скачать книгу бесплатно
– Мин тапталбар, эдэр сааспын эргитэр кэргэммэр, ?т??ккэн субуота к?н ??мм?т?нэн, – диэн бэлэхтээтэ, Дина са?ардыы??ыта кинилэр судургу ?р??мкэлэриттэн омуннаахтык ??рб?т буолла?ына, араа?а, эриттэн к?нд? бэлэхтэри ыла ??рэммит бы?ыылаах, к?нд? таастаах би?илэ?и ээл-дээл тутта, суолтатыгар уура?ан ыллылар. Мантан Ксеньялаах с?хт?лэр, «?т??ккэн субуота к?н ??мм?т?нэн» итинник сыаналаах бэлэх о?о?уллар буолла?ына, эгэ т?р??б?т к?н?гэр э?ин тугу биэрэн эрэрэ буолла?!
Кэнсиэр кэнниттэн бары субуру?ан, остолобуойга киирдилэр. Манна уонтан тахса ки?иэхэ остуол тардыллыбыт, икки ?тт?нэн ?т?кт?сп?т курдук кылгас бэскилээх, хара б?р??кэлээх, ма?ан ырбаахылаах икки официант уол соттор то?олохтонон турар, хас биирдии ыалдьыт аата-суола кумаа?ыга суруллан, прибордар аттыларыгар ууруллубут. Бэргэннээх Ксенья у?ук миэстэлэргэ т?бэстилэр. Са?ардыы оннуларын булалларын кытта, кылгастык бааммыт хаалты?а т????н тылынан сылдьар, ньачча?ар с??стээх, хойуу хара батта?ын кэннин диэки тарааммыт ?скэл ки?и сотовай т?л?п??нэ тыа?аабытыгар, ойон туран олоппо?у туора тардан, кинилэр кэтэхтэригэр баран кимниин эрэ кылгастык кэпсэттэ, итиэннэ бэйэтэ эрийэн, атын ки?ини м???р са?ата и?илиннэ:
– Бэрт т?ргэнник о?о?уллубут т?нн?ктэри сыахтан Сэргэлээххэ тутуу бара турар сиригэр илдьэ о?ус, антах ?лэ сырыыптанаары гыммыт…
Ол кэм?э аны ачыкылаах эдэрчи ки?и т?л?п??нэ «?р?мэччи ??р?н курдук» ырыанан эрчимнээхтик чугдаарбытыгар, аны кини т?л?п??н?н ылан истимэхтээтэ уонна:
– Грейдер бэтэрээ учаастактан б?ттэ да тиийиэ?э, – диэтэ.
Карп кэргэнин Динаны кытта остуол ба?ыгар олордулар уонна графины луоска кырыытынан то?суйан ты?кынатта:
– До?оттор, э?игини м?н??тэ?э да иллэ?нээбэттэрин, бары олус эппиэттээх ?лэ?э сылдьаргытын билэбин… – дии-дии к?лб?тэ буолла, – ол эрээри бу киэ?э саатар а?ылык кэмигэр сынньаны?, т?л?п??ннэргитин араары?, ?лэбит ту?унан сыыйа-баайа кэпсэтиэхпит…
Кырдьык да?аны диэбиттии, бары т?л?п??ннэрин араартаатылар. Ыалдьыттар кимнээхтэрин билбиттэрэ – бары да туспа тэрилтэлээхтэр, тутуу, суол о?оруутун э?ин курдук улахан тыын боппуруостарынан дьарыктанар араас фирмалары салайаллар эбит. Ол и?ин хара ааныттан кэпсэтии-ипсэтии ?п-харчы хамсаа?ынын, барыстаах ?лэхтэри ылыы, ханна хас м?л?й??ннээх ?лэ о?о?уллубутун, ким тугу барыы?ырбытын-ночоотурбутун ту?унан буолла. И?ит-хомуос тыа?аата, бары уруккуттан билсэр буолан, тута кэпсэтии, к??г?нэ?ии са?аланна.
Бэргэннээх бу хампаанньа?а к?????? уойбут-топпут хо?ор хаастар ортолоругар кэлэн т?сп?т ырбыт-дь?дьэйбит сааскы чыккымайдардыы сананнылар, олох бу быраа?ынньыгар туспа дьон курдук буолан, са?ата суох суку?ан олордулар, бэл а?ыах да санаалара кэлбэт, бакаалларга кутуллубут отон уутун сыппайбыта буоллулар. Кинилэри кыра?ытык кэтии кэннилэригэр турар официант уолаттар, кураанахтаатылар да, сонно толортоон и?эллэр. Ыалдьыттар тириттилэр-хоруттулар, эр дьон бинсээктэрин эмиэ устан, олоппосторун ?й?н?р?гэр иилэ бырахтылар. К?лс??-салсыы, ол олорон кэпсэтиилэрин хайысхата син биир ?лэлэригэр иэ?иллэ турар, ?й-санаа барыта хантан, хайдах гынан бизне?и тупсарар ту?унан буолла. Ол быы?ыгар тыл этэллэр, бары бастаахтар б?пп?ттэрин кэнниттэн ха?аайын Бэргэ??э дьэ тыл биэрдэ:
– Динам бииргэ ??рэммит до?отторугар – Ксенья, Бэргэн Ивановтарга… – диэн буолла.
Бэргэн турда уонна маннык ?т?? дьиэни-уоту туттубут дьонун хай?аата, били??и кэм?э ?г?стэр со?уйан-уолуйан, сорохтор урукку былааска бэлэм?э ??рэнэн хаалбыттарынан са?а ?йэ?э оннуларын булбакка сылдьалларын бэлиэтээтэ («ол и?игэр мин» дии сыста) уонна кэпсээ??ититтэн и?иттэххэ, баар дьон бары бизнестээх, ?б?-харчыны о?орор дьон эбиккит, ?йэ уларыйбытынан аны судаарыстыба буолбакка, э?иги курдук дьонтон барыбыт кэлэр кэскилбит, норуоппут, ыччаппыт дьыл?ата тутулуктанар диэн баран:
– С?рэххитигэр чэпчэки, сиэпкитигэр ыарахан буоллун! – диэн тост к?т?хт?рд?.
Кини этиитин с?б?лээтилэр, ким эрэ: «Тугунан дьарыктана?ын?» – диэн ыйыппытыгар, Бэргэн хоноччу туттан баран, дор?оонноохтук эттэ:
– Кэргэним оскуола?а биэлсэр, оттон мин харабылбын, дуо?унас кирилиэ?игэр боростуой норуоту кытта баарбыт уонна онон киэн туттабыт! Кэргэним наар о?олору кытта бодьууста?ар, ити курдук ким эрэ материальнай уйгунан, оттон ким эрэ дьо??о духуобунай баайы и?эриинэн дьарыктанар, – диэтэ.
