скачать книгу бесплатно
– N?? N? dedin? Dem?li m?n abirsizam, h?? S?n is axtarmaqdansa, acindan ?lm?m?k ???n m?n qapilara d?sm?s?m ki, q?pik-qurus qazanim, ?st?lik abirsiz da oluram?
– Lazim deyil m?n? s?nin isin, qaxilib otur xarabanda. – Taleh hirsind?n tir-tir ?sirdi.
– M?n s?n? g?r? yox, usaqlara g?r? ?ld?n-ayaqdan gedir?m ki, sabah k???l?r? d?sm?sinl?r.
– H?l? ki, m?nim maasimi yeyirsiniz.
– Ay yaziq, s?nin maasin yavan ??r?y? d? ?atmir. Bir ildir evin ?syalarini satiram, onun pulunu yeyirik. Daha satmaga da bir sey qalmayib, g?r?m indi n? yey?c?ks?n.
– S?n m?n? b?han?l?r g?tirm?, Allah bilir hansi c?h?nn?m? gedirs?n.
Bu s?zl?r Talih?nin olan-qalan s?brini d? ?lind?n aldi. ?antasini z?rbl? yer? ?irpib var-g?c? il? ?igirdi:
– Vicdansiz! S?r?fsiz! ?z?n? qisqanc q?l?m? verm?k ist?yir.
Talih? hiss etdi ki, dodaqlan, burnu keyiyir. ?ll?rinin, ayaqlarinin barmaqlari birc? anin i?ind? buza d?nd?. M?vazin?tini itirib yer? yixilmamaq ???n ?z?n? g?cl? ?l? aldi, yataq otagina ke?ib qapini i??rid?n bagladi. ?arpayiya s?rilib h?nk?r-h?nk?r aglamaga basladi. Hirs, q?z?b, hikk?, a?iq dolu h?nk?rt? bir xeyli ??kdi. Doyunca aglayandan sonra yo-rulub sakitl?sdi. Bir saata q?d?r bel?c? uzanili qaldi. Bu halda ?z?nd?n, ?rind?n z?hl?si gedirdi, h?yatina nifr?t edirdi.
Bird?n n? fikirl?sdis?, t?l?sik yerind?n qalxdi, ?z?n? bir babat s?liq?y? salib, geyinib evd?n ?ixdi. Bayaqdan onu m?sahid? ed?n Taleh bu d?f? m?qavim?t g?st?rm?di. Hamamdan t?z?c? ?ixmis Ayt?n t??cc?bl? valideynl?rin? baxir, n? bas verdiyini anlamaga ?alisirdi.
* * *
K???l?r yenid?n onu qoynuna almisdi. Sel kimi yagan yagis ara verm?k bilmirdi. Yollar basdan-basa g?lm???l?rl? dolmusdu. Artiq onlarin arasindan ke?ib dayaz yer tapmaq m?mk?n deyildi. ?slind? bunun m?nasi da yox idi, ??km?l?ri su i?ind? idi. Addim atdiqca su onlarin i?in? dolur, lir?a-lir? salirdi. Paltan ?ynin? yapismisdi. Yagis sa?larini, ?z?n? yuyur, yuyurdu. Amma o, bunlarin he? birini hiss etmirdi. N? yagisin g?cl?nib az qala sirnaqla yagmasindan, n? d? k?l?yin qalxmasindan x?b?ri var idi. Birc? onu bilirdi ki, gedir. Amma hara, niy?, n?d?n ?tr? – bunlan duymaq, d?rk etm?k iqtidarinda deyildi. Onun yagisa acigi tutmurdu, ondan z?hl?si getmirdi. ?ksin?, yagis xilasakari idi. I?ind?n, q?lbind?n g?z?n? axan, oradan is? ?z?n? t?k?l?n g?z yaslarini yagis yuyub aparir, yanindan ?t?b ke??n yad adamalarin yaninda onu x?cal?tli etmirdi. G?zl?ri el? hey dolub-bosalirdi. Yagis kimi onlar da yorulmaq bilmirdi.
N? q?d?r yol getdiyini, hara s?mt aldigini bilmirdi. Birc? onu bilirdi ki, bu yol bitib-t?k?nm?k ist?mir, bu ?ox uzun v? ?zabli yoldur. Amma onu da bilirdi ki, indi onun yegan? xilaskari da bu yoldur. Bu yol var dey? o, ayaq ?st?dir, yeriyir. Bu yol onu yixilmaga qoymur. Bu yol indi onun ???n m?qs?ddir, f?rqi yoxdur ki, bu m?qs?d m?nalidir, ya m?nasiz, lazimlidir, yaxud lazimsiz, amma h?r halda m?qs?ddir.
