скачать книгу бесплатно
– Кызлар, табын корып җибәрергә кирәк булыр…
– Ә нәрсә пешерәбез?
– Әлегә үзебез белән алып килгән ризыкларны күмәк табынга куярбыз. Капкалап алгач, берәр җай табылыр. Әнә ирләрне балык тотарга, ауга чыгарып җибәрербез…
Чынлап та, кереп урнашкач, утрау җайсыз урын булып тоелмады. Һәрхәлдә, монда яшәргә, күнегелгән шау-шулы тормыштан ял итәргә мөмкинлек бар сыман иде. Ә чәй кайнатып, булганы белән бераз капкалап алгач, күңелләр дә күтәрелеп киткәндәй тоелды. Тормыш ямьсез дә, салкын да түгел иде.
* * *
Табындагы күтәренкелек озакка сузылмады. Кайсы балыкка барырга, кайсы ауга чыгарга, кайсы җиләк-җимеш карарга дип урыннарыннан кузгалсалар да, бераздан бу фикерләреннән кире кайтып, утрау белән танышып чыгарга уйладылар һәм ахырда, тәннәрендә ниндидер изрәү тоеп, өй тирәсендә беркадәр буталып йөрделәр дә ял итеп алырга булдылар. Ул арада инде караңгы төште. Бу беркемнең дә кәефен кырмады. Утрау буйлап сөйрәлеп йөрү мәшәкатеннән шулай җиңел генә котылуларына сөенеп, барысы да үз бүлмәләренә таралды.
Роберт белән Ләйсән өчен моннан да кулайрак хәлнең булуы мөмкин түгел иде. Алар башта ук, бөтенесе дә ишегалдына чыгып, якын-тирә белән танышып йөргәндә үк, ничектер бергә туры килделәр дә бүтәннәрдән аерылыбрак калдылар. Бу үзеннән-үзе килеп чыкты. Анда барысы да бер-берсенең күз алдында булгач, әллә нәрсә сөйләшә дә алмадылар. Ә сөйләшәсе, аңлашасы килә, бер-берсенә сөйләр серләре мәңгегә дә бетмәс шикелле тоела иде. Кеше арасында алай серләшеп булмый, әледән-әле юк-бар сүзләр алышып тору канәгатьлек бирми, канны гына кыздыра иде. Шуңа да алар аулаккарак тартылдылар, әмма очрашканның беренче көнендә үк әти-әниләре алдында урманга кереп китү ничектер уңайсыз кебек тоелды. Бәхеткә каршы, караңгы төшә башлау белән, барысы да акрын гына өйгә шудылар. Иң ахырдан ишекне япкан Елена да кызына бары тик бер генә мәгънәле караш ташлап алды да, сүз әйтмәде. Гадәттә, әнисе малайлар мәсьәләсендә каты тора торган иде. Бу юлы Робертны ошаттымы, башка нәрсә сәбәпче булдымы, белмәссең.
Ләкин икәүдән-икәү генә калу белән, дөньяда алар сөйләшерлек сүз беткәнлеге ачыкланды. Хәзер юк-бар нәрсәләргә тел әрәм итәсе килмәде. Ә әйтергә теләгәнен әйтер өчен кыюлык та, сүз запасы да җитмәс сыман тоелды, һәм алар, икесе ике агачка сөялгән хәлдә, тагы нинди хәрәкәт ясарга белмичә басып тордылар. Ләкин аларга кыен түгел иде. Бергә булу, икәүдән-икәү генә калып, берең дә бер сүз әйтмичә, бернәрсә эшләмичә һәм беркая китәргә теләмичә тору үзе үк нәрсәдер турында сөйли иде. Сүзләрдән аңлаешлырак итеп. Бары тик «Ә аңа минем белән болай тору уңайсыз түгелме икән, күңелсезлектән ялкып, өйгә кереп китмәсме икән?» дигән шик кенә нәрсәдер әйтергә этәрде. Әмма кирәкле сүз барыбер табылмады. Хәер, нәрсә әйтүең мөһим дә түгел иде инде.
– Ә мин Россиядә беренче тапкыр, – диде, ниһаять, Роберт. – Моңа кадәр бер дә булганым юк иде.
Ләйсән эндәшмәде. Робертның тавышы ягымлы иде, сөйләшкән кебек түгел, ә иркәләгән кебек.
Тын тордылар.
– Мин хәтта русча да белмим, – диде егет, – бер сүз дә… Син мине өйрәтерсеңме?