– Оннук-оннук, – кылгас хаалтыстаах, мачча?ар с???э, кэннин диэки тарааммыт у?ун батта?а хайдах эрэ кэриэйдии дь???нн??р ки?и би?ирээн санныга таптайда, – о?ону кытта ?лэлиир – ытык дьыала.
Баар эр дьон бары тыл эттилэр, баарыан сцена?а ыллаабыт артыыстара киирэн эмиэ ырыанан к?чч?тт?лэр, ол тухары Бэргэннээх илиилэрин-атахтарын кумуччу туттан олорорго к??элиннилэр, хоту олорон бэйэлэрин тэ?нээхтэрэ – геологтары, эмчиттэри кытта быраа?ынньыктыыллара, оттон манна адьас атын хампаанньа, этэллэрин курдук, «са?а сахалар, нууччалар», ха?ан да билбэтэх баай дьоно, ?птэрэ-харчылара ?ллэ?нэс, кыахтаахтара та?ынан быгыахтыы сылдьар, аан дойду атахтарын анныгар сытарыныы сананан эрдэхтэрэ.
Сынньала??а бу киэ? уора?айга дьахталлар туспа б?гэн, бэйэ-бэйэлэрин уруккуттан билсэр буолан, сонуннарын кэпсэтэн хобугунастылар, эр дьон билиардыыр хоско киирэн, шариктары кий мастарынан охсуолуу кэйиэлээн оонньообутунан бардылар. Бэргэн урут оонньуур буолара да, дьоно харчыга киирсэллэр эбит, ол и?ин дьулайда, онон к?р??чч? эрэ буоларыгар тиийдэ. Били кылгас хаалтыстаах ки?и остуол к??х сукуна сабыытыгар быардыы сытан, буугунуу-буугунуу кы?аата уонна ыраах шаригы «ытан» тас гыннарбыта сурулаан тиийэн охсуллан, халты ыстанан, луу?каны сиирэ-халты саайыллаат, т?тт?р? тэйэн, остуол ортотугар эргичийэ-эргичийэ тохтоото.
– Халы?нык ыллы?, – диэтэ ха?аайын Карп бэйэтин ма?ын туппутунан хантан охсуохха с?пт????н к?р??р?, кы?на?наан кы?аан к?р?-к?р?, остуол тула тэпсэ?нии сылдьан.
Ол кэм?э «Бэргээ-эн», – диэн сипсиэри истэн, уол эргичис гыммыта – Ксеньята турар.
– Хайыыбыт, дьиэбитигэр барабыт дуо? – диэтэ кыыс сибигинэйэ былаан.
Бэргэн кинини ?т?р?йэн, та?аараа хоско та?ыстылар.
– Чэ, с?п, ол эрээри Дина?а этиэххэ.
– Ээй суох, ыытымаары гыныа?а, са?ата суох, быра?аайдаспакка, английскайдыы барыахха.
– Чэ, буоллун.
Кинилэр та?анан эрэллэрин к?р?н, хата, официант уол олбуор та?ыгар атааран, ?сс? массыына?а олордон биэрдэ итиэннэ суоппарга:
– Илдьэн биэр, ха?аайка ыалдьыттара, – диэтэ.
Онон, чаас а?аарын и?инэн дьиэлэригэр баар буоллулар. Ксенья массыынаттан тахсаат да, тууйулла сылдьыбыт санаатын тута кэпсээбитинэн барда:
– Ити билбэт дьахталларым аттыгар турбахтаан баран ыксаан куоттум, кинилэри кытта кэпсэтэр да кыа?ым суох эбит диэн санаатым, кэлин а?ыйах ыйга ким туох дьиэни, массыынаны атыыласпытын, хайа дойдуларынан сылдьыбытын куотала?ар курдук ырыты?ан бардылар. Би?иги ?йэбит тухары харчы мунньунан массыына дуу, са?ынньах дуу ыллахпытына ??р??хп?т, оттон кинилэр а?ыйах ый и?игэр! Ити гынан баран, ылар да, биэрэр да иэ?э суох, туох да санаата-оноото суох сылдьыы – мин санаабар, ханнык да баайга бэриллибэт саамай улахан дьол!
Бэргэн хардарбата, ол эрээри кыара?ас аан хоско та?астарын уста туран к?рд???нэ, Диналаах коттеджтарын кэнниттэн, оо, квартиралара му?наах кыра да эбит! Утуйар хо?у, сааланы, о?олорун хо?ун да холбоотоххо кыара?ас. Хоско Ксенья та?а?ын уларытта киирдэ, оттон икки ки?и кыайан аа?ыспат куукунатыгар Бэргэн киирэн хаадьа?алыыр мас олоппоско олордо уонна улам кыйыттыах курдук кыынньан барда. «Коммунизмы тутааччы моральнай кодексын» тутан абыранна?а бу! Ыт уйатын са?а «чыбы» квартираны бас билбиттэриттэн ??рб?тэ – онто ханна баарый, Диналаах а?аардас бильярдыыр хосторо кини квартиратын дуомуттан икки-?с б?к киэ?. Ки?и ки?иэхэ тиийбэтэ, тэ?э суох буолара диэн с?рдээх да эбит! Кэлин а?ыйах ыйга са?а дьиэ, сонун массыына атыыла?аллар, Дина «биир т?р?ттээх-уустаах, бары тэ?» дьоммут диирэ хантан кэлиэй?!
Бэргэн ?йэтигэр туох да ку?а?аны о?орбокко, бэл биирдэ да итириэр диэри арыгылаабакка, мэлдьи илэ ?й?нэн, этэллэригэр дылы, «туох да ку?а?ан тахсыбат ки?итэ» аатыран, к?б?с-к?н?т?к, сыы?а-халты хамсаммакка сылдьыбыта. Оттон Дина к?рт?н-нартан маппатын, к??лэйтэн да туора туран хаалбатын т?м?гэ буолан, Эллээйчик ??скээн хаалла?а, ки?иэхэ албыннатта?а диэн на?аа а?ыналлара, ол бэйэтэ «Лан крузер» массыынатын мииммитин курдук, хайдахха дылы са?а ??мм?т олох ахсым атыгар «лап» гына олорсон, саа?ырбыт да буоллар, лаппа кыахтаах ки?иэхэ эргэ тахсан, байыы-тайыы суолунан иннин диэки ыраах барбытын к?р?н с?????н. Бииргэ ??рэммиттэрэ да икки ардылара сир уонна халлаан курдук тэйэн, баай-дьада?ы буола охсубуттар, кинилэрдиин тэ?нэ?эр аны кыаллыбат, суол ортотугар хааллахтара… Санаа-оноо ??йэ-хаайа тутар, суох, маннык сатаан олоруо суох, та?ырдьа тахсан хаамыталыы т??эн кэллэ?инэ сатаныы?ы…
Бэргэн сонун б?р?нэ быра?ынна да, та?ырдьа баар буолла. Хайыы-?йэ хара?аран эрэр. Кинилэр дьиэлэрэ дэриэбинэ кытыытыгар баар, онон тута хонууга тахсан, к?н? сиринэн сирэйин хоту салла?наата, иннигэр туох да к?ст?бэтин ?рд?нэн, дь?р? сэппэрээк да ??ммэтэх киллэм хонуунан хааман и?эрин билэрэ, халлаан ичигэ?игэр соторутаа??а диэри бадараанынан ба?ылла сыппыт суол кэллэ, хата, то?мут, онон л???г?рэс буорга ?ктэнэн эрэйдэммэккэ туораата. Балачча хаамта, кэннин хайыста?ына, дэриэбинэ ча?ыл уоттара с?р сытыытык тырымна?аллар. Тэйиччи массыына тыа?ыыр, то? хонууга кини ата?ын тыа?а б?тэ?итик л???г?р??р, ол курдук дэриэбинэттэн балачча ыраах тэйдэ. Ити курдук кудуххай хаамыынан баран и?эн, Бэргэн туох эрэ к?р???э анньылынна, ?сс? тимир. Ээй, бу диэки а?а?ас хонуу ортотугар дьоннор у?уохтара б?л??хсэн к?ст?лл?р?, онно тиийэн хаалбыт.