?r?yind? bir qasirga, bir tufan haray qoparmisdi. Onun amansiz dalgalan sahill?r? ?irpilir, el? bil hirsini, hikk?sini burada soyutmaq ist?yirdi. ?r?yi sanki sin?sini yarib ??l? ?ixmaq ist?yirdi, d?y?nt?l?ri onu halsiz edir, b?dr?dir, taq?tini ?lind?n alirdi. Amma o, gedir, gedirdi. I?ind? bir d?li h?nk?rt? dolasiri. I?in-i?in aglamaq onu sakitl?sdirmirdi. Bagira-bagira aglamaq, qiyya ??km?k ist?yirdi. Utanmasaydi, el? buradaca, k???nin ortasinda, adamlarin yaninda h?nk?r?rdi. I?ini ovan, ruhunu dagidan, hissl?rini t?lat?m? g?tir?n n? varsa, hamisini ??l? t?k?rdi. Amma yox, n? q?d?r sarsinti i?ind? olsa da, irad?sini itirm?misdi. Son ?midgahini – s?firlik binasini t?rk ed?n andan esitdiyi r?dd cavabi qulaqlarindan getmirdi, orada q?rib? bir ugultu salmisdi.
Sahil bagina ha?an g?lib ?atdigini bilm?di. Son bes ild? ilk d?f? idi ki, bura yolu d?s?rd?. Cavid prospektind?n burayacan piyada g?lmis, amma bunu hiss etm?misdi. Bagin kims?siz, alaqaranliq xiybanlarinda dolasmaga basladi. N?hay?t, d?niz? yaxin bir yerd? skamyada ?yl?sdi. ?rtafda ins-cins g?r?nm?rd?. ?iyinl?ri ?s?-?s? h?nk?rm?y? basladi. K?l?yin viyiltisi, yagisin siriltisi onun s?sini batirir, g?z yaslarini yuyub apanrdi. X?z?rin suyuna bir-ne?? damci duz ?lav? olunurdu.
Talih? burada n? q?d?r oturdugunun, n? q?d?r agladiginin f?rqind? deyildi. ?mr?nd? ilk d?f? idi ki, h?r?k?tl?rin? g?r? ?z?n? hesabat vermirdi. Indiki zamanda onun ???n n? etdiyinin, niy? etdiyinin he? bir m?nasi yox idi. ?slind? o, bu haqda d?s?nm?k halinda deyildi. El? bil gec?nin bir v?d?sind? bu t?nha g?sed? yalqizca oturub ?midsizliy? qapa-nan basqa bir adam idi, o yox.
– Xanim, ?ix get evin?!
Basinin ?st?nd? yasli bir kisi dayanmisdi. Talih? onu esidir, amma n? dediyini anlamirdi. Haradansa peyda olmus, ?mr?nd? ilk d?f? rastlasdigi bu adam onda qorxu hissi yaratmirdi. B?lk? bunun s?b?bi onun baxislarinin yumsaqligi idi? Yox, o, bunlari hiss ed?c?k halda deyildi. Sad?c? olaraq d?s?nm?k, d?rk etm?k qabiliyy?tini itirmisdi. Kisi ona n? is? deyirdi, amma o, bu s?zl?rin m?nasini basa d?sm?rd?.
Nam?lum adam g?ldiyi kimi x?b?rsiz getdi. Talih? n? onun g?lisini hiss etmisdi, n? d? gedisim duydu. Onun g?zl?ri el? hey dolub-bosalirdi. Talih? indi yalniz bir sey? t??cc?bl?nirdi: g?zl?rind? n? q?d?r yas vardi.... Yagis k?sm?k bilm?diyi kimi, g?zl?ri d? qurumaq bilmirdi. O, aglayir, aglayirdi. Bu halda n? q?d?r vaxt ke?diyinin f?rqin? varmirdi.