– Өйрәтермен… – Кинәт кыз җанланып китте: – Әйдә, хәзер үк башлыйбыз.
– Башлыйк.
– Я тебя люблю! – диде кыз, Робертның күзләренә туп-туры карап. – Я тебя так сильно люблю!
Егет бер сүз дә аңламады. Әмма кызның ниндидер изге нәрсә әйтүен ул төшенде.
– Я тэбэ льубью! – дип кабатлады ул, җитди итеп. – Ә нәрсә дигән сүз бу?
Кыз кычкырып көлеп җибәрде. Чын күңелдән, ихлас итеп көлде. Роберт та аңа кушылды. Ул көлде һәм бераз тынычлана төшү белән тагы кабатлады: «Я тэбэ льубью!» Бераздан кыз көлүеннән туктап җитдигә әверелде һәм чиксез наз белән янә Робертның күзләренә текәлде:
– Мин сине яратам!
Мондый көтелмәгән хәлдән егет, үз колакларына ышанырга куркып, катып калды. Ышангач, ничектер җитдигә әйләнде, кулларын акрын гына күтәреп, бармак очлары белән кызның чәчләренә кагылды. Аннан соң елмайгандай итте:
– Мин дә сине яратам…
Робертның назлы бармаклары кызның чәч араларына үтте һәм, әкрен генә сыйпап, аны үзенә якынайтты. Ләйсәнгә рәхәт иде. Һәм уңайсыз да. Кыз кеше аз гына горуррак булырга тиеш. Болай беренче күрүдән үк эреп төшәргә ярамый. Ләкин егетнең кайнар сулышы инде яңакларына бәрелеп иркәли. Буыннарда ниндидер кайнар дулкын тибрәлә. Робертның тулы иреннәренә иренең белән кагыласы килә. Тик ярамый. Юк.
Инде битләр биткә терәлә язгач, кыз бармагын егетнең ирененә куйды:
– Юк, Роберт… Син мине дөрес аңламадың…
Роберт туктап калды. Ул да онытылып киткән иде бугай. Һушына килгәндәй, күзләрен җемелдәтеп алды. Һәм, гаепле елмаеп, сизелер-сизелмәс кенә баш кагып куйды.
– Я тебя люблю! – диде кыз, елмаеп.
– Я тэбэ льубью!
– Мин сине яратам. Инглизчәсе шулай була.
Роберт бер мәлгә исәңгерәп торды да кычкырып көлеп җибәрде:
– Ә мин, сантый…
– Юк, Роберт… – дип, аңа мөлдерәп бакты кыз, – син сантый түгел…
Ул ялгыш сүз ычкындыруын аңлап, бер мизгелгә катып калды. Моны Роберт та сизде. Кыз елмайды. Егет үзе дә сизмәстән аңа талпынып куйды да елмаерга мәҗбүр булды.
– Син сантый түгел, – дип, үз хатасын төзәтергә ашыкты Ләйсән. – Син телне тиз үзләштерәсең. Тагын нинди сүз өйрәнәбез?
– Россия – матур ил, – Роберт елмаеп кызга текәлде, – чөнки анда Люда бар.
Кыз елмайды.
– Син килгәч кенә матурланды ул. – Монысын кыз татарча әйтте: – Син Россияне генә түгел, дөньяны матурладың.
Роберт телсез калды. Беренчедән, кызның сүзләре тилерткеч иде. Икенчедән, аның татарча белүе. Ул да кызга татар телендә нәрсәдер әйтергә теләгән иде, бер мизгелдә балкып сүнгән уй тыелырга мәҗбүр итте. Әлегә сиздерми торырга кирәк. Кызык булсын.
– Аңламадым, – диде ул, кызның күзләренә туры карамаска тырышып. – Тагын бер кабатла әле.
Кыз мут елмаеп куйды да Россия турындагы сүзләрне русча кабатлады. Иҗекләп. Ә «чөнки анда Люда бар» дигәнен әйтмәде.
– Люда!
Көтмәгәндә ишетелгән тавыштан кыз сискәнеп киткәндәй булды. Бу Ләис иде.
– Люда! – дип пышылдады ул тагын. – Сез кайда?
– Нәрсә, адаштыңмы әллә?
– Сине эзлим.
– Аидаңны чакырырга кирәкмени?
– Юк, сиңа керергә куштылар.
– Хәзер… Син керә тор…
Бераздан Ләис артыннан ишек ябылганы ишетелде.
– Үзең күрдең инде, – дип гаепле елмайды Люда. – Ярый, дәресне иртәгә дәвам итәрбез.
