скачать книгу бесплатно
Talih? ??r?k dogradi, duzlu xiyar ?ixartdi, bosqaba kartof qoydu. Ayt?nin istahla nec? yediyin? tamasa etm?y? basladi.
– ?ox dadlidir! – Ayt?n qipqirmizi qizarmis kartof diliml?rini l?zz?tl? ?t?r?rd?. – Margarind? bisirmis?n? – Anasindan m?sb?t cavab alanda ?z?n?m?xsus halda m?mnunluqla: – Kartofunku margarindir, – dedi. Talih? d?rind?n k?ks ?t?rd?.
Artiq bir ild?n artiq idi ki, sit yagda x?r?k bisirmirdil?r, g?n?baxan yagi il? margarin? ke?misdil?r. ?mumuiyy?tl?, son vaxtlar onlar bir ?ox yem?kl?rin dadini, l?zz?tini itirmisdil?r.
– Biy, az qalmisdi yadimdan ?ixsin, – Ayt?n yerind?n qalxdi, ?lind? pul geri qayitdi. – Naib? xala verdi, otuz mindir, – dedi.
– H?, ona satmaga g?ldan vermisdim. – Talih? bunu g?nahkarcasina dedi. Sonra is? ?lav? etdi:
– Bazara gedim, ayin-oyun alim.
Bazarda yaman t?nl?k idi. Dar ke?idl?rd? adamlar bir- birin? toxunur, ?antalar bir-birin? ilisirdi. Bu t?nl?kd? iki qari Talih?nin n?z?r-diqq?tini c?lb etdi. Nimdas geyimli bu qarilardan biri ir?lid? gedir, kartof, sogan, ?ugundur satilan d?zg?l?r? yaxinlasir, alicilarla s?vd?l?sir, “t?sad?f?n “ birini, ikisini yer? salirdi. Arxadan g?l?n qari is? ?yilib onlari yerd?n qaldirir, ?z ?antasina atirdi. Talih? bir xeyli onalri m?sahid? etdi. Bir azdan qarilar bir yerd? bazarin qapisindan ?ixdilar, i?ind? ?rzaq olan ki?ik ?antadan h?r ikisi yapismisdi. Onlar baslarini asagi dikib yaslarina uygun g?lm?y?n t?l?sik addimlarla gedirdil?r.
Talih? bazara getm?yi xoslamirdi. Ill?r boyu bu isi Taleh g?rm?sd?. Amma indi bazarligi ?rin? etibar etmirdi. O, malin keyfiyy?tlisini v? bahalisini almaga ?yr?smisdi. Talih? is? qiym?td? s?vd?l?sirdi. Basqa ?laci yox idi. El? indi d? mal satanlara yaxinlasib bir-bir onlardan qiym?t sorusurdu. N?hay?t, harda n?yin ne??y? oldugunu ?yr?n?nd?n sonra alis-veris? basladi. D?rd kilo kartof, bir kilo sogan, bir kilo borani alib yaxinliqdaki magazaya girdi. Oradan bir kilo d?y?, yarim kilo yag, bir kilo q?nd alib ?ixdi. Pulu yalniz bunlara ?atdi, qalanini ??r?y? saxladi. Talih?nin ?z-g?z? p?rtm?sd?, onu x?cal?t t?ri b?r?m?sd?. N?d?ns? yaman utanirdi, ?z?n? t?hqir olunmus kimi hiss edirdi.
Bazardan ?ixib asta addimlarla, t?l?sm?d?n yerim?y? basladi. ?oxdan bu t?r?fl?rd? olmamisdi. S?h?r havasi udmaq, insan selinin i?ind? olmaq, d?vr?n n?bzini tutmaq, adamlarin n? il? n?f?s aldiqlarini ?yr?nm?k ???n m?tl?q bu k???l?rl? ir?lil?m?k lazim idi.
Talih? onun yanindan ke??nl?r? diqq?tl? baxir, sanki ?zl?rind?n ?r?kl?rini oxumaq, qaygilarindan x?b?r tutmaq ist?yirdi. Bu, maraqli, h?m d? ?z?c? m?sguliyy?t idi. Adamlarin ?ks?riyy?tinin ?z?nd?n bir bozluq yagirdi. Q?rib?dir, el? bil s?h?r basdan-basa boz r?ng? b?r?nm?sd?. ‘bB?lk? bu, m?nim t?x?yy?l?md?r?”– dey? ?z-?z?n? sual verdi. Amma yox, s?n dem? bu bozluq he? d? hamida m?sahid? olunmurdu. Yanindan ke?ib ged?n geyimli-gecimli, ?zl?rind?n toxluq v? firavanliq yagan b?zi adamlarin g?rk?mind?n bozluq yagmirdi, bu, ayri r?ng idi, g?z qamasdi-rirdi. Amma bel?l?ri az idi.
Kapitalizm, ke?mis sosializm s?h?rin? q?ti, d?nm?z addimlarla daxil olurdu. Bunu k???l?rd? addimbasi t?sad?f olunan dil?n?il?r, agzina kimi dolu magazalar, i??ri girm?y? ?r?k el?m?yib onlann yanindan ?t?b ke??n kasiblar bir daha s?but edirdi. Talih?, bir zamanlar h?v?sl? g?zisdiyi, yasilliqlarla ?hat? olunmus birm?rt?b?li fin evl?rinin yerl?sdiyi m?h?ll?y? ?atanda g?zl?rin? inanmadi.