– Xanim, yaziqsan, x?st?l?n?rs?n! – Bayaqki kisi yenid?n peyda oldu. Bu d?f? dey?s?n onun s?sini esitdi. Nimdas paltarli bu yasli kisinin g?zl?ri k?d?rli idi. Talih? bunu o saat duydu. N?d?ns? bu adama qarsi ?r?yind? bir m?rh?m?t hissi bas qaldirdi. ?mr?nd? birinci d?f? g?rd?y? bu yad adama ?r?yini a?maq, d?rdl?rini danismaq, i?ini ovub dagidan h?-y?canlarini ona bildirm?k ist?di. G?r ha?andan b?ri bir kims?y? d?rdini danismir! I?ind? ?zabli fikirl?r qalaq-qalaq idi, onlari ?ritm?k, dagitmaq lazim idi. ?zizl?rind?n, dostlarindan son bir ild? xeyli uzaq d?sm?sd?. S?rait onlan yadlasdirmirdi. B?lk? onlar Talih?d?n d? d?z?lm?z v?ziyy?td? yasayirdilar. H?r n? idis?, yadliq, soyuqluq, qarsiliqli bigan?lik onlari bir-birind?n uzaqlasdirmisdi.
Talih? qarsisindaki adamla d?rdl?sm?y? ehtiyac duydu. Kisi el? bil onun x?yalindan ke??nl?ri anladi:
– Agla, xanim, agla, bosalarsan. N? q?d?r ki, aglaya bilirs?n, agla, yoxsa x?st?l?n?rs?n.
Talih? minn?tdarliq dolu baxislarini ona zill?di. Aglamagina ara verdi, daha dogrusu, g?z yaslan ??kilib getdi.
– D?rdin b?y?kd?r? – Kisi bunu k?d?rl? sorusdu.
– ?ox.
– ?ziz adamini itirmis?n?
Bu s?zl?rd?n Talih?nin b?d?nini ?s?tm? tutdu. “?ziz adamalarini” g?zl?ri qabagina g?tirdi – Ayg?n, Ayt?n, Taleh… T?s?vv?r etdi ki, onlardan birini itirib. Bu fikird?n d?hs?t? g?ldi.
– Yox, yox, he? kimimi itirm?mis?m. – Talih? h?y?can i?ind?, qorxunu ?z?nd?n uzaqlasdinrmis kimi cavab verdi.
– Onda ??kdiyin d?rd deyil, ??tinlikdir, ??tinliyi is? h?ll etm?y? ?alismaq lazimdir.
Bu nam?lum adam onda q?rib? bir etibar hissi oyatmisdi. Gec?nin bu vaxtinda, gur yagisin altinda onunla bel? m?hr?man? s?hb?t ed?n adama ?r?yini a?maq, onu bu v?ziyy?t? g?tirib ?ixaran h?y?canlarini onunla b?l?sm?k ist?di.
– ?yl?sin, – deyib ona yer g?st?rdi.
Kisi oturanda onun p?jm?rd? hali g?zl?rind?n yayinmadi. Ilk d?f? fikrind?n ke?di ki, onun da d?rdi ola bil?r. Bura niy? g?ldiyi bir anliga yadindan ?ixdi. Yanindaki bu yasli adamin gec?nin bu vaxtinda kims?siz sahil baginda gur yagisin altinda g?zism?sinin s?b?bi n? idi? ?z d?rdini ona danismaq arzusu bir anda m?sahibinin d?rdini ?yr?nm?k ist?yi il? ?v?z olundu. N? idi onu gec?nin z?lm?tind? k???l?r? salan?
– Siz? n? olub? – Ehtiyatla sorusdu.
– Bu g?n r?hm?tlik arvadimin ilidir.
– Allah r?hm?t el?sin. Y?qin yaxsi insan idi.
– Eh, yaxsi var, yaxsi var....
– Dey?s?n mehriban dolanmisiniz.
– El?dir.
– Usaqlariniz varmi?
?? oglum var. Amma usaqlarin ?z yeri var, ?m?r-g?n yoldasinin ?z. Indi yasimin bu vaxtinda t?k-t?nha qalmisam.
– Oglanlariniz siz? baxmirlar?
– Baxmagina baxirlar, amma onlari ayirmisam. G?linl?rim n?vb? il? evimin s?liq?sin?, paltarlarimin t?mizliyin? diqq?t yetirirl?r, arada g?lib yemeyimi d? bisirirl?r. Amma d?nyada he? k?s adama h?yat yoldasini ?v?z ed? bilm?z. Insan bel?dir, itirm?s?, q?dir bilm?z. R?hm?t? ged?n g?n? anladim ki, onsuz m?nim yasamagimin he? bir m?nasi yoxdur. Indi hami ?z evind?, isti ocagindadir, m?ns? t?k-t?nha, yetim usaq kimiy?m. – Kisinin g?zl?ri yasla dolu idi. O, Talih?y? uzun, sinayici n?z?rl? baxdi:
– B?s s?n? n? olub?
