скачать книгу бесплатно
Хәер…
Ник шулай шомлы уйларга бирелә әле ул?! Теге ханым бит кечкенә утраулар турында да сөйләгән иде. Бәлки, бу шуларның берсе генәдер?! Әлбәттә, шулай. Һәм ул озатучы ханымны кабат күз алдына китерде: «Күл шулай ук кечкенә оҗмах утрауларына да бай. Якын-тирәдә яшәүчеләрнең кайберләре монда үзләренең ширбәт айларын үткәрә. Сезнең арада да икәүдән-икәү генә калырга теләгән гашыйклар бар икән, берәр тәүлеккә утрауда калу мөмкинлеге булачак. Анда махсус коттеджларыбыз бар, һәм хезмәтчеләребез теләсә нинди теләгегезне үтәргә әзер тора…»
Бу ханымны әледән-әле исенә төшерүе, бәлки, аның таныш кебек тоелуыннан гынадыр. Беренче күрүдә үк ул кемнедер хәтерләткән сыман тоелды бит…
Михаил янындагыларга күз салды.
Бөтенесе дә алга карап илаһи бер халәттә катып калган иде. Утрау, әлбәттә, матур иде. Әллә кайдан серәеп торган бердәнбер йортны исәпкә алмаганда, монда адәм кулы кагылган нәрсәләр сирәктер кебек күренә һәм шуның белән ул Җир шарының яшь чагын хәтерләтә сыман иде. Утрау үзе дә ерактан караганда ярымтүгәрәк рәвешендә, әйтерсең Җир шары суга баткан да аның иң матур бер өлеше генә күренеп калган. Зур да түгел, түбәтәй хәтле генә. Шушы кечкенә урынның чиксез зур матурлыгы сине телсез итә, күңелеңне әллә нинди хисләр белән бизи. Хәтта үзеңне җирдә дә итеп тоймыйсың, ә галәмнән галәмгә күчеп, яңа планеталар ачып йөрүчедәй сизәсең. Үзең ачкан матурлыктан үзең сафланып каласың. Моны аңлап та, аңлатып та булмый, бары тик тоеп, кичереп кенә буладыр. Син бөтенләй яңа үлчәмгә күчәсең…
Тик Михаил тулысынча тынычлана алмады.
Әлбәттә! Үзеңне алданган дип хис итәргә, күңелеңне төшерергә бер генә сәбәп тә юк иде. Барысы да туры килә. Озатучы ханым да, иртәгә иртән генә билгеләнгән урында буласыз, диде ич. Ә бу утрау бары тик юлда очраган вак утрауларның берсе генә. Шулай булырга тиеш. Һәм тамчы да борчылырга, шомланырга ярамый.
Ләкин аның күңеле шомнан арынмады. Барысы да мантыйк буенча булса да, монда җанга тынгылык бирми торган нидер бар иде.
Пассажирлар, чемоданнарын һәм башка кирәк-яракларын алып, утрауга төшәргә җыена башлады. Аларның күңеле күтәренке иде. Катер тизлеген киметә барды, бөтенләй әкренәйде һәм бераздан сул як кабыргасы белән ярга килеп төртелде.
– Әйберләрегез белән ярга чыгыгыз! – дигән көр тавыш ишетелде. – Килеп җиттек.
Барысы да трапка атладылар. Бары тик Михаил гына капитан янына килде:
– Ләкин бу безгә вәгъдә ителгән утрау түгел… – диде ул, болай дигәне өчен үзе гаепле сыман. – Без чынлап та дөрес килдекме?
– Без дөрес килдек, – диде капитан, аны үчекләгәндәй. – Әйберләрегезне алыгыз да ярга чыгыгыз. Озакламый караңгы төшәр, шуңынчы әнә теге йорттан бүлмәләр алып, урнашып куегыз. Монда электр уты да, башкасы да юк.
– Ничек инде?!
– Шулай. Ә иртәгә таң белән тагы юлга кузгалырсыз. Сезне икенче теплоход килеп алыр. Без ары баралмыйбыз, тагарак авыр хәлдә. Көтелмәгән уңайсызлыклар өчен гафу үтенәм.
Һәм ул Михаилны култыклап дигәндәй ярга чыгарды да кире күтәрелде. Шундук трапны алдылар. Моторлар гүләве көчәйде. Катер кузгалып китте.
– Ә безне беркем дә каршы алмыймыни?! – диде Анна, барысына да ишетелерлек итеп. – Каршы алучылар булырга тиеш бит инде.
Беркем дә эндәшмәде. Зур тизлектә ераклашкан катерның кире борылуын көткәндәй, барысы да күл ягыннан күз алмады. Хәтта ул кечкенә ноктага әйләнеп күздән югалгач та урыннарыннан кузгалырга ашыкмадылар. Күңелләрне шомлы тынлык басты.