?oxdan buralara yolu d?sm?diyind?n bas vermis d?yisiklikl?r onu sarsitdi. Yasil v? g?ll? ??p?rl?ri indi 2-3 metr h?nd?rl?y?nd? das hasarlar ?v?z etmisdi. ?vv?lki ?st? qirmizi kir?mitli, bir m?rt?b?li s?liq?li evl?rin yerind? iki, ??, d?rd m?rt?b?li d?bd?b?li imar?tl?r ucaldilmisdi. ?vv?lki balaca evl?rin g?rk?mi, buradaki h?y?tl?rin s?liq?-sahmani, g?l?, ?i??yi h?mis? onu h?yran ed?rdi. Indiki evl?rin ?z?m?t v? ehtisami is? buz soyuqlugu verirdi. H?nd?r barilardan i??riy? qus quslugu il? s?k? bilm?zdi.
Kapitalizmin Bakida q?ti v? inamli addimlarla ir?lil?diyini el? bu evl?r d? s?but edirdi. S?h?r artiq formalasirdi. M?rk?zd?ki yaxsi evl?ri imkanlilar alirdilar. Imkansizlar is? t?dric?n s?h?r?trafi yerl?r? k???rd?l?r. Bel? alver h?r iki t?r?fi qane edirdi. Kasiblar aldiqlari pula ?z kasibliqlarini edir, varlilar is? s?yl? t?mir isl?rin? baslayir, m?is?tl?rini y?ks?k c?miyy?tin t?l?bl?rin? uygun s?kild? qurmaga ?alisirdilar.
Bir zamanlar si?an, si?ovul, agcaqanad yuvalari olan ?oxm?rt?b?li evl?rin zirz?mil?ri d? indi s?h?rin ?n qaynar, ?n canli n?qt?l?rin? ?evrilmisdi. Bu saysiz-hesabsiz ticar?t s?b?k?l?ri, bar v? restoranlar s?h?rin g?rk?mini d?yismis, ona r?ngar?nglik, ?lvanliq, gurluq, ehtisam g?tirmisdi. Amma od tutub yanan qiym?tl?r onlann da hami ???n olmadigini anladirdi. Bu da kapitalizmin t?l?bl?rind?n biri idi.
Talih? ev? ?atanda artiq hava qaralmisdi. Maralla qizlarinin h?y?td? oturub onu g?zl?dikl?rini g?r?nd? t??cc?bl?ndi.
– Xeyir ola? – dey? sorusdu.
– Xeyirdir, bayaq altinci m?rt?b?d? yasayan ingilis biz? g?lmisdi. O, deyirdi ki, bir dostu bizim binamizda ev almaq, yaxud kiray? etm?k ist?yir. Ayda 300 dollar ver?c?kl?r. Xahis el?di ki, siz? d? deyim.
Talih? esitdiyi x?b?rd?n sarsildi. O, ?z?n? he? zaman bel? ?midsiz hiss etm?misdi. Uzaq ?lk?d?n g?lib s?h?rin g?b?yind? rahatca yasayan, ist?diyi evi satin almaga hazir olan, buna imkani ?atan bu ?cn?bi onun ?r?yind? bir q?z?b, qarsisialinmaz nifr?t oyatdi.
Talih?gilin 18 m?nzilli bloklarinda artiq s?kkiz m?nzili ?cn?bil?r kiray?y? g?t?rm?sd?l?r. Ev yiy?l?ri – onun jurnalist h?mkarlari imkansizliq ?z?nd?n ?z rahat m?nzill?rini kiray? yerm?y?, ?zl?ri is? ya s?h?rin ucqarinda ey tutmaga, ya da yenid?n valideynl?rinin darisqal m?nzill?rin? siginmaga m?cbur olmusdular. Indi bel? bir t?klif ona da edilirdi.
– M?n bu evi 15 il n?vb? g?zl?y?nd?n sonta almisam. T?s?vv?r edirs?nmi bu n? dem?kdir? Bu, 15 il, 15 ay, 15 g?n deyil ha! H?r ilin i?ind? 365 g?n var. Bu evi alanacan m?n n?inki aylari, h?ft?l?ri, h?tta g?nl?ri saymisam. Bir balaca otaqda d?rd bas ail? yasamisiq. Taleh ne?? ill?r d?s?m?d?, stolun altinda yatib ki, qizlar ondan utanmasin. C?mi bes ildir ki, adam kimi yasayiriq. Allah bunu da biz? ?ox g?r?r?
Talih?nin s?si titr?di, q?h?rini bogmaq ???n susdu. Maralin g?nahkarcasina ona baxib he? n? dem?diyini g?r?nd? s?hvini anladi. Bunlan ona niy? deyirdi? B?s Maral evi h?min ?ziyy?tl? almamisdimi? O da Talih?nin v?ziyy?tind? deyildimi? ?cn?binin t?klifini ona ?atdirdigina g?r? g?nahkar idimi?