Хапта?ын ыскамыайка баарын булан олордо, аата, кэлбит да сирэ баар дии, туох эрэ ку?а?аны биттэммиккэ дылы. Эмиэ да ити баай дьо??о ыалдьыттаа?ын кэнниттэн манна кэлии туох эрэ ситимнээххэ дылы. Биирдэ санаан к?рд?хх?, хайдахтаах да бэйэлээх ки?и т???л??х да к?ннээбитин-к??нэхтээбитин, киэбирбитин-киэптээбитин иннигэр, оло?ун суола манна кэлэн т?м?ктэнэр. К?ннээ?и сиир килиэби атыыла?ар харчыта да эрэйинэн к?ст?р кы?ал?а дьуо?атыгар тахсыбаттыы батыллыбыт, ас-та?ас чаа?ынан эстибит да ки?и буоллун эбэтэр халлаан хабар?аларынан хаалбытыныы, муора тобуктарынан дьаратыйыбытыныы саныыр ха?ыытыыр харчыны халы?нык харбаабыттарынан ??н?н?р баай-талым олохтоох да буоллун – манна кэлэр иэдээн т?м?ктэн син биир куоппаттар. Ти?эх чэрчи – биир, ити кэнниттэн сытыах бэйэтэ буолла?а ки?и барахсан, бэйиэт эппитинии – «то?о, сытыйа, оо, ычча!..» Оттон к?ннэтэ ол ха?ан да кэлиэ суо?унуу олороохтуубут, дьи?эр дьоннор бу дойдуга букатын кэлбэтэхтэрин мэлдьи саныыллара буоллар, чиэс-суобас диэни умнубакка, арыый атыннык, эйэ дэмнээхтик сылдьыахтара эбитэ дуу…
Ол эрээри туох да диэбит иннигэр, Дина уонна кини эргимтэтэ ырааппыттар, а?аардас ити коттеджтарыгар да т??? ?п ороскуоттаммыта буолуой? Судургутук аа?ан к?рд?хх?, дэриэбинэ?э биир улахан о?о?у тутарга ты?ыынча?а тиийэ кирпииччэ ороскуоттанар дииллэрэ, оттон ити икки мэндиэмэннээх дьиэ?э хас да с????нэн ты?ыынча кирпииччэ киирдэ?э. Ырыынакка биир кирпииччэни уон солкуобайтан итэ?эс атыылаабаттар, оччо?о а?аардас кирпииччэтигэр хас да м?л?й??н? т?л??б?т буолан тахсар. Ол – дьиэ к??д?й? эрэ, ис-тас тэриэбэлэрэ, та?ынаа?ы дьиэлэр, олору барытын малынан-салынан толоруу, оо, аата-ахса биллибэт харчы ороскуоттаммыт…
Бэргэн бу олорон ким эрэ кэнниттэн хааман сурдур?атан и?эрин к?р? т?стэ. Тыый, бачча хара?а?а ким бу у?ун ууларын утуйбут дьоннор дойдуларыгар кэлэн истэ?эй? Хайыа, Ксенья эбит, эс, кини то?о манна кэллэ?!
Ити икки ардыгар кэргэнэ са?ата-и?этэ суох кини аттыгар турунан кэбистэ.
– Эн то?о манна кэлли?? – диэн Бэргэн со?уйбучча толоос со?устук ыйытта.
– Аа??а к?хс?г?н эрэ к?р?н хаалбытым, салгын сиэри та?ыста?а диэн, бииргэ хаамса т??ээри кэннигиттэн эккирэтэн бараммын та?ырдьа с?тэрэн кэбистим, ханна да баары? биллибэт, тохтоон ата?ы? тыа?ын и?иллээтим – то? буорга л???рг??р?н истэн, онон сирдэтэн бу баты?ан кэллим. Аата, кылабыы?а?а буолан, чэ, кэбис, т?нн??ххэ…
– Оттон то?о са?ата суох баты?ан и?э?ин, ы?ырыаххын?
– Дьон истиэ дии, ха?ыытыы-ы?ыытыы сырыттахпыный.
Бэргэн тугу да утары са?арбакка, дьиэтин диэки барда, Ксеньята кинини хонно?ун анныттан туту?ан, оргууй а?ай хаамыстылар.
– Динабыт дьэ тиэрэ байбыт дии, – диэтэ Бэргэн кэмниэ-кэнэ?эс.
– Ханныгын да и?ин, би?иги олохпутугар чиэ?инэйдик байар ки?и баара буолуо диэн мин саарбахтыыбын, – диэтэ Ксенья.
– То?о? Холобура, Дина эрэ Карп эргинэн к?мм?т ээ, оттон ол чиэ?инэй байыы буолбатах дуо?
– Мин саныахпар, ханнык эрэ научнай арыйыы о?орон эбэтэр ити артыыстар курдук улахан гонорардарга ыллаан-туойан байыахха с?п, оттон би?иэхэ сирэйэ-хара?а суох норуот бас билэрин былдьаа?ын буолла, ол курдук «приватизация» дуу, «прихватизация» дуу диэн тылынан саптан, судаарыстыба баайын-дуолун – элбэх дьиэни-уоту, техниканы буор-босхо чаа?ынайга олордон ыллылар, аны эргинэбит диэн онтон-мантан тиэйэн а?албыт табаардарын сыанатын хас эмэ б?к ыаратан атыылаан байаллар… Мин ону чиэ?инэй байыы диэхпин кэрэйэбин…
– Чэ, аны ол ылбыттарын са?аттан ?р?б?л??сс?йэ да о?ордоххуна т?нн?р?р?? саарбах, билигин ити дьону? эргиэнтэн ураты харчы ?л?р?р салааларынан – тутуунан да дьарыктана, суолу да о?оро сырыттахтара.
