скачать книгу бесплатно
Наматкан удьуора биир уол —
Сэрииһит хоһуун Чибдэбил
Эвен удьуорун түмпүтэ,
Биир сойууһу тэрийбитэ,
Ону Сяньби[3 - Сяньби – Л. Гумилев суруйарынан, бу биистэн монголлар үөскээбиттэр.] диэн ааттаабыта.
Ол биис уустарын ааттара
Төрүт түөрт бырааттыы эбиттэр:
Улахан уус – Эвэскэн,
Үгүс аймах – Намасхаан,
Кыахтаах – Увань Отласив,
Амартан симиэстээх – Орогон.
Ити ааттара үйэлэргэ
Омугун көрдөрө иҥпитэ.
Кинилэр ыаллар көс аймах
Жуан сойууһун тэриммиттэр.
Инньэ гынан чугаска
Кырыктаах ыал баар буолта.
* * *
Ол да буоллар ыаллаһан,
Сойуустар син олорбуттара.
Чибдэбил хоһуун уолаттара,
Кини көтөр кынаттара,
Аймахтары түмэллэрэ.
Биир талаанньыт киирдэҕинэ,
Бары саба түһэллэрэ.
Сяньби сойууһун көмүскүүллэрэ.
Кырдьыга,
Бастаан кинилэр күүстэрэ
Итиниэхэ эрэ сөп этэ.
* * *
Бары барыта төрүөттээх,
Куһаҕан хайаан да оҥоһуулаах.
Сөрөгө дьоно Орочоллор
Икки ыал ураһата
Быстах бултуу сырыттахтарына,
Жуан сэриитэ кэлэн,
Ньимси сотон барбыттар,
Сурт ураһатын эрэ хааллартар.
Ону кэлэн,
Орпут биир кыыс оҕо
Сөрэчэҕэ тыллаабытын
Чибдэбил истэ оҕуста.
* * *
Талаанньыт ыалдьыттыын
Өр ыаллаһар сатамматын
Чибдэбил кагана өйдөөбүтэ.
Туора сылдьар атаҕастабылыгар,
Сорго-муІҥа киириэн
Аны төрүт баҕарбатаҕа.
Ол иһин
Саа-саадах эрэ күүһүнэн
Утары кимэри ордорто.
* * *
Манна ыҥырсыы тыаһын,
Сэриигэ бэлэм түбүгүн
Жуан сойууһун каганата
Истэ охсубут этэ.
Кини дьонун түмэ тардан
Урут сэриилиир санаалааҕа.
* * *
Ол да үрдүнэн Чибдэбил
Жуан кагана хайаларыгар
Уруттаан тиийэ охсон,
Ох саатынан куһуйуон,
Үҥүүнэн өтөрүтэ түһүөн
Баҕаран, суһаллык тэриммитэ.
(Ол кэмҥэ Чибдэбил каган
Саталлаах сэрииһитинэн
Сураҕа киэҥник иһиллэрэ).
* * *
Хамначчыт Жуан хаанынан
Сааны-саадаҕы хааннаатылар;
Эйэҥкэ Ачурма удаҕан
(Оччолорго эр ойуун суоҕа)
Сэрииһиттэр суолларын
Алгыы охсон атаарда.
Чибдэбил хара быыһык
Саҕынньаҕын иһинэн
Икки хос атыыр тириитэ
Куйаҕын кэтэн кэбистэ.
* * *
Жуан хайатын быыһыгар,
Чибдэбил сэриитин тоһуйа,
Жуан каганата утары көрүстэ.
Дьалхааннаах элбэх сэриини
Манна түмпүт эбит этэ.
Кырыктаах кырыыс сирэ
Манан буолуон сөп диэн,
Сабаҕалаабыт курдуктара.
* * *
Хаһан Чибдэбил сэриитэ
Ойууру-тыаны сирэйдэниэҕин
Жуан каганата сэрэйбэтэҕэ.
Кини сэриитин түмэн
Иннигэр куйахтаммыта.
Ол кэмҥэ Чибдэбил сэриитэ
Инники күөҥҥэ дуона суох,
Ол оннугар өстөөх кэтэҕэр
Сүрүн күүһүн илдьэн,
Окко-маска саһыарта.
