Dahi

O yeganə və yaşaran gözünü Yucinə dikərək:

– Səni görməyimə şadam, Yucin. – dedi. Şadam ki, sən müvəffəqiyyət qazanırsan. Bu yaxşıdır. Gələcəkdə rəssam olacaqsan, eləmi? Bu yaxşıdır. Mən şəxsən belə hesab edirəm ki, sən elə bunun üçün yaranmısan. Mən hər gəncə Çikaqoya getməyi məsləhət görməzdim, lakin sən orada lap öz yerində olacaqsan. Əgər mənim arvadım və üç uşağım olmasaydı, mən heç nəyin bahasına ordan getməzdim. Lakin adamın ki, arvadı və ailəsi oldu… – O, fasilə verdi və başını buladı. – Ehhh! Ayaqlarını yorğanına görə uzatmalısan.

Bundan sonra o harada isə itib batmış bir müxbir məktubunu axtarmağa getdi.

Cons Layl yenə əvvəlki kimi nəzakətli, süst və filosofanə əhvali-ruhiyyədə idi. O, Yucini ciddi, sınayıcı nəzərlərlə salamladı.

– Hə, işləriniz necədir?

Yucin gülümsədi.

– Pis deyil.

– Deməli, mürəttib olmaq istəmirsiniz?

– Elə bilirəm ki, yox.

– Nə deyim, olsun ki, elə belə yaxşıdır. Mürəttiblər onsuz da həddindən artıqdır.

Onlar söhbət etdikləri zaman yandan Cons Sammers yaxınlaşdı.

– Mister Vitla, kefiniz necədir? – deyə o soruşdu.

Cons artıq arıqlamış, üzü meyit rəngi almış, çiyinləri qalxmışdı.

Yucin:

– Çox yaxşı, mister Sammers, – dedi.

Qoca çapçı:

– Mən isə lovğalana bilmərəm, – dedi. O çox mənalı surətdə sinəsinə vurdu. – Bu zəhrimar tezliklə mənim axırıma çatacaqdır.

– Ona inanmayın, – deyə Layl söhbətə qarışdı. – Con daim zarıldayır. O heç bir vaxt belə sağlam olmamışdır. Mən ona deyirəm ki, o hələ iyirmi il zarıldayacaqdır.

Sammers başını bulayaraq:

– Yox, yox, – dedi, – özüm ki, bilirəm. – Buradaca o “bu aralarda, yolun o tərəfində işim var” deyə izah edib aradan çıxdı. İçməyə getdiyi zaman o həmişə belə deyərdi.

Onun arxasınca qapı örtülən kimi Layl:

– O bir il belə yaşamaz, – dedi. – Berces ancaq onun üçün dözür ki, qocanı küçəyə atmaq ayıbdır. Lakin onun əcəli çatmışdır.

Yucin:

– O saat məlum olur ki, çox pis haldadır, – dedi.

Onlar söhbətlərini bu əhvalda davam etdirdilər.

Yucin evə saat on ikidə qayıtdı. Mirtl xəbər verdi ki, axşam onunla və mister Benqs ilə mütləq qonaq getməlidir. Orada oyunlar və ziyafət olacaqdır. Bu şəhərdə gənclərin rəqs etməməsi və musiqi ilə demək olar ki, məşğul olmaması üzərində o əvvəllər heç bir zaman düşünməmişdi. Burada çox az adamın evində royal var idi.

Şamdan sonra mister Benqs gəldi və hər üçü ucqar şəhərcik üçün səciyyəvi olan ziyafətə getdilər. Bu ziyafət Yucinin bir zaman Stella ilə getdiyi ziyafətlərdən azacıq fərqlənirdi. Bu fərq ancaq ondan ibarət idi ki, iştirak edənlərin hamısı bir qədər yaşlı idilər. Gənclərin həyatında iki il böyük rol oynayır.

İyirmiyə qədər oğlan və qız çətinliklə üç geniş otaqda və eyvanda yerləşmişdilər. Eyvana çıxan qapı və pəncərələr açıq idi. Pəncərələrin arxasında saralmış ot və nadir payız çiçəkləri görünürdü. Cırcıramalar cırıldayır, gecikmiş atəş böcəkləri havada qaçışırdılar. Sakit, isti bir axşam idi.

Təbii əhvali-ruhiyyə yaratmaq üçün ilk təşəbbüslər olduqca çətin başa gəlirdi. Kimi isə kiminləsə tanış edirdilər. Yerli ədabazlar bir-biriylə zarafatlaşır, məzəli sözlər deyirdilər. Xeyli təzə adam var idi, xüsusən qızlar arasında: bəziləri buraya başqa yerlərdən gəlmiş, bəziləri isə Yucinin burada olmadığı dövrdə böyümüş və yetkinləşmişdilər.