– Ити эйгэлэргэ «откат» диэн ?йд?б?л олус к??скэ киирбит дииллэр.
– Ону би?иги сурах эрэ хоту истэбит, ким да «откаттаан» ылбытын к?рб?пп?т суох, ханныгын да и?ин, туспа у?аайбалаах дьиэлэрэ ?ч?гэйэ бэрт дии, хаарыаны, би?иэхэ итинник баара буоллар… – Бэргэн ымсыырбытын кистээбэтэ.
– Атын ки?иэхэ ымсыырымыахха, этэргэ дылы, хас биирдии ки?и дьыл?ата ???э быалаах кинигэ?э суруллан турда?а эбээт. Оттон у?аайбалаах дьиэ чаа?ынан… К?р эрэ, ити ту?унан улуу гуманист-суруйааччы Чехов ?ч?гэй ба?айытык эппит эбит ээ, мин сибилигин дьиэбэр тиийэн баран эйиэхэ к?рд?р??м, би?иэхэ кинигэтэ баар, са?ардыы аахпытым.
Сулбу-халбы хаамсан дьиэлэригэр кэллилэр, подъезд и?игэр лаампа уотугар кураанах бытыылкалар ы?ылла сыталлар, б?пп?р??скэ т?рд?гэстэрэ ?р???л?мм?ттэр, кы?ын кэлэн эрэр тыына биллэн, ыччаттар хахха сир диэн, бэл маннык кыара?ас подъезка киирэн, т??н пиибэлииллэр. Тугу да харыстаабаттар, ы?аллар-то?оллор, оттон бу чаа?ынай дьиэлэрэ эбитэ буоллар, итинник дьаабыланыа суох этилэр.
Ааннарын а?ан квартираларыгар киирэллэрин кытта, Ксенья саппыкытын туурута тэбиэлээт, сонун устан ыйаата уонна тута саала?а аа?ан, долбуурга кырылаабыт кинигэлэри: «Манна баара…» – диэн ботугуруу-ботугуруу кы?астаста, Бэргэн кэнниттэн киирэн дьыбаа??а олордо. Ксенья к?м?с суруктаах, от к???э хахтаах кинигэни хостоон та?ааран арыйталаата уонна Бэргэ??э хайыста:
– Бу кэллэ, дьэ и?ит эрэ улуу гуманист Чехов куорат та?ыгар дьиэлээх-уоттаах дьон ту?унан тугу диирин – «Принято говорить, что человеку нужно три аршина земли. Но ведь три аршина нужны трупу, а не человеку. И говорят также теперь, что если наша интеллигенция имеет тяготение к земле и стремится в усадьбы, то это хорошо. Но ведь эти усадьбы те же три аршина земли. Уходить из города, от борьбы, от житейского шума, уходить и прятаться у себя в усадьбе – это не жизнь, это эгоизм, лень, это своего рода монашество, но монашество без подвига. Человеку нужно не три аршина земли, не усадьба, а весь земной шар, вся природа, где на просторе он мог бы проявить все свойства и особенности своего свободного духа».
Ксенья кинигэтин сапта уонна кэргэниттэн ыйытта:
– Хайа хайда?ый?
– Ким билэр, Чехов са?ана атын ?йэ буолла?а уонна аан дойду барыта наада диэбит дии, оттон би?иги ?бэ-харчыта суох буоллахпытына, былаа?ы тутан олорооччулар кэккэлэригэр тахсыбаппыт, оччо?о хантан аан дойдуну ба?ылыыбыт?
– Сарсын тураат да, Эллээйчикпин а?ала барыам, хайыы-?йэ ахтыбыт курдукпун, – диэтэ Ксенья, – кини ?т??т?нэн ити ?л?гэрдээх баай дьо??о ы?ырылыннахпыт буолуо диэн сэрэйэбин.
– Ити эрээри о?отун ту?унан Дина биирдэ да ыйытан к?рб?т? дии, – Бэргэн бэрки?ээбит бы?ыынан ба?ын бы?а илги?иннэ. – Оттон Эллээйчик т?р?пп?т ийэтэ манна аттыгар сылдьарын с?рэ?э сэрэйэрэ буолуо дуо?
– Т?р?пп?т ийэтэ да буоллун, Эллээйчик – мин о?ом!
10
Ыалдьыттар барбыттарын кэнниттэн Дина саалаттан куукуна?а и?ити-хомуо?у та?ан, хайа курдук кыстаммыты сууйан, ?р ба?айы тэпсэ?нээн олус сылайда. Билиардаабыт хосторун дьыбааныгар улаханнык хотторбут эрэ утуйан ха?ы?ыратар. Кини дьон к?р?р?гэр эрэ харчынан харса суох ы?ыахтанарын, киэптиирин, с?хт?р?р?н с?б?л??р. Ыалдьыттар баалларыгар, ба?аалыста – «сулус» ырыа?ыттар диэн, ресторантан наймыламмыт официаннар диэн. Онтон быраа?ынньык б?ттэ, киэ?э буолла да – хайдыбыт хорууда?а т???? буолар, Карп кэппиэйкэни да ордук ороскуоттаабат, инньэ гынан дьиэни-уоту к?р?р-истэр ?лэ?ит дьахтар ту?унан истиэн да ба?арбат. Дина быраа?ынньык кэмигэр хотун бэйэтэ, быраа?ынньык б?тэн, дьон тар?аста да, и?ити уонна дьиэни сууйааччы хамначчыт дьахтар та?ымыгар т??э охсор. На?аа сылайар да хайдах гыныа?ый, кини туох да тутуура суох, этэргэ дылы, турар бэйэтэ бу кы?ыл к?м?с килиэккэ?э кэлэн киирдэ?э. Килэйбит-халайбыт этээстээх дьиэ?э-уокка кэлэригэр биир эрэ чымадаан баайдаа?а, онтон атын кини кэрэхсэтэрэ диэн туох кэлиэй, иирэ талахтыы дьылыгырас бы?ыыта-та?аата, номо?он м?сс??нэ да бу баайга-дуолга тэ?нэ?эр кыа?а суо?а. Тойоно санаата алдьаммыт к?н?гэр ону биллэриэн, хайа ба?арар сирэй-харах анньыан да с?п. Аны, Карп бэйэтэ этэринии – «деловой партнердарын», бы?ата, ?п-харчы ылсар-бэрсэр тэ?нээхтэрин эрэ кытта к?рс??хтээх, намы?ах та?ым?а турааччылары билиммэт, бу сырыыга Ксеньялаа?ы мааны ыалдьыттары кытта тэ??э ы?ырбытын улаханнык с?б?лээбэтэ?э. Бииргэ ??рэммит, на?аа исти? дь??гэм диэн нэ?иилэ тылын ылыннарбыта. Онтуката ханна баарый – дьоно бастакы остуолга нэ?иилэ олороот, адьас атын ?йд??х-санаалаах, ?п-харчы, баай-дуол ?тт?нэн букатын ураты эйгэ?э сылдьар дьону кытта хайдах да тэ?ник туттан кэпсэтэр-ипсэтэр кыахтара суох эбитин ?йд??н, са?ата-и?этэ суох эрдэ тыас хомуммуттар, барбыттарын билбэккэ да хаалбыт. Этэргэ дылы, Ксеньялаах икки этээстээх дьиэ?э квартира дуомнаахтар, к?ннэтэ оптуобуска анньыала?ан кэлэллэр-бараллар, харчылара хамнастан хамнаска тиийэр буолла?ына ба?ыыба. Оттон кини эрин эйгэтин дьонун тыла-???: коттедж, лимузин, Куршавель, бутик…
