скачать книгу бесплатно
– H?, tanidim, salam. Rasim.
– Nec?s?n?
– Sag ol.
– S?ni el? g?rm?k ist?yir?m…
– ?lc?zaird?n ha?an g?lmis?n?
– D?n?n.
– H?mis?lik?
– Yox. Bir ayliq m?zuniyy?t? g?lmis?m.
– Evl?nm?mis?n?
– Yox. B?s s?n? H?yatinda bir yenilik varmi?
–Yoxdur, Rasim.
– G?l bu g?n g?r?s?k, s?n? h?diyy? g?tirmis?m.
– Bu g?n he? kefim yoxdur.
– Kefini a?maq m?nim boynuma. Danisdiq?
– N? bilim.
– Danisdiq daha. Evimin yeri yadindan ?ixmayib ki?
– ?ixmayib.
– Dem?li axsam saat s?kkizd?. Gecikm? ha, Dilar?! H?l?lik.
* * *
Sidirgi yagis yagirdi. El? bil vedr?d?n t?k?l?rd?. Yagis damcilan tappaturupla p?nc?r?l?r? d?yir, q?rib? s?s-k?y yaradirdi. K???d? gedis-g?lis bird?n-bir? k?silmis, masin siqnallarinin s?si azalmisdi.
Aynur p?nc?r?d?n k???y? tamasa edirdi. Balaca stulunun ?st?n? ?ixib ?ll?ri il? p?nc?r?y? dayaq ver?r?k ?z?n? s?s?y? yapisdirmisdi. Hava qaraldiqca onun ?r?yi nigaran?iliqdan sixilirdi. Darixib kitab skafinin alt g?z?nd?n “?lifba”ni ?ixartdi, ucadan oxumaga basladi: “Baba v? n?v? bagdadir. Ana evd? x?r?k bisirir". O, “?lifba”ni ?zb?r bilirdi. Bu kitab daha onun ???n maraqli deyildi.
G?zl?ri divar saatina satasdi. Gec? saat doqquz idi. Darixib televizoru yandirdi. Stulunu televizorun lap qabagina ??kib oturdu. D?f?l?rl? baxdigi bir cizgi filmi g?st?rilirdi. N?hay?t, multfilm qurtanb layla ?alinanda Aynur yerd?ki g?lincikl?rinin ?st?n? ?rtd?. ?n ?ox sevdiyi g?y donlu, sari sa?li b?y?k g?linciyi qucagina alib eyn?n televizordaki kimi layla ?almaga basladi. Verilis qurtaranda televizoru s?nd?r?b yerd?, xal?anin ?st?nd?ki g?linciyin yaninda uzandi. Sonra onu sin?sin? sixib aglamaga basladi. G?z yaslan g?linciyin ?z?n? t?k?l?rd?.
Bir azdan b?rk acdigini hiss edib ayaga durdu. S?h?r anasi ona s?dl? siyiq yedirtmisdi. Tapsirmisdi ki, acanda m?tb?xd? stolun ?st?nd?ki tavadan kotlet g?t?r?b yesin. Ancaq b?t?n g?n? yem?k onun yadina d?sm?misdi.
Aynur m?tb?x? ke?ib isigi yandirdi. Tavadan soyuq kotlet g?t?r?b ??r?ksiz yem?y? basladi. Tez doydu. Indi d? ?ay ist?yirdi. Ancaq anasi ona qaza yaxin d?sm?yi qadagan etmisdi. ?aydandan st?kana su t?k?b i?di. Tavanin qapagini ortd?, m?tb?xin isigini s?nd?r?b ev? ke?di. ?arpayisina yaxinlasib yerini a?di. Paltarini soyunub s?liq? il? stuldan asdi, gec? k?yn?yini geyinib uzandi. Ancaq yuxusu g?lmirdi.
Bu gec? d? Aynur anasini g?rm?d?n, t?k-t?nha yatacaqdi. H?c?r xala harasa getmisdi, ona g?r? d? Aynur s?h?rd?n evd? t?k qalmisdi. Onun ?r?yin? q?rib? bir qorxu ??kd?. Bu qorxu yuxusunu tamam qa?irdi. Eyvana ?ixib sag t?r?fd?ki eyvana h?sr?tl? baxdi. Bura onun bag?a yoldasi ?ingizgilin eyvani idi. Aynurla ?ingiz buradan tez-tez bir-biri il? danisar, ?yl?n?rdil?r. Aynur bag?ada ?n ?ox ?ingizl? oynayardi. F?rs?t tapan kimi oyuncaqlarini ona bagislayardi.
