скачать книгу бесплатно
– Хайастыҥ?.. Тыла суох буолбуккун дуу, тугуй? Туох-туох буолла, сиһилии кэпсээ.
– Туох буолбутун, өлүөм да буоллар, этиэм суоҕа. Былыт быыһынан сырдык күн тыган ааспытын курдук, көстө түһэн ааспыт дьоллоох күннэрбин кини хара санаатыгар киртиттэриэм суоҕа, – дии саныыр Сүөдэр.
Дьаакыбылап кулуба бачча ыраах сиргэ таҥас таҥыннаран, көлө көлөлөөн, сорук соруйан ыыппыт киһитэ саҥарбатыттан абаккаран, бардьыгыныыр:
– Харатаайап кулубалаахха сырыттыҥ дуу, суох дуу?
– Сылдьан.
– Кыыстарын көрдүҥ, кэпсэттиҥ дуо?
– Көрөн…
– Дьэ, туох дэттиҥ?
Сылгыһыт Сүөдэр сирэйэ кытара түһэр, көхсүн иһиттэн саҥата кыайан тахсыбат буолан хаалар.
– Хаһан сөбүлүөн, кэпсэппэтим…
Дьаакыбылап кулуба сирэйэ дьэбин уоста түһэр.
– Кэпсэппэтэх, ыйыттарбатах аата, бачча өр хайа үөдэн түгэҕэр түһэ сыттыҥ? – кини абаккатыгар сутуругун туппутунан ойон турар, кэлэн охсуон баҕара-баҕара, уол кини диэки уоттааҕынан көрбүтүттэн толлон, биир сиргэ тула эргичиҥниир. – Ол аата… дьиккэр, мээнэ чолойо сылдьыбыккын дии!
Дьаакыбылап кулуба ыраах сиртэн айаннаан сылайан, аччыктаан кэлбит Сүөдэри аһаппакка, таҥна сылдьыбыт мааны таҥаһын сыгынньахтатан, урукку бэйэтин таҥаһын кэтэрдэн баран, хамначчыттар олорор балаҕаннарыгар үүрэн таһаарар.
Сылгыһыт Сүөдэр балаҕаҥҥа киирбитэ, оһох иннигэр Сөдүөччүйэ эмээхсин сылгы сиэлинэн ынах быатын хата олорор эбит. Сөдүөччүйэ, аан тыаһын истэн, күн сырдыгын көрбөт буолбут хараҕынан, чыпчылыйа-чыпчылыйа, олоотуур:
– Хайа, бу хайаҕыт киирдэ?
– Мин, Сүөдэр, киирдим, – диир Сылгыһыт Сүөдэр аат эрэ харата.
– Ы-ыы, сэгэрим сыыһа, ыраах барбыт диэбиттэрэ ээ, кэлээхтээбиккин дуу? – диэн эмээхсин үөрэ түһэр.
– Кэлэн…
– Үчүгэй, этэҥҥэ эргийбит эрэ буол… Хайа, тоойуом, чэй сылытабын дуо?
Сылгыһыт Сүөдэр тугу да саҥарбат. Эмээхсин илиитин иминэн чаанньыгын ылан, уу кутан, уокка уурар, оһоҕор эбии мас быраҕан биэрэр.
Сөдүөччүйэ эмээхсин тойоно аах Сүөдэри ханнык эрэ кыыһы албынната, аатын алдьаттара ыыппыттарын истэн олус хомойбута, курутуйбута. Сүөдэр манна олоро киирбитин истэн, эмээхсин сэргэхсийэ түһэр:
– Тойон остуола көрөргө эрэ ыраас буолан баран, аһа аһыы буолааччы. Кинилэртэн тэйбитиҥ үчүгэй…
Сарсыҥҥытыгар Сүөдэри икки оҕуһунан ыраах сиртэн от тиэйтэрэ ыыталлар. Оо, оҕустар хаамаллара бытааныан, таҥаһа хоччоххойуон, халлаан тымныытыан!