?ziz adamini itirmis bu adamin d?rdinin yaninda ?z d?rdi Talih?y? el? ?h?miyy?tsiz g?r?nd? ki, ondan s?hb?t a?magi yersiz saydi:
– He?, el?-bel?.
– Y?qin sizinkil?r indi b?rk narahatdirlar. Onlara yazigin g?lsin. H?yatda h?r sey? ?ar? var, bir ?l?md?n savayi. – Kisi bunu deyib ah ??kdi. Sonra ?lav? etdi: – ?ix get evin?, s?t?lc?m olarsan. – El? dedi ki, Talih? dinm?z-s?yl?m?z ayaga durdu. M?sahibin? t?s?lli verm?k, onun k?nl?n? almaq ???n fikirl?sib n? is? dem?k ist?di, amma bel? s?zl?r tapilmadi. Xudahafizl?sib ondan aralandi. Sahil bagindan bir xeyli uzaqlasandan sonra d?n?b arxaya boylandi. Kisi xeyli aralidan onu m?sayi?t edirdi. Talih? saatina baxdi: gec? saat 12-y? 15 d?qiq? qalirdi. Metroya t?r?f s?mt g?t?rd?.
* * *
Z?ng s?sin? evd?kil?rin hamisi ?ixdi. Qizlari sevincl? onun boynuna sarildilar. Taleh:
– Bu n? vaxtdir? – dey? aciqla sorusdu, amma onun qizarmis g?zl?rini, q?rib? v?ziyy?tini g?r?b h?yacanini gizl?d? bilm?di:
– Bir sey olmayib ki? – dey? sorusdu.
– N? olacaq ki?
Bu sakit, m??mmali cavabda n? vardisa, n? ?ri, n? d? qizlari daha he? n? sorusmadilar. Ayg?nl? Ayt?n ona ?ynind?ki yas paltarlari soyunmaqda k?m?k etdil?r. Sonra Ayt?n ona qisilib aglamsindi:
– Ay ma, bizi qorxutma da…
Qizinin h?y?canini anlayan Talih? onun ?z?nd?n ?pd?:
– El? yorulmusam.... Qoy yatim.
Talih? yerin? ha?an uzandigini, g?zl?rinin ha?an yumuldugunu bilm?di.
* * *
Yataq otagindan inilti s?si esidil?nd? Taleh h?vlnak yuxudan oyandi. Gec? saat 3-?n yarisi idi. Televizorda verilisl?r quratrmisdi, ekran el?c? isildayirdi. Bayaqki inilti t?rar olunanda bunun Talih?nin s?si oldugunu anladi. C?ld yataq otaginin qapisini a?di. Arvadi ?arpayisinda qan-t?r i?ind? idi. Yuxulu halda ?ll?ri il? bogazindan n?yi is? a?irdi. “Y?qin yen? bogazina ilan sarilib,” – dey? d?s?nd?. Arvadina bu c?r yuxularin ?zab verdiyini bildiyind?n ?lini onun alnina qoydu, sakitc?, onu yuxudan oyatmadan dedi:
– Talih?, qorxma, ilani ?ld?rd?m. Rahat ol, indi aparib onu basdiracagam. Esidirs?nmi, qorxma, day s?n? d?yib dolasmayacaq.
Talih? g?zl?rini a?ib ona baxdi. Sonra yenid?n yuxuya getdi. Bu d?f? sakit, d?rin yuxuya.
Son vaxtlar tez-tez eyni yuxunu g?r?n arvadina yazigi g?ldi. Onun anqlayib ovurdlari batmis z?rif sif?tin? k?d?rl? bir xeyli tamasa etdi. Yuxulu halda da alni dartili, qaslari ?atili olan ?m?r-g?n yoldasina ?r?yind? yazigi g?ldi. O, bu v?ziyy?td? el? k?m?ksiz, el? yaziq g?r?n?rd? ki! Isl?m?kd?n nazilmis barmaqlari, ?ll?rinin iit?nd?ki g?y damarlar, ?ynind?ki yuyulmaqdan nazilmis pambiq gec? k?yn?yi, h?r sey, h?r sey onun ?r?yini q?ml? doldurdu.