– Аз гына тор инде…
– Юк, Роберт… Әни үзе чыкса, яхшы түгел… – Кыз Робертның күкрәгенә башын терәде дә шундук кире тартылды. – Иртәгәгә кадәр…
– Карале…
Инде китәргә атлаган кыз тукталып калды.
– Нәрсә инде? – дип, назлы елмайды ул һәм кире килеп егетнең яңагыннан сыйпап алды. – Тыныч йокы.
– Тыныч йокы. Бикләнеп ятма, яме.
– Урларга киләсеңмени?!
– Юк, төшеңә керәм.
– Ярый. Төштә очрашканга кадәр. – Кыз ишеккә йөгерде.
Люда кереп киткәч, Роберт шатлыгын кем белән уртаклашырга белмичә бертын басып торды да бая кыз сөялеп торган каенны кочаклап алды. Агачта сөйгәненең җылысы калгандыр төсле тоелды. Ул, яңагын каенга терәп, күзләрен йомды. Рәхәт иде. Шушы рәхәтлектән айный алмыйча озак торды. Ләкин өйгә керергә кирәк. Таныш түгел урында беренче төн. Әтисе борчылып ятадыр. Өйгә керергә кирәк… Ул күзләрен ачты һәм нәкъ үзенең каршысында кемнеңдер басып торуын күреп дертләп китте. Тәне эсселе-суыклы булды, бала йоннары кабарып чыкты. Әллә күземә генә күренәме соң дип керфекләрен җемелдәтеп алды – теге сын юкка чыкмады. Ул тавыш-тынсыз гына якыная иде. Качарга яки кычкырырга, нәрсә дә булса эшләргә кирәген белсә дә, егет тамыр җәйгән агач хәлендә иде. Ул бер хәрәкәт тә ясый алмады…
* * *
Радик бүгенге көненнән канәгать иде. Ул үзен кеше итеп тойды. Ул бүген көне буе махмырдан интекте һәм кичкә кадәр бер йотым да капмады. Дөрес, иртәнге якта азрак шаярыштырып алган иде, әмма кызы белән булган теге чәкәшүдән соң үз-үзенә эчүне ташларга, Айгөлнең ихтирамын кайтарырга дип вәгъдә биргәннән соң, хәле ничек кенә мөшкел булмасын, хәмер турында уйлап та карамады. Юк, монысы дөрес түгел, уйлады, әлбәттә. Тагы да төгәлрәк әйткәндә, ул бары тик хәмер турында гына уйлады. Бүтән уйлар башына килгән икән, алар бары тик аракы турындагы хыялдан читкә тайпылу өчен генә иде. Ул көнозын баш төзәтү, бер илле грамм гына эчеп, ашказанын сөендерү турында уйлап йөрде. Әмма эчмәде. Ә монысы батырлык иде. Җиңү!
Әлбәттә, аның башка вакытларда да айнык баштан йокларга яткан чаклары булгалады. Ләкин монысы бөтенләй бүтән. Башка вакытларда ул акчасызлыктан, аракы алырга мөмкинлеге юклыктан гына айнык килеш кала һәм урынга яткач та йокыга китә алмыйча боргалана иде. Көне әрәмгә үткәндәй тоела иде ул вакытларда. Һәм үзен кимсетә башлый иде: «Мужик була торып көн озынына бер яртылык та рәт тапма инде. Юкка гына Машаларга кереп карамадым, аның, билләһи, запассыз торган чагы юк. Тәмле телемне кызганмый сорасам, ярты рюмка булса да чыгарыр иде әле». Шулай өзгәләнә иде. Ә бүген ул үзен чынлап та җиңүче итеп сизде. Бүген аның кесәсендә бераз акчасы да, аракы алырлык мөмкинлеге дә бар иде. Хәтта алай гына да түгел. Пинжәгенең түш кесәсендә яссы шешәле бер чүлли бар иде. Теләсә нинди почмакта эчеп була. Ләкин ул алай итмәде. Түзде. Җиңде. Хәтта үзендә теге шешәне форточкадан ыргытырлык көч тапты! Болай булгач, эчүен ташлый алачак ул. Кабат кешечә итеп яши башлаячак. Кара әле, Айгөле нинди чибәр кыз булып үсеп җиткән. Шундый балаң бар көенә болай адәм мәсхәрәсе булып йөрергә ярыймыни?! Беренче очрашкан мәлләрдә ул әтисен ничектер үз итебрәк тә торган сыман иде. Бары тик юлда исереп, тиеше-тиешсезне сөйләп килә башлагач кына карашы үзгәрде. Дөрес эшләмәде Радик. Һичьюгында, юлдан урап кайтканчы гына түзәргә кирәк иде. Кызының хәтеренә әйбәт әти булып кереп калса, нәкъ шушы вакытта гына кала ала ул. Аннан соң, бер өметен өздеңме, баламны югалттым дип уйла. Һәм Радик бүген үзеннән канәгать иде. Ул үзен бик тә көчле итеп, ни теләсә, шул кулыннан килерлек итеп тойды.