Talih? bu d?f? ?z?n? m?layim ifad? verdi, evi verm?k fikri olmadigini bildirdi. Sonra ordan-buradn s?hb?t salib Maralin k?nl?n? almaga ?alisdi, amma onunla xudahafizl?sib qizlan il? ev? g?l?nd? adsiz, ?nvansiz k?d?r yen? onu yaxaladi.Evd?kil?r? hiss etdirm?d?n yatq otagina ke?di. Oradan ?ixanda g?zl?ri qizarmisdi.
Ayg?n diqq?tl? ona baxib he? n? dem?di, artiq anasinin bel? halina ad?t etmisdi. Ayt?n is? ?z?n? xas n?vazisl?:
Ma, n? olub ey? – dedi. El? dedi ki, qizma yazigi g?ldi. ‘‘S?nin kimi ana olar?”– dey? ?r?yind? ?z?n? s?yd?. ‘‘Usaqlara doyunca yem?k yedird? bilmirs?n, paltar geyindir? bilmirs?n, he? olmasa ?z?n g?ls?n. Yoxsa s?h?r-axsam ?z?nd?n z?hrimar yagir”. ?z?n? tox tutmaga, s?n g?st?rm?y? ?alisdi, amma bu, ?ox suni alinirdi. Q?mli oldugun halda s?n g?r?nm?y? ?alismaqdan ??tin m?sguliyy?t yoxdur. Amma Talih? rola girmisdi, ?z?n? s?z vermisdi ki, axira kimi onu oynayacaq.
– Kim birn?f?s? “siz internasionallasdirilmislardansinizmi?” dey? bil?r? – dey? o, qizlarindan sorusdu. Ayg?nl? Ayt?n s?yl? h?min s?z? dem?y? ?alisir, amma he? c?r dey? bilmirdil?r. G?lm?li s?zl?r alinirdi. H?r ??? ugunub gedirdi. Sonra basqa, m?nasiz seyl?rd?n danismaga basladilar. He? n?d?n araya g?lm?li s?z d?s?r, yenid?n bir yerd? ugunub gedirdil?r.
Isd?n gec qayitmis Taleh evd?ki bu s?n ?hval-ruhiyy?ni g?r?b sevindi. ?oxdan onlari bel? g?rm?misdi. Ancaq s?vq-t?bii onu da hiss etdi ki, bu sevincin arxasinda n? is? var. Q?hq?h? ??k?n arvadinin g?zl?rind?ki k?d?ri g?rm?m?k m?mk?n deyildi.
Talih? Maralin s?zl?rini he? c?r unuda bilmirdi. Bu t?klif onun varligini t?lat?m? g?tirmis, olan-qalan q?tiyy?tini ?lind?n almisdi. Bu soyuq qis axsaminda istilik sistemi isl?m?y?n m?nzild? onu havanin soyugundan daha ?ox h?min t?klifin saxtasi ?s?d?rd?. ?cn?binin t?klifi onun b?t?n arzularini alt-?st etmis, sin?sin? ?alin-?arpaz dag ??kmisdi.
Bu m?nzil ona o q?d?r dogma, o q?d?r ?ziz idi! H?r otagi z?vql?, ?z?n?m?xsus s?liq? il? b?z?mis, ?r?ka?an, q?lb oxsayan rahatliq yaratmisdi. Qohumlar, dostlar onlarin evind? yigismagi xoslayirdilar. T?bi?t?n qonaqcanli olan Talih? il? Talehin verdiyi qonaqliqlar ad?t?n ?alib-oynamaqla sona ?atardi.
Onlar bu ev? k???nd? h?y?td?, zibil x?ttinin agzinda qalaqlanmis tullantilari g?r?b d?hs?t? g?lmisdil?r. Deyil?nl?r? g?r?, bir ild?n artiq idi ki, zibil x?tti siradan ?ixmisdi. Taleh tullantilari dasitdirmis, burada s?liq?-sahman yaratmisdi. Talih? is? burada yasilliq salmaga girismisdi. Indi ora g?z?l bir baga ?evrilmisdi – ?z?m v? qizilg?l talvarlari, q?dd-qam?tli agaclar, n?vb?n?v ?i??kl?r boy-boya vermisdi. Buradaki g?z?llik yaz g?l?nd?n payiz qurtarana kimi haminin ?r?yini a?irdi.
Talih? yetisdirdiyi bitkil?rin h?r birin? ?vladi kimi baglanmisdi. Onlan ?zizl?m?kd?n, nazlarini ??km?kd?n yorulmurdu. Burada a?ilan h?r ?i??y? sevinirdi. Bu bag ona n? q?d?r f?r?h b?xs edirdi! O, s?h?rd? ki?ik bir k?nd m?nz?r?si yarada bilm?si il? f?xr edirdi. Artiq burada q?rib? bir mikroiqlim yaranmis, saysiz-hesabsiz quslar, b?c?kl?r, k?p?n?kl?r ???n bu bag dogma yuvaya ?evrilmisdi.