G?nd?z bas vermis naraziliga, ?r?k agridan s?z-s?hb?t? g?r? indi ?z-?z?n? acigi tutdu. Talih?d?n incim?k insafsizliq idi. Yatmis halda o, incidilmis, x?trin? d?yilmis usaga oxsayirdi. Ehmallica, yuxudan oyatmadan ??kin?-??kin? ?lini onun sa?larinda g?zdirdi. ?li balisa toxunanda onun yas oldugunu g?r?b sarsildi. Talih?, kim bilir, n? q?d?r aglamis, aglaya-aglaya da yuxuya getmisdi. Taleh televizora tamasa edib vaxtini ?ld?rd?y? vaxt o, yalqiz v? ?midsiz halda g?z yaslarini balisa bosaltmisdi.
“Guya ki, birinci d?f?dir agalayir.” Daxilind?n g?l?n bu s?s onu ?s?td?. Etinasizligina, bigan?liyin?, soyuqluguna g?r? vicdan ?zabi ??kdi, ?z?n? acigi tutdu. Usaq kimi aglamaq, i?in? yigilmis agri-acilari bosaltmaq, y?ng?ll?sm?k ist?di. Amma, heyhat, o, aglaya bilmirdi. Axirinci d?f? ha?an agladigi yadina d?sm?rd?. ?mumiyy?tl?, aglamisdimi?
H?r n? idis?, i?ind? bir d?li h?nk?rt? dolasirdi, amma g?z?nd?n yas ?ixmirdi. Aglamaq, s?n dem? o q?d?r d? asan is deyilmis.
Talih?nin ?z?n? uzun, k?d?rli bir n?z?r saldi. Onu bagrina basmaq, usaq kimi oxsamaq, n?vazisli s?zl?rl? k?nl?n? almaq, sonra is? ona siginib qaygisizca uyumaq nec? d? g?z?l olardi. B?s niy? bunu etmirdi, niy? etm?k ist?mirdi? N? idi ona mane olan, yolunu baglayan? Bilmirdi. “N? is?” vardi, bu “n? is?”nin n? adi vardi, n? kimliyi bilinirdi, amma o, m?vcud idi. O “n? is?” h?r g?n, h?r saat Talehi Talih?d?n uzaqlasdirir, ev? bir yadliq, ?geylik yayirdi. Bu “n? is?‘'y? z?h?r dadi qarismisdi.
* * *
Talih? qiziznin geyinib evd?n ?ixmaga hazirlasdigini hiis etdi. Amma yataqdan qalxmaga hali yox idi. Onu yola sala bilm?y?c?yini d?s?n?nd? qani qaraldi:
– Ayt?n, ??r?k yemis?n?
– H?, ana.
– Bax, d?z?n? de ha!
– Dedim d?.
– G?zg?n?n qabaginda pul var, g?t?r?rs?n.
– Yaxsi.
Qapinin ?rt?lm?sind?n Talih?nin x?b?ri olmadi. Yuxu onu yenid?n apardi. Ayilanda artiq saat 10 idi. C?ld yerind?n qalxib bayir qapisini i??rid?n kilidl?di. G?z? d?n?nd?n g?zg?n?n qabagina qoydugu pula satasdi: Ayt?n onu g?t?rm?misdi. ‘‘Yen? m?kt?b? piyada getdi,” – dey? k?d?rl? d?s?nd?. Ne?? g?n idi ki, o pula kims? toxunmurdu. M?tb?x? ke?ib ?lini ?aynik? toxundurdu: bumbuz idi. “Yen? ?ay-??r?ksiz getdi”. Vaxtinda oyanib qizini yola salmadigina g?r? ?r?yind? ?z?n? danladi. Ayg?nl? Talehin s?h?rl?r ??r?k yem?m?sin? ad?t etmisdi. Amma Ayt?nin, onun totuq-motuq Ayt?ninin acliga he? davami yox idi. O, h?r iki-?? saatdan bir soyuducunu a?ib oradan yem?k g?t?r?b istahla yem?y? ad?t etmisdi. Onun ???n vaxt m?fhumu yox idi. S?h?r ert?d?n d?, gec? yarisi da l?zz?tl? yem?y? giris?rdi. Amma bir aydan artiq idi ki, o, m?kt?b? ac yollanirdi. Ecd?kil?r danlayanda zarafata salirdi: “Qoymazsiz ariqlayim?” Amma hami bilirdi ki, o, yem?y? q?na?t edir. ?st?lik m?kt?b? d? piyada gedirdi ki, yol pulu verm?sin. ?vv?ll?r m?cbur ets?ydil?r d? bu q?d?r yolu piyada getm?zdi. Amma indi k?n?ll? s?r?td? yarim saatliq yolu pay-piyada gedib-g?lirdi.
