclərə yol verməlidir, yoxsa həyat durar. Beləliklə, siz deyirsiniz ki, yük…
– Mən sizi əmin edirəm, cənab Morrel, yük olduğu kimi durur. Məncə, siz iyirmi beş min frank mənfəət əldə etmək istəyirsinizsə uduzursunuz.
Bu zaman “Faraon”un dairəvi qalanı keçdiyini görüb bağırdı:
– Mars – qitova! Kliver – nirala! Bizan – şkota! Lövbəri salmağa hazırla!
Əmr hərbi gəmidə olduğu kimi cəld icra edildi.
– Şkotlar verilsin! Yelkənlər qitov istiqamətinə!
Sonuncu əmrə uyğun olaraq bütün yelkənlər endirildi, gəmi öz gücü hesabına, su üzərində hiss ediləcək dərəcədə üzməyə davam edirdi.
Armatorun səbirsizliyini görən Dantes dedi:
– Cənab Morrel, indi yuxarı qalxmaq istəyərsinizmi? Baxın, bu da sizin mühasibiniz Danqlar, kayutdan çıxır. İstədiyiniz məlumatı verəcək. Mən isə lövbər atıb matəm işləri ilə məşğul olmalıyam.
İkinci təklifə ehtiyac qalmadı. Armator Dantesin atdığı burazdan tutaraq, hər bir dənizçiyə şərəf gətirə biləcək tərzdə, qulplara ayaqlarını basa-basa, gəminin qabağa çıxmış göyərtəsinə qalxdı. Dantes isə yerini kayutdan çıxaraq Morrelə tərəf yönələn Danqlara buraxıb, əvvəlki yerinə döndü…
Bu iyirmi beş yaşlı qaraqabaq vücuda sahib, rəhbərlərə yaranmağa çalışan, tabeliyindəkilərlə səbirsiz dolanan bir adam idi. Dənizçilər vəzifəsindən əlavə, bu kimi xüsusiyyətlərinə görə, Danteslə müqayisədə, onu nəinki sevmir, hətta hədsiz dərəcədə nifrət edirdilər.
Danqlar dedi:
– Beləliklə, cənab Morrel, siz artıq başımıza gələn bədbəxt hadisədən xəbərdarsız, eləmi?
– Bəli! Bəli! Zavallı kapitan Lekler! Sevimli, vicdanlı bir adam idi!
– Başlıcası isə, səma ilə su arasında yaşa dolmuş, “Morrel və onun Oğlu” kimi böyük bir firmanın maraqlarını təmsil etməyə layiq görülən əla, gözəl və şərəfli bir dənizçi idi.
Baxışları ilə dayanacaq üçün yer seçməyə çalışan Dantesi izləyən armator dedi:
– Mənə elə gəlir, sizin dediyiniz kimi, işini yaxşı bilmək üçün o qədər də yaşlı olmağa ehtiyac yoxdur. Bax, dostumuz Edmon heç kimin məsləhəti olmadan hər işin öhdəsindən necə də yaxşı gəlir.
– Bəli, gənclik və özünə inam, – deyə Danqlar Dantesi nifrət dolu baxışla çəp-çəp süzərək cavab verdi. – Kapitan ölməyə macal tapmamış o, heç kimlə məsləhət etmədən komandanlığı öz üzərinə götürmüş və düz Marselə yollanmaq əvəzinə, Elba adası yaxınlığında gün yarım vaxt itirməyimizə səbəb olmuşdu.
– Komandanlığı öz üzərinə götürməklə kapitan köməkçisi kimi vəzifəsini yerinə yetirmişdi, amma gəminin əgər təmirə ehtiyacı yox idisə, Elba adası yaxınlığında gün yarım vaxt itirmək düzgün deyildi, – deyə armator cavab verdi.
– Gəmi möhkəm və qüsursuz idi, cənab Morrel, bu itirilən gün yarım yalnız onun gəmidən sahilə enmək, ləzzət almaq istəyi ilə bağlı idi, vəssalam.
Armator gəncə müraciətlə dilləndi:
– Dantes! Bura gəlsənə.
Dantes cavabında:
– Bağışlayın, cənab, – dedi, – bir dəqiqəyə hüzurunuzdayam.
Sonra gəmi heyətinə müraciətlə əmr verdi:
– Lövbər salınsın!
Dərhal lövbəri saldılar, zəncir gurultu ilə aşağı tərəfə gəldi. Bu sonuncu manevr bitənədək Dantes vəzifə başında durmağa davam etdi, hərçənd, losman yanında idi.
Sonra qışqırdı:
– Vımpel yarıya qədər endirilsin, bayrağa düyün vurulsun, reylər çarpazlaşdırılsın!
Danqlar dedi:
– Görürsünüzmü, sizə söz verirəm, artıq özünü kapitan hesab edir.
Armator cavab verdi:
– Bəli, o, elə kapitandır ki, var.
– Bəli, cənab Morrel, amma bu nə siz, nə də ortağınız tərəfindən təsdiq edilməyib.
Armator dedi:
– Onu niyə kapitan kimi saxlamayaq? Düzdür, cavandır, lakin mən çox təcrübəliyəm, fikrimcə o, işinə sədaqətlidir.
Danqların sifəti tutuldu. Dantes yaxınlaşaraq dedi:
– Bağışlayın, cənab Morrel. Siz deyəsən məni çağırırdınız, artıq lövbər atılıb, qulluğunuzdayam.
Danqlar bir addım geri çəkildi.
Sizdən Elba adasına nə üçün yan aldığınızı soruşmaq istəyirəm.
– Özüm də bilmirəm. Mən kapitan Leklerin sonuncu tapşırığını yerinə yetirirdim. Ölməzdən əvvəl Bertranaya bağlama çatdırmağıma göstəriş vermişdi.
– Edmon, deməli, siz onu görmüsünüz?
– Kimi?
– Marşalı.
– Bəli.
Morrel ətrafa baxıb Dantesi bir kənara çəkdi.
