скачать книгу бесплатно
Bəsdir günlərini ömür ağacından alma tək dərdin!
– Nəfəsin nə ağırdır, dəniz!
İtələyirsən, yıxırsan, boğursan məni!
Olmaya qovursan məni?
On adam boylu ağaclar yıxılmamaq üçün, sınmamaq üçün bir-birinə arxalanır. Mən kimə arxalanım, dəniz?
– Bəsdir günəş bədənini oxşadı!
Avara-avara sahilimi gəzdiyin bəsdir!
Külüngünü al, qayalardır qarşında, onları parçala, ömrün mənasını axtar!
Çəkil yolumdan, çəkil!..
Uu- u!
Uu… u!
– Bəs mən kimə arxalanım, dəniz!
– Uu-uu-u…
XAL
Almalar yerə tökülür.
Tapp…
Tupp…
Dəyməmiş tökülür.
Cavan ağacın ətrafına səpələnmiş sarı almalar səhər günəşinin çəpəki şüaları altında, axşam isə ay işığında qızıl parçalarına oxşayır.
Hər almanın yanağında qara xal.
Mahnılarda təriflənən xaldan yox, ürəyə düşən, ciyəri deşən xaldan…
Almaya bal alması deyirlər.
Bağban sağlam ağacdan mənə dəymiş alma uzadır. Əlimdə iri girdə kəhraba. Elə bil bir ovuc balı işıldayan pərdə ilə örtmüşlər. Azca sıxsan, bal dağılar. Almanın qabığı elə nazikdir ki, qırmızı-qəhvəyi tumu görünür…
Bu ağac isə…
Almalar dəyməmiş yerə tökülür.
Torpaq xəcalət çəkir, ağrını unudub sinəsini yumruqlayan almaları otlar arasında gizlətməyə çalışır.
Bağban yerdəki üzü saf, içi çürük almalara baxıb fikrə gedir.
– Ağaca qurd düşüb…
Dərmanlayın.
Gecdir… Tamam çürüyüb… Kökündən baltalamaq gərək!
Ürəyə düşən xal, ciyəri deşən xal!.. Səni necə silim?
“YAVA” XANIM
Səhər çox erkən, otağımda çiçək axtaran arıların iynə ucu kimi nazik və iti vızıltısı yuxumu pozur. Durub pəncərəni taybatay açıram, kiçik pəncərə gözündən otağa dolmuş arılar qonşu bağa uçur…
Mikayıl əsgi ilə, tələsmədən, döşüqırmızı, irigözlü “Yava” motosiklinin par-par parıldayan spidometrini bir daha silir, təmizləyir.
– Sabahın xeyir, Mikayıl!
Mikayıl, onu hər səhər tezdən oyanıb yola salan, bağlarına təzə köçmüş cavan qadını görüb azca qızarır. Ürəyi şiddətlə döyünməyə başlayır. Həyəcan boğazını qurudur.
Qadın aynabənddən çıxıb həyətə düşür. Gözlərində qaynayıb-daşan sevinc. Duruşu oynaq, səsi şən.
– Yenə gözəl-göyçək “Yava” xanımını əzizləyirsən?
Mikayıl utana-utana gülümsəyir.
Cavan qadın altdan yuxarı fərəhlə ucaboy, enlikürək gəncə baxır. Günəşin şüaları qadının ağappaq dişlərinin ziyası ilə, qapqara gözlərinin şəfəqi ilə toqquşub oynaşır.
– Dayan, yaxanı düymələyim.
Qadının nazik, cəld qolları Mikayılın qabarıq sinəsini güclə sığışdıran və az qala sökülüb-parçalanan qırmızı yun köynəyinin açılmış üst düyməsinə sarı uzanır. Mikayıl qulağının dibinəcən qızarıb, lal-dinməz yerə mıxlanır. Qanı birdən-birə istiləşib ürəyini odlayır…
Mikayıl motosiklə minib darvazadan asfalt yola çıxır. Təkərlər sürətlə fırlanıb maşını uçurmağa qanad istəyir. Motosiklin qulaqbatırıcı fəryadı get-gedə azalıb yox olur.