Talih?nin ?r?yi sixildi, ?arpayisini yigisdirib otaqlarda s?liq?-sahman yaratmaga basladi. Bir azdan acligini hiss edib yenid?n m?tb?x? ke?di. ?aydani qazin ?st?n? qoyub soyuducunu a?di: bir par?a yagdan v? bir yarim?iq banka cemd?n basqa burada he? n? yox idi. Yaga ne?? g?n idi ki, he? k?s ?l vurmurdu. ?rzaq qablarini bir-bir yoxlamaga basladi: hamisinin i?i bos idi. Aynab?nd? ke?ib oradaki soyuducunu a?di, yadina d?sd? ki, onu bir ne?? ay ?vv?l s?nd?r?b. Bir vaxtlar iki soyuducu onu g?rm?rd?, ???nc?n?n arzusunda idi. Indi is? m?tb?xd?kini d? s?nd?rm?yin vaxtinin g?lib ?atdigini anladi. Kartof qabinda iki-?? kartof v? bir ne?? sogan qalmisdi. “Kartof bisir?r?m”, – dey? fikirl?sdi. Talehin maasina h?l? ?? g?n var idi. B?s bu ?? g?n? nec? yola ver?c?kdi? Evd?ki q?pik-qurus ?? d?n? ??r?y? ancaq ?atirdi.
?aydan piqhapiqla qaynayir, su d?s?m?y? t?k?l?r, m?tb?x buxarla dolurdu. Talih? is? basini ?ll?ri arasina alib d?s?n?r, d?s?n?rd?. Indi d?s?nm?kd?n savayi onun ?lind?n he? n? g?lmirdi. Qazin yanindan axaraq stolun ayaqlanna kimi g?lib ?atmis suyu g?r?nd? c?ld ?aydani odun ?st?nd?n g?t?rd?, ?ay d?ml?di. Bir azdan m?tb?x? qaynamis ?ayin t?nd qoxusu yayildi. Qazi ke?irib “yaxsi oldu, ?ay t?nd olacaq, – dey? k?d?rl? g?l?ms?di.
?z?n? ?ay s?z?b yag, cem ?ixardi, d?n?nd?n dilin? bir loxma ??r?k d?ym?misdi. Amma qizlarinin, ?rinin evd?n ac ?ixdiqlarini d?s?n?nd? vicdan ?zabi ??kdi. ?ayi q?ndsiz i?ib qonaq otagina ke?di, televizoru yandirdi. Yen? reklam verirdil?r, n?vb?n?v yem?kl?rin, sirniyyatin t?rifi gedirdi. Sonra itl?r, pisikl?r ???n hazirlanmis yem?kl?rin reklami basladi. Hirsl?nib kanali d?yisdi. Basqa kanallarda da maraqli he? n? yox idi.
?li he? n?y? yatmirdi. Basi gic?ll?nirdi. O g?nk? beyin silk?l?nm?si dey?s?n isini g?r?rd?. Amma bu bar?d? evd? birc? k?lm? d? dem?misdi, dogmalarinin fikir ??km?l?rini ist?mirdi. Divanda uzananda qab-qacaq skafinin s?s?sind? ?z ?ksini g?r?b t??cc?bl?ndi: ariqlamis, ?z?n?n almaciq s?m?kl?ri bayira ?ixmisdi. Bu halda g?nc qiza oxsayirdi, eynil? t?l?b?lik ?agindaki kimi idi. Onda da bel? k?m?ksiz , ehtiyac i?ind? idi. Amma yox, o vaxt ?z?n? bel? b?db?xt hiss etmirdi, ??nki onda sabaha ?midli idi, saysiz-hesabsiz arzularin qanadinda u?urdu. O vaxt g?nc, g?z?l, istedadli idi. O vaxt h?yat yenic? baslayirdi. O vaxt t?k idi. Indi is? ail? m?suliyy?ti, usaqlarin qaygisi, saysiz-hesabsiz probleml?r onu b?r?m?sd?, n?f?s d?rm?y? qoymurdu.