Дь??гэтэ аа?ы, араа?а, сыы?а ы?ырбыт, куоракка ма?най к?рс? т?сп?ччэ, со?уйбучча кэлэ сылдьы? диэн кэбиспитэ, мэйиитин хайа эрэ ула?атыгар т?р?пп?т о?ом бу к?н сиригэр баар диэн ?йд?б?лэ ааспакка-арахпакка сылдьар бы?ыылаа?а. Ол и?ин кинини иитэр дьону к?р??т, дэлэй-былас барда?а. Эмиэ да о?олоо?ум ту?унан Карп биллэ?инэ киэ? айдаан, улахан иирээн тахсыа диэн, Ксеньялаа?ы бэйэтигэр чуга?атан, кинилэри албынна?ан, ону-маны ордугу-хо?уну кэпсии сылдьыбатыннар диэн ньымаатта?ар бы?ыыта эбитэ дуу? Эрим эрэ билбэтэр диэн ба?алаах, ол и?ин к?л?г?ттэн да дьаарханар курдуга, барыттан бары дьулайыы, дьи? санаатын кистии-са?ыара сатаа?ын, бы?ата, элбэх айа тардыллыбыт хонуутугар сылдьар курдук ?р??т?н куттанар, сэрэнэр-сээбэ?ниир дьик-дьах турук олус сылатар уонна доруобуйаны да к??скэ айгыратан эрдэ?э…
Дина к??гэйэр к?ннэригэр элбэх уол с?рэ?ин долгуппут, бэйэтэ да хардары таптал таарымтатыгар ылларбыта балачча буолуохтаа?а. Сорохтору кытта арахсыы ха?ан да о?уо суох курдук сыр?ан баа?ы ??скэттэ диэн ытаа?ын-со?оо?ун, айманыы-сайманыы да баара, ол эрээри барыта аа?ар, сыл-хонук ?г??? о?орор, ити курдук Русланныын урукку уохтаах-омуннаах кылгас тапталларын олох да умнуох бы?ыылаах эбит да, Ивановтары со?уччу к?рс???? уонча сыл кэтэ?эр хаалбыты олус сытыытык санатта, о?ото эрэйдээ?и ?йд?тт?, Эллээйчик ити икки этээстээх кыара?ас дьиэ быыкаайык кирдээх-хохтоох, тымныы-хамныы квартиратыгар сылдьаахтаата?а. Эллээйчик… Со?уччу к?рс? т?сп?т Русланыныын олус да омуннаахтык, таарымта киирбитин курдук тапталга ылларыы туо?ута уонна т?м?гэ буолан, кини ??скээн хаалла?а, э?ээхэй эрдэ?иттэн ыла биирдэ к?р? илик кырачаана, этин-сиинин, с?рэ?ин тэбиитин сор?ото…
Дина с?р к??скэ ?р? тыынна, илиитигэр кинигэ тутан олорор да, аа?арыттан биир да тыл т?б?т?гэр кыайан киирбэт, ол оннугар университеттаа?ы сылларыттан к?ннэр-дьыллар у?уктан, субу хара?ын иннигэр элэ?нэстилэр.
Оччолорго кини кыыс о?ото, басты? ??рэхтээх устудьуонка буолан кынта?ыйа сылдьара, суруйбут дакылаата университекка бастаан, научнай кэмпириэнсийэ?э Москва?а к?т?р буолбута, Дьокуускайтан со?отох этэ. Пассажирдар соччо элбэ?э суохтара, с?м?л??ккэ киирэн миэстэтин булан олороот, эрээттэр икки ардыларынан хааман и?эр ?рд?к у?уохтаах, ?р?к?йб?т куудара баттахтаах, баа?ынайдыы ыраас хааннаах уолга хара?а хатана т?сп?тэ. Чох хара арылхай харахтардыын харахтара харса т??ээтин, хайдах эрэ со?уйбута, кинини ха?ан эрэ чуолкай ханна эрэ к?рб?тэ. Уол ханна олоруохтаа?ын к?рд??р бы?ыылаа?а, кини эрээтигэр кэлэн тохтообута: «Манна эбит», – диэн ботугураабыта уонна кириэ?илэ?э киирэн и?эн, куударатын ?р? анньыммытыгар, сонно ?й?гэр ча?ыл?ан кэриэтэ сандаарыс гыммыта – «Лоокуут уонна Ньургу?ун» испэктээкилгэ Лоокууту оонньоон сцена?а хааман-сиимэн дьыралдьыта сылдьан, ити курдук ураты имигэстик батта?ын ?р? анньынара. Норуодунай тыйаатырдары к?р??гэ хантан эрэ хотуттан кыттыбыт оройуон туруорбут испэктээкилэ этэ. ?сс? онно: «Маннык бэртээхэй уолаттар тыа?а, буолаары буолан хоту бааллар эбит дии», – диэн санаан а?арбыттаа?а ээ.
Ити икки ардыгар уол с?гэн киирбит суумкатын кириэ?илэ анныгар анньаат, кинини к?р?н с?рдээх сылаастык мичээрдээтэ:
– Дорообо, аргыста?ар дьон буолбуппут дии, – уонна мичээрдиир, тырымнас харахтар таайтара к?рб?ттэригэр, кыыс о?о барахсан нохтолоох с?рэ?э толугуруу м???стэ, бэйэтэ ити тырымнас бай?алга б??с-б?т?нн?? тимириэн ба?арда. Киниэхэ хардары к?л?м аллайан баран, Руслан са?арбыта кыы?ы иирдэр алыптаах санаатыттан та?аарбыта: – айан у?ун, онон билсиэххэ, мин Руслан диэммин…
– Оттон мин Людмилабын, – дии охсубута Дина, то?о эрэ хара сарсыардаттан санаата к?т???ллэ сылдьар буолан, дьээбэлэниэн ба?аран кэлбитэ.
– Оо! – Уол ??рдэ: – Дьэ кэмниэ-кэнэ?с Людмилабын булар к?ннээх эбиппин ээ!
