скачать книгу бесплатно
Ньөлбуни күтүргэ
Баһылатыам эрэ суоҕа!
Өбүгэ дьүүлүнэн кыраныам,
Аҕаа, миигин күүһүлээмэ!
Чибдэбил:
Дьэ, уолум, эн иһит эрэ,
Биир силискэ үүммүт
Түөрт мас бииргэ эмэҕирэр.
Ону эрдэ араартаатахха,
Сонно үргүлдьү өлөр-хатар
Диэн ыччакка этиллэр.
Өбүгэ дьүүлэ кытаанах,
Күүһүлэниэхтээҕэр үүрүллүөҥ!
Ону өйдүүгүн дуо, адьарай?
Өйиндьэ:
Дьэ бу кынчарҕан кэнники
Сири кыаратар ини.
Ох саа кыырайан тиийбэт
Сиригэр дьүгэлийбит ордук.
Чибдэбил:
Хаан уруугуттан тэскилээн
Син кырыыска бараҕын!
Үйэлээх сааскар удьуоргун
Харахтаабат гына андаҕай!
Ол өбүгэҥ бастакы дьүүлэ.
* * *
Мас эмэгэт иннигэр
Өйиндьэ андаҕайар.
Барыларын иннилэригэр
Өйиндьэ тыла өрөлөһөр:
Өйиндьэ:
Ньөлбуни каган түөһүгэр
Сүгүрүйүөм кэриэтин
Дьоммуттан арахсан быралыйыам,
Ыт курдук киэр үүрүллүөм!
Ийэлээх аҕаттан арахсар
Ыараханын да иннигэр
Уол оҕо санаата биир —
Ол кэриэтэ буруйум иһин
Абааһы аймах аргыстаныам.
* * *
Өйиндьэ өбүгэ дьүүлүн
Күтүр киҥигэр ыллаҕа.
Аҕа-ийэ кэриэһэ диэни
Төрүт билбэккэ бардаҕа.
Орочон дьоҕус аймаҕын
Хаан уруутуттан араардаҕа,
Ахтыһыы-ытаһыы муҥун
Бастакы бу биллэҕэ.
* * *
Нанахай диэн убайдара
Урут Амары таҥнарта.
Ол амыдай туохтан оннук
Дьүгэлийтин билбэппин.
Кини кур суолун суоллаары
Өйиндьэ соруммут этэ.
Икки улахан удьуор
Туора хааман биэрдэ±э.
* * *
Ити кэнниттэн сотору
Каганнар каганнара тэгмэр
Аатын ылбыт аҕа Чибдэбил
Таҥараҕа барбыт диэн аатырда.
Холботун үс салаалаах
Адам тииккэ ыйаатылар.
Уолаттар аҕаларын
Кэриэстээн андаҕайдылар.
* * *
Удьуору бүтүн хаалларарга,
Бииргэ ханыыны түмэргэ,
Туора ыал күһэлтиттэн,
Бүтүн хаалар туһуттан
Ыраах дьаадьыйан биэрэн,
Бүччүм сири булан баран,
Олохсуйарга баҕардылар.
Ньөлбуни баһылык буолла,
Каган титулун ылла,
Саатын-саадаҕын иилиннэ,
Дойдутун үстэ эргийдэ.
* * *
Кинилэр эрэйдээхтэр
Быстан-ойдон тиийэн,
Амар Сэрэндьэтин,
Эгдьэн[6 - Эгдьэн – улахан.] нам Сэлэнгэтин,
Лами күөл кытылын,
Өлэньэ Босагандьатын
Сир-дойду оҥостоннор,
Хара тыатыгар бултааннар,
Далай уутугар балыктааннар
Киһи-хара буолбуттара.
Оччоҕо эрэ
Өстөөх күөнүн утары
Үҥүү-батас көрсөр кыахтааҕа.
Ол күүһүн өҥө оҥостон,
Хас да үйэлэргэ өнүйэн,
Тигинээн олорбуттара.
* * *
Хайа танмаритын курдук
Хойуу ной буруолаах,
Халаан уутунуу күүстээх,