Son bir ild? onlar bird?n-bir? m?flisl?smisdil?r. Ayg?n Politexnik Instituna daxil olmusdu. D?bd?b?li geyin?n bir ?ox yasidlarindan o, k?skin s?kild? f?rql?nirdi, d?rsl?rin?, kitablara h?ddind?n artiq alud? idi. Talih?y? el? g?lirdi ki,
Ayg?n k?d?rini dagitmaq ???n vaxtini d?rsl?r? s?rf edir. Hami kimi geyinib-gecin? bilm?diyi, h?myasidlari kimi kafel?rd? yem?k yey? bilm?diyi ???n bel? edir. “Bird?n usagi x?sis sanar, onu t?kl?y?rl?r” , – dey? b?z?n fikrind?n ke??rdi. H?rd?n ona el? g?lirdi ki, ehtiyac qizini yoldan ?ixara bil?r. Kims? avamligindan istifad? edib pulla onu ?l? alar. Bel? anlarda d?nya basina firlanirdi. Bir t?r?fd?n qizinin d?rsl?r? ?ox vaxt s?rf etdiyini g?r?b hirsl?nir, “he? z?man? usagi deyil, ist?mir?m bel? olsun, bir az diribas olsa yaxsidir”, – dey? fikirl?sir, dig?r t?r?fd?n sevinirdi ki, qizinin t?l?bl?ri ancaq kitablarla, d?rslikl?rl? baglidir.
Doqquzuncu sinifd? oxuyan Ayt?n xasiyy?ti, boy-buxunu, g?rk?mi il? b?y?k bacisindan f?rql?nirdi – sux t?bi?tli, dey?n-g?l?n, geyinm?yi sev?n idi. Amma o da he? vaxt “M?n? filan seyi alin” dem?z, anasinin, bacisinin geyilmis paltarlari il? ?t?s?rdi.
Qizlan saridan Talih?nin b?xti g?tirmisdi: bu vaxta kimi onun bir s?z?n? iki el?m?misdil?r. ?lb?tt?, ki?ik inciklikl?r, naraziliqlar bura aid deyildi. El? Taleh d? onun s?z?nd?n ?ixan deyildi. ?mumiyy?tl?, bu ail?d? h?mis? k?n?la?an ?hval-ruhiyy? h?km s?r?rdi. Ad?t?n s?sli-k?yl?, s?zl?-s?hb?tli olan, h?mis? bir canlanma duyulan bu evd? son zamanlar q?rib? bir sakitlik yaranmisdi, h?r? ?z al?min? ??kilmisdi. Taleh isd?n g?l?nd?n ta yatana kimi qonaq otaginda televizora tamasa edir, qizlar ad?t?n ?z otaqlarinda d?rsl?ri il? m?sgul olur, Talih? is? ya m?tb?xd?, ya da yataq otagindaki yazi masasinin arxasinda kagiz-kuguzu il? m?sgul olurdu. Bu, darixdirici, ?z?c? h?yat idi.
Talih? bir d? ?z ?ksin? baxdi. Lakin onu anqlamasi, sif?tinin d?yism?si yox, s?s?d? ?ksinin g?r?nm?si t??cc?bl?ndirmisdi. ?vv?ll?r skafin i?i qab-qacaqla dolu oldugundan oradan he? n? g?r?nm?rd?. Talih? skafin bosalmis g?zl?rin? baxib k?ks?n? ?t?rd?. Ill?r boyu ?zizl?y?-?zizl?y? alib qizlaina cehiz yigdigi qablann bos yerl?ri onun q?lbini agritdi.
H?r d?f? pullan qurtaranda qonsulan Naib?ni k?m?y? ?agirirdi. Naib? alver?i idi, yeddiillik t?hsili olan bu qadin m?h?ll?d? m?shur idi. Yanaqlarina t?nd qizrmizi boya ??k?n, son d?r?c? d?bd?b?li v? z?vqs?z geyin?n bu qarasin qadin davakarligi il? ad ?ixarmisdi. Iki g?nd?n bir eyvanindan qonsu evl?rin sakinl?rind?n biri il? s?y?sm?y? ad?t etmisdi. Onun bir ad?ti d? var idi: evinin zir-zibilini h?mis? eyvandan h?y?t? yagdirirdi. Ne?? il idi ki, qonsular bu xasiyy?tini ona t?rgid? bilmirdil?r. Onlar xahis edir, yalvarir, t?l?b edir, h?d?l?yirdil?r, amma bunlarin he? birinin n?tic?si olmur, Naib? bildiyind?n ?l ??kmirdi ki, ??kmirdi.
