скачать книгу бесплатно
– Син чынлапмыни, Иман абзый? – Мин дәшмәгәч, ул ризасыз төстә: – Арырак ул авылга яңа юл бар, – диде. – Асфальт. Юл – шофёрның эш урыны, беләм, – диде ул, тизлек күчергече тоткасын алга этәреп.
– Әйдә шушысыннан.
Кузгалып киттек. Авыл юлы урманны кисеп сузылган зур көчәнешле электр чыбыклары белән янәшә үтә икән. Машина көпчәкләре астында имән чикләвекләре шартлап ярыла, артта сары яфраклар өермәсе тузгып кала.
– Күптән булганым юк, – дидем, сигарет кабызып, учым белән тәмәке төтенен куып тараттым: төтен уйларга комачаулый кебек. – Ул авыл күченеп бетте микән инде? Авыл су басу зонасына керә иде.
Исмәгыйль машинаны туктатты.
– Әйе бит әле! Ул авыл юк ич инде! Зиратлары да яңа инде. Авыллары күченгәнче, зиратларын күчергәннәр. Кыям Сөләймановичның атасын – Сөләйман аганы – яңа зиратка җирләдек.
– Вакытны сузма, – дидем мин. – Әйдә, зиратка да тукталып китик әле.
– Зиратка? – диде ул, кинәт миңа текәлеп.
Тирән итеп төтенне эчкә алдым да, кулым белән алга изәп:
– Зиратка, – дидем.
– Кайсысына? – Исмәгыйль тагын күчергеч тоткасына ябышты, аны алга этәрде, тик тигез генә кузгалып китә алмады, машина үкереп куйды.
– Миңа яңасына иртә әле, Исмәгыйль. Анысына мине илтерсез, ә искесенә мин үзем барыйм әле!
– Анда берәр туганың күмелгән идеме әллә?
– Әйттем ич инде: яшьлегем. Минем бу авылда яшьлегем калды, Исмәгыйль. Мин монда беренче уч бодаемны чәчтем, ул бодайны үзем салган тегермәндә тарттым, тик аның күмәчен беренче сөйгәнемә ашата алмадым.
«Ул…үлде» дияргә телем әйләнмәде. Карашымны ак каеннар аклыгына төбәп, сүзсез калдым. Берни уйламадым шикелле. Кинәт, аңлатып булмас дәрәҗәдә, ак каеннар арасыннан яшел яулыгын селкә-селкә, каршыма Кәүсәриянең йөгереп чыгуын күрәсем килеп китте. Бөтен хыялымны бер ноктага, бер тойгыга, бер теләккә юнәлдерә алсам, мин чигүле ак алъяпкычлы, чулпы таккан толымлы, дүртпочмаклап яшел яулык япкан, иңенә чиләк-көянтә аскан Кәүсәрияне хәтеремдә терелтә алыр идем микән? Көпә-көндез күргән шикелле ачык итеп. Ниндидер ерак, тоеп, ишетеп, кагылып булмый торган, мәңгелеккә югалган итеп түгел, моннан бөегрәк, мәгънәлерәк, серлерәк, сәеррәк, сөйләсәң, кеше ышанмаслык итеп. Сүзләр белән генә аңлатып булмастай шундый тамаша күрергә, тоярга теләвем артык көчле иде бугай.
Йөрәк һәм күңел… әкияткә сусаган. Каршыга йөгергән ак каеннар аклыгы эченнән, сары урманның йомшак туфрагыннан калкып, Кәүсәриянең яшел яулык болгый-болгый килеп чыгуын бөтен җаным-тәнем белән телим. Бу теләгем чынга ашмастай хыял, саташу ук түгел әле. Әнә ич, урман аша чыккач, ямь-яшел уҗым басуына килеп кердек. Артта – ниндидер бөҗәкләре, үләннәре, җимешләре белән йокыга талган сары урман, ә алда ямь-яшел сулышы белән көзге уҗым басуы җәйрәп ята. Басуга чәчелгән орлыклар яңадан туып киләләр, кара җиргә күмелгән орлыклар, яшел уҗым булып, караңгылыктан кояш җылысына үрләгән.