O gənclərdən birinin:

– Mem, mənə ərə gedin, mən sizə balıq qovuğundan sırğa alaram, – dediyini eşitdi.

Yucin gülümsədi, qız da ona baxdı və güldü.

– O elə xəyal edir ki, bu məzəlilikdir.

Belə hallarda onu bürüyən utancaqlığı rəf etmək üçün Yucin həmişə böyük səy göstərməli olurdu. O, ətrafdakıların nəzərində özünü alçaltmaqdan qorxurdu – bunda onun şöhrətpərəstliyi, artmış xudpəsəndliyi büruzə çıxırdı. İndi o, söhbətlərə qətiyyətsizliklə qulaq asır, bir-iki məzəli qeydlə söhbətlərin ümumi axınına qoşulmağa can atırdı. O yenicə canlanmağa başlamışdı ki, otağa Mirtlin nişanlısı Benqsin müşayiəti ilə, ona tanış olmayan bir qız daxil oldu. Qız onun hansı bir sözünəsə şən qəhqəhə ilə güldü və bu şən, lətif gülüş dərhal Yucinin diqqətini cəlb etdi. Qızın əynində büzməsinin kənarları narıncı lentlə bəzənilmiş paltar var idi. Donuq, qızıla çalan açıq rəngli saçları uzun qalın hörüklərlə onun başına sarınmışdı. Onun düz burnu, nazik al dodaqları vardı. Almacıqları azacıq qabarıq idi. Bu qızda, onu ətrafakılardan fərqləndirən bir şey – çətin sezilən və qeyri-adilikdən doğan bir füsünkarlıq vardı. Yucin özü də bilmədən bu qıza bir meyl hiss etdi. Benqs bu qızı Yucinin yanına gətirdi. Benqs səliqəli, həmişə gülümsəyən, gənc palıd kimi möhkəm olan sadə və namuslu bir gənc idi.

– İcazə verin, sizi təqdim edim, Yucin, bu miss Bludur. O, Viskonsindəndir və tez-tez Çikaqoda olur. Mən ona deyirəm ki, siz mütləq tanış olmalısınız. Siz orada görüşə bilərsiniz.

– Nə yaxşı oldu! – deyə Yucin sevindi. – Mən sizinlə tanış olmağıma çox şadam. Siz Viskonsində harada yaşayırsınız?

– Blekvudda, – deyə qız gülərək cavab verdi və onun yaşıla çalan mavi gözlərində qığılcımlar oynadı.

Benqs:

– Onun saçları sarıdır, gözləri mavidir, özü isə, – Blekvuddandır – dedi. – Necədir?

Qız qəhqəhə ilə güldü, düz ağ dişləri parıldadı.

– Siz göy adı və ağ paltarı nəzərdən qaçırdınız. Miss Blu həmişə ağ paltar geyməlidir.

– Düz deyilmi, bu rəng mənim adıma yaraşır? – deyə qız səsləndi. – Mən evdə elə çox vaxt ağ geyinirəm. Axı mən adi bir əyalət qızıyam və öz paltarlarımı demək olar ki, həmişə özüm tikirəm.

– Bunu da özünüz tikmisiniz? – deyə Yucin soruşdu.

– Əlbəttə, özüm.

Benqs bir addım geri çəkildi, sanki o, paltarı tənqidi sürətdə nəzərdən keçirmək istəyirdi.

– Hm, bu paltar doğrudan da gözəldir, – deyə o elan etdi.

Qız Yucinə müraciət edərək təbəssümlə dedi:

– Mister Benqs olduqca yaltaqdır. O daim mənə kompliment deyir.

Yucin:

– O haqlıdır, – dedi. – Mən onun paltar haqqındakı fikri ilə şərikəm və elə hesab edirəm ki, bu sizin saçlarınıza çox yaxşı yaraşır.

– Görürsünüzmü, o da əsir oldu, – deyə Benqs güldü, – Bu ümumi bədbəxtlikdir. İndi isə mən sizi tərk edəcəyəm. Mən getməliyəm, çünki, Yucin, sizin bacınızı bir rəqibimin ixtiyarına buraxmışam.

Yucin qıza tərəf döndü və həmişəki kimi təmkinlə gülümsədi.

– Mən elə bu saat nə edəcəyim haqda düşünürdüm. Mən burada iki il olmamışam və buranın adamlarını tamamilə yadırğamışam.