Yaz g?l?nd?n onlar az qala b?t?n bos vaxtlarini burada ke?irirdil?r. Qizilg?l talvarinin altinda ?ay i?m?yin ayri l?zz?ti var idi. Indi t?s?vv?r ed?nd? ki, bu bagi atib harasa basqa bir yer? k??m?lidir, acigindan bilmirdi neyn?sin.
Sam yem?yind?n sonra Talih? Maralin t?klifini ?rin? dedi. Taleh ?z?n?m?xsus soyuqqanliliqla:
– Hansi axmaq ?z rahat evini qoyub harasa ged?r? – dedi v? s?hb?t bununla bitdi.
* * *
Qonaq otaginda televizora baxan Talih? Ayt?nin s?sin? d?hliz? ?ixdi.
– Ana, tez ol bura g?l, Arifgil k???r.
M?tb?xin p?nc?r?sind?n ev ?syalari y?kl?nmis masini g?r?nd? Talih?nin ?r?yi sixildi. Y?k masininin yaninda dayanmis Arifin 8-9 yaslarinda oglunun g?zl?rind?n p?risanliq yagirdi. Ad?t?n s?sli-k?yl? olan d?c?l m?h?ll? usaqlari onun ?trafina toplasib Arifin iki kisi il? sey-s?y? masina nec? y?kl?diyin? tamasa edirdil?r. Binanin eyvanlarinda kims? g?z? d?ymirdi. Y?qin bu q?mli m?nz?r?ni g?rm?m?k, k???nl?rin narahatligini artirmamaq ???n Tali- h?gil kimi hiss etdirm?d?n onlari seyr edirdil?r.
Yeddi-s?kkiz il ?vvl bu h?y?t? dolu masinlar g?l?nd? bu, ?mumi sevinc? s?b?b olardi. Hami t?z? qonsularin kim oldugunu ?yr?nm?k ???n eyvanlara ?ixar, onlara maraqla tamasa ed?rdi. Ondaki m?nz?r? indiki il? m?qayis? oluna bilm?zdi. Ill?r boyu ev n?vb?sind? dayanmis, b?y?k ??tinlikl? ist?dikl?rin? nail olmus adamlar onda ?z sevincl?rini b?l?sm?y? f?rs?t axtarirdilar.
Indiki m?nz?r? is? tamam basqa idi. K???nl?rin hiss v? h?y?canlarini anlamaq o q?d?r d? ??tin deyildi. Onlar k??m?l?rinin ?sas s?b?bl?rini gizl?s?l?r s?, m?xt?lif b?han?l?r g?tirib, yalanlar uydursalar da, ?zd? ?zl?rini nikbin g?st?rm?y? ?alissalar da, s?b?bi hami bilirdi v? buna g?r? d? s?z? bir yer? qoyublarmis kimi he? k?s k???n qonsulari sogu-suala tutmurdu.
K?d?rl? onlarin ?z dogma ocaqlarini t?rk etm?l?rin? tamasa ed?nl?r ?r?kl?rind? d?s?n?rd?l?r ki, bel? bir faci? sabah onlarin da basina g?l? bil?r. Arifgilin hara, niy? k??d?kl?rini d?z-?m?lli he? k?s bilmirdi. Ancaq Talih? ???n sirr deyildi ki, h?mkari s?kkiz ay issiz qalandan sonra evini kiray? verm?yi q?rara alib. Onlar m?v?qq?ti olaraq valideynl?rinin yanina k???rd?l?r.
Talih? Ayt?n? hiss etdirm?d?n sakitc? yataq otagina ke?ib i??rid?n qapini bagladi, ?arpayisina s?rildi. G?z yaslari sel kimi axir, yastigini isladirdi – bunlar ?midsizlik, k?m?ksizlik yaslan idi. Bu an d?sd?y? v?ziyy?td?n ?ixis yolu olmadigini, qurtulusun m?mk?ns?zl?y?n? ?z-?z?n? iitiraf et-m?k onun ???n ?ox agir idi.
O, ?ar?sizliyin kulminasiya n?qt?sind? idi. Bunu d?rk edirdi, amma d?f etm?y? n? g?c?, n? d? taq?ti vardi. Bu, h?qiq?t idi – aci v? amansiz h?qiq?t. Bu h?qiq?t onun sin?sin? ?alin-?arpaz dag ??ks? d?, ?r?yini siyirs? d?, varligini alt-?st ets? d?, olan-qalan q?tiyy?tini ?lind?n alsa da, onu q?bul etm?li idi. Edirdi d?. Q?bul etm?yib neyn?y?c?kdi ki?
Realliq ondan ibar?t idi ki, sabah ??r?k almaga pullari yox idi. ?mr? boyu ?n ??tin, ?n m?r?kk?b v?ziyy?tl?rd?n ?z g?c?, agli v? irad?si il? ?ixmisdi. Indi d? ola bilm?zdi ki, bu v?ziyy?td?n ?ixis yolu tapilmasin. Haradansa bir ?ixis yolu g?r?nm?li idi. Lakin haradan?
