скачать книгу бесплатно
Тy?ри ?авларни ?yллаш яхширо?
(курсивларни эмас)}.
\end {document}
Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:
O«lchamini o‘zgartirish buyruqlari (printer «o‘lchami» deyiladi) jadvalda ko‘rsatilgan. Bu buyruq (argumentlarsiz) shrift o‘lchamini o‘zgartirmoqchi bo‘lgan joyga joylashtiriladi va o‘lcham yana o‘zgartirilguncha yoki guruh tugaguncha amal qiladi.
Misol:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc}
\usepackage [russian] {babel}
\begin {document}
Олдиндан Эйнштейн томонидан киритилган.
\LARGE математик ифода
\end {document}
Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:
E’tibor qarating: \LARGE buyrug’i o‘zidan keyingi matnga ta’sir ko‘rsatadi. U shrift o‘lchamini karrali ortiradi.
\large, \small va shunga o‘xshash buyruqlar bilan belgilangan shriftlarning haqiqiy hajmi hujjat sinfi va sinf variantlariga bog‘liq. Asosiy shrift o‘lchami 12 bo‘lgan standart sinflarda \huge va \Huge buyruqlar bir xil o‘lchamni (hajmi 25) o‘rnatadi.
Eslatib o‘tamiz, matn shrifti o‘lchamini o‘zgartirish buyruqlari formulalardagi harflar o‘lchamini ham o‘zgartiradi. Umumiy xatoga yo‘l qo‘ymasangiz, qatorlar orasidagi vertikal masofa ham o‘zgaradi. Agar tahrirlangan shrift hajmi butun xat yozgan bo‘lsa (masalan, \small yoki {\footnotesize), keyin Tex bo‘sh chiziq ko‘radi, bu shriftga normal o‘tish kerak emas, aks holda yo‘l oralig‘i noto‘g‘ri bo‘ladi. Misol:
\usepackage [T2A] {fontenc}
\usepackage [russian] {babel}
\begin {document}
{\footnotesize Биз группани беркитамиз
ва одатий шрифтга ?айтамиз, фа?ат абзац тугаши,
бyш ?атордан кейин.}
Мана одатий шрифт
\end {document}
Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:
E’tibor qarating: buyruq gruppaga ta’sir ko‘rsatadi. Shrift o‘lchamalari so‘zlar orasi kichiklashgan, proporsional kichrayadi.
Misol:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc}
\usepackage [russian] {babel}
\begin {document}
{\footnotesize
Бу ерда биз, одатий шрифтга ва?ти етмасдан
yтамиз, ва сатрлар орасидаги интерваллар
орти?ча катта.}
Мана одатий yлчамдаги шрифт.
\end {document}
Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:
Qizig‘i shundaki, bu ta’sir qayerdan kelib chiqqanini tushuntiramiz. Satrlar orasidagi masofa paragraf qayta ishlangandan keyingina hisoblanadi. Shuning uchun, TЕX \small buyrug‘ini kuzating va \small buyrug‘ining harakati tugaganida «paragrafni tuzish» buyrug‘ini (masalan, bo‘sh satr) ko‘rgan bo‘lsa, unda bir xil masofalar kichik shriftda yozilgan chiziqlar orasida normal o‘lchamdagi shriftda yozilgan chiziqlar orasida o‘rnatiladi.
Nazorat savollari
1. \textit qanday shriftni beradi?
2. \textsl qanday shriftni beradi?
3. \textbf qanday shriftni beradi?
4. \texttt qanday shriftni beradi?
5. \emph {menshe} buyrug’i vazifasi nimada?
Topshiriqlar
1. Ixtiyoriy 6 qatordan iborat matnni xar uchinchi so’zini boshqa boshqa shriflarda chop etshni tashkil etuvchi hujjatni tashkil eting.
2. Kiritilgan matnda ikkita abzas tashkil eting.
3. Kiritilgan matnda ixtiyoriy uchta so’zni eng katta shrifda, yana boshqa uchta so’zni eng kichik o’lchamli shrifda chop etishni tashkil etuvchi hujjatni tuzing.
4. Tashkil etilgan abzaslarni chetlanishlarini turlicha bo’lishini tashkil eting.
4.4.Tekislashsiz va yangi qatorga o‘tkazishsiz abzaslar
TЕX-ni matnni to‘g‘ri moslashtirishga harakat qilmaydigan va (deyarli hech qachon) defis qilmaydigan rejimga qo‘yishingiz mumkin. Buning uchun \raggedright buyrug‘idan foydalaning. U preambulada ham, hujjatning ichida ham berilishi mumkin; har qanday holatda ham xatboshiga ta’sir qilishi uchun matn xatboshi tugaydigan bo‘sh satrni o‘qishidan oldin uning ta’siri to‘xtamasligi zarur (\sloppy buyrug’i yuqorida ko‘rilgan). Misol:
\documentclass [12pt] {article}
\usepackage [T2A] {fontenc}
\usepackage [russian] {babel}
\begin {document}
Бу абзацни биз ташкил этдик
текстлашсиз ва кyчири?сиз.
Бyлиши мумкин, кyриниши чиройли эмас,
Лекин тyлиб кетмаган.
{\raggedright}
\end {document}
Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:
\raggedright buyrug‘i LaTeX da ifodalangani uchun abzasni nolga teng qiladi, chunki u matnni «bayroqchalar to‘plami"shaklida formatlash uchun mo‘ljallangan. Yuqoridagi misolda bunday bo‘lmadi, chunki \raggedright buyrug‘i paragraf boshlanganidan keyin, paragraf tashqarisida belgilanganidan keyin bajarilgan; agar, preambulda yozilgan bo‘lsa, abzas barcha paragraflar uchun nolga teng bo‘ladi. Agar bu buyruqni ishlatmoqch bo’lsangiz, lekin hali ham o‘ng chetiga matnni tekislamoqchi bo’lsangiz, siz paragraf abzas \parindent qiymatni belgilab preamble da bir buyruq keyin \parindent yozishingiz mumkin.