– Mənim vəziyyətim daha pisdir. Mənim Aleksandriyada olduğum cəmi iki həftədir və demək olar ki, heç kəsi tanımıram. Missis Kinq məni cəmiyyətə çıxarır və buranın adamları ilə tanış edir. Lakin bütün bunlar mənim üçün elə yenilikdir ki, mən heç bir vəchlə bu həyata alışa bilmirəm. Məncə Aleksandriya gözəl şəhərdir.

– Yaxşı şəhərcikdir. Siz yəqin gölü görmüsünüz?

– Əlbəttə. Biz balıq tutmuşuq, qayıqda gəzmişik, çadırlarda yatmışıq. Mən vaxtımı gözəl keçirmişəm, amma sabah artıq yola düşməliyəm.

– Doğrudanmı? – deyə Yucin soruşdu. – Mən də sabah gedirəm. Dörd on beş qatarı ilə.

– Məndə elə o qatarla gedirəm! –deyə qız qəhqəhə çəkdi. – Bəlkə bir yerdə getdik?

– Mütləq. Nə yaxşı olar. Mən düşünürdüm ki, tək getmək lazım gələcəkdir. Bura cəmi bir neçə günlüyə gəlmişdim. Mən Çikaqoda işləyirəm.

Onlar özləri haqqında bir-birinə danışmağa başladılar. Bu qız Çikaqonun səksən kilometrlik məsafəsində yerləşən Blekvud şəhərində doğulmuş və bütün həyatını orada keçirmişdir. Onun bir neçə bacısı və qardaşı var idi. Yerli fermer olan atası, deyəsən, siyasətlə maraqlanırdı, lakin başqa şeylərə də yad deyildi. Yucin öz yeni tanışının ötəri qeydlərindən anladı ki, onlar varlı olmasalar da cəmiyyət içərisində hörmətləri var. Yeznələrindən biri bankda işləyir, digəri dəyirman sahibidir. Qızın özü isə müəllimədir, bir neçə ildir ki, Blekvudda dərs deyir.

O, Yucindən beş yaş böyük idi, – o zaman Yucin bunu bilmirdi – və yaşlar arasındakı bu fərqin verə biləcəyi nəzakətə və böyük üstünlüklərə malik idi. Müəllimlik etmək onu cana gətirmişdi, ərli bacılarının uşaqlarına baxmaq onu bezdirmişdi, yaxşı illərini evdə işləmək və yaşamaq zərurətindən təngə gəlmişdi. Onu istedadlı gənclər cəlb edirdi, axmaq kənd cavanları onu maraqlandırmırdı. Elə bu yaxınlarda belə bir Blekvud sakini ona evlənməyi təklif etmişdi. Lakin, o maraqsız adam idi, doğrudan da bu qıza layiq deyildi. Qız, kədərlə, ümidsizliklə, tutqun inamla və gizli ehtirasla yaxşı bir şey gözləyir və tapmırdı. Yucinə rast gəlmək də arzu edilən çıxış yolunu göstərmirdi. Bir də o, səadət arxasınca elə ehtiyatsız qaçmırdı ki, hər bir tanışlığa müəyyən bir nöqteyi-nəzərlə baxsın. Lakin bu gənc onu son vaxtlarda rast gəldiklərinin hamısından artıq cəlb etmişdi. Yəqin təmiz iri gözləri, qara saçları, təsirli solğunluğu qıza xoş gəlirdi. Yucin onun tanıdıqlarının hamısından yaxşı idi və o, ümid edirdi ki, Yucinlə dostluq etmək mümkün olacaqdır.