?r?yind? Talehi yamanladi, onun bu an divanda uzanib etinasiz halda televizora tamasa etdiyini fikirl?s?nd? hirsl?ndi. “Kas kisi olaydim, gedib das dasiyardim, amma ail?mi bu v?ziyy?t? salmazdim”, – dey? fikirl?sdi. Sonra ?r?yind? ?z?n? n?sih?t verm?y? basladi: “Dur ayaga, ?z?n? ?l? al, aglini basina yig, d?s?n, v?ziyy?td?n ?ixis yolu axtar. S?nin sinmaga, ruhdan d?sm?y? ixtiyarin yoxdur. S?n iki qiz anasisan. Onlarin m?suliyy?ti s?nin boynundadir. ?z acizliyini onlara g?st?rm?y? haqqin yoxdur. H?r sey asanliqla d?z?ls?ydi, n? vardi ki? Allah bacadan t?km?z, g?r?k ?z?n ?alisasan”. Sonra ?z?n? yamanladi: “Bugda ??r?yin yoxdursa, bugda dilin? n? g?lib?”
Dey?s?n n?sih?tl?ri ona yaxsi t?sir etdi. ?arpayisini s?liq?y? saldi, he? n? olmayib kimi ?z?n? xos bir ifad? verib yenic? qonaq otagina ke?misdi ki, telefon z?ng ?aldi. Danisan r?fiq?si Rasim? idi. O, bir n?f?r tanisinin f?l-s?f? tarixin? dair kitablar satin almaq ist?diyini bildirdi. Rasim? t?l?b olunan kitablarin adlarini ona bir-bir yazdirdi. Bunlarin hamisi Talih?nin s?xsi kitabxanasinda var idi. Rasim? bunu yaxsi bilirdi, onun pula ehtiyaci oldugunu da hiss edirdi.
– Ne??y? alir? – Talih? boguq s?sl? sorusdu.
– H?r kitaba iki-?? sirvan ver?c?k. Yaxsisi budur, ?z?n alver el?.
– Alverlik halim yoxdur, ?nvani ver, g?lib kitablari aparsin.
Telefon d?st?yini yerin? qoyanda Talih?nin ?r?yind?n q?rib?, bu vaxta q?d?r ona tanis olmayan bir agri ke?di. El? bil n? is? qiym?tli, ?v?zsiz bir seyini itirmisdi. Bu halini ?trafdakilara hiss etdirm?m?y? ?alisdi. Ne?? il ?vv?l bu kitablari Moskvadan alib g?tirmisdi. Aspiranturada oxuyan Talih? onlarin k?m?yi il? minimumlarini vermis, dissertasiyasini yazib basa ?atdirmisdi.
Amma sonra maddi ??tinlikl?r ucbatindan elmd?n soyumus, m?dafi?si yanm?iq qalmisdi. Indi bu kitablar ona lazim deyildi, skafda yer tutmaqdan basqa he? n?y? yaramirdi. Amma buna baxmayaraq, onlarla vidalasmaq Talih? ???n ??tin idi. ?mumiyy?tl?, o, kitablara q?lb?n bagli adam idi. T?l?b?lik ill?rind?n baslayaraq, ?lin? pui ke??n kimi yolunu kitab magazalarindan salar, n? is? almadan oradan ?ixmazdi. B?zi tanislari kimi yarasiq, s?hr?t xatirin? kitab yiganlardan deyildi, evind? onun oxumadigi kitab yox idi.
Telefon yenid?n s?sl?ndi: Rasim?nin tanisi idi. O, almaq ist?diyi kitablarin v?ziyy?ti il? maraqlanirdi. Onlarin hamisinin son ill?rin n?srl?ri oldugunu v? ?la v?ziyy?td? saxlandigini bil?nd? yarim saatdan sonra onlara g?l?c?yini deyib ev ?nvanini sorusdu.
Dogrudan da, he? yarim saat ke?m?mis h?min adam g?ldi. O, t?xmin?n 57-60 yaslarinda ucaboy, ariq kisi idi. N?zak?tl? salam ver?nd?n sonra qonaq otagindaki stolun ?st?n? yigilmis kitablan diqq?tl? n?z?rd?n ke?irm?y? basladi. Bu isi t?l?sm?d?n, s?brl? g?r?r, se?dikl?rini s?liq? il? ?st-?st? yigirdi. Talih? onlari saydi: 13 d?n? idi.
– Bu da sizin 26 sirvamniz, – dey? kisi pulu stolun ?st?n? qoydu.
– Niy? bel? az? Bunlann hamisi nadir v? qiym?tli kitablardir. H?m d? Rasim? dedi ki, siz ona h?r kitaba 2-3 sirvan ver?c?yinizi v?d etmisiniz.
– Yaxsi, d?rd sirvan da ?lav? edir?m, razisinizmi?
Talih? he? n? dem?di, ?mr?nd? alver etm?diyi ???n qiym?td? s?vd?l?sm?k ona ?ox ??tin g?lirdi.
Taleh bir t?r?fd? dayanib sakitc? onlara tamasa edirdi. Qonaq ?ixib ged?nd?n sonra Talih? “H?r ??tin m?s?l?nin h?lli var”, – deyib ah ??kdi. Kitablarin pulu il? bir ne?? g?n dolanmaq olardi.