Eyvanda tez-tez ?ingizin atasi il? anasi da g?r?n?rdi. ?ingiz atasinin boynundan asilar, onun sa?larini oynadar, anasi da g?l?-g?l? onlara tamasa ed?rdi. Bel? vaxtlarda Aynurun ?ingiz? yaman paxilligi tutardi. Paxilliq ed?rdi ki, onun atasi var. Aynurun is? atasi yox idi. He? vaxt olmamisdi. Bundan sonra da olmayacaqdi. Atasi onu he? vaxt ?zizl?m?y?c?kdi, g?zm?y? aparmayacaqdi.
Qonsu eyvanda kims? g?r?nm?rd?. Yagisin paltarini islatdigini g?r?b ev? ke?di, ?arpayisina uzandi. Anasi yen? harasa, vacib is dalinca getmisdi. Bu “harasa”nin, “vacib isin” n?d?n ibar?t oldugunu Aynur bilmirdi. Lakin bu gedisl?r? ?r?yind? yaman acigi tuturdu. Anasinin g?z?l ?z? g?zl?ri qarsisinda canlandi. ?vv?l ?z?n? onun qucaginda t?s?vv?r etdi: anasi onu ?p?b oxsayirdi. Lakin bir azdan nec? d?y?ld?y? yadina d?sd?. Anasi ?ox vaxt ?s?bi, deying?n olardi. Bos bir seyd?n ?z?nd?n ?ixar, Aynuru d?ym?y? baslayardi. ?z? d? el? hirsl?, el? b?rk d?y?rdi ki. Aynur agridan zarildayardi. D?ym?kl? ?r?yi soyumaz, Aynura qargis yagdirardi:
– S?ni g?r?m ?l?s?n. S?ni g?r?m ciy?rin yansin. S?ni g?r?m z?lil olasan.
Aynur aglaya-aglaya stolun altina gir?r, onun ?lind?n qurtulmaga ?alisardi. Lakin bundan anasi daha da q?z?bl?n?r, paltarindan v? ya ?l-ayagindan yapisib onu ?arpayinin altindan ?ixardar, t?z?d?n d?y?rdi. H?mis? d? d?y?b-doy?b, bird?n aglamaga baslayardi:
– Ay allah, m?ni ?ld?r, canim qurtarsin, – dey?r, sonra usagi qucagina alib ?p?r, oxsayardi. Aynur da onun qoynuna qisilib s?sini ?ixarmazdi. Bir s?z dem?y?, n? is? sorusmaga ?r?k el?m?zdi. Qorxardi ki, anasi t?z?d?n ?z?nd?n ?ixar.
Ilk d?f? idi ki. Aynur qaranliqdan qorxurdu. Qaranliqda anasi gah g?l?rd?, gah aglayirdi, gah q?hq?h? ??kirdi, gah onu ?imdikl?yirdi. Aynur vahim? i?ind? yorgani ?st?n? ??kdi.
* * *
D?z on d?rd il idi ki, H?mid H?c?r xalanin evind? kiray?nisin qalirdi. On-on bes ail? yasayan bu b?y?k h?y?td? hami onun x?trini ist?yirdi. H?c?r xala is? ondan x?susil? raziliq edirdi. H?mid h?r ayin axirinci g?n? kiray? pulunu s?liq? il? kagiza b?k?b ona verirdi. Evini s?liq?li saxlayirdi. ?z? d? n? yanina cigal-cugul oglan g?tirir, n? d? yelbeyin qizlarla g?zirdi. T?rbiy?li, basiasagi adam idi. H?c?r xalanin birc? naraziligi vardisa, o da H?midin h?ddind?n ?ox isiq yandirmasi il? bagli idi. Lakin onun p?rd?siz p?nc?r?sind?n H?midin stol arxasinda oturub daim n? is? yazdigini v? ya oxudugunu g?r?nd? he? n? dey? bilmirdi. H?mid? bu q?d?r h?rm?t qazandiran da ?slind? yazi?iligi idi.