Ити күнтэн ыла Сүөдэр, бурҕалдьытын кэппит оҕус курдук, эмиэ күннэтэ аайы үлэҕэ мүккүллэн, мөхсөн барар. Күнтэн күн солбуллан ааһан иһэр да, баай ыал үлэтэ бараммат. Сүөдэр сылдьарын былаһын тухары саныыр санаата – Маайа. Кини Маайаны кытта бииргэ сылдьыбытын бэлиэтэ кыһыл көмүс биһилэхтээҕэ уонна тойоно сымыйанан оҥорон биэрбит биэксэл кумааҕылааҕа. Уол бу туохха да наадата суох маллары, кэриэс оҥостон, кыһыл саппыйаан кумааһынньыгар уган илдьэ сылдьар. Сүөдэр санааҕа ылларан күн-түүн дьүдьэйэн барар. Арыт өйүн сүтэрбит курдук, дьоно тугу ыйыталларын, тугу саҥаралларын истибэт, түҥ-таҥ тыллаһар. Кини туохтан маннык буолбутун доҕотторо билбэттэр, сэрэйбэттэр. Бүлүүгэ кэргэн кэпсэтэ бара сылдьыбытын туһунан дьон аҕыннаҕына, ыйыттаҕына, олус кыыһырар, хаана алдьанар. Онон ол туһунан киниттэн ким да ыйыппат буолар.
Кыһын кыйданан, саас ааһан, сайын кэлэр. Сыһыылар кырыстара көҕөрөр, хара тыа мутукчанан симэнэр, дьэрэкээн сибэкки дэлэйэр, кэҕэ этэр. Уолаттар-кыргыттар, оҕолор-дьахталлар түөлбэ-түөлбэ мустан, тоҕуоруһан, тоҥонохторуттан тутуһан, кыһалҕалаах кыһын ааспытыттан үөрэн, харахтара сырдаан, тойук туойан, үҥкүүлүү оонньууллар.
Үрэхтэргэ-үрүйэлэргэ, күөллэргэ балык ыыр. Ким илиминэн, ким ардьааҕынан, ким туунан, ким баттыыр маһынан балыктаан аһыыр. Оннооҕор биир-икки ынахтаах ыал чабычах муҥунан үүттэнэллэр, күннэтэ аайы оҕолоругар күөччэхтээн күндүлүүллэр. Маннык кэрэ кэмҥэ, уйгу быйаҥҥа ама ким үөрбэт-көппөт буолуой! Арай Сылгыһыт Сүөдэр дьонтон туораан, көргө-нарга кыттыбакка, суос-соҕотоҕун сылдьар. Кини киэһэ аайы хара тыа саҕатыгар тахсан, өрт уота хоруорда сиэбит хара чөҥөчөгүн үрдүгэр олорон муҥатыйар:
– Эйигинэ суох сатаан олоруом суох… Бу курдук санаа муҥугар олоруох кэриэтэ, өлбүт ордук… О-о, олох, олох! Били Сөдүөччүйэ эмээхсин кэпсиир «Лыыбара» диэн остуоруйатыгар дылы буолаҥҥын! Били Лыыбара абааһы ситимигэр түбэспитин курдук, мин эмиэ ситимҥэ ыллардым буолбаат?..
Сүөдэр биир киэһэ эмиэ ити курдук муҥатыйа олорон, тугу эрэ өйдөөн: «Кырдьык даҕаны…» – диэн саҥа аллайа түһээт, хара чөҥөчөгүттэн туран, титииккэ киирэр. Сөдүөччүйэ эмээхсин хаппыт ынаҕын быатын баҕанаттан сүөрэн ылан, дьиэҕэ киллэрэн сыттыгын анныгар кистии уган кэбиһэр.
Бу түүн Сүөдэр кыламаннара кыттыбат, утуйумуна кулун тириитэ тэллэҕэр эргичиҥнээн тахсар. Түүн ортото лаппа ааһыыта оронуттан тыаһа суох туран таҥаһын таҥнар, сыттыгын анныттан ынаҕын быатын ылан хоонньугар уктар уонна атахтарын тумсунан аргыый үктэнитэлээн дьиэ иһиттэн тахсан барар. Элбэх киһи утуйа сытар ичигэс балаҕаныттан тахсыбыт Сүөдэри түүҥҥү сөрүүн салгын этин сааһынан сайа охсон киирэр. Кини ойуур саҕатыгар, далга тиийэр. Ойуур иһэ күн тахсарын көрсө уһуктубут чыычаахтар ырыаларынан-тойуктарынан чыбыгырыыр, дьырылыыр, чырылыыр. Халлаан илин өттүн Сүөдэр хайыһан көрбүтэ: сүр улахан кып-кыһыл күн күлтэйэн тахсан эрэр эбит. Өр-өтөр буолбат, күн уота күөх тыа үрдүк мастарын төбөлөрүн кыһыл көмүһүнэн дуйдуур. Ханна эрэ хонууга атыыр үөрэ уһуктар. Сылгылар кистэһэллэр, тарылаччы тыбыыраллар. Сүөдэр, ол-бу диэки көрбөхтөөн баран, күрүө аанын үөһээ сүлдьүгэһигэр быатын биир төбөтүн туомтуу тардан баайа охсор. Сиргэ тобуктуу түһэр, быатын биир төбөтүттэн хаҥас илиитинэн тардыһан туран, күнү утары хайыһар, кириэс охсунан балааскайданар.