Авылны күчергәннәр, тик аның искесе дә минем өчен якын әле. Мин төзегән станция дә җимерелгән яисә сүтеп утынга ягылгандыр инде, әмма ул кешеләрнең чынга ашкан өмет һәм хыялларында, баш очымдагы югары көчәнешле көмеш чыбыклар буенча өзлексез аккан электроннарда яшидер әле. Менә ич мин дә кире кайтып киләм, кырык биш яшькә олыгаеп. Авыр, саллы башакта кырык биш орлыкка әйләнәчәк бодай бөртеге шикелле.
Кәүсәриянең кәфендә биләүдәге бала төсле ятканы күз алдыма килде. Кара чәче толымлап үрелгән, шуңа күрә ап-ак маңгае өчпочмаклы хатка охшап калган. Ул маңгайга аның әйтеп бетермәгән соңгы сүзләрен ишетергә теләгән сыман текәлеп торам. Тик ул сүзләрне күрергә, ишетергә аның йөзендәге ниндидер тыныч мәгънә комачаулый, ул шуның белән үз үлеменә ышанмаска куша иде кебек. Кәүсәриянең йөзен мәңгегә кәфен белән каплап куялар. Әмма соңгы мәлдә кыйгач кара кашлары, канатларын киң җәеп җибәргән карлыгач шикелле, төпсез ераклыктан миңа якыная башлый һәм менә кырык биш ел буена килеп җитә алмый оча да оча, оча да оча…
II
Ә мин менә кара «Волга»дан чыктым да яр кырыена килеп бастым. Көзге табигать чуарлыгына минем чал чәчем дә үз төсен кертәдер. Җылы һавада пәрәвез җепләре оча. Ул җепләр минем чәчләремдер сыман. Мин соры костюмнан, яланаяк, ә кара күн туфлием белән көрән оегым шушы көннәрдә генә киселгән нарат төбендә. Өстемдә оегым төсендәрәк күлмәк, җиңнәрем сызганулы. Пиджагымны, элгеченнән эләктереп, иңбашыма салганмын.
Гүя яр читендә түгел, ә гомеремнең иң биек ноктасында басып торам. Каршымда, инешнең аръягында, әле дә яшел киң тугай җәелеп ята. Күпмедер вакыттан соң бу елганың йөгерек агышын, көмеш төсмерен хәтерләүчеләр җир йөзендә берәү дә калмас, ә бәлки, һәр карыш җир кабер кебек кирәкле, кадерле заманнар җиткәч, суны элеккеге хәленә кайтарырлар, һәм инеш кешеләргә яңадан әүвәлге яшь, сылу тәнен күрсәтер? Көмешсу тәнен, яшь йөрәктәй тыелгысыз сулкылдаган чишмәләрен, ак төнбоекларын, яшь кызлар теше сыман вак һәм ак ташлы кичүләрен, серле пышылдаучы төнге талларын…
Түбәндәге күренешне күзәткәндә, моны күз алдына китерүе гаять кыен иде инде. Елга да, авыл да хәзер юк. Әйтерсең лә йортларны, нигезләреннән кубарып, шайтан туе килеп очыртып алып киткән. Бөтен җирне, снаряд чокырлары шикелле, элек йортлар утырган урыннар шадралап тора. Фәкать яртылаш сүтелгән тегермән һәм мәчет кенә тырпаешып калганнар. Мәчет артында – зират. Аның коймасы яссы ташлардан өелгән, урыны-урыны белән җимерек. Үләне кибеп беткән инде. Анда дистәләгән карт каен һәм ялгыз бер нарат үсеп утыра. Снаряд чокырларына охшап калган ачык каберләр…
Заманында мин дә нәрсәне сүтәсен, кайда ни корасын сорап тормадым. Кайда ул теге Ширәмәт морзалардан калган күләгәле юкә һәм нарат аллеялары, түгәрәк, көмеш сулы бакча күле? Бакча уртасында кызлар төшереп калдырган яшел каймалы кулъяулык шикелле агарып торган камышлы бәләкәй күл? Мин үземне ул чагында үз көчебез белән ясаганыбыз матуррак булыр дип аклый идем. Кайда ул кешеләргә мин ышандырган матурлык, гүзәллек, рәхәтлек? Миннән ни кала монда? Станцияме? Ул юк инде. Тегермәнме? Аны сүтәләр. Безнең кара буралы буабызмы? Ул күптән агып киткән. Бары тик ак кыялы тау гына үз урынында. Әйе, заманында мин дә җиңүче идем. Ләкин җиңүчеләрне дә җиңүчеләр була икән! Менә мин дә үләрмен, мине дә җирләрләр, ә мин күмелгән зират та ниндидер бер гидро яки атом станциясе проектында зона эчендә калса? Мине дә шулай казып алып күчерерләр микәнни?