H?midin ip?k kimi yumsaq xasiyy?ti var idi. ?mr?nd? birc? n?f?ri d? incitm?misdi. He? k?s onu hirsl?n?n, ?z?nd?n ?ixan g?rm?misdi. Yasadigi bu balaca, rahat otaq da sahibin? oxsayirdi. Buranin avadanligi k?ncd?ki d?mir ?arpayidan, p?nc?r?nin qabagindaki stoldan, iki stuldan, bir d? agzina kimi kitabla dolu b?y?k divar skafindan ibar?t idi. H?midi isd? kitab x?st?si kimi taniyirdilar. ?lin? ke??n pulu kitaba ver?rdi. Gec?-g?nd?z kitab oxumaqdan yorulmurdu, tanislarina, dostlarina da kitab bagislamagi sevirdi.
Axsamlar, ?l?lx?sus da yaz-yay axsamlan qonsular h?y?t qapisina yigisar, s?hb?t ed?rdil?r. H?mid is? kims?y? qarismazdi. Buna onun vaxti da olmazdi. A?iq p?nc?r?d?n H?midin ariq, solgun ?z?n? g?r?nd? qonsular caniyananliqla ondan s?z salardilar. ?n ?ox narahatliq ke?ir?n is? H?c?r xalanin qapibir qonsusu Nail? olardi. H?midin p?nc?r?d?n h?y?t? d?s?n k?lg?sin? Nail? bu ill?rd? o q?d?r ?yr?smisdi ki, onu g?rm?y?nd? darixirdi. H?midin ogrun-ogrun paltar yumasi, gec? hami yatandan sonra onu s?rm?si, s?h?r tezd?n durub yigmasi, d?s?m? silm?si, x?r?k bisirm?si, h?r sey, h?r sey Nail?ni k?vr?ldirdi. Ne?? d?f? ist?misdi durub ona k?m?k el?sin, amma utanmisdi. Qonsularin s?z-sov undan ehtiyat edirdi, h?m d? qorxurdu ki. H?mid onu y?ng?lbeyin hesab ed?r.
Nail? b?st?boy qiz idi. Bu yaz 38 yasi tamam olmusdu. Lakin onun z?rif, inc? v?cuduna he? vaxt bu yasi verm?k olmazdi. O, tibb institutunu bitir?n ili atasi, bir il sonra is? anasi v?fat etmisdi. Nail? ?z?nd?n ki?ik ?? bacisina h?m ata, h?m d? ana ?v?zi olmus, ???n? d? oxudub ?r? vermisdi. O, bacilarinin he? birin? oxsamirdi. Onlarin ??? d? deyib-g?l?n, s?n qizlar idi. Nail? is? sakit t?bi?tli idi, he? n? il? g?z? ?arpmirdi. Bu vaxtacan ?r? getm?m?sinin bir s?b?bi d? y?qin el? bu c?h?ti idi. Kim bilir, b?lk? d? vaxtindan tez ?z?rin? d?sd?y? m?suliyy?t, ??kdiyi qaygilar onu bel? etmisdi.
Bu gec? h?r sey Nail?ni s?b?bsiz k?vr?ldirdi. O, isigi yandirmadan yerin? uzanmisdi. A?iq p?nc?r?sind?n H?midin otagi ovuc i?i kimi g?r?n?rd?. Bir azdan onun isiginin s?nd?y?n? g?r?b Nail? narahatliqla yerind?n qalxdi. H?midin asta addimlarla h?y?td?n k???y? ?ixdigini g?rc?k ?r?yi darixdi, tez yerind?n qalxdi.