Эчеп йөргән чагында Радик ниндидер зур акча откан, имеш. Әле шуны алыр өчен барулары икән. Бик зур акча! Йөз мең! Кара исәп белән генә дә бу акчага мең шешә яхшы аракы тия, ә аны өч ел чамасы эчеп ятарга була. Ләкин Радик аңа якын да бармаячак. Акчаны алу белән Айгөлнең кулына тоттырачак ул. Теләсә нишләтсен. Үзенә булсын. Бала өчен бернәрсә дә жалкы түгел. Ул елмаеп куйды. Киң күңелле булудан да рәхәтрәк нәрсә юк дөньяда. Үзеңнең әйбәт кеше икәнеңне тоюдан да ләззәтлерәк хис юк. Радик бәхетле иде.
– Кызым…
Җавап бирүче булмады. Һәр гаилә берәр бүлмәгә урнашкан иде. Беренче катта барлыгы биш бүлмә, өчесе ике урынлык, икесе дүртәр урынлык иде. Алар дүрт урынлыкны алдылар. Бу бүлмә такта стена белән үзе үк икегә бүленгән һәм бала-чагалары белән бергә яшәргә теләүчеләр өчен бик кулай иде. Мондый бүлмәләрнең икенчесен Николайлар алды. Калганнар ике урынлыкка урнаштылар. Икенче катка беркемнең дә менәсе килмәде.
– Айгөл…
Стена аша, йокласа да, Айгөл аны ишетергә тиеш иде. Ләкин ул эндәшмәде.
– Кызым… Син мине барысы өчен дә гафу ит, яме… Мин башкача… Эчүемне ташларга булдым, кызым… Синең өчен… Ишетәсеңме мине, кызым…
Җавап булмады.
Айгөл йоклыйдыр, мөгаен. Үпкәләп кенә яткан булса, берәр ничек җавап бирер иде. Йоклыйдыр. Ярый, йокласын.
– Тыныч йокы, кызым…
Бераздан Радик та татлы, бәхетле йокыга талды.
Әмма бәхетлелек хисе озакка сузылмады. Тәрәзәдән ниндидер караңгы томан керде дә аны төреп алды. Бу, әлбәттә, төш кенә иде. Томанны ул төшендә генә күрде. Һәм ул томан Радикны юргандай төреп алды да бер мизгелдән үк юкка чыкты. Кайда югалганлыгын да аңларлык булмады. Әмма шул хәлдән соң кинәт нәрсәдер үзгәрде. Радик инде үзен бәхетле итеп тоймады. Юк, алай да түгел… ул бөтенләй икенче дөньяга күчте. Ул бөтенләй бүтән кешегә әверелде. Ул әйтерсең төш күрми, ә кино карый иде. Ләкин ул әлеге киноның бер үк вакытта тамашачысы да, катнашучысы да иде. Хәтта Радик үзенең ниндидер сәер төш күргәнен дә аңлый иде. Ләкин әлеге сәер халәттән чыгарга бернинди мөмкинлеге генә юк.
Ул кечкенә малай иде. Шәһәр малае. Илнур белән… Монысы кем тагын? Илнур… Илнур… Алар Илнур белән шәһәр урамыннан атлыйлар иде.
– Әйдә, киоскыга кагылып китәбез! – диде кинәт Илнур.
– Минем акча юк.
– Минеке бар. Әйдә.
– Кичә дә синекен тоткан идек… – диде Радик, иптәшенә уңайсызланып карап, – мин әтидән сорарга онытканмын.
Сорарга онытмаган иде ул, әлбәттә. Әтисенең соңгы көннәрдә айныганы юк иде. Көн дә эчеп кайтып тавыш куптаргач, әнисе дә кайдадыр китеп торган иде.