* * *
S?h?r g?zg?n?n qabaginda daranan Talih?nin diqq?tini ?arpayisinin yaninda dayanib k?n?ls?z halda paltarini ?ynin? geyin?n Taleh c?lb el?di. Ayaqlari el? uzun, el? ariq g?r?n?rd? ki, Talih?nin ?rin? yazigi g?ldi. ?oxdan ona bel? diqq?tl? baxmamisdi: bir d?ri, bir s?m?k idi. N?vazissiz, sigalsiz qalmis ?gey usaga oxsayirdi Taleh. N?d?ns? incik, n?d?ns? k?sk?n idi.
G?z?n?n ucu il? bir xeyli ona tamasa etdi. Taleh t?nb?l-t?nb?l geyinib vanna otagina ke??nd? Talih? yavasca qapini a?ib ??l? ?ixdi.
Bu g?n he? k?sl? rastlasmaq, he? k?sl? k?lm? k?sm?k ist?mirdi. Bu g?n h?yatinda yeni bir d?vr baslanirdi. ?lvida, hissl?r, h?y?canlar, duygular dolu h?yat! Indi o, soyuq, q?lbsiz, h?r seyin hesabatini aparan, d?vrl? ayaqlasan adam olacaqdi. Bu g?nd?n etibar?n o, tamam d?yis?c?k, robotlasacaq- di. “B?s yaradiciliq?” Fikirl?rinin hansisa hiss?sind?n sizib ?ixan bu s?z onu cin atina mindirdi. ?r?yind? yaman hirsl?ndi: “?tin t?k?ls?n s?nin. Yaradiciliq n?dir, filan n?dir? O, n? olan seydir? Kim? g?r?k seydir? B?y?m yaradiciligi ??r?y? s?rt?b yeyirl?r? B?lk? ?ay yerin? i?irl?r? Xa-xa- xa! Yaradiciliq… Yox bir, s?n?t… N? g?lm?li s?zl?rdir! G?r?s?n onlari kim uydurub?”
Talih? fikirl?rinin istiqam?tini d?yisdi. “G?l?k isin ?st?n?. N?hay?t ki, isim var, maas alacagam. 200 min manat az pul deyil. Buna da min s?k?r. G?r ne?? aydir ev? bir manat da g?lmir. G?r?k yaxsi ?alisim, m?nd?n narazi qalmasinlar. Yoxsa, Allah el?m?mis, bu is d? ?limd?n ?ixar”.
Bu fikird?n qorxan kimi oldu. Ne?? aydan b?ri d?ym?diyi qapi yox idi. Bakida el? bir k???, el? bir m?h?ll? yox idi ki, yolu ora d?sm?sin. “G?l pis seyl?r haqqinda fikirl?sm?yim. ?midi itirm?k olmaz, h?r qaranliq gec?nin bir aydin sabahi var. H?r ?midsizlikd? bir ?mid isigi yanir".
Onun “?mid isigi” – ikim?rt?b?li das hasarin i?ind? yerl?s?n g?z?l bir ev idi. Z?ngin d?ym?sini basdi. Qapini yasli bir qadin a?di.
– G?lmisiniz? Xanim indic? sizi sorusurdu. G?zl?yin, indi sizi q?bul ed?c?k.
Talih?nin bogazinin i?ind? n? is? bir sey ?st-?st? qalanirdi. O, hissl?rini b?ruz? verm?m?k ???n bir ne?? d?f? ?sk?rd?, sonra ke?ib kresloda ?yl?sdi.
Bura ?slind? evd?n ?ox q?sr? b?nz?yirdi – soyuq, g?z?l q?sr?. Iki metr h?nd?rl?y?nd? hasarin o t?r?find? Talih?nin ad?t etdiyi, ?z?n?n d? istirak?isi oldugu h?yat d?vr edirdi. Bu t?r?find? is? onun indiy? kimi t?s?vv?r?n? bel? g?tir? bilm?diyi, aglina yerl?sdirm?kd? ??tinlik ??kdiyi yeni, f?rqli bir d?nya var idi. Indi onu q?bul ed?c?k xanim bir vaxtlar redaksiyada korrektor isl?mis, kobudluguna v? isin ?hd?sind?n g?l? bilm?diyin? g?r? uzaqlasdirilmis Simuz?r idi. Onun ?ri, orta t?hsilli Akifin Bakida bir ne?? ticar?t k?sk? var idi.
“M?n? n??”– dey? q?mli fikirl?ri ?z?nd?n uzaqlasdirmaga ?alisdi. Qonsu binada yasayan kims?siz qoca professor n?v?si yasda kommersantin masinini yumurdu?” Metronun qabaginda dil?n?n, iki il ?vv?l d?nyasini d?yismis basqa bir professor yadina d?sd?. M??llim tanis- lainin ne??si xaricil?rin evl?rind? qulluq?u isl?mirmi? D?n?n q?zetd?n h?y?canli s?tirl?r oxumusdu: “yasli bir qadin k???d? yol getdiyi yerd? bird?n yixilib. T?cili yardim ?z?n? ?atdirana kimi o, ke?inmisdi. Tibb ekspertinin r?yin? g?r? son bir h?ft?d? qadinin dilin? yem?k d?ym?-yibmis.”
Talih? Simuz?rin bes yasli ogluna h?m day?lik etm?li, h?m d? ona rus dilini ?yr?tm?li idi. Is vaxti s?h?r saat 9-dan axsam saat 5-? kimi olmali idi.