Eyvanda oturub ?ay i??n H?c?r xala onun bu narahatligini hiss edib Nail?ni ?ay i?m?y? ?agirdi. O, Nail?nin ?r?yind? dogulub boy atan duygulardan ?oxdan x?b?rdar idi, ogrun-ogrun H?midin arxasinca baxdigini, uzaqdan-uzaga onu izl?diyini ?oxdan bilirdi. Lakin ?z?n? el? apanrdi ki, guya he? n?d?n x?b?ri yoxdur. Nail?nin t?bi?ti el? idi ki, kims?nin onun ?r?yind?kil?rd?n x?b?r tutmasina razi olmazdi. Bunu o, x?trini ist?diyi, g?z?n? a?andan yaninda g?rd?y?, valideynl?rini itirdiyi o ??tin ill?rd? ona h?yan olmus, aralarindaki b?y?k yas f?rqin? baxmayaraq, ?ox yaxin oldugu H?c?r xalanin da bilm?sini ist?m?zdi.
Nail?nin qorun-qorun yandigini H?c?r xala bilirdi. Bunu da anlayirdi ki, o t?bi?td? qizlar ???n h?yatda ?z?n? h?md?m tapmaq ?ox ??tindir. Nail?d?n olsa, o, ?mr?nd? ?z?n? bel? bir adam tapa bilm?y?c?kdi. H?midi is? bu h?y?t? el? bil Allah ?z? g?nd?rmisdi. Lakin vaxt ke?ir, n? H?mid Nail?y? diqq?t yetirir, n? d? Nail? onu ?z?n? c?lb ed? bilirdi. H?c?r xala ne?? d?f? ist?misdi ki. H?midl? bu bar?d? s?hb?t etsin, onu bu haqda d?s?nm?y? m?cbur etsin. Lakin H?midin aciqlanacagindan, inciy?c?yind?n ehtiyat edirdi. Dig?r t?r?fd?n is? Nail?nin m?nliyinin tapdalanacagindan qorxurdu.
– H?midl? n? yarasardiz! Allah sizi bir-biriniz ???n yaradib. – H?c?r xala ?oxdan ?r?yind?n ke??n fikri bird?n dilin? g?tirdi.
– N? danisirsiz, H?c?r xala? – Nail? utanib s?z?n?n dalini dey? bilm?di.
* * *
H?mid g?z?-g?z? yaxinliqdaki baga g?ldi. Skamyalardan birind? oturub ?ll?rini qoynunda ?arpazladi. Bu g?n o, dem?k olar ki, isl?m?misdi. ?ox ?alismis, amma fikirl?rini bir yer? c?ml?sdir? bilm?misdi. S?rin, g?z?l qoxular qarismis yaz havasi onu evd? oturmaga qoymamisdi. Hava ?z? il? ona n? is? bir q?riblik, bir h?zinlik g?tirmisdi. Bird?n qus civiltisi diqq?tini c?lb etdi. Sam agacinin budaginda quslar yamanca s?s-k?y salmisdi. Akasiya agaci agappaq ?i??kl?r? b?r?nm?sd?. Havadaki q?rib? qoxunun haradan g?ldiyini o, indi anladi. Akasiya ?i??yinin ?tri onda h?mis? h?zin duygular oyadirdi. Indi d? yamyasil yarpaqlar arasindan boylanan bu z?rif salximlara baxa-baxa fikr? getdi. Q?rib?dir, h?mis? yazin g?lisini sevincl? g?zl?y?n, agaclarda h?r yeni zogun, h?r yasil yarpagin, h?r inc? ?i??yin dogulmasina diqq?tl? g?z qoyan H?midin bu d?f? yazin g?lisind?n x?b?ri olmamisdi. O, is? h?r g?n bu bagdan ke?ib gedirdi. Axsamlar t?miz hava almaga bura g?lirdi. Bird?n yadina d?sd? ki, bu g?n mayin 4-d?r – ad g?n?d?r, 36 yasi tamam olur. Lakin bu hadis?d?n ondan basqa he? k?sin x?b?ri yoxdur.
– D?rdin alim, niy? ?ll?rini qoynuna qoymusan? G?t?r ?ll?rini qoynundan! – Qarsisindan ke??n bir qari bu s?zl?ri el? mehribanliqla dedi ki. H?mid tez ?ll?rini yanina saldi. “G?r n? mehriban qadindir. B?xt?v?r onun usaqlannin halina”, – dey? arxasinca h?s?dl? baxdi.
Bu vaxt iri bir top diyirl?nib ayaqlarinin altina d?sd?. H?mid topu yerd?n qaldirib usaga qaytarmaq ist?yirdi ki, bird?n onu taniyib g?l?ms?di. Bu, tez-tez H?c?r xalanin p?nc?r?sind? g?rd?y? qiz idi.