Күн сып-сылааһынан сирэйигэр тыгар. Күөх кырыска түүҥҥү сиик таммахтара, харах уутун курдук, бычалыһаллар.
«Маайа, миигин көһүтэ сатаан, төһө эрэ ытаан-соҥоон эрэр?» – дии саныыр. Күрүө иһигэр ат тыбыыран тарылатар. Сүөдэр ойон турар. Ынаҕын быатын сүлдьүгэстэн сүөрэн ылар. Дьаакыбылаптаах дьиэлэриттэн хараҕа арахпат. Кини хап-сабар кулуба быраабаҕа барарыгар миинэр ата аһыы турарын ыҥыырдыыр, күрүө кэтэҕинэн ойуурга сиэтэн таһаарар уонна мастар быыстарынан сиэллэрэ турар.
* * *
Күн уота сылыйыыта Дьаакыбылаптаах хамначчыт кыргыттара туран ынахтарын ыы тахсаллар. Кинилэр кэннилэриттэн от-мас үлэтигэр сылдьар дьон тураллар. Сөдүөччүйэ эмээхсин илиитин иминэн оһоххо уот оттон туруорбут чаанньыктара оргуйан хаппахтарынан өрө кыыраллар.
Дьон суунан-тараанан бүтүүтэ кыргыттар, дьахталлар ынахтарын ыан киирэллэр. Остуолга чаанньыктары аҕалтаан, чэй иһэн сыпсырыһаллар. Чэй кэнниттэн улахан мас кытахтарга кутуллубут суораты мотуйаллар. Аһаан бүтүөхчэ аҕай буолан баран, Сүөдэр суоҕун дьэ өйдүүллэр.
– Хайа, Сүөдэрбит? – диэн Чөмөөт Сэмэн кыҥсыйан ыйытар. Кини болооччу курдук сүүстээх, тараҕай төбөлөөх, кыра уҥуохтаах, кыараҕас харахтаах киһи. Былыр-былыргыттан Дьаакыбылап кулуба көлүнэр көлө оҥостубут хамначчыта. Кэргэниниин, икки уолунаан бу баайга аһыыр-таҥнар эрэ иһин үлэлииллэр.
– Дьэ, доҕоттоор, ханна барда диэтэххитий, таһырдьа сылдьар ини, – диир Толлор Ньукулай, сааскы убаҕас суораты минньигэс баҕайытык лэбийэ олорон.
Аһаан бүтэн эрдэхтэринэ эмискэ аан аһылла түһэр, «Сүөдэрбит киирдэ», – дии санаан дьон бары эргиллэн көрөллөр.
– Оҕолоор, ким киирдэ? – диэн Сөдүөччүйэ эмээхсин Сүөдэр буолаарай диэн ыйытар.
– Э-э, мин, – диир хотонтон хойутаан киирбит Малаанньыйа кыыс саҥата.
– Тоойуом, Сүөдэр уол ханна барбытын көрбүтүҥ буолаарай?
– Эчи суох, ханна барбытын билбэтим. Түүн туран, сыттыгын анныттан ынах быатын ылан, хоонньугар уктан тахсан эрэрэ дии.
Сөдүөччүйэ эмээхсин хараҕын уута икки иэдэһинэн сүүрэн түһэр. Кини уоһун иһигэр тугу эрэ ботугуруур. Хамначчыт уолаттар-кыргыттар, дьоннор, соһуйбут курдук ах баран, саҥата суох олороллор.
Ол олордохторуна эмискэ аан тэлэллэ түһэр. Ааҥҥа Малаанай Ньукулай күрдьэх саҕа маҥан сирэйэ малтас гынан көстөр. Кини – Дьаакыбылапка ат көлүйэр, ыҥыырдыыр үктэл уол, тойоннорун илдьиккэ сүүрдэр-көтүтэр киһитэ.