– Ә Серёжа һаман уянмый… – дип, иренә елышты Анна. – Ишә генә йокыны…
* * *
Санкт-Петербург. Россия
Ир кара курткасының түш кесәсеннән конверт алып хатынга сузды:
– Бар да сөйләшенгәнчә. Санап алыгыз.
– Рәхмәт. – Лолита конвертны, ачып та тормыйча, портфеленә салып куйды. Елмайды. Өстәл артыннан күтәрелде. Ул инде турагентство формасында түгел иде. Кара озын чәчләрен иңенә таратып салган, һәр ирне әсир итәрлек гәүдәсенең бөтен матурлыгын ассызыклап торган кофта, кыска итәк кигән, шоколад төсендәге тәне дә бөтен булмышына ниндидер татлылык өсти, ирексездән аны тәмләп карыйсы килә, ә кара кашлары астыннан ягымлы нур сирпеп балкыган күзләре аның ихтыярына берсүзсез буйсынырга мәҗбүр итә, өлгергән чиядәй тулышкан иреннәре, ул иреннәрдәге серле елмаю аңа искиткеч назлылык өсти, бу ханымның яныңда торуы гына да җанга рәхәтлек биргән сыман тоела иде. Лолита номердан чыгарга дип бер-ике адым атлагач, туктап калды. Өстәл яныннан торып өлгермәгән ир янына кабат борылып килде. – Бер генә нәрсәне сорарга мөмкинме?
Ир сагаеп калды. Хатынны беренче күргәндәй баштанаяк күз йөгертеп чыкты. Елмайды. «Мин сезне юк-бар сораулар биреп баш катырыр өчен ялламаган идем. Ләкин матурлыгыгыз хакына рөхсәт итәм инде…» – аның кыяфәте шулай дигән сыман иде.
– Нәрсә инде тагын, Лолита?
Хатын бер мәлгә икеләнеп калды.
– Ә сез курыкмыйсызмы? – диде, аннан соң сүзләренә икесенә генә аңлаешлы яшерен мәгънә салып. – Курыкмыйсызмы, әллә бернәрсә дә белмисезме?
– Нәрсәдән? – Бу сүзләр беркатлылык белән әйтелсә дә, ирнең тавышындамы, кыяфәтендәме аның нәрсәдән куркырга кирәк икәнен яхшы төшенгәнлеген сиздерә торган бер чалым бар иде. Ләкин хатын качышлы уйнап тормаска булды. Ул портфеленнән кечкенә файл алып, ирнең алдына салды һәм карарга кушып баш какты.
Ир файлга күз салды да елмайды.
– Гәзит укырга кушасыңмы? – диде ул, файлны кире этәреп, – рәхмәт. Тик мин үземә кирәкле мәгълүматлар белән нәкъ үз вакытында танышып барам.
Хатын файл эченнән берничә газета тартып алды да, аларны ачып, ирнең алдына тезде. Мәкаләләрнең исемнәрен ул кызыл кара белән түгәрәк эченә алып куйган иде.
– «Әҗәл утравында булып кайтканнан соң, бер хатынның чама белән өч айлык көмәне үзеннән-үзе юкка чыга…» – диде ир, күзенә эленгән беренче газетаны укып. – Шуннан нәрсә?! Бу әллә сезнең хактамы?
Лолита аның шаяртырга маташуын игътибарсыз калдырды:
– Сез әле генә бер төркем кешене шул утрауга җибәрдегез.
– Ә монда утрауның ни катнашы бар?
– Ә көмәннең үзеннән-үзе югалуы сезгә гаҗәп булып тоелмыймы?
– Бер тамчы да! Ана карынындагы бала яралгысының башлангыч чорда юкка чыгуы гайре табигый нәрсә түгел. Мондый мисаллар тулып ята. Табиблар аны «әле җитлегеп бетмәгән яралгыны организм кире үзенә сеңдерә» дип аңлаталар. Бары тик шул гына.
Хатын мондый җавапны көтмәгән иде бугай. Бер мәлгә югалып калгандай тоелды. Ләкин ул үзен тиз кулга алды:
– Ләкин… Ләкин өч айлык баланың юкка чыгуы… Һәм бу бер генә очрак түгел… Сез башкаларына да күз салыгыз.
Ир аңа акылы зәгыйфьләнә башлаган кешегә карагандай кызгану катыш елмаеп кына җавап бирде.