– Bu s?ns?n? Adin n?dir?
– Aynur, – dey? usaq sevinc?k cavab verdi. – B?s s?nin adin n?dir?
– M?nim adim H?middir.
– M?n s?n? h?mis? p?nc?r?d?n baxiram, – Aynur onun yaninda oturdu.
– M?n d? s?n?, – dey? H?mid ona cavab verdi. H?r ikisi g?ld?.
– S?n orda n? yazirsan el?? – Aynur maraqla sorusdu.
– Yazi yaziram.
– O q?d?r yazi yazmaq olar?
– N? bilirs?n ki, ?ox yaziram?
– Axi m?n v?r?ql?ri sayiram.
– Dogrudan? – H?mid t??cc?bl?ndi. – Ne??y?c?n saya bilirs?n?
– Y?z?c?n.
– Af?rin. Oxuya da bilirs?n?
– ?lb?tt?. M?n yazmagi da bacanram, amma s?nin kimi tez-tez yox.
– Eybi yoxdur, m?kt?b? ged?rs?n, tez-tez yazmagi da ?yr?n?rs?n.
– M?n sentyabrda m?kt?b? ged?c?y?m.
– S?n baga kiminl? g?lmis?n?
– Anamla. Anan odey, orda skamyada oturub, – dey? Aynur bagin qurtaracagini g?st?rdi.
– Hani? – H?mid o t?r?f? boylandi.
– Odur, bura g?lir. – Aynur uzaqdan onlara sari g?l?n cavan qadini H?mid? g?st?rdi. Bird?n n? fikirl?sdis? sorusdu: – S?nin anan var?
H?mid usagin birbasa verdiyi bu sualdan tutuldu. Aynurun bu suali n? m?qs?dl? verdiyini anlamaga ?alisdi. Lakin Aynur s?birsizlikl? sualin cavabini g?zl?yirdi.
– Anam yoxdur, Aynur. – H?mid bu s?zl?ri el? dedi ki, sanki anasinin yoxluguna ?z? s?b?bkar idi.
– Anan yoxdur? – Cavab usaq ???n g?zl?nilm?z oldu. О, g?zl?rini bir-iki d?f? g?lm?li s?kild? qirpdi. Bu, g?st?rirdi ki, n? bar?d?s? fikirl?sir.
– B?s niy? yoxdur?
El? bu vaxt Dilar? onlara yaxinlasdi. O, H?midi taniyib salam verdi. Ilk d?f? idi ki, ?z-?z? g?lirdil?r. H?mid Dilar?nin g?z?lliyind?n ?z?n? itirib qeyri-ixtiyari ayaga qalxdi. Lakin bu h?r?k?tinin g?l?nc ?ixdigini g?r?b yenid?n oturdu.
Dilar? H?midin halinin d?yisdiyini g?r?b g?l?ms?di. Aynurun ?lind?n yapisdi:
– G?l ged?k. Aynur.
Lakin Aynur anasina qisilib:
– Ana, H?midin anasi yoxdur, – dedi.
Dilar? ?zrxahliqla H?mid? baxib he? n? dem?di. Ana-bala ondan ayrildilar. Havada xos bir ?tir qaldi. Bu ?tir H?mid? ??l ?i??kl?rinin qoxusunu xatirlatdi. Aynur tez-tez d?n?b ona baxirdi. Tin? ?atanda ?lini yell?di.
Aynurun bayaqki suali H?midin yadina anasini salmisdi. Bu ne?? ild? o, anasi ???n bel? q?ribs?m?misdi, onu bel? arzulamamisdi, onun ???n bel? darixmamisdi. Lakin anasi yox idi, ged?r-g?lm?zd? idi. Onu he? zaman g?rm?y?c?k, s?sini esitm?y?c?kdi. Ana itkisinin n? dem?k oldugunu ilk d?f? b?t?n aydinligi, b?t?n d?rinliyi il? hiss etdi. “T?krarolunmaz”, “?l?atmaz”, “?nyetm?z” s?zl?rinin m?nasini o, indi anladi. H?min s?zl?ri bir ne?? d?f? beynind? t?krar etdi. Bunlann nec? d?rin, nec? agir, nec? soyuq s?zl?r oldugunu el? bil ilk d?f? d?rk el?di.