– Людмилатаа?ар эйиэхэ Ньургу?ун чугас буолбатах этэ дуо? Лоокуут эти? дии!
– Ону кытта билэ?ин! Дьэ с?рдээх эбит дии!
Ити курдук элэктэ?э кэпсэтэ и?эн, улам ууларыгар-хаардарыгар киирэн, хас да чаастаах айаннарын у?унун да билбэккэ хаалбыттара, кэнникинэн былыргыттан билсэр дьоннуу, на?аа мэниктээннэр, кириэ?илэ «харк» гыммыта, биирдэ ?йд??б?ттэрэ – кинилэр м?хс?лл?р?н тулуйбакка, кириэ?илэ ?й?н?р? арахсан хаалбыт. Сирэй-сирэйдэрин к?рс??т, к?лсэн то?о ыстаммыттара, сонно стюардесса кэлэн м?хп?тэ, итиэннэ кириэ?илэ ?р?м??н?гэр диэн ботуччу ыстараабы к?рд??б?тэ. Оччолорго хоту сир олохтоохторо харчылаах буолаллара, Руслан сиэбиттэн халы? кумаа?ынньыгы та?ааран, ыстараабы т?л?? охсубута уонна арыый боччумуран, ботур-итир кэпсэтэ олорбуттара. Руслан культура ?лэ?иттэрин мунньа?ар баран и?эр эбит этэ, онон иккиэн да хайа гостиница?а тиийэллэрэ биллэрэ, ол и?ин сарсын киэ?э Руслан Дина?а тиийэ сылдьыах буолан болдьоспуттара. Домодедовоттан таксинан тахсыбыттара, уол кыы?ы гостиницатыгар тириэрдэн баран, бэйэтэ т????хтээх сиригэр айаннаабыта.
Дина сарсы??ыттан кэмпириэнсийэ?э кыттыбыта, пленарнай чаас кэнниттэн секцияларынан арахсыбыттара, ол тухары устудьуоннар бииртэн биир тахса-тахса дакылааттыыллара, барыларын истэн баран, киэ?э ырыты?ыы буолбута, ?г?стэр бэйэлэрин билиилэрин-к?р??лэрин к?рд?р? сатыыр бы?ыылаахтара – харса суох кириитикэлэ?эллэрэ, оттон Дина бу моргуорга ууну омурпут курдук адьас кыттыспата?а, са?аралларын истэр курдуга да, кулгаа?ын та?ынан а?ара олорбута – кини ?й?гэр-санаатыгар Руслан эрэ этэ… Ки?и элбэх диэн киниэхэ дакылааттыырга тыл да биэрбэтэхтэрэ, дакылаатын суругунан ылалларыгар, кэмпириэнсийэ т?м?г?нэн тахсыахтаах уопсай хомуурунньукка киллэриэх буолан эрэннэрбиттэрэ.
Ити курдук биир к?ннээх кэмпириэнсийэтэ б?тэн, гостиница?а киирээт, фойе?а суумка с?кп?т, сибэкки туппут Руслан турарын к?р? т?сп?тэ. Мэктиэтигэр, к??х алаас сытынан дыргыйа т?сп?т сибэккини кыыс ылан баран, кэмчиэрийэ мичээрдээбитэ уонна уолу кытта н??мэригэр лиибинэн айаннаабыттара. Биир миэстэлээх кыара?ас хоско орон ойо?о?унан тумба?а эргэ тэлэбиисэр, т?л?п??н бааллара, остуол ?рд?гэр эрки??э кыра араадьыйа ыйаммыт, онтон атын туох да суо?а. Руслан ч?рб?с гынаат, араадьыйаны улаатыннарбыта, диктор хо?оон аа?ара дуора?ыйбыта:
У лукоморья дуб зеленый
Златая цепь на дубе том;
И днем и ночью кот ученый
Все ходит по цепи кругом.
– Истэ?ин дуо? Анаабыт курдук! «Руслан уонна Людмиланы» аа?аллар, ?ч?гэй бит! Ол аата, би?игини Москва уруйдуу-айхаллыы к?р?стэ, ити олус ?ч?гэй бэлиэ, Людмила!
– Руслан, мин оонньоон эппитим, аатым Людмила буолбатах, дьи?инэн Дина диэммин.
– Дина? ?сс? ?ч?гэй! Люда да, Дина да биир т?р?ттээх тыллар буоллахтара, «хмуриться не надо, Дина»!
Дина ваннайга киирэн тахсыан икки ардыгар Руслан остуолга а?ы тэлгэтэн, халба?ыыны, булочканы кырбаан уурталыы охсубут этэ, кыыс тахсыбытыгар остуолга а?алан олордубута, сонно шампанскай б??тэ «п?с» гына а?ыллыбыта, тугу эрэ элбэ?и эрээри, улахан суолтата суо?у кэпсэтэ-кэпсэтэ олорбуттара. Б?г?н к?рс??т, баччаа??а диэри хайдах бэйэ-бэйэбитин билсибэккэ олорбут бэйэбитий диэххэ айылаах с?б?лэ?э-тапта?а охсубут с?рэхтэр бииргэ тэбэллэригэр с?к??ндэттэн аттарыллан м?н??тэ, онтон т?м?ллэн чаастан чаас аа?ара, оо, т?ргэн да?аны! Туох да тохтоло суох кыырайа к?т?н сурулаан и?эр охтуу, бириэмэ элэстэнэрэ чыпчыл?ан т?гэн буолла?а…
С?м?л??ккэ то?о кинилэр аан ма?най билистилэр? «Ыал буолуу киэ? куйаар ?рд?к киэлитигэр о?о?уллар» дииллэрин курдук дуо? Аны гостиница н??мэригэр киирэллэрин кытта уолдьах курдук, араадьыйанан кэлэ турар «Руслан уонна Людмила»… Ити барыта туох эрэ улахан дьолу т?ст??р буолбатах дуо? Оттон тырымнас харахтар ч??мпэлэригэр угуйан-тардан илдьэ тураллар, б??с-б?т?нн?? тимириэх айылааххын, уой да уой…
Сахаларын сириттэн кыраман ыраах бу б?чч?м хоско оргууй а?ай сэ?эргэ?э олорон, сылаастык имэрийэ к?р?р харахтартан, соруйан дуу, ал?аска дуу таарыйан ылбыт тарбахтартан Дина сирэйэ итийбэхтиирэ, с?рэ?э м?хс?р?, ки?и тылынан сатаан кэпсээбэт дьикти-кэрэ туругар киирбитэ, тула баар барыта уоскуйбут, тохтообут умнуллубат умсугутуулаах т?гэнэ… Москва куоракка бу иккиэйэ?ин олордохторо ?ч?гэйин, уонна ама маннык т?гэн киниэхэ иккистээн то?оо?уо дуо? Урут да кавалердар бааллара эрээри, бу курдук дьиктилээхтик, таайтарыылаахтык билси?ии са?алана илигэ…
Эмискэ, туймаардар сытынан тунуйар куудара баттах субу кэллэ, дири? ч??мпэ ыас хара харахтар, уо?угар билиннэ сымна?ас уос туустаах амтана… Туймаарыы, тапталтан тумнастыы, барыны барытын умнуу хатыламмат т?гэнэ… Араадьыйанан «Руслан уонна Люмилаттан» аа?аллар дуу эбэтэр с?рэ?иттэн са?ыллан тахсаллар дуу бу тыллар –
Вы слышите ль влюбленный шепот,
И поцелуев сладкий звук,
И прерывающийся ропот
Последней робости?..