Ә без бирегә җиңүчеләр булып читтән килмәгән идек. Безне шушы ташлар, су, туфрак, кояш кеше итте. Без җиңүчеләр генә түгел, без – яшәүчеләр.
Шулай уйланып басып торам. Кояш ниндидер бер дымсу пәрдә артында кебек. Ул нәкъ мәчет манарасы очындагы ай турысында. Манара алсу нур эчендә калган. Ул ракета сыман гайрәтле төстә, менә-менә кузгалып китеп, күккә ашар кебек.
Бер генә агач әсәре дә юк, барысын да кисеп, югарыга ташыганнар. Кемдер, шуннан файдаланып, ярдагы менә бу наратны да кисеп алып киткән. Елга аръягындагы тигез иңкүлектә, әбиләрнең тешсез авызы шикелле, кызыл эчле курган зәңгәр күккә карап ята. Чиксез галәмгә тавышсыз гына нидер кычкырамыни! Бульдозер белән бер ягыннан икенче ягына казып кереп, археологлар аңа күмелгән хәзинәләрне алганнар. Инешнең яшел ярлары, соры комлыклары кара тамгалар белән чуарланган: таллыкларны, әрәмәлекләрне чистартып якканнар. Нәкъ без тараткан инструкция таләп иткәнчә! Чөнки бу елга, бу үзәннәр һәм бу кырлар су астында калачак. Азат Чулманга без тагын бер урында станция салдык. Аның суы күтәрелеп, дулкыннары быел ук инде мин басып торган яр ташларына кагар. Агачларны шул электр станциясенә барып тыгылмасын өчен кисәләр, һәр корылманы су җитмәс урынга күчерәләр. Хәзер бу кырлар, бу үзәннәрне су астында калдыру кеше куәтенең үсеше рәвешендә кабул ителсә, берәр заманны бу инеш төбен, аның суындагы ташбашларның, төрле балыкларның уйнауларын, күлләрдәге бакаларның бакылдауларын, зифа таллар арасындагы сандугачларның сайрауларын яңадан күрә һәм ишетә алу кешелек акылының тантанасы рәвешендә хупланыр.
Әнә ич, әле күптәнме соң без бу төбәктә бер турбиналы электр станциясе, ике ташлы тегермән, агач буралы буа корган, салам түбәле авыл урамнарына гомер күрелмәгән баганалар утырткан, аларга ике бакыр чыбык сузган һәм кан шикелле кайнар, терекөмеш шикелле йөгерек ток җибәргән идек. Алар кешеләр Идел белән Каманы буарга өйрәнгәнче хезмәт иткән.
Каяндыр ара-тирә дөбердәүгә тартым тавыш килә. Туфлиемне киеп, шул тавышка таба атлап киттем. Ул тарафтагы җирнең һәр калкулыгы, һәр чокыры хәтеремдә яңара. Күп нәрсә юкка чыккан, күп нәрсә барлыкка килгән. Менә станция урыны. Мине чирәм каплаган элеккеге юл әйдәп барды бугай. Җирдә черек такта, рубероид кисәкләре, шифер ватыклары, тимер-томыр калдыклары чәчелеп ята. Яшь, гайрәтле вакыт һәрнәрсәгә карата рәхимсез шул. Хәер, вакыт кынамы? Станцияне кешеләр сүткән ләбаса.
Мин килеп җиткәндә, берәү казанлыктагы станциянең соңгы субаен кисеп ята иде. Бәлки, ул Кәүсәрия белән минем төнге пышылдашуларыбызга шаһит булган субайдыр әле?