SƏKKİZİNCİ FƏSİL

Yucin şənliyin qalan hissəsini tamamilə miss Ancela Blunun (o öyrəndi ki, bu qızın adı Anceladır) cəmiyyətində keçirməsi də, hər halda, onun yaxınlığında oldu. Ancela onu təkcə xarici görünüşü ilə deyil (qəşəng olsa belə), temperamentində olan nə isə bir xüsusiyyətlə cəzb edirdi. O bu cazibə qüvvəsini, bəzən ağızda uzun müddət hiss edilən ləzzət kimi daim duyurdu. O bu qızın çox gənc olduğunu qət etmiş və onun məsumluğuna, sadəlövhlüyünə – ona belə gəlirdi – valeh olmuşdu. Əslində Ancela gənc və sadəlövh olmaqdan artıq qeyri-şüuri olaraq özünü sadədil göstərirdi. O, sözün ümumi qəbul edilmiş mənasında yaxşı, möhkəm əxlaq qaydalarına tamamilə sadiq olan namuslu, abırlı qız idi. O, izdivac və analığı hər bir qadının borcu və qisməti hesab edirdi, lakin başqalarının uşaqları ilə kifayət qədər çəkdiyi əzabdan sonra özününkülərin olmasına, xüsusən onların çox olmasına, elə bir arzu hiss etmirdi. Əlbəttə o, çoxları tərəfindən təriflənən ümumi qismətdən yaxasını qurtarmaq ümidində deyildi. Lakin bacıları kimi bəxti gətirən bir işgüzara, yaxud ağayana sənət sahibi olan bir adama ərə getməyi, üç, dörd yaxud beş sağlam uşağı olmasına, orta dərəcədə təmin olunmuş nümunəvi bir evin xanımı və öz ərinin sadiq qulluqçusu olmasını arzulayırdı. Onda şiddətli ehtiras gizlənmişdi – bu ehtiras heç bir zaman tamamilə qane edilməyəcəkdi. Heç bir kişi, hər halda, onun yolunda rast gələ biləcək kişilərdən heç biri, onu anlamağa qadir deyildi, bununla belə o bilirdi ki, böyük sevmək istedadına malikdir. Əgər ona məhəbbət alovlandıracaq bir adam rast gələrsə və buna layiq olarsa, o bu adama nə kimi ehtiras qasırğası ilə cavab verərdi! O necə sevər və özünü necə fəda edərdi! Lakin, görünür, onun arzuları doğrulmayacaqdı: nə qədər vaxt keçdi, onun yoluna bir dəfə də olsun “həqiqi” kişi çıxmadı. Budur, indi, iyirmi beş yaşında ikən, səadət haqqında bu qədər şirin xəyala dalarkən və səadətə doğru cəzb olunarkən gözlənilmədən qarşısında arzularının mücəssəməsi durdu, özü isə bunu heç dərhal anlamadı.

Kişi ilə qadının qarşılıqlı meyli özünü çox tez büruzə verir. Yucin çox şeylərdə Anceladan yetkin idi. O bəzi məsələlərdən Anceladan daha artıq xəbərdardı və görüş dairəsi ondan daha geniş idi, həm də Yucində olan qüvvə Ancelanın anlayışı xaricində idi. Bununla bərabər Yucin hiss və arzularının aciz oyuncağı idi. Ancelanın – bəlkə daha qüvvətli olan – hisləri isə başqa şeylərlə qidalanırdı. Ulduzlar, gecə, gözəl mənzərə, təbiətdə olan bütün füsunkarlıq Yucini hədsiz dərəcədə həyəcanlandırırdı. Ancelaya gəlincə təbiət özünün ən parlaq təzahürlərində ona əslində yad gəliridi. Musiqi, Yucində olduğu kimi, Ancelada da qızğın əks-səda tapırdı. Yucin ədəbiyyatda realizm istiqamətini qiymətləndirirdi, Ancela üçün isə bütün gözəlliklər hissdə idi. Özünün xalis estetik formalarında incəsənət Ancelanın ruhuna heç bir təsir bağışlamırdı. Yucin üçün isə, bu, incə əyləncələr mənbəyi idi. Tarix, fəlsəfə, məntiq, psixologiya Ancela üçün açılmamış kitab idi, Yucin üçün isə bu, tanış sahələr, bəlkə də onun sevinclə dolaşdığı, çiçəklərlə örtülmüş cığırlar idi. Bütün bunlara baxmayaraq, onlar bir-birinə meyl edirdilər.

