Safahat

471

Tayy-i merâtib: Mertebeleri, rütbeleri aşarak.

472

İnkılâb eyledi: Döndü, çevrildi.

473

«Din garib olarak başladı ve başladığı gibi olacak…» meâlindeki hadîs-i şerif.

474

Seng-i mezar: Mezar taşı.

475

Hazele: Aşağılık gürûhu.

476

Hûn: Kan.

477

Ağniyâ: Zenginler; Bezletti: Bol bol verdi.

478

Tamim: Umumîleştirmek.

479

Bu mısra ilk baskılarda:

«En cömerd zengin iken şöyle cevap verdi bana:» şeklinde iken, son baskıda bu şekle sokulmuştur. «Yüz dürdü» ifâdesi «Yüz dürmek: Surat asmak» tabiriyle ilgili olmalı.

480

Ta'dâda mahal yok: Saymağa lüzum yok.

481

Temkin: Metanet.

482

Akîm: Kısır.

483

Teaddî: Tecavüz.

484

Nefs-i emmâre: İnsana her şeyi buyuran, her arzusunu yaptırmak isteyen, her tecavüzü ve her ihtirası teşvik eden nefis.

485

İbâhiyye: Her şeyi mubah gören ve her yasağı yapma mesleği.

486

Kitabü’l-fetvâ: Fetva kitabı.

487

Arş-ı amal: Emeller, ümitler tahtı.

488

Musab: Musibete uğramış, malûl.

489

Nâmahdud: Hudutsuz.

490

Muhkem: Sağlam.

491

Ayin-i mecûsîye karîb: Mecûsîlerin âyinine yakın.

492

Terk-i hayat: Hayatı terk etmek, canı feda etmek.

493

İhtirasat-ı hususiye: Şahsî ihtiraslar.

494

Nef-i şahsî: Şahsî menfaat.

495

Ruh-i edyân: Dinlerin ruhu.

496

Hiss-i milliyet: Millî duygu.

497

Son mısralar, ilk baskılarda şöyledir:

Öyle maymun gibi taklîd-i zevahir tanımaz.Dîni irfanı yeter; başka mefahir tanımaz.Beyni var, şapkası yok; san'atı var, tırnağı yok;Şer'-i ma'sûma olan hürmeti benden bile çok.

498

Meyl-i meali: Yüce duygulara meyil.

499

Kanûn-i Esâsî: Anayasa; Havâtır: Hatıralar.

500

Yedu’llah: Allahın kudret eli; Nihan: Gizli.

501

Havsala-çâk: Anlayışı parçalayan.

502

Nâfi' âsâr: Faydalı eserler.

503

Muzmer: İnsanın içinde gizlediği şey.

504

Kasâid: Kasideler.

505

Hakka tefvîz: Allah’a havâle.

506

Hüsran-ı mübîn: Apaçık hüsrân.

507

Haybet: Mahrum ve meyûs olma.

508

Bu mısraın ilk baskılardaki şekli : Son siyaset ise Türklük, o siyaset yürümez!

509

Lem’a-i ümmid: Ümit pırıltısı.

510

Bu mısraın ilk baskılardaki şekli: Saltanat devrilecek olsa, iyâzen billâh.

511

Bir zamandan beri için için ağlayan cemaat bu levhanın karşısında feryadını zaptedemedi. Mabedin içi bir mahşer hâlini aldı. O hay ü huy arasında ihtiyarın ne söylediği bir müddet işitilemedi. Nihâyet, o da beş on dakika beklemeğe mecbur oldu.

512

Udvan: Düşmanlık.

513

Fünûn Fenler.

514

Pâye-i tahkik: Tahkik payesi, bir ilme hakim olduktan sonra o ilme yeni ufuklar açacak olgunluğa varmak.

515

Mündemiç: İçinde mevcut.

516

Mütedenni: Geri.

517

Nâ-mahsur: Hudutsuz, pek çok.