Bes d?qiq? ona bir saat q?d?r uzun g?r?nd?. N?hay?t, i??ri otagin qapisi a?ildi v? Simuz?r xanim oglu il? zala daxil oldu.
Axsam Talih? ?z?n? ill?r yorgunu kimi hiss edirdi. Saatin ?qr?bl?ri saat 5-in ?st?nd? dayananda evd?kil?rl? sagollasib qapidan ?ixmaq ist?yirdi ki, Simuz?r xanim ?lind?ki i?i zibill? dolu iki kagiz torbani ona uzadib dedi:
– Bunu k???d? zibil qabina atarsan!
Bu h?km dolu t?l?b Talih?ni sarsitdi. Kim bilir, bu qara xanim ondan h?limc?sin? xahis ets?ydi, b?lk? d? incim?zdi. Amma o, ?mr edirdi, g?sr?ris verirdi. Y?ni ki, h?n?rin var, atma! S?ni is? m?n g?t?rm?s?m, ist?s?m qaravas kimi isl?d?c?y?m!
Talih?y? el? g?ldi ki, indic? aldigi g?zl?nilm?z z?rb? boyunu balacalasdirdi, s?sini aldi, onu yaziq g?rk?m? saldi. El? bil bu, o deyildi, basqa Talih? idi. ?z g?rk?mi, durusu, yerisi, danisigi ?z?n? miskin g?r?nd?.
Torbalan g?t?r?b qapidan ?ixdi. Onlari k???nin basindaki zibilliy? tullayib agir addimlarla, yorgun halda avtobus dayanacagina sari getdi. Ilk d?f? hiss el?di ki, yaslasib.
S?kinin o ?z?nd? dayanib arvadinin – ne??-ne?? kitabin m??llifinin ?zg? evinin zibilini ne?? atdigina tamasa ed?n Taleh sin?sini d?lib ?ixan h?nk?rt?n? basqalari esitm?sin dey? yaxinliqdaki baga t?l?sdi. Adamsiz, sakit bir g?s?d? oturub ?ll?ri il? basini tutdu. Onun v?qarli Talih?si bu g?n el? yaziq, el? k?m?ksiz, el? aciz, el? m?ti, el? miskin idi! Taleh d?nyada h?r seyini qurban verm?y? razi idi, t?ki bayaqki anlar h?qiq?t olmasin, t?ki onlar yuxu olsun.
* * *
?? aya yaxin idi ki, Taleh ev? gec g?lirdi. ?? ay idi ki, onun eyni a?ilmirdi. H?r g?n qaranliq d?s?nd? ev? d?n?r, ad?ti ?zd? divanda yerini rahlayib televizora tamasa edirdi. He? k?sd?n he? n? xahis etmir, qabagina yem?k qoyulanda yeyir, el? oradaca yuxuya gedirdi.
Onun bu q?rib? h?yat t?rzi Talih?ni ?s?bil?sdirirdi. O, zahird? ?z?n? t?mkinli, s?brli, sakit aparsa da, daxilind? q?z?bd?n cosub-dasirdi. “Harada idin?” sualina Taleh h?mis? eyni cavabi verirdi: “Isd?”. Eyni sual v? eyni cavab dem?k olar ki, h?r g?n t?krar olunurdu. Talih? i?in? yigilmis hikk?ni g?cl? udur, t?mkinini pozmamaga, qizlarinin yaninda artiq s?z?, h?r?k?t? yol verm?m?y? ?alisirdi. Taleh is? arvadinin bu halina q?tiyy?n m?h?l qoymurdu. ?slind? Talih?ni t?bd?n ?ixaran da ?rinin bu bigan?liyi idi.
Son vaxtlar onlan n? is? bir-birind?n uzaqlasdinrdi. Nam?lum bir q?vv? onlann arasina bir soyuqluq, yadliq salirdi. H?r ikisi hiss edirdi ki, hara is?, g?z?g?r?nm?z bir m?kana diyirl?nirl?r. Onlar ?zl?rini daim m?sgul g?st?rirdil?r. Talih? ad?ti ?zr? ya m?tb?xd?, ya da hamamda qurcalanir, Talehin basi is? krossvordlarina qarismis olurdu. ?zl?rini el? aparirdilar ki, el? bil d?nyada bundan maraqli isl?ri yoxdur. ?zl?rin? qaygili ifad? verir, daxill?rind?n g?l?n dilsiz k?d?ri azdirmaq ???n ?ll?rind?n g?l?ni edirdil?r. H?r ikisin? el? g?lirdi ki, bir-birinin z?ndini yanildir. Bel?c?, bir evin i?ind? iki yad kimi dolanirdilar. Bu, olduqca ??tin, olduqca d?z?lm?z v?ziyy?t idi.
Talih?y? b?z?n el? g?lirdi ki, bir qadin kimi daha ?rini maraqlandirmir. Taleh yaman d?yismisdi: bunu g?rm?m?k, hiss etm?m?k m?mk?n deyildi. Hansisa layih? institutunda apanci m?t?x?ssis isin? d?z?ldiyi bu ?? ay ?rzind? o, basqalasmis, yadlasmisdi. H?r g?n televizorun qabaginda yuxuya gedir, b?z?n s?h?ri el? paltarli halda a?irdi.