– Көлмәгез миннән. Менә нәрсә дип язалар: «Күлгә чыккан балыкчылар төркеме, көймәләре ватылып, Әҗәл утравына туктала. Монда алар берничә төн кунарга мәҗбүр булалар. Беренче көннәре тыныч кына үтә. Ә икенче көннән кешеләр югала башлый…»
Ир кычкырып көлеп җибәрде:
– Ә сез беләсезме, кунакханәнең бу бүлмәсе нәрсә белән дан тота. Әлбәттә, аның хакында бик кычкырып сөйләшеп бармыйлар. Әмма нәкъ шушы бүлмәдә төннәрен өрәкләр йөри. Ә теләсә нинди ир-егет, монда бер кич кунганнан соң, шушы бүлмәгә кергән чибәр ханымнарны көчләп, кыйнап, үтереп ташлый торган маньякка әверелә.
– Сез миннән көләсез?
– Көлмим, Лолита. Бу хакта әлегә гәзиттә бернәрсә дә язмадылар дисезме?! Гаеплемен. Иртәгә үк редакциягә илтеп бирәм, һәм ул берәр атнадан каныңны суытырлык исем белән басылып чыгачак.
– Җитте.
– Гафу итегез. Ләкин гәзиттә басылган һәртөрле вак-төяккә ышана башласаң, акылдан шашарга мөмкин. Акча, тираж хакында гына баш ваткан журналистлар хәзер теләсә нәрсә уйлап чыгарырга әзер тора. Ә сез шуларның сүзенә чынлап ышанасыз.
Хатын бер мәлгә тын торды. Әйткән сүзләренең әлеге бәндәгә бер тамчы да тәэсир итмәве аның хәтерен калдырды бугай.
– Сез безнең як кешесе түгел. Шуңа күрә барысына да көлеп кенә карыйсыз… – диде ул өметсез бер тавыш белән. – Әгәр мондагы хәлләрне белсәгез, утрау турында нинди хәбәрләр йөрүен ишетсәгез, алай итмәс идегез.
– Мин сезне аңлыйм, Лолита. Кисәтүегез өчен рәхмәт.
– Рәхмәт… – диде ханым, үчекләгәндәй итеп. – Сез бернәрсә дә аңламыйсыз.
Иргә ул кызганыч булып китте.
– Мин әлеге адымга барыр алдыннан ул утрауда берьялгызым бер атна яшәдем. Һәм бернинди гадәттән тыш хәлгә дә юлыкмадым. Кунакларым да исән-имин булыр. Сез бернәрсә өчен дә борчылмагыз.
– Ходайдан ялварырга гына кала инде… Ә ни өчен кирәк соң боларның барысы да?! Сезгә ул нәрсә бирә?
Ир тынып калды.
Бу хакта ул үзе дә уйламады түгел. Ләкин канәгатьләнерлек җавап кына таба алмады.
– Белмим. Мин шулай телим.
– Әгәр берәр көтелмәгән хәл килеп чыкса?
– Чыкмас. Чыкмаска тиеш.
– Ярый… – Хатын тагын ишеккә борылды.
Нәкъ шушы мизгелдә ир бер нәрсәне аңлады. Бу гүзәл ханымның китүен теләми иде ул. Ир үзе дә аралашуга, аңлауга мохтаҗ иде. Ул үз хаклылыгына үзе дә шикләнә, ялгыз төн аны куркыта.
– Миңа китәргә вакыт…
Хатын аңа моңсу карашын төбәп бер мәлгә тынып калды. Ул да китәргә теләми иде.
– Ә сез ни өчен миңа барысын да сөйләдегез? – диде хатын, бераз кыюсызланып торганнан соң. – Кемнәрне каршы алып, кайда утыртып җибәрергә кирәген әйтү дә җитә иде бит…
– Белмим, Лолита. – Ир урыныннан кузгалды: – Сез беркая да ашыкмыйсызмы?
Хатын, дөрес ишетәмме дигәндәй, карашын аңа төбәде:
– Тагын берәр эш бармы әллә?
Ир аның каршына ук килеп басты. Бер-берсенә карашып катып калдылар.
– Сау булыгыз… – диде хатын, үз сүзенә үзе дә ышанып җитмәгән бер халәттә.
– Сау булыгыз… – Аның тавышы карлыккандай иде. – Лолита…
Ир акрын гына аның чәчләреннән сыйпады. Һәм назлы гына итеп үзенә тартты да иреннәренә үрелде. Ханым карышмады…
2. Саташулар төне
Бераздан Андрей Николаевич тынлыкны бозды:
– Дөнья булгач, төрле хәлләр була инде. Әйдәгез, чынлап та, йортка кереп урнашыйк. Караңгы төшәргә дә күп калмады.
– Монда безне беркем дә каршы алмый микәнни?! – дип, һаман үзенекен сөйләде Анна. – Шултиклем утрауда без үзебез генә. Кызык.
– Әйдә, кадерлем. – Михаил сумкаларын алды да йортка таба атлады.
Башкалар аңа иярде. Тар сукмак буйлап берәмләп кенә үргә күтәрелделәр. Йөкләре дә авыр гына, юл да текә иде. Шуңадырмы, сөйләшүче табылмады.