Onların arasında başqa fərqlər də vardı. Yucin üçün şərtiliyin heç bir əhəmiyyəti yox idi. Onun yaxşılıq və pislik haqqında təsəvvürü sıravi adama anlaşılmaz görünə bilərdi. O hər bir insana, xasiyyət və mövqeyindən asılı olmayaraq, yüksək inkişaf etmişə və cahilə, təmiz və natəmizə, şən və qüssəliyə, ağ, sarı yaxud qara dəriliyə rəğbət göstərməyə qadir idi. Ancela isə, əksinə, özünü ədəb qaydalarına müvafiq aparanları açıqcasına üstün tuturdu. Hələ uşaqkən Ancelaya daha səylə işləyənlərə, mümkün olduqca özünü hər şeydən məhrum edənlərə, öz hərəkətini nəyin yaxşı və nəyin pis olması haqqında ümumi qəbul edilmiş məfhuma uyğunlaşdıranlara hörmət təlqin etmişdilər. Müəyyən edilmiş qaydaları tənqid etmək onun ağlına belə gəlmirdi. İctimai və əxlaq kodeksi lövhələrində yazılanlar onun üçün dəyişdirilə bilməzdi. Ola bilsin, onun mühitindən kənarda ən sevimli adamlar vardır, lakin onlarla münasibətdə olmaq mənasızdır və onlara rəğbət bəsləmək olmaz. Yucin üçün isə hər insan hər şeydən əvvəl insan idi. O, səfillər və uğursuzlar içərisində olarkən onlarla birlikdə və onlara qəhqəhə ilə gülməyi bacarırdı. Dünyada olan hər şey onun üçün qəşəng, gözəl və maraqlı idi. Həyatın amansız faciəsi də, Yucin ona laqeyd qalmasa belə, onun gözlərində nə ilə isə bəraət qazanırdı. Onun Ancelaya nə üçün belə şiddətli meyl hiss etməsi də müəmmalı qalırdı. Peyk daha böyük ulduzu tamamladığı kimi, bəlkə bunlar da o zaman bir-birini tamamlayardılar, çünki Yucinin xudbinliyi təriflər, rəğbət, qadın nəvazişi tələb edirdi. Öz növbəsində Ancela da Yucinin atəşli qəlbi və səmimiyyəti qarşısında dayana bilmirdi.

Onlar ertəsi günü qatarda, demək olar ki, üç saat məstedici söhbətlə məşğul oldular. Söhbət başlanan kimi Yucin iki il bundan qabaq elə bu yolla, bu qatarla, elə bu saatlarda necə getdiyini nağıl etdi. O gecələmək üçün yer axtararaq, bu böyük şəhərin küçələrini necə dolaşdığını, necə işə başladığını, öz yerini tapdığına əmin olmadıqca Aleksandriyaya qayıtmadığını danışdı. İndi o, rəssamlıq təhsili alacaq, sonra isə Nyu-Yorka, yaxud Parisə gedəcək, jurnallarda işləyəcək və bəlkə də şəkillər çəkəcəkdir. Yucin, ona heyran olanlar qarşısında lovğalanmağı sevirdi, burada isə ona heyran olacaqlarına əmin idi. Onun yol yoldaşı ondan başqa heç nəyi görməyən gözlərlə ona baxırdı. Bu adam həqiqətən Ancelanın bu vaxta qədər tanıdığı adamların heç birinə oxşamırdı – o, gənc idi, istedadlı idi, məğrur idi, zəngin təfəkkürə malik idi. O, Ancelanın da can atdığı, lakin görməyə azacıq belə ümidi olmayan aləmə – incəsənət aləminə özü üçün yol açmaq istəyirdi. Budur, gələcək rəssam ona öz planlarını nağıl edirdi, Paris haqqında danışırdı. Bu nə qədər gözəldir!

Onlar Çikaqoya yaxınlaşdıqları zaman Ancela dedi ki, bilaixtiyar Çikaqodan Sent-Pola gedən və Blekvudda dayanan qatara minməlidir. Doğrusu, onun qəlbində bir qədər qüssə var idi və ürəyi sıxılırdı, çünki yay tətili qurtarmaq üzrə idi və yenidən məktəb məşğələlərinə getməli idi. Onun sabiq məktəb yoldaşı blekvudlu miss Minqgildə keçirdiyi iki həftə gözəl bir yuxu kimi ötüb keçdi. Yoldaşı Ancelanın vaxtını şən keçirməsi üçün bütün səyini göstərdi. Artıq hər şey arxada qalmışdı. Yucinlə tanışlığı da tezliklə kəsiləcəkdi. O yenidən görüşmək haqqında hələ bir söz belə deməmişdi. O, Yucinin belə parlaq boyalarla təsvir etdiyi aləmi yaxından tanımağın yaxşı olacağı haqqında düşünürdü ki, Yucin dedi:

– Mister Benqs mənə dedi ki, siz hərdənbir Çikaqoya gəlirsiniz?

– Bəli, doğrudur, – deyə qız cavab verdi. – mən teatra getmək və bəzi şeylər almaq üçün bəzən orda oluram.

Ancela bu səfərlərin əməli iş mülahizələri ilə izah olunduğunu demədi – o, ailədə şey almaq bacarığı ilə şöhrət qazanmışdı və şey almaq üçün qohum-qardaş onu tez-tez Çikaqoya göndərirdi. O, təcrübəliliyi və təsərrüfatçılığı ilə hamısını ötüb keçmişdi. Bundan başqa hər cür əziyyəti məmnuniyyətlə öz üzərinə götürdüyünə görə, bacıları və dostları onu çox qiymətləndirirdilər. Əməyə olan bu məhəbbəti nəticəsində onun bütün ailə üçün qulluqçuya çevrilməsi təhlükəsi oyanırdı. Bununla belə, hansı işə girişsə, onu vicdanla görürdü, lakin demək olar ki, ancaq xırda təsərrüfat məsələləri ilə məşğul olurdu.