…Qonşu aynabənddən bağa işıq düşür, Mikayıl maraqla ondan gözlərini çəkməyən cavan qadını dinləyir. Səhərəcən dinləməyə hazırdır. Lakin daha gecdir, yatmaq vaxtıdır. Cavan qadın balaca əli ilə Mikayılın iri fəhlə əlinə toxunub qalxır, Mikayıl da durur.
– Gecən xeyrə qalsın, Mikayıl!..
İşığı söndürüb ulduzlu göyə baxıram. Mikayılı, “Yava” xanımı, cavan qadını düşünüb kədərlənirəm. Çoxdandır “sabahın xeyir!” sözlərini eşitmirəm. Çoxdandır mənə “gecən xeyrə qalsın!” demirlər. Mikayıl eşidən kimi, Mikayıla deyilən kimi.
GÜLLƏ
– Sən bu dünyada nə gördün? Bu dünyaya niyə gəldin? Kimi sevindirdin? Nə yaratdın?
Hər anın qorxu, hər sözün yalan, hər addımın xəyanət olub.
Yolun əyriydi, düzəlmədi. Məqsədin pul idi, dəyişmədi. Qulağın kar idi, qohum-qardaşın nəsihətlərini eşitmədi, kar qaldı.
Qaranlıq, yuxusuz gecələr. Küçədə ayaq səsləri eşidəndə diksinirdin, qapın döyüləndə ürəyin üzülürdü.
“Dalımca gəliblər! Aparacaqlar!”
İçki məclisləri, qumar məclisləri, adları yadda qalmayan qadınlar. Moskva, Bakı, Odessa, Riqa, Tbilisi şəhərləri. Naməlum şəxslər, cürbəcür gözlər: həyasız, acı, iti, xırda, yağlı. Baxışlar murdar, vəhşi, qanlı. Sənin baxışın kimi. Və qızıl pullar, yüzlüklər – sənin əlinlə satılan, yeyilən, itən varımız, sənin əməlinlə dollarlara, franklara dəyişilən sərvətimiz.
Və nəhayət sənin əlində insan qanına bulaşmış bıçaq.
Sabah səni güllələyəcəklər.
Qara və mənasız ömrün altından ədalətli bir xətt çəkiləcək.
Dünyada çox adam güllələnib: müqəddəs amal uğrunda, inqilab uğrunda, işıq uğrunda… Bacarsaydım, o güllələrin qabağına deşilməz qalxan tutardım. Sənə atılan güllə isə həm də mənim gülləmdir.
İnsan kimi dünyaya gəldin. İt kimi dünyanı tərk edəcəksən.
Nə qəbrin bilinəcək, – onu torpaq qəzəbindən itirəcək, nə də adın qalacaq – lənətlər onu əridəcək.
Ad var fəxrlə yad olunur, sənin adın bu adlardan deyil.
Ad var ağır yük olub, övladların boynundan asılır, çiynini əzir, qəlbi incidir, sənin adın kimi.
Sən bütün ata-baba qol-budağını ləkələdin. O ləkəni yumaq üçün nə qədər zəhmət lazım, nə qədər tər lazım!
Səni yaradan köklər…
Baban kişi olub, quyu qazıb, su çıxarıb, üzüm bağı salıb.
Atan kişi olub, gəmidə dənizə çıxıb, balıq tutub, sonra əlinə tüfəng alıb, düşmənin yolunu kəsməyə gedib, doğma yerlər uğrunda canını verib.
Sən də kişi ola bilərdin. Köklər sənin xəbis, murdar qəlbindədir.
Ana xəstədir. Bəlkə bu gün-sabahlıqdır. Fərsiz övlad dərdi ananın ömründən günlər, aylar, illər qopara-qopara can mülkünü söküb dağıtdı. Ana nə oğlunu, nə də oğul dərdini ürəyindən ata bilir.
Oğlunun qazamata düşdüyünü eşitsə də, caniliyindən xəbərsizdir.