Мондый хәлнең дә гомердә бер булганы булмады… Радикның әтисе бөтенләй эчми иде… Нинди сәер төш соң әле бу? Һәм ул ничек үзенең төш күргәнен аңлап ята ала? Моны берничек тә башына сыйдыра алмады ул. Ахырда карышмыйча гына күзәтергә булды. Ул бер үк вакытта тамашачы да, катнашучы да иде…
– Ярый инде, кызлар сыман ялындырып торма. Акча дигәч тә, исең киткән икән…
Илнур кесәсеннән иллелек алып, Радикның учына йомдырды. Һәм җитәкләп диярлек кибет ягына сөйрәде.
– Әйдә, берәр тәмле су алып эчәбез дә…
Радикка уңайсыз иде. Әмма Илнурның «кызлар сыман» дигәне саруын кайнатты, һәм ул дәшми-тынмый гына иптәшенә иярергә мәҗбүр булды.
Илнур аннан бер яшькә зур, ул инде унөченче яшь белән бара. Дуслары да, танышлары да күп. Радик аннан бераз көнләшеп тә куя, ул үзе андый түгел, кеше белән артык аралашмый, кыюсыз. Шуңа да дус-ишләре бармак белән генә санарлык.
– Илнур…
– Нәрсә?..
– Әллә барып тормыйбыз гынамы?
– Менә бит инде, килеп җитә яздык. Ни булды сиңа? Бер дә болай киреләнми идең…
– Аяк тартмый.
– Аяк сине тартмый икән, син аны тартасың инде. Әйдә.
Радик башкача карышмады. Чынлап та, кибеткә ерак түгел иде инде. Менә бу тугыз катлы йортның аркасы аша чыгып, төзелеш мәйданчыгы арасыннан егерме адымлап атладыңмы, киоск алдына килеп тә басасың. Аннан соң, көн эссе, кояш кыздыра, малай ярыйсы ук кибеккән иде. Радик чамалап тора, хәзер алар тәмле су белән бергә сагыз да, шоколад та, берәр пакет каймак та алачаклар һәм кесәләрендәге иллелектән тиеннәр генә торып калачак. Илнур – акчаның иң зур дошманы. Кулында иллелек булса да, биш йөзлек булса да, соңгы тиененә кадәр тотып бетермичә өенә кайтмас. Кичә дә базардан бер кило колбаса алып әнә теге йорт подъездындагы песиләрне сыйлап йөргәннәр иде. Илнур әллә нинди сәер малай, мәхлукларны, кош-кортларны ярата. Аны үзләре ишегалдындагы бөтен җан иясе таный. Илнурны күреп калсалар, эте дә, песие дә, дошманлыкларын онытып, берьюлы йөгереп килеп сырпаланалар. Малай шуннан тәм табып, аларны иркәләргә тотына, мондый чакта авызы колагына җитә, бөтен дөньясын оныта. Әлбәттә, Радик та ярата җәнлек-җанварны, тик Илнур бөтенләй башка.
Боларны уйлауга, Радик ирексездән елмаеп куйды:
– Бүген дә песи сыйлыйбызмы? – диде ул, кулындагы иллелекне кесәсенә шудырып, һәм төзелеш мәйданын уратып алган тимер киртә башына ымлады. – Әнә синең без койрыгың койма башына менгән.
Кая барса да койрыгын үрә тотып йөри торган Актүш, түшендә генә уч яссылыгыдай агы булган кап-кара мәче, аларның сүзен ишеткәндәй тукталып калды, бертын карап торды да авызын елмайгандагыдай киң ачып: «Мияу!» – диде. Илнур шаркылдап көлеп җибәрде:
– Сәлам, туганкай!
Ул, койма башына үрелеп, песинең башыннан сыйпарга иткән иде, тегесе кинәт кенә эчке якка сикерде.
– Әх, әле син… – Илнур бу мизгелдә малае белән шаярган әти кеше кебек иде. – Әх, әле сер бирмәгән буласыңмы? Хәзер мин сине!..
Илнур ялт кына койма аша сикерде. Радик бертын елмаеп торгач, аның артыннан иярде. Песи, кирпеч өемнәре өстенә басып, күзләрен ялтыратып карап торды да, малайлар якынлаша башлагач, ялт кына шифер өеме астына кереп качты.
– Пес-пес-пес! Әх, әле син мине санга сукмыйсыңмы?! – Илнурның тавышындагы ягымлылык Радикның да җанын иркәләде, ул дустының шундый якты күңелле булуына сокланып куйды. – Ә мин сине барыбер тотам. Тотып алам да без кибеткә китәбез. Мин сиңа шундый… Мин сиңа шундый тәмле нәрсә… Ну, мин сиңа барысын да күрсәтермен, үзең теләгәнен сайлап алырсың. Пес-пес-пес…