Yucin soruşdu:

– Siz bu yaxınlarda Çikaqoya gəlməyi nəzərdə tutursunuzmu?

– Əvvəlcədən demək çətindir. Adətən mən qışda, opera tamaşaları başlayan zaman gəlirəm. Bəlkə də, həmd-səna gününə gələ bildim.

– Bəs ondan qabaq?

Qız hiyləgərcəsinə cavab verdi:

– Çətin.

– Təəssüf. Mən isə ümid edirdim ki, hələ bu payız sizi görərəm. Hər halda gəldiyiniz zaman mənə xəbər verin. Mən məmnuniyyətlə sizinlə teatra gedərəm.

Yucin əyləncələrə çox az pul xərcləyirdi, lakin bu dəfə bir qədər cızıqdan çıxmağı qət etdi. Axı bu qız tez-tez gəlməyəcəkdir. Bir də ki, o bu yaxın günlərdə əmək haqqının artırılacağı ümidində idi, bu isə işi əsaslı sürətdə dəyişirdi. Qız gələn vaxt o institutda oxuyacaq və onun üçün yeni fəaliyyət sahəsi açılacaqdır. Gələcək ona ən əlvan rənglərdə görünürdü.

– Bu sizin tərəfinizdən böyük lütfkarlıqdır, – deyə Ancela cavab verdi. – Mən gələndə sizə xəbər verərəm. Axı mən əyalət qızıyam, mənə böyük şəhərdə olmaq ancaq hərdənbir müyəssər olur, – deyə o əlavə etdi və başını silkələdi.

Yucin, bu qızın öz yoxsulluq və təcrübəsizliyini belə açıq etiraf etməsini hiyləsiz sadəlik kimi qəbul etdi və bu xüsusiyyət onun xoşuna gəldi. Adətən qızlar özlərini belə tutmurlar. Onun dodaqlarında yoxsulluq və təcrübəsizlik az qala məziyyət kimi görünürdü. Bu, bir etiraf kimi, hər halda gözəl səslənirdi.

Yucin:

– Aldatmayın ha, – dedi.

– Niyə aldadıram. Mən sizi məmnuniyyətlə xəbərdar edərəm.

Qatar vağzala yanaşdı. Bu dəqiqə Yucin Ancelanın Stella qədər gözəl və əlçatmaz olmadığını və temperament etibarilə, yəqin ki, Marqaretdən uzaq olduğunu unutdu. O, qızın gözəl, donuq saçlarına, incə dodaqlarına və başqa bir xüsusiyyətlə cilvələnən mavi gözlərinə baxır, onun açıqqəlblilik və təbiiliyindən heyrətə gəlirdi. Qatar dayanan kimi o, qızın çamadanını götürdü və onun gedəcəyi qatarı tapmağa kömək etdi, sonra isə vidalaşarkən uzun müddət onun əlini sıxdı. Axı bu qız o qədər sevimli idi, onu elə rəğbət və maraqla dinləyirdi ki!

Yucin qızı şəhərkənarı qatarın vaqonuna əyləşdirərək:

– Unutmayın ha! – deyə təkrar etdi.

– Unutmaram.

– Əgər sizə məktub yazmış olsam, acıqlanmayın.

– Əksinə çox şad olaram.

O vaqondan çıxa çıxa:

– Yaxşı, onda mən sizə yazaram, – dedi.

Yucin perronda durub qatar gedənə qədər ona baxdı. Bu tanışlıq onu sevindirirdi. Nə gözəl qızdı – təmiz, düzgün, hiyləsiz. Yaxşı qadın elə belə olmalıdır: abırlı və təmiz. Bu, Marqaret kimi başlı-başına qalmış, Stella kimi laqeyd, ehtirassız gözəl deyil, – deyə əlavə etmək istədisə də buna qüvvəsi çatmadı. Hansı bir səs isə ona pıçıldayırdı ki, Stella rəssam üçün kamillik nümunəsidir. İndi belə Stellanı xatırlamaq ona ağır gəlirdi. Lakin Stella onun həyatından həmişəlik getmişdi – buna heç bir şübhə yox idi.