Билгесезлек һәрвакыт авыр тәэсир итә. Оҗмах кебек урынга эләгәм, гомер буена хәтердә калырлык матур урыннарда ял итәм, күңел ачам дип барганда, менә шундый адәм аягы басмаган җиргә килеп кабу беркем өчен дә күңелле хәл түгел иде. Утрау, әлбәттә, матур иде. Зур да түгел. Ләкин анда барысы да бар, тауны каплап үскән куе агачлар да, агачлар арасыннан ыржаеп торган текә таш ярлар да… Күңелгә, бәлки, шунысы да шом саладыр әле аның. Гомум мәйданы дүрт-биш чакрымнан артмаса да, куе агачлык үз куенында ниндидер сер яшергән шикелле. Тоташ бер тауны хәтерләткән утрау әллә нинди сәер уйларга этәрә. Тавы булгач, мәгарәсе дә бардыр, һәм анда күз күрмәгән куркыныч затлар яшидер сыман тоела.
Беренче карашка чиксез матур булып тоелса да, берничә минут үтүгә, утрау үзгәрде. Үз «тәнендә» чит-ят затлар барлыгын тоеп, алардан котылырга тели сыман иде ул. Әлбәттә, болай дип уйларлык бер генә үзгәреш тә булмады әле. Утрау элек ничек булса, шулай калды. Әмма бу тыштан гына шулай тоела, ә асылда… Юк, утрау үзгәрми иде, ул бары тик кешеләрнең күңелен үзгәртә һәм үзеңне монда бөтенләй үги итеп сизәргә мәҗбүр итә иде.
Бәлки, Михаилга гына шулай тоелгандыр. Хәер, аңа гына түгелдер… Әнә бит, барысы да ничектер кечерәеп, басылып калган. Берсе-бер сүз дәшми.
Бәлки, моңа утрау да гаепле түгелдер әле. Кешеләр юлдан килеп арыганнардыр гына. Һәм тиешле урынга бүген барып җитәбез дә рәхәтләнеп ял итәбез дигән өметләре белән хушлашу авырлыгы гына моңаебрак калырга мәҗбүр иткәндер. Бүлмәләргә урнашып, тамак ялгап, ял итеп алганнан соң, барысы да үзгәрер һәм утрау яңадан үз төсендә, искиткеч матур булып күренер.
Беркадәр вакыттан йорт урнашкан кечкенә тигезлеккә менеп җиттеләр дә барысы берьюлы тукталып, ачык ишеккә карап тын калдылар. Бу агачтан салынган ике катлы иске зур йорт иде. Иске булса да, горурлыгын югалтмаган, дөньяның тулы хокуклы бер әгъзасы булып күкрәген киереп тора.
– Кызык, кем монда йорт салып куйды икән?! – диде Ләис-Леон. – Ә бит начар түгел…
Беркем дә эндәшмәде. Иңбашларын гына сикерттеләр.
– Ә ни өчен ташлап китте икән? – дип шомлы елмайды Андрей Николаевич бераздан. – Бик матур урын бит югыйсә!
– Ә бәлки, ташлап та китмәгәндер… – Ольга иренә карап куйды. – Бәлки, ул монда онытканда бер генә килеп йөри торгандыр… Якын җир түгел бит.
– Андрей Николаевич, – Елена алгарак чыкты, – сез күпне күргән кеше бит инде, белмисезме?.. Ә бу утрау ничек атала икән?
– Юк, бүген әйтмим… Иртәгә, юлга кузгалгач әйтермен…
– Ә хәзер әйтсәгез ни була?
– Ярамый. Әйдәгез, монда вакыт үткәрмик… Кереп урнашыйк…
Алар, шуны гына көткәндәй, алга атладылар.
Йорт тыштан караганда җыйнаграк күренгән икән әле. Эченә кергәч, ул бик иркен һәм уңайлы иде. Бүлмәләр дә барысына да җитәрлек булып чыкты. Һәркайсы үзенә ошаганын сайлап алгач, сумкаларын куеп кире чыктылар. Адәм аягы басмаган утрау сыман күренсә дә, монда шактый уңайлы иде. Су кергән, газ плитәсе бар, хәтта туалет бүлмәсе дә өйдә. Болары көтелмәгән куаныч булып чыкты, боларны ачыклаганда алар, балаларча гаҗәпләнү белән, бер-берсенә хәбәр салдылар:
– Карале, газ плитәсе! Эшли!
– Хәтта су да бар!
– Туалет! Гомереңдә ышанырлык түгел, ул да өйдә!
– Монда менә дигән итеп яшәргә була ич!
– Телевизор да булса!
– Яки радио…
– Тик монда электр юк…