– Кыбыыттан тойон миинэр атын ким ылан барда? – диэн ыйытар Малаанай.
Дьон сирэй-сирэйдэрин көрсөн кэбиһэллэр. Чөмөөт Сэмэн, элбэх саҥалаах муҥутаан, ким-хайа иннинэ чалыгыр гынар:
– Малаанаай, Сүөдэрбит сүппүт. Бука, кини…
Малаанай Ньукулай сирэйэ аантан мэлис гынан хаалар. Саадьаҕай ынах тириитэ бүрүөһүннээх халҕан «лап» гына сабыллар.
Өр-өтөр буолбат, ыгдаччы кыыһырбыт тойонноро Дьаакыбылап суостаахтык силбиэтэнэн, күргүйдээбитинэн киирэн кэлэр:
– Баччааҥҥа диэри үлэҕитигэр тахсыбакка, тугу гына олороҕутуй?
– Сылгыһыт Сүөдэр бөлүүн… ынах быатын тутан тахсыбыт үһү, – дэһэллэр хамначчыттар.
– Улаханнык дьүдьэйбитэ… Санаарҕыыр быһыылааҕа, – Чөмөөт Сэмэн чалыгырыыр.
– Быаны тутан тахсыбыт үһү… Куттанабыт, аны бэйэтигэр тиийинэн ол алдьархайа буолуо, – дэһэ-дэһэ дьахталлар куттаммыт курдук көрөллөр-истэллэр.
Тойонноро тугу да саҥарбат, өһөхтөөх баҕайытык хамначчыттарын көрүтэлиир:
– Дьиккэр, аппын миинэн барбыт… Бэйи, көстүөҥ суоҕа! Олоруоххут дуо, үлэҕитигэр тахсыҥ!
– Сүөдэри көрдөөбөппүт дуо? – диэн Чөмөөт Сэмэн симиктик ыйытар.
– Кинини көрдөөн күнү алдьатаары гыммыккыт дии!.. Үлэлээбэккэ, бэлэми аһаары гынаҕыт дуо?..
Күүстээх тыал түүнү көтүтэрин курдук, хамначчыттар, үрүө-тараа түһэн, үлэлии тарҕаһаллар. Арай Сөдүөччүйэ эмээхсин олорор сириттэн хамсаабат. Кини санаатыттан Сылгыһыт Сүөдэр түүн ынах быатын илдьэ барбыта арахсыбат. Ол быаны кини чэрдийбит ньилбэгэр хаппыта. Ама кини кыра эрдэҕиттэн аһынан, көмүскээн улаатыннарбыт оҕотун Сүөдэри тыынын быһар быаны хаппыта буолуо дуо?!
VIII
Күн арҕаа саҕахха түһүүтэ Маайа ынахтарын ыы титииккэ тахсар. Хотооной диэн бастыҥ ынаҕа кэлбэтэх.
«Кэлээ ини», – диэн саныы-саныы, Маайа атын ынахтарын ыыр. Күн киирэр. Түптэ буруота сир кырсынан сыылар. Хотооной кэлбэт. Маайа ыабыт үүтүн хамначчыт кыргыттарынан дьиэтигэр ыытан баран, бэйэтэ ынаҕын көрдүү дал кэтэҕинэн ойуурга тахсан барар.
– Хотооной, Хотооной, мээх, мээх! – диэн ынаҕын ыҥыра-ыҥыра Маайа сотору-сотору тохтоон иһиллиир. Тыала суох, ичигэс, уу чуумпу киэһэ. Ойуур иһигэр күнүскү куйаас салгын тыына билигин да баар, Маайа сирэйин сып-сылааһынан саба охсор.
Маайа дьиэтиттэн балачча ырааппытыгар ойуур иһиттэн ынаҕын ыҥыранар саҥата иһиллэр.
«Тоҕо манна баар эрээри дьиэтигэр киирбэтэҕэй? Ээ, икки хонуктааҕы ардах кэнниттэн тэллэй үүммүт буоллаҕа. Онно иирдэҕэ», – дии саныыр Маайа уонна эмиэ ыҥырар:
– Хотооной, Хотооной, мээх, мээх!
Хотооной ойуур иһиттэн тахсыбат, маҥырыы-маҥырыы биир сиргэ турар быһыылаах.