Bundan sonra Yucin tez-tez Ancela haqqında düşünürdü, fikrində Blekvudun nə cür olduğu, qızın nə kimi şəraitdə yaşadığı və nə kimi adamlarla əhatə olunduğu haqqında fərziyyələr düzəldirdi. Yəqin onlar da Yucinin Aleksandriyada olan qohumları kimi sevimli və sadə qəlblidirlər. Onun təsadüf etdiyi böyük şəhərin sakinləri, xüsusən qızlar, həmçinin var-dövlətdən ərköyünləşmiş adamlar o zaman Yucində maraq oyatmırdılar. Onlar Yucinin can ata biləcəyi hər şeyə olduqca uzaq, olduqca yad idilər. Halbuki miss Blu kimi bir qız hər kəs üçün xəzinədir. O durmadan özünə təkrar edirdi ki, ona məktub yazacaqdır. O zaman onun başqa bir tanış qızı yox idi və instituta daxil olmaq ərəfəsində o, birlikdə etdikləri səfər haqqında təşəkkürlə qıza qısa bir məktub yazdı və onun bu yaxınlarda gəlib-gəlməyəcəyini soruşdu. Bir həftədən sonra gələn cavab məktubunda Ancela xəbər verirdi ki, o, oktyabrın ortalarında yaxud axırında Çikaqoda olmağı nəzərdə tutur və əgər Yucin onun görüşünə gələrsə, o şad olar. Ancela şimal tərəfdə Ohayo-stritdə yaşayan xalasının ünvanını bildirir və yazırdı ki, gələcəyi gün haqqında ona ayrıca məlumat verəcəkdir. İndi məktəbdə elə başı qarışmışdır ki, yayı nə qədər gözəl keçirdiyini xatırlamağa belə vaxtı yoxdur.

“Zavallı qız, –deyə Yucin düşündü, – o daha yaxşı qismətə layiqdir. O gələndə mən mütləq onun görüşünə gedəcəyəm”. O bu qərara gəldi və bu fikrə çoxlu başqa fikirlər də qarışdı: “Onun nə gözəl saçları vardır!”

DOQQUZUNCU FƏSİL

İnstituta daxil olmaqla Yucin üçün yeni bir həyat başlandı. İndi o incəsənətə xidmət edənlərlə sıravi adamlar arasında olan fərqi anlayırdı, Yaxud hər halda ona belə gəlirdi. Gündüzlər o, Çikaqonun yoxsullar yaşayan məhəlləsində dolaşdıqdan sonra birdən başqa bir aləmə atılır, onun üçün, Yucin Vitla üçün, burada yer tapıldığına çətinliklə inanırdı. Tələbələr – hər halda onlardan bəziləri – ona başqa maddədən olan məxluqlar kimi gəlirdilər. Onlar məşhurların yoğrulduğu xəmirdən olmasalar da, hər halda elə zəngin xəyal və fantaziyaya malik idilər ki, rəssamı bunlarsız təsəvvür etmək olmaz. Yucinin tədricən öyrəndiyi kimi, bu gənclər buraya ölkənin hər bir tərəfindən, – qərbdən və cənubdan, Çikaqo və Sent-Luisdən, Kanzas, Nebraska və Ayovadan, Texas, Kaliforniya və Minnesotdan toplanmışdılar. Bir gənc Kanadanın şimal-qərbində olan Saskaçevandan, digəri hələ o zamanlar “ərazi” adlanan yeni Meksikadan idi. Bu axırıncının adı Cil idi, yoldaşları onu “Hila-monstr” adlandırırdılar. İlk hərfin belə dəyişilmiş halda tələffüz edilməsi onun halını azacıq belə pozmurdu. Burada minnesotalı bir fermerin oğlu da var idi. O gələcək yazı və yayı evə getməyə – şumlamağa, əkib biçməyə hazırlaşırdı. Tələbələr içərisində Kanzas-Sitidən bir milyonerin oğlu da var idi.

Yucin əvvəlcə şəkil çəkmə texnikası ilə xüsusi olaraq maraqlandı. Hələ birinci axşam o işıq-kölgə haqqındakı təsəvvürlərinin yanlış olduğunu anladı. İnsan bədənini təsvir edəndə o, möhkəmlik və həcm duyğusu göstərməyə heç vəchlə müvəffəq ola bilmirdi.

Çərşənbə günlərinin birində müəllim onun çiyni ardından baxaraq qısaca:

– Ən qatı kölgə ən parlaq işığa yaxın düşür, – dedi, – sizdə isə hamısı eyni dərəcədə tutqun və yeknəsəqdir.

– Deməli, iş bunda imiş!