Москва?а биир нэдиэлэ остуоруйа?а курдук оннук алыптаах этэ, ол эрээри, хомойуох и?ин, туох барыта б?тэр-т?м?ктэнэр у?уктаах буолла?а, Дина дьиэтигэр эргиллэр к?нэ ??мм?тэ, Руслан ?сс? хас да хонукка хаалыахтаа?а. Б?тэ?ик т??ннэрин бииргэ утуйдахтарын сарсыардатыгар арахсалларыгар, элэ-была тылларын этэн, Руслан: «Аэропортка атаара хайаан да кэлиэм», – диэн анда?ар а?аардаах эрэннэриитин кытта арахсыбыттара.
Ол и?ин сотору тапталлаа?ын кытта к?рс?р ??р??ттэн с?рэ?э битийиктэнэ м?хс? аэропортка эрдэ кэлбитэ, ол кэннэ Русланы к??тэн регистрация о?орор сирдэрин аттыгар турбута, оттон кини суох, суох да суох… М?н??тэ сыыллан аа?ар, чаас тохтуу-тохтуу барар, Руслан сиргэ да тимирбитэ, халлаа??а да к?пп?тэ биллибэт, суох… Чаа?ы чаа?ынан биир сиргэ турбута, кинилэр рейстэригэр регистрация биллэрдилэр, к?т??чч?лэр бииртэн биир кэлэллэр, кэмниэ-кэнэ?эс ти?эх пассажир та?а?а?ын туттаран, билиэтигэр бэлиэтэтэн, и?ирдьэ дьону мунньар саала?а ааспыта, оттон Дина аттыгар кэлиини-барыыны, к??г?н?-хаа?ыны истибэт-билбэт курдук турбут сириттэн хамсаабата, хара?а тас аан диэкиттэн кэлээччилэртэн арахпат этэ. Араас тутуурдаахтар, сорохтор чымыдааннарын соспутунан то?о сууллан киирэллэрэ, биир оччо т?тт?р? тахсара, оттон Руслан суо?а… «Олордуу б?ттэ», – диэбиттэригэр биирдэ Дина и?ирдьэ киирбитэ, тула барыта со?отохто боруоран, с?рдээх курус буолбута, остуоруйа олоххо туох эрэ кэ?иллии тахсыбыта, ???энэн, кый ?рд?г?нэн к?т? сылдьыбытын ха?ыс к??с са?атыттан ылан, умса баттаан, аньыылаах-харалаах сиргэ т?н?ннэрбитэ, уку-сакы с?м?л??ккэ киирэн олорбута уонна к?м?скэтэ хара?ын уутунан туолан, ып-ыраас таммахтар м?лб?р?с гыммыттара…
Оттон ити кэм?э Руслан инчэ?эй хаар т??э-т??э уостан хаалар сиигигэр суол-иис б???т? тыргыллыбыт метротун диэки хааман и?эрэ. Билигин кини бу Москва?а а?ыйах хоноругар тапта?а сылдьыбыт кыы?а Дина Дьокуускайдаан эрэр буолуохтаах диэн ээл-дээл санаан а?арда. Кола Бельды ы?ырар тус хоту дойдутугар кэргэннээх, о?олоох, кинилэртэн ханна да барар санаата суох. Ол эрээри бу курдук к???лгэ к?тт? да, кыыс-дьахтар айма?ы кытта быстах к?р?лээри, булчутун хаана тардан дуу – сонордоспутунан барар ?гэстээх.
Кини ?йд??р?нэн, эдэр эр дьонтон ким барыта сэнэх к?р??нээх, хайа ба?арар дьахтары кытта тапта?арга бэлэм. Ол эрээри ?г?стэргэ ол кыайтарбат, дьахталлар с?рдээх талымастар, охсубут сохсолорго мээнэ киирэн биэрбэттэр. Ол, бада?а, о?ону-урууну т?р?т?н-уу?атан тэнитии, иитии курдук олус эппиэттээх уонна уустук соруда?ы айыл?а киниэхэ с?ктэрбититтэн т?р??ттэнэр бы?ыылаах. Оттон Руслан хайа да бэйэлээх кэрэ дь???ннээ?и кытта эрийсэн к?р?рг? бэлэмэ, биир табаары?а этэринии, «кыргыттарга гипнозтаа?а», к?р?н-истэн тырымнатта?ына, ?г?стэр кыайан тулуйбакка, бас бэринэргэ к??эллэллэрэ.
Билси?эн, ма?найгы уо?угар ?й?-т?й? суох тапталга ылларбыт курдук туругар да, бэйэтин Ромео дуу, Лоокуут дуу оруолун толоро сылдьардыы сананара. Оттон ыйда?а т??н хо?оон тылларынан са?ара-са?ара ???э тыыныы, сиринэн-халлаанынан анда?айыы, ?гэс курдук, биллэр дьыаланан т?м?ктэнэрэ, ол кэнниттэн Руслан суола сойбута баар буолара. Маннык сырыыларыттан кини кыбыстыбата, арыгы истэ?инэ, бэл чугас до?отторугар ки?иргиирэ уонна кинилэр сэ?ээрдэхтэринэ, ?р?? биир с?б?л??р анекдотун кэпсиирэ: «Т??рт уонтан тахса саа?ыгар хайыы-?йэ икки т?г?л Сэбиэскэй Сойуус Геройа, маршалы эрэ аннынан армия генерала званиелаах, фронт командующайа Черняховскай чиккэлдьийбит к?н? бы?ыылаах-та?аалаах, ?рд?к у?уохтаах, кыра?ыабай ки?и эбит. Элбэх дьахтар кутун туппут, тапталтан бэйэтэ да аккаастаммат эбит, армия генералын сырыыларын особистар биир халы? хара паапка?а тиспиттэр. Берия киирэн Стали??а дакылааттаабыт уонна паапканы биэрэн баран, тугу диирин кэтэ?эн турбут. Сталин т?нн?к сырдыгар кы?айан, бэркэ кэрэхсээн, б?т?н чаас а?аара дьыаланы аа?а турбут, Берия к??тэ сатаан баран: «Что будем делать, товарищ Сталин?» – диэн ыйыппыт. Биирдэрэ кинини к?р? т??ээт: «А что будэм дэлать, будэм завыдовать товарищу Черняховскому», – диэн саайбыт. Онон, эр ки?и к??лэйдиэн с?п, оттон дьахтар илии устун барда?ына киниттэн сиргэнэллэр, сэлээрчэхтэн атыннык ааттаабаттар», – диэн кэпсээнин т?м?кт??рэ.