Субайны кисүче кеше мине күрми әле. Ә мин сиздерергә ашыкмыйм. Үткәннәр турында уйлану татлы иде. Үткәннәр турында гынамы? Киләчәк тә уйландыра. Әнә яңа урынга яхшы зират әзерләп куйганнар. Ул зиратны карап үткәндә, мин Киләчәк атлы чая егетнең Үткән дигән картка шактый игелекле, мәрхәмәтле каравына сөендем. Зират тирәли таш койма тотканнар: урта бер җирендә тимер капка, аның түбәсендәге кыска яшел манара сымак биеклеккә җиздән кисеп ярым ай, ә капка төбенә алюминнан ясалган ана сурәте бастырып куйганнар – Казандагы Татар зиратындагыга охшатыбрак, һәммәсе дә мөселманча. Зур ихтирам, нечкә зәвык, пөхтә осталык, яхшы исәп белән. Эчтә, нивелир белән тигезләгәндәй, туп-туры тезелеп киткән каберләр. Игезәк каберләр. Койма буйлый өч рәт тезелешеп торалар, һәркайсының өстендә исемнәре язылган бертөрле таш. Бер якта исемсез каберләр тезелешеп тора.
Ә чүмечле трактор һаман эшли, яңа каберләр казый; иске зиратны бөтенләе белән күчереп бетермәгәннәр икән әле.
Һәр халыкның үз үткәненә һәм киләчәгенә карашы зиратында ачык күренә шул.
Кешеләребезнең үз киләчәкләренә ныклы ышанычы, какшамас мөнәсәбәте нинди икәне яңа зиратта сүзсез чагыла.
Станциянең соңгы субаен электр пычкысы белән кисеп яткан кеше Каһир иде, шундук таныдым. Ярдан аягы астына төшкән күләгәмне шәйләп, ул күтәрелеп карады һәм таныды. Безнең бер-беребезне танымаска хакыбыз юк кебек иде.
Авыл халкы бирегә «Таш чишмә» суын алырга килә иде. Шуның сукмагыннан (сукмагын калын чирәм каплаган, ә чишмә үзе юк икән инде), вак-вак атлап, түбән төшәм. Аяк астында кар шыгырдаганын ишетәм күк. Юк, кар түгел, ә чын күннән тегелгән туфлием шулай шыгырдый икән. Беләгемә эш эшләп сөялләнгән учы белән Кәүсәрия таянган сыман. Юк, ул таянмаган шул, кулымда чикләвек куагы таягы, килешли юлдан алган идем. Менә бу урында Кәүсәрия белән башларыбызны ия идек тә, очрашуыбыз шаһиты булган станция безне үзенең җылы канатлары ышыгына ала иде.
Кәүсәрия…
Каһир белән озак карашып торганнан соң, кул кысышып исәнләштек. Тик, байтак гомер узса да, кайчандыр арабызда булган салкынлык эремәгән икән. Хәер, хәзер инде без дус та, дошман да түгел.
Каһир пычкысын яртылаш киселгән субайдан аерды да сүндереп куйды.
Станция астындагы мин белгән ап-ак ташларны ком, ләм баскан, ул кипшеп яргаланган, урыны-урыны белән анда чирәм, кырлык үләне, кычыткан үсә. Агач череге тузаны, пычрак кәгазь, йомычка, эре эшләпәле тутык кадаклар, тәмәке төпчекләре, йонлы май касмаклары белән капланган кызгылт җирдә аркылы-торкылы егермеләп субай аунап ята. Чокырда инде соңгысы гына тырпаеп калган. Хәрабәнең урта бер җиренә турбина шарламасының юан корыч юллыгы авып төшкән. Чиреген ләм күмгән, ул, карт нарат кайрысыдай, тутык катламнары белән капланган. Галәмәт юан калибрлы, капонирдан көпшәсе генә күренеп торган гаубицаны хәтерләтә. Кая төбәлгән? Кая атарга тора? Хәзер менә Каһир соңгы субайны кисәр дә, ул шушы юллыкка авып төшәр һәм ерактан ишетелгән снаряд гөрселдәвенә охшаш тавыш чыгарыр.
Каһир папирос кабызды. Беренче булып сүз башлавы һәр- чак авыр. Ә безнең сөйләшәсе сүзебез күп бугай, шуңар сөйләшмибез дәдер әле. «Безнең» дим. Хәер, аныкын белмим, ә минеке байтак. Безгә сөйләшмичә, аңлашмыйча һич ярамый. Дөнья белән тулысынча алыш-бирешне бетерәсем килә икән, моның иң соңгысы Каһир белән сөйләшеп аңлашу булырдыр сыман. Әйтерсең лә миңа шунсыз үләргә дә ярамый – кинәт кенә менә шушындый хис биләп алды.