– Sizin bu fiquranı çəkməniz memarlıq məsələlərindən başı çıxmayan bənnanın ev tikməsini xatırladır. Siz kərpicləri plansız qoyursunuz. Hanı planınız? – bu səs arxadan hiss edilmədən yaxınlaşmış mister Boylun səsi idi.

Yucin başını qaldırdı. O, doğrudan da, ümumi kantoru nəzərdə tutmadan başı çəkməyə girişmişdi.

Mister Boyl əllərinin geniş hərəkəti ilə şəklin dairəsini göstərərək:

– Plan! Plan haradadır? – deyə təkrar etdi. – Hər şeydən əvvəl əsas xətləri çəkmək lazımdır. Təfərrüat ilə sonra məşğul olarsınız.

Hər şey dərhal Yucinə aydın oldu.

Başqa bir dəfə o, qadın döşü çəkərkən müəllim ona baxırdı. Onda hər şey nədənsə cansız çıxırdı, o, cizgilərin gözəlliyini verə bilmirdi.

Uzun müddət susan mister Boyl, nəhayət, özündən çıxdı:

– Onlar ancaq dəyirmi olur! İnandırıram sizi, ancaq dəyirmi! Əgər siz bir zaman dördkünc görmüş olsanız, lütfən mənə xəbər verin!

Yucin qəhqəhə çəkdi, bununla bərabər, o hələ nə qədər öyrənməli olduğunu anlayaraq bərk qızardı.

Bir dəfə o bu adamın bacarıqsız və küt, lakin çox çalışqan bir oğlana dediklərini eşitdi. Bu sözlər Yucinin onun ağzından eşitdiyi ən sərt sözlər idi. O kobudcasına dedi:

– Sizin işinizdən heç bir şey çıxmayacaqdır. Mənim məsləhətimə qulaq asın və evinizə gedin, siz yük arabaçılığına getsəniz, daha çox pul qazanarsınız.

Bütün sinif diksindi, lakin bu adam belə idi – qabiliyyətsizliyə, birisinin onun vaxtını boş yerə almasına dözmürdü. O, incəsənətə əməli sürətdə baxırdı və uğursuzların, axmaq və kütlərin nazı ilə oynamaq istəmirdi. O, sinfi inandırmaq istəyirdi ki, sənət böyük səy tələb edir.

Lakin rəssamın rəf etməli olduğu çətinliklər haqqında bu sərt və təkidli xatırlatmalar nəzərə alınmazsa, institutda xoşa gələn, hətta özünəməxsus şirnikləndirici cəhətlər az deyildi. Naturaçının çəkilmək üçün durduğu yarım saatlıq seanslar arasında bir neçə dəfə dörd-beş dəqiqəlik fasilələr olurdu. Bu zaman tələbələr söhbət edir, sönmüş çubuqlarını alışdırır, hər kəs istədiyini edirdi. Bəzən otağa başqa siniflərin tələbələri də gəlirdilər.

Naturaçının tələbələrlə və onların bu qızla belə sərbəst münasibəti Yucini təəccübləndirirdi. Şəraitə tədricən alışan Yucin görürdü ki, bəzi tələbələr qızın oturduğu yerə qalxır və onunla söhbətə başlayırlar. Çiyni və döşlərini örtən şəffaf al şərf nəinki onları gizlədir, hətta onun çılpaqlığının cazibədarlığını daha da artırırdı.

Yucinlə yanaşı oturan oğlan bir dəfə:

– Siz buna nə deyirsiniz? – deyə ona müraciət etdi. – Etiraf edirəm, belə bir səhnə qarşısında məni tər basır.

Yucin güldü.

– Bəli, mənzərə çox cazibəlidir.

Tələbələr tez-tez qızla zarafat edir və gülüşürdülər. Qız da gülür və onlarla mazaqlaşırdı. Yucin onun sinifdə necə dolaşıb, onların albomuna baxdığını görürdü. Belə dəqiqələrdə o, güclü həyəcan keçirirdi, lakin o bu həyəcanı, xəcalət gətirən və göstərilməsi lazım gəlməyən bir şey kimi boğur və gizlədirdi. Bir dəfə o, tələbələrdən birisi tərəfindən gətirilmiş şəkilləri nəzərdən keçirərkən bu qız, bu küçələr çiçəyi ona yanaşdı və çiyninin üstündən baxmağa başladı. Onun çiynində nazik şərf var idi, dodaqları və yanaqları boyanmışdı. Qız yumşaq döşlərini onun çiyninə və qoluna söykəyərək lap yaxında durdu. Yucinin bədənindən sanki elektrik cərəyanı keçdi, lakin özünü elə göstərdi ki, guya azacıq da karıxmamışdır.