Naib?ni tanidan baslica sey, ?lb?tt?, alver idi. ?vv?ll?r alqi-satqi il? gizlin m?sgul olan bu qadin, d?vr d?yis?nd?n b?ri ?ri il? birlikd? magaza a?misdi. S?h?rin m?rk?zind? yerl?s?n bu ticar?t obyekti b?y?k g?lirl? isl?yirdi. Ehtiyac qapini k?sdir?n kimi Talih? qab-qacaqdan, pal-paltardan birini. Ikisini qonsusuna verir, Naib? d? onlari satib, yari qiym?tini qaytarirdi. Bel?likl?, Talih? birt?h?r ail?ni yola verirdi.
Qapinin z?ngi ?alindi. “Bu vaxt kim ola?”– dey? d?s?nd?. Ayaq barmaqlarinin ucunda qapiya yaxinlasib ehtiyatla g?zl?kd?n baxdi: r?fiq?si Adil? idi. Z?ng bir ne?? d?f? s?sl?ndi. Sonra Adil? ?zb??z qonsunun z?ngini ?aldi. Maral qapida g?r?nd?. Talih? onlarin s?hb?tin? vicdan ?zabi il? qulaq asdi:
– Talih?gil bir yana getm?yib ki?
– D?n?n evd? idil?r.
– B?s bu g?n?
– Bu g?n onlari g?rm?mis?m.
– Xahis edir?m Talih?y? ?atdirarsiz ki. Adil? g?lmisdi.
Talih? m?tb?x? ke?ib p?nc?r? p?rd?sinin arxasindan g?zl?ri il? Adil?ni ?t?rd?. X?cal?t t?ri onu b?r?d?. Utandigindan n? ed?c?yini bilm?di. Amma yadina d?s?nd? ki, qonaq qabagina qoymaga evd? he? n? yoxdur, qapini a?- mamaqda d?zg?n h?r?k?t etdiyini anladi. Artiq ne?? vaxt idi ki, qohumlara, dostlara qapi a?mirdilar. Bir vaxtlar qonaqli-qarali olan bu ev? gedib-g?l?nl?rin sayi get-ged? azalirdi.
Yanagi boyu axan g?z yasini ?linin arxasi il? silib, i?ind?n ilan kimi siyrilib ?ixan agrini yox etm?k ???n basini qarisdirmaq q?rarina g?ldi. N? is? bisirm?li idi – kartof soymaga basladi. Kartofun qabigini el? s?yl?, el? nazik soyurdu ki! S?rait onu q?na?tcil, h?tta simic etmisdi. ?vv?ll?r bel? deyildi, ?vv?ll?r bir kilo kartofdan yarim kilo g?cl? ?ixarardi. ?lb?tt?, onda firavanliq idi, h?r sey bol idi, he? n?d?n korluq ??kmirdil?r. D?zd?r, he? vaxt varli yasamamisdilar, ancaq yoxsul da deyildil?r. Yemey?, geym?y? pullari ?ati- rdi, ?st?lik h?r yay ail?likc? harasa g?zm?y? d? yollanirdilar.
Qapinin z?ngi yenid?n ?alindi. Ehtiyatla g?zl?y? yaxinlasdi. Bu d?f? g?l?n dil?n?i idi. T?xmin?n 40-42 yaslarinda olan bu qadinin dil?nm?si ona q?rib? g?r?nd?: “Cavan adamsan, get isl? d?! El? bilirs?n biz yag-bal i?ind? yasayiriq?" – dey? ?r?yind? deyindi. Amma sonra ?z-?z?n? cavab verdi: “El? bil is tapmaq halvadir”.
Dil?n?i israrla z?ngi basirdi, n?hay?t, qapinin a?ilmadigini g?r?b hirsl? ona bir t?pik vurdu, ikinci m?rt?b?y? qalxdi.
Bu d?f? qapinin z?ngini ?alan Ayt?n idi. Bel? qiriq-qiriq z?ng ?almaq onun ad?ti idi. Talih? qapini a?ib Ayt?nin soyuqdan qizarmis totuq yanaqlarindan ?pd?:
– Acmisan?
– Yem?y? bir sey var?
– H?, kartof qizartmisam.
– N? yaxsi!