– Хотооной, ыанар кэмиҥ ааста, баччааҥҥа диэри тугу гына сылдьаҕыный? – диэн мөҥүттүбүтэ буола-буола, Маайа титирик лабааларын силэйэн кэбиһэ-кэбиһэ, ынаҕа ыҥыранар саҥатын хоту барар. Ол баран, ыраас сиргэ тахсар. Онно ынаҕа эриэн ситии быанан тииккэ баайыллан, тула мөхсө, холоруктуу турар эбит.
– Ынахпын бу хайалара баайдаҕай? – дии саныыр Маайа. Ол-бу диэки тула көрөр. Туох да биллибэт.
Маайа устунан куттанан барар уонна, бэйэтин саҥатыттан бэйэтэ эр ылаары, айдаарбыта буолар.
– Хайа түөкүн баайан бырдахха сиэттэҕэй?!
Кини ынаҕын муоһуттан быаны сүөрэн тиликтэһэр. Быа ыйыллан хаалбыт. Өр соҕус тардыалаһан, ынах быатын нэһиилэ төлө тардар. Дьиэтигэр киирээри дьүккүһэ турбут ынах быата төлөрүйэрин кытта сүүрэн таҥкыччахтана турар. Маайа ынаҕын батыһан бараары гынан эрдэҕинэ, ким эрэ кинини илиититтэн харбаан ылар. Маайа, куттанан, часкыйа түһэр, эргиллэр. Көрбүтэ: ханнык эрэ мара таҥастаах, урут хаһан да көрбөтөх киһитэ кинини илиититтэн тутан турар эбит.
– Ы-ыт! – диэн хаһыытыыр Маайа. Кини хаһыыта ой дуораана буолан, сатарыйан, чуумпу ойуур иһин уһугуннарар.
Кинини илиититтэн туппут киһи, куттаммыт курдук, ыһыктан кэбиһэр. Маайа, босхолоноот, дьиэтигэр сүүрээри гынан эрдэҕинэ, кини бэркэ билэр киһитин саҥата:
– Маайа!.. – диэн ыҥырар.
Маайа эргиллэ түһэр.
– Кимҥиний? Хантан мин ааппын билэҕиний?.. Тоҕо ынахпын баайдыҥ?
– Маайа, миигин билбэтиҥ дуу? – диэн били хамначчыт таҥастаах киһи эмиэ үүт-үкчү Сүөдэр куолаһынан саҥарар.
Маайа соһуйан чинэрис гына түһэр, чахчы кини Сүөдэрин куолаһа, ыкса кэлэн сирэйин одуулаһар. Онтон:
– Сүөдээ-эр! – диэбитинэн кууһан ылар, иэдэһиттэн ууруур, сыллыыр.
Сүөдэр тугу да саҥарбат. Кини Маайаттан куттанар дуу, саатар дуу курдук быһыылаах.
– Сүөдээр, бу туох буолан, туох дьүһүнүн дьүһүлэнэн кэллиҥ?..
Сүөдэр хараҕын уута икки иэдэһинэн сүүрэн түһэр, аргыый аҕай ытыһын көхсүнэн хараҕын уутун соттор.
– Сүөдээр, оо, көһүттүм да этэ!.. Чэ, дьиэбитигэр киириэх! – диэн баран Маайа Сүөдэри, хонноҕун анныттан ылан, дьиэтин диэки дэгдэритэр.
– Маайа, тохтоо!.. Ити дүлүҥҥэ олоруох…
Маайа Сүөдэрдиин саҥата суох дүлүҥҥэ кэлэн олороллор. Сүөдэр сүр күүскэ үөһэ тыынан кэбиһэр:
– Эн иннигэр хараҥа буруйдаах, халыҥ аньыылаах киһи кэлэн олоробун… Тойонум Дьаакыбылап кулуба туох хара санаалаах миигин манна ыыппытын билбитим эбитэ буоллар, эйигин бу алдьархайга киллэриэ суох этим… Ол баҕайы үтүө санаата киирэн, миигин ыал оҥороору гыннаҕа дии санаан, эйигин кэргэн кэпсэппитим… Онтум ханна баарый, хара санаатын толорторо ыыта сылдьыбыт эбит… Маайа, эн миигин өлөр да, кырбаа да – көҥүлүҥ…
Маайа тугу да саҥарбат, Сүөдэр сирэйин өрө көрөн олорор. Кини бу киһини, бу саҥаны, оо, төһөлөөх аҕынна этэй!
– Маайа, тоҕо тугу да саҥарбаккыный?.. Эйигин саакка киллэрбит киһини тоҕо кырбаабаккыный? – Сүөдэр ытамньыйан барар.