Москва хаардаах-сииктээх, массыыналара харалларынан хойуу уулуссатын кыйа тротуар устун Руслан ыраах-ыраах уурталаан, сэгэлдьитэн и?эн, хайыы-?йэ Динаны умна бы?ыытыйбыта. Оттон Дина куоракка кэлээт, санаатыгар Руслантан сура?ы-садьыгы к??тэ сатаабыта, киниэхэ Сэргэлээхтээ?и аадыры?ын биэрбит буолан, ха?ан ба?арартиийэн кэлиэн с?п дии саныыра, ??рэ?ин кэнниттэн уопсайын аанын а?ан киирдэ да, аллара олорор вахтертан наар сурук дуу, тэлэгирээмэ дуу сура?ан к?р?р? да, сырыы аайы хоруй биир буолара – «туох да суох…» Ити курдук ый кэри?э к??тэн баран, аны куттанан барбыта – Руслан кинини атаара то?о эрэ кэлбэтэ? Москваттан т?нн?б?тэ-т?нн?бэтэ?э биллибэт, ама туох эмэ иэдээ??э т?бэспитэ буолуо дуо? Дьолго, Руслан оройуонугар норуот тыйаатырыгар режиссерунан ?лэлиирин билэрэ, ол и?ин министиэристибэттэн баран ыйытала?ан к?р??ххэ диэн бы?аарыныыга кэлбитэ.
Санаа-оноо ыга баттаан, ??рэ?э да ??рэх, сынньала?а да сынньала? буолбакка ыксаабыта. Култуура министиэристибэтин дьиэтэ ханна баарын билэрэ, былырыын сайын со?уруу култуура институтугар ??рэххэ туттарса киирбит биир дойдулаах кыы?ын сирдээн, Аржаков уулуссатыгар баар этээ?э суох у?ун синньигэс мас дьиэ?э тиийэ сылдьыбыттаа?а. Тэлгэ?э?э хойуу от долгулдьуйара, дьиэ айа?ар саа?ыра барбыт дьахтар: «Оппун тэпсимэ?!» – диэн аймана то?уйбута, ??рэххэ туттарсыан ба?алаах, бары кэриэтэ кыыс аймах то?уоруспутун дьиэ?э, араа?а, батыахтара суо?а диэн киллэрбэккэ, докумуоннарын т?нн?г?нэн ылаллара.
Дина хайдах да тэ?ийиэ-тулуйуо суох, Министиэристибэ?э баран, ыйытала?арга бы?аарынна. Тымныы ба?айы к?н туманы быы?ынан харбыала?ан тиийбитэ, хапта?ын олбуор и?игэр тэлгэ?э хаара ыраастык к?рдь?лл?б?т, били сайын тэлэччи а?ыллар т?нн?ктэрэ кырыанан б?р?лл?б?т этилэрэ. «Манна сайын ?т?р??э-анньы?а сылдьыбыт кыргыттар барахсаттар ханна тиийээхтээтилэр? – дии санаабыта Дина, – хастара ??рэх ки?итэ, т???л?р? дойдуларыгар т?нн?н, сопхуоска ыанньыксыттыы хааллылар?»
Чарапчы сабыылаах к??лэ айа?ар тыс этэрбэ?ин тэбэммитэ буолаат, и?ирдьэ атыллаата – лаампалар уоттарыттан сырдык к?р?д??р устун хааман и?эн, бокуойа суох массыы?ка бэчээттээн тачыгыратар тыа?а и?иллэр хос аана тэлэллэн турарынан ???с гынна уонна дорооболо?он баран:
– Норуодунай тыйаатырдарынан ким дьарыктанарый? – диэн ыйытта, ол кэнниттэн ?йд??б?тэ – сайын отун харыста?ар саа?ырбыт дьахтар эбит, кини массыы?ка?а бэчээттээн талыгырата олорон, муннун анныгар буугунаан кэбистэ:
– Уон иккис хос…
Дина к?р?д??ргэ тахсан, а?ыйахта хардыылаат, «12» диэн н??мэри к?р?н, ааны то?суйбута буолан баран, а?а баттаата. И?ирдьэ т??рт остуол турар. Утары т?нн?к анныгар олорор кыырыктыйбыт тор курдук бытыктаах а?амсыйбыт ки?иэхэ атыллыах курдук гынна да, биирдэрэ кинини ки?и киирдэ диэн кы?аллыбакка, иннигэр ууруммут кумаа?ытыттан хара?ын араарбатын и?ин аан ойо?о?угар, эркини кыйа олорор буспут соломо батта?ын кэтэ?эр эринэн кэбиспит ачыкылаах нуучча дьахтарыгар халыйда уонна норуот тыйаатырдарын ту?унан са?ардыы ыйытан эрдэ?инэ, анараата бэйэтиттэн тэйитэрдии, муннукка олорор саха кыы?ын диэки сапсыйан кэбистэ. Инньэ гынан т?л?п??н?нэн кэпсэтэ олорор, с????гэр сарымтахтанар, санныгар ыспыт батта?а кытархай кырааскалаах, кулгаа?ын эминньэ?эр быыкаайык кы?ыл к?м?с ытар?алаах кыыска сэрэнэн чуга?аата. Кыыс т?л?п??н?нэн о?отун м???р бы?ыылаах: «Мин эйиэхэ саарпыккын ?ч?гэйдик эринээр диэбитим буолбат дуо, ?рдэрдэ?и? дии!» Ити курдук балачча кэпсэтэн б?ттэ уонна туруупкатын талыр гына ууран баран, Динаны кыы?ырбыттыы к?р?н кэбистэ.
– Дорообо, – диэтэ, онуоха Дина албынна?ар бы?ыынан, – к?р эрэ, мин Руслан диэн хоту оройуон норуодунай тыйаатырын режиссерун ту?унан билиэхпин ба?арбытым, билигин кини ханна баарый?
– Киниэхэ то?о наадыйды?? – диэн, кыыс ?с са?а ыйытта.
– Кини соторутаа?ыта Москва?а сырытта?ына, билэр кыы?ым сурук ыыппыт этэ, ону ылаары, – диэн Дина эрдэттэн бэлэмнэммитинэн сымыйалаан кубарытта.
– Пахай, оччо?о ол ки?игин хоту дойду т?гэ?иттэн ирдэ?э?ин, Москваттан кэлэн ааспыта быданнаата… – диэн, то?о эрэ «ол ки?игин» диэни к??скэ со?ус эппитэ.