Беркавым карашып торабыз. Сынашып. Картлык битлеге киеп бетергәч кенә, бер-беребез каршына килеп бастык!
Каһирга хәзер ничә яшь икән инде? Миннән өлкәнрәк иде. Авылча йөз, авылча кием, авылча кыяфәт. Үзенә генә хас сурәте, чалымнары бар, әлбәттә, әмма миңа ул нинди генә кыяфәтле булса да барыбер. Минем өчен ул – кеше. Шуннан ким дә, артык та түгел. Шулай да аңа цементтан катырып ясалган таш сынга караган кебек битараф калсам, үзем дә таш сын кебек салкын, җансыз заттан аерылмас идем. Юк, Каһир беркатлы түгел ул, аның мин аңлап җиткермәгән бик кызык яклары бар иде, хәзер дә үзгәрмәгәндер дип уйлыйм. Адәм баласы бөтен ягы белән дә аңлашылып тормый, алай кызык та булмас иде ул. Адәм баласының бурычы – яшәү, ә яшәүнең бурычы тора-бара аңлаешлы булуда.
Каһирны бүтәннәрдән аерып торган сыйфат яшәү максатының кырыс, артык туры, кайвакытны шәфкатьсез булуда иде. Хәзер ул нәкъ шул сыйфатын күрсәтәчәк. Ялгышмадым.
– Үзгәргәнсең! – диде ул. Гүя минем картаюыма шатланып яисә шуңа ирониясен белдереп, елмаеп әйтте.
– Ә син? – дип сорадым.
Ул, йөзенә бернинди дә кичерешен чыгармыйча:
– Әллә каян таныдың ич! – диде һәм, башын каз кебек янтайтып, чокыр читенә карап алды.
– Син дә таныдың.
– Сине дә танымасаң… – Ул тирән итеп папирос суыра. Яңаклары эчкә батып керә. Тыштан тыныч. Ә эчтән киеренке. Борын тишекләреннән бәреп чыккан төтен шуны белдерә. – Үлгәч тә танырлык булды-ы… – Ул, маңгаен җыерып, миңа карый: – Анысы… картлык сорап килми, ул яктан без тигез. Ә менә җаныбыз нинди, җаныбыз?..
– Җан дисең инде… Теге заманда нинди булсам, хәзер дә шундый мин. Бәхетем шундый, күрәсең. Төрле хуҗаларга күчкән саен ярарга тырышып койрык болгаучы эт шикелле булмадым. Шуңа шөкер кылам.
Ул учларына алмаш-тилмәш төкерде дә оста хәрәкәт белән пычкысын кабызды. Миңа, борылып, тагын нидер әйтте, тик пычкы тавышы ишеттермәде. Җайлы гына итеп, җитезлек һәм гайрәт белән ялгыз субайны кисеп бетерде. Читкә тайпылып калырга чак өлгердем. Югыйсә… Моны ул да күрде, агарынып китте.
– Кит дидем ич!
Имән субай, әйләнеп, корыч юллыкка авып төште. Һавага, чатнап, тутык кисәкләре чәчрәде. Юллык гөрселдәп куйды, бераз гүелдәгәч тынып калды. Өске авызыннан, дары төтене сыман, соры тузан күтәрелә башлады. Юллык-гаубица, станциянең үлеменә атап, соңгы залп бирде.
– Залп, – диде Каһир. – Прицел два и сеть! Самоходный орудие! Огонь! – Гүя дуамал саксызлыгы өчен акланырга, мине юатырга тели иде.
– Фронтовикмыни? – дидем мин.
– Безнең яшьтәгеләрдән кем фронтовик түгел? Күпләр өчен мондый тавыш хәзер «бух!» кына. Теләсәң дә онытып булмый инде. Әле дә төшләргә кереп йөдәтә.
– Кайсы фронтта сугыштың?
– Үлем күбрәк җирдә, – диде Каһир. – Сталинград яныннан башладым. Берлинга барып җиттем… Күрде инде башлар, күрде. Курскида да булдым.
Ул, яхшы әңгәмәдәшкә юлыккан кеше шикелле, шатланып, ашыкмый гына папирос кабызды, сүзсез генә миңа да сузган иде дә, баш тарттым. Әле генә ауган субайга утырыштык, безнең арада ниндидер магнит көче хасил булды сыман. Тын иде. Чокырның тузанлы, коры ярында чыпчыкларның гамьсез чыркылдашулары гына ишетелә.