– Кэпсээн ис, уоскуй! – дии-дии Маайа Сүөдэри уоскутаары кууһар.
– Маайа, итэҕэй миигин, таҥара иннигэр этэрим курдук этэбин… Мин төһө да эйиэхэ тэҥэ суоҕум иһин, мин эйигин ис сүрэхпиттэн таптыыбын… Биллэн турар, эһиги, баайдар, ким элбэх баайдааҕы, халыҥ харчылааҕы таптыыгыт… Оттон биһиги, ыал хамначчыттара, дьадаҥылар сордоохтор, ыраас сүрэхпитинэн эрэ таптаахтыыбыт, биһиги ылсыһар-бэрсиһэр үппүт-баайбыт суох… эн бу дьүһүннээх таҥастаах-саптаах киһини тэҥнээх доҕор туттарыҥ биллибэт. Ол иһин бэйэбэр тиийинэр ыар санааны ылыммытым, – Сүөдэр уҥа илиитин көхсүнэн хараҕын уутун туора соттор. – Санаабын сорук оҥостон, аны биирдэ көрөн баран өллөрбүн диэн, бу дойдуга кэлбитим үс хонно. Эн ынахтаргын ыы тахсаргын ойуур иһиттэн одуулаһабын. Онон билэн, ити эн ынаххын бүгүн манна баайбытым…
Маайа хараҕын уутун кыаммат. Кини кыра оҕолуу марылаччы ытаан барар. Өр соҕус олороллор. Маайа улам уоскуйан, Сүөдэриттэн ыйытар:
– Бачча тухары тоҕо биһиэхэ киирбэтэххиний?.. Тугу аһаан сылдьаҕын?
Кырдьыга, Маайа таптыыр кэргэним манна, ойуурга, олороро буолуо диэн хантан сэрэйиэҕэй! Оо, ону билбитэ буоллар, ама кини ас булан аһаппат, орон булан сынньаппат бэйэлээх буолуо этэ дуо?!
– Эн дьонуҥ баайдар, мин курдук мара таҥастаах киһини дьиэлэригэр киллэрэллэрэ да биллибэт… Эйигин хайдах да гынан көрсөр кыаҕа суох буолан, ынаххын баайбытым. Эйигин бэйэтэ эрэ тахсыа дии санаабатаҕым… Хамначчыт кыргыттаргытыттан биирдэстэрэ эмэ кэллэҕинэ, эйиэхэ илдьиттээри гыммытым… Хата, дьоллоох эбиппин!.. Мэ, Маайа, бу бэргэһэлэнэрбитигэр кэтэрдибит биһилэҕиҥ, – диэн баран Сүөдэр Маайаҕа көмүс биһилэҕи уунар.
Маайа кинини: «Ханна да ыытыам суоҕа!» – диэбиттии, икки илиитинэн ыбылы кууһан, эмиэ ытаан барар.
Ойуур иһэ ордук боруҥуйар, хараҥарар. Төһө да Саха сирин бэс ыйынааҕы түүнэ сырдыгын иһин, түүн оройо кэм биллэр. Салгын тымныйар. Сиик түһэн барар. Ханна эрэ күөлгэ аҥыр айаатаан айдаарар. Үөһэ, сыыр үрдүгэр, ойуурга өтөн үөтэн өҕүргүүр. Маайа итилэри барыларын урут хаһан истиэй. Истэ илигэ. Кини кэргэнэ кэлбититтэн үөрбэт. Туох буолбутун өйдүүр. Кинилэр иккиэн хара санаалаах кулуба албыныгар хаптарбыттар.
Ыгылла-ыгылла ытыы олорор Маайаны көрөн Сүөдэр эмиэ ытаан барар. Ол курдук өр соҕус ытаспахтаан баран, Маайаны сүүһүттэн уураан-сыллаан ылаат, Сүөдэр ойон туран ойуурга ыстанар.
– Сүөдээр, ханна бардыҥ?..
Сүөдэр ойуур диэки аҕыйахта хардыылаат, тэһииниттэн таттарбыт ат курдук чугус гынан тохтуу биэрэр. Маайа кэлэн кини илиитигэр иилистэ түһэр.
– Сүөдээр, барыма!.. Кэл, олоро түһүөх!
Сүөдэр саҥата суох, оҕо курдук батыһан кэлэн, дүлүҥҥэ олорор.