Anasi g?zl?ri qarsisinda canlandi. H?midin institutu bitirib s?h?r? t?yinat aldigini esid?nd? arvad yaman k?vr?lmisdi. K?vr?lmisdi ona g?r? ki, n?hay?t, oglu arzusuna ?atmisdi, n?sriyyatda isl?yirdi. K?vr?lmisdi ona g?r? ki, o, rahat ata-baba ocagim qoyub Bakida ki?ik bir otaqda, tanimadigi adamlarin arasinda t?k-t?nha kiray?d? qalirdi. K?vr?lmisdi ona g?r? ki. H?mid evl?nm?k s?hb?tini esitm?k bel? ist?mirdi. G?ls?m xala bilirdi ki, oglu yazi-pozu adamidir. Q?zetl?rd?, jurnallarda ?ixis edir. Oglunun iki kitabi ?ixmisdi. B?t?n bunlan basa d?sd?y?n? g?r? onu is yerind?n ayirmagi r?va g?rm?rd?. H?m d? rayonda H?midi imzasina g?r? b?y?kd?n tutmus ki?iy? q?d?r hami taniyirdi. G?ls?m xalani indi H?mid? g?r? nisan verirdil?r. “H?midin anasisan?” – dey? tez-tez ona sual verirdil?r. Qadin bundan sevinir, q?rur hissi ke?irirdi. Sevinirdi ki, savadli, z?hm?tkes, basiasagi ogul b?y?d?b. Evl?nm?k m?s?l?si g?l?nd? is? H?mid bir d?f? ona ciddi halda demisdi ki, daha bu bar?d? s?hb?t salmasin. Niy?? ??nki h?l? ev-esiyi yoxdur, ail?sini nec? saxlayacaq? G?ls?m xala da bu s?hb?tin ?st?n? qayitmamisdi. ?r?yi nisgilli, ogul toyu g?rm?d?n h?yatdan k??m?sd?.
H?r d?f? anasini xatirlayanda H?midin g?zl?ri dolur, ?r?yi k?vr?lirdi. Onun bu d?nyada anasi q?d?r sevdiyi ikinci adam yox idi. Aglina g?tir? bilmirdi ki, n? vaxtsa bir kims?ni ist?y?, kim?s? mehrini sala bil?r.
* * *
Kiray? pulunu verm?k ???n H?c?r xalanin yanina g?l?nd? H?mid Aynuru burada g?rd?. Usaq q?mli g?r?n?rd?.
– N? olub. Aynur? Yoxsa darixirsan? – dey? sorusdu. Lakin onun cavab verm?diyini g?rc?k ?lav? etdi: – Ist?yirs?n s?n? bir nagil danisim?
Aynur sevincl? yerind?n dik?ldi:
– Ist?yir?m.
– Onda bir az g?zl?. – H?mid H?c?r xalaya pulu uzadib: – H?c?r xala, icaz? vers?niz Aynuru biz? apararam, – dedi.
– N? olar, aparirsan, apar da. Onsuz da anasi ged?nd?n kefi a?ilmir, – dey? H?c?r xala ona raziliq verdi. H?mid Aynuru otagina g?tirib:
– Bura m?nim sarayimdir, – dedi.
Aynur agzinacan dolu kitab skafini g?r?b heyr?t? g?ldi:
– G?r n? q?d?r kitab var… Вunlari neynirs?n?
– Oxuyuram.
– Bu q?d?r kitabi oxuyub qurtarmaq olar?
– B?y?y?rs?n, onda g?r?rs?n ki, bunlan oxumaq o q?d?r d? ??tin deyil.
Aynur indi d? divardaki s?kl? tamasa etm?y? basladi.
– Bu kimdir?
– Anam.
Aynur d?n?b H?mid? baxdi.
– D?n?n qanin qaraldi?
H?mid onun n?y? isar? vurdugunu d?rhal anladi:
– N?d?n bildin ki, qanim qaraldi?
– Az qalmisdi aglayasan.
– N?? – H?mid tutuldu.