– Шуннан тәмугка эләктем. «Тел» алырга киткән идек, шунда үзем каптым. Тик «тел» булмадым.
– «Тел чишмәдем» дисеңме?
– Без әсирлектә дә җан сакламадык. Фашистларга каршы көрәштек… Аннары, комиссия иләктән или башлагач, берәү мине сатлыкҗан дип чакты.
– Акланырлык дәлилең бар идеме соң?
– Алдыңда торуым дәлил түгелмени?.. Тикшерделәр дә соң инде!.. Тик син кызганма, парин! – диде ул.
– Ә бу дөнья тәмугында, фронтта очрашкан булсак? – дидем мин, аның күзенә текәлеп.
Ул, сул күзен кыса төшеп, бармагын шартлатып куйды.
– Синең белән разведкага йөргән булыр идек! Теге чактагы шикелле. Ә? – Ул үз сүзләренә уңай җавап бирәсемә ышанып елмаеп җибәрде.
Ләкин мин дәшмәдем. Аунап яткан субайларга ымлап:
– Утынгамы? – дип сорадым.
– Баз казырга ниятләдем әле. Кар базы. Болар суда чыныккан. Тимер шикелле – мәңгелек. Хәзер таш йортта торам. Шәһәр кешесе ише булып беттек… Ә баз кирәк, парин. Яшиселәр бар ич әле… Карале! – диде Каһир, кинәт җанланып. – Ник монда торабыз әле? Әйдәле безгә! Сөйләшеп утырырбыз.
– Безнең сүзләр беткән иде ич инде, Каһир. Кырык биш ел элек. Хәтерлисеңме?
– Иман, кордаш! – Каһир аягына басты. – Син минем шул бер хатамны гомерем буена аркама бөкре итеп өйдеңмени? Инде, кем әйтмешли, бер аягыбыз монда, икенчесе кабер бусагасында дигәндәй…
– Ә Кәүсәриянең үлеменә сәбәпче булуың синең өстә бөкре шикелле калмадымыни, Каһир?
– Ул гаебемне каным белән юдым бугай инде мин. Хәер, син хаклы… Мең тапкыр хаклы, Иман.
Бер-беребезне күз карашларыбыз белән бораулап эндәшми тордык.
– Ул гаебемне юарлык кан миндә әле хәзер дә бар.
– Бу җиргә синең каның кирәкми инде.
– Ул канны миңа син бирмәдең. Миндә дә, синдә дә бер үк җан. Ә без җаннарыбызны аямадык. Шушы җир шаһит.
Әйе, без бу яктан охшаш идек. Ә син күралмаган кешенең, ахыр килеп, дөрес яшәвенә һәм шуның белән үзеңә охшавына килешүе авыр икән.
Каһирның минем гафу итүемә мохтаҗ түгеллегенә төшендем. Аны тормыш үзе гафу иткән.
Йомшаграк итеп:
– Кайтмыйсыңмы соң әле? – дип сорадым.
– Трактор көтәм. Малайны.
– Малайны? Кем ул?
– Таһир.
– Юк, хатының кем? – дип сорыйм.
– Ниса.
– Ә Ширәмәтов кайда?
– Хәбәре юк, белмим.
Ә мин Ширәмәтовның исән икәнлеген беләм.
– Улларың, кызларың ничәү?
– Ике ул, бер кыз.
– Ширәмәтовның кызы кайда соң?
– Бездә. Бер кыз дигәнем шунысы инде… Ә синекеләр? – диде ул арабыздагы киеренкелеккә илтифат итмәгәндәй тып-тыныч кына.
– Ике кыз, бер улым бар.
– Сөйлә әле, Иман, кайларда йөрдең, ниләр эшләдең?
– Кайларда йөрдем, ниләр эшләдемме? – дип кабатладым аның соравын һәм, чокырның ачык ягында күренгән ак тауга карап: – Җирдә йөрдем, булдыра алганымны эшләдем, – дидем.
– Ник бер дә кайтып күренмәдең? – дип сорады ул. – Татарстанда ун ел яшисең югыйсә – мин беләм!
– Минем моннан киткәнем дә юк шикелле.
– Аңлыйм. Хәтер дигәнең хәтәр нәрсә шул ул. Бер ишелеп төшсә, күмә дә китә…