Anaya deyirlər: oğlun sağ-salamatdır.
Yalan deyirlər, ana, oğlun dünən güllələnib.
Anaya deyirlər: oğlunla görüşdük, yemək apardıq.
Nə gedən var, nə də görən, hamısı quru yalandır, ana.
Ana dinmir. İnandı-inanmadı, əvvəl-axır həqiqəti biləcək. Biləcək ki, oğlu, cani oğlu güllələnib.
Mən yazdım ki, tez biləsən, ana. İstəmirəm bunu bilməmiş gedəsən. İstəyirəm bunu bilib ömrünün son çağında ürəyindən cani övlad məhəbbətini qoparasan, “sağ səni doğmayaydım!” deyəsən.
Bu sözlər sənin gülləndir.
Hökm gülləsindən, qələm gülləsindən daha iti, daha öldürücü, daha qəzəbli – ana gülləsi.
ANA
Hündür daş hasarlar arası sakit, ensiz kənd küçəsi ilə gedirəm.
İstidir.
Kölgəyə həsrət bağ küçələri…
Dənizə sarı gedirəm…
– Məxfirət!..
Diksinib geri dönürəm. Anamın adını çağırdılar. Çoxdandır bu qədim və nadir adı eşitmirdim. Göy qapıdan qarasaç, ayaqyalın qız çıxır, səs gələn tərəfə qaçır. “Məxfirət…” Biz də bir vaxt belə hasarlı bağda olurduq…
İstidir…
Qara tut ağacına dırmaşıb, oradan dənizi görürəm. Dəniz gömgöy, ləpəsiz. Tutu dərəndə tutun qan şirəsi ovcuma dolur, qırmızı damcılar açıq sinəmi xal-xal eləyir. Şirin, dadlı tut…
Anam başını qaldırıb mənə baxır. İri tut dənələrini anam üçün qulplu qaba yığıram.
İstidir…
Dənizin dalğalı dibi görünür. Anam iri xalçanı dəniz qırağında yaş quma sərib sabunlayır, yuyur, yuduqca günün altında zərif ipək naxışlar işıldayır. Su ilıqdır, adam dənizdən çıxmaq istəmir. Anam: “Bəsdir, çıx!” qışqırır. “Hələ bir az da!” deyib suya baş vururam. Əlim quma çatır, bir ovuc qum götürüb qalxıram. Qum qaradır, elə bil palçıqdır – qum suda təmizdir, dənizdən ayrılan qum gözəlliyini itirir.
Dənizə hələ xeyli var. Dəniz quruyur, sahildən çəkilir, uzaqlaşır…
Müharibə başlanan ildən bağ unuduldu. Daha bağa köçmədik.
Atam müharibədə ölən il anam dövlətə qan verməyə başladı.
Atam tankın içində, tankla bərabər yanmışdı…
Anam qanını verib evə çox üzgün gələrdi, döşəyi palaz üstə sərib, hərəkətsiz uzanardı. Mən dərsliyimi kənara qoyub, anama baxardım: onun nazik göz qapaqları titrər, arıq, zəif sinəsi astaca qalxıb-enərdi.
Sənin indi altmış yaşın olardı. Amma mən səni qoca təsəvvür edə bilmirəm. Sən mənim yadımda cavan qalmısan. Cavan və gözəl. Hamıdan gözəl.
QARANQUŞ
Həyətimiz nə mehriban, nə şən idi!..
Dost əli dost ələ uzanar, qardaş baxışı qəlb isidər, ürək sevindirərdi.
Geniş, uzun eyvanımıza neçə qonşunun qapısı açılardı!..
Qonşu qonşuya səs verib sevincinə şərik olar, dərdini bölüb qəmini yüngülləşdirərdi.
Böyük bir ailənin övladları kimi, biz həyəti dünya bilib qaçmaqdan yorulmur, eyvanı ucsuz-bucaqsız xiyaban bilib, gəzməkdən doymurduq. Həyətdən eyvana cumur, eyvandan həyətə yüyürürdük.