G?nl?r ke?dikc? Talih?nin ?rin? daha ?ox acigi tutmaga baslamisdi. Qisqancliq z?h?rli ilan kimi g?nd? y?z d?f? onun ?r?yind? bas qaldirirdi. N? q?d?r ?alissa da, bu d?hs?tli hissd?n xilas ola bilmirdi. “Y?qin kimis? var, vaxtini onunla ke?irir, yoxsa bel? hissiz, duygusuz olmazdi”, – dey? ?r?yind? ?z-?z?n? fikirl?sirdi. “B?lk? onu izl?yim?” Birg? yasadiqlari uzun ill?r ?rzind? ilk d?f? idi ki, bel? bir fikir aglina g?lirdi. “Izl?y?c?y?m, yoxlayacagam, g?r?m kimdir bu yasda onu bel? yoran”. “B?s sonra?” O, bu suala cavab verm?k iqtidarinda deyildi. Fikirl?s?nd? ki, ?rinin yaxinliq etdiyi bir qadin var, d?nya g?zl?rind? qaralirdi. ?slind? bunu bilm?kd?ns? s?bh?l?r i?ind? yasamaq yaxsi idi. Amma yox, ya o yanliq olmali idi, ya da bu yanliq, orta yola hac?t yox idi.
* * *
S?h?r Taleh evd?n ?ixanda Talih? hiss etdirm?d?n onun izin? d?sd?. El? getm?k lazim idi ki, h?m aralarinda m?saf? olsun, h?m d? Taleh onu g?rm?sin.
Taleh avtobusa min?nd? Talih? taksi saxladi.
Qabaqda ged?n avtobusun arxasinca ged?c?yik. B?t?n dayanacaqlarda saxlayacaqsan.
D?niz vagzalinin yaninda Taleh avtobusdan d?s?b yaxinliqda кора halinda yigismis kisil?r? yaxinlasdi. Talih? “Qul bazair’ni o saat tanidi. H?r d?f? buradan ke??nd? ?r?yi agriyirdi. Bird?n b?d?nini ?s?tm? tutdu. Yalniz indi fikir verdi ki, Talehin ?ynind? k?hn? kostyum var.
– Bir az uzaqda saxla, qardas, – Talih? q?h?rini g?cl? bogub dill?ndi. O, masinin i?ind?n ?rini s?z?r, anqlayib taninmaz hala d?sm?s dogma sif?tin? k?d?rl? baxirdi. “Ford” markali t?z? bir masin kisil?rin yaninda dayandi. S?r?c? masinin p?nc?r?sind?n basini ?ixarib s?sl?ndi:
– Iki f?hl? lazimdir!
Kisil?r masina t?r?f qa?dilar. Taleh d? onlarin arasinda idi.
* * *
Y?k masini blokun agzinda dayanmisdi. Talih?gil k???rd?. Bu d?f? onlarin n?vb?si idi. Bu k??l? onlar ged?c?kdil?r. Hara? Niy?? N?d?n ?tr?? Bu suallari ?oxdan he? k?s he? k?s? vermirdi. ?slind? onlari verm?yin m?nasi da yox idi.
– Yaddan ?ixan sey qalmadi ki? – Taleh bom-bos qonaq otaginda dayanib k?d?rl? onu s?z?n arvadindan v? qizlarindan sorusdu.
Telefon z?ng ?aldi. Lakin he? k?s d?st?y? yaxinlasmaq ist?mirdi. Onlar danismaq, cavab verm?k halinda deyildil?r.
Telefon inadla, uzun-izadi s?sl?nirdi. N?hay?t, Talih? k?n?ls?z halda d?st?yi qaldirdi. O, g?cl? esidil?c?k s?sl? danisirdi. Bird?n h?y?canla bagirdi:
– N?? N? dediniz? Ola bilm?z!
– Onun h?y?cani evd?kil?r? d? siray?t etdi. Onlar Talih?- nin agarmis b?nizin? baxir, n? bas verdiyini sorusmaga qorxurdular.
– Talih? g?z yaslan i?ind? g?c-b?la il? bu s?zl?ri dey? bildi:
– Taleh, Londondan z?ng etmisdil?r. Layih?n “Gran pri”y? layiq g?r?l?b. S?ni m?kafatin r?smi t?qdimat m?rasimin? d?v?t edibl?r.
Taleh “Gran pri”nin m?bl?gini bildiyind?n h?l? d? sok v?ziyy?tind?n ?ixa bilmirdi. Qulaqlarinda atasinin s?zl?ri t?krar-t?krar s?sl?nirdi: “Oglum, ??kil?n z?hm?t he? zaman itmir”. Talih? il? qizlari bir-birin? qisilib ?oxdan b?ri sadliga tamarzi olan ?r?kl?rini bu b?y?k sevinc? ?yr?s-dirm?y? s?y g?st?rirdil?r. D?rd?n?n d? g?zl?rind? q?m var idi. Amma bu, ag q?m idi. Onun i?ind? ?mid isigi yanirdi.