Nazorat savollari
1. Abzas deganda nimani tushinasiz?
2. \parindent buyrug’i qanday maqsadlarda foydalaniladi?
3. \parindent buyrug’ini umumiy formasini keltiring.
4. \frenchspacing va \nonfrenchspacing buyruqlarni vazifasini tushuntiring.
5. \hspace {uzunlik} buyrug’i qanday maqsadlarda foydalaniladi?
Topshiriqlar
1. Ixtiyoriy 5 qatordan iborat matnni xar uchinchi so’zini boshqa boshqa shriftlarda chop etshni tashkil etuvchi hujjatni tashkil eting.
2. Kiritilgan matnda so’zlarni keyingi qatorga bo’ginsiz ko’chirishni tashkil etuvchi hujjatni yarating.
3. Kiritilgan matnda ikkita abzas tashkil eting.
4. Internetda har qanday ilmiy maqolaning namunalarini toping, LaTeX-da ijro etilgan. Uning sifatini aytib bering va kompyuter xotirasiga saqlang.
4.5.Matnni butunligicha qayta ishlash
Matnni butunligicha qayta ishlash uchun maqola sinfidan foydalanishingiz mumkin, boblar yoki kichik kitoblar bo‘lingan katta maqolalar uchun hisobot sinfidan, va kitoblar uchun kitob sinfdan foydalaniladi. Bu yerda hujjat standartlaridagi variantlarni ko‘rsatuvchi jadvallar keltirilgan. Unda " + «belgisi» har doim mavjud» degan ma’noni anglatadi, " – «belgisi» har doim yo‘q» degan ma’noni anglatadi, " ? «belgisi» sukut bo‘yicha mavjud emas, lekin sinf variantini yoki maxsus buyruqni o‘rnatishingiz mumkin, " ± «belgisi"sukut bo‘yicha mavjud» degan ma’noni anglatadi, lekin sinf opsiyasi yoki maxsus buyruq yordamida bekor qilinishi mumkin». Biz bu jadvalda standart sinflar o‘rtasidagi farqlar bo‘yicha ko‘rsatishga xarakat qildik.
Eslatib o‘tamiz, sinf variantlarining vergul bilan ajratilgan ro‘yxati \documentclass buyrug‘ining asosiy argumenti oldidan kvadrat qavslarga joylashtiriladi. Eng ko‘p ishlatiladigan sinf variantlarida shrift 11pt va 12pt boladi. Ular hujjatning asosiy matni mos ravishda shrift o‘lchami 11 kegel yoki 12 kegelda yozilishini ta’minlaydi.
Agar siz ushbu variantlarni ko‘rsatmasangiz, shrift o‘lchami 10 pt bo‘ladi. Siz foydalanishda qog‘oz hajmini belgilaysiz. har bir sinf variantni ko‘rsatish mumkin, va keyin TЕX ularni imkon qadar bu formatga moslaydi, shunday qilib, matn va hoshiya hajmini hisoblash qiladi. Bu variantlar quyidagicha (o‘lchov birligi qavslar ichida ko‘rsatilgan):
a4paper 210 ? 297 (millimetr) – eng kup qo‘llanalidigan o‘lcham;
a5paper 148 ? 210 (millimetr);
b5paper 176 ? 250 (millimetr);
legalpaper 8.5 ? 14 (dyuym);
executivepaper 7.25 ? 10.5 (dyuym).
Agar bu variantlardan birortasi ko‘rsatilmagan bo‘lsa, LaTeX qog‘oz o‘lchamini 8.5 ? 11 (dyumlarda) deb hisoblaydi (bu qog‘oz o‘lchami ba’zan" letter «deb yuritiladi).
Agar siz matnni qog‘ozning tor chetiga emas, balki kengiga parallel ravishda joylashtirmoqchi bo‘lsangiz, unda siz landscape variantini belgilashingiz mumkin: bu holda TEX qog‘oz varag‘ining kengligi va balandligi teskari rollarga ega deb taxmin qilib, matn o‘lchamlari va chekkalarini hisoblab chiqadi.
Shuni ta’kidlaymizki, landscape varianti matnni o‘z-o‘zidan 90 gradusga burmaydi. U tizimda e’tiborga olingan printerni chop etish imkoniyatidan kelib chiqib sozlaydi.
Odatiy bo‘lib, chiziqlar varaqning tor chetiga parallel deb hisoblanadi. Ikki tomonlama variant toq va juft sahifalarda (hokazo kitoblarda bo‘lgani kabi) har xil hoshiyalar bilan, o‘sha tomon variant esa barcha sahifalarda bir xil hoshiyalar bilan chop etiladi. Kitob sinfida ikki tomonlama parametr bo‘yicha o‘rnatiladi, maqola va ma’ruza sinflarida – bitta, proc sinfida juft va toq sahifalardagi maydonlar har doim bir xil bo‘ladi.
article, report va book uchun siz twocolumn sinf variantini belgilashingiz mumkin. Bu shuni anglatadiki, matn ikki ustunda yoziladi. Ushbu holatda paragraflar juda tor bo‘lganligi sababli, ushbu parametrni bir vaqtning o‘zida \ tolerantlik parametrini oshirish uchun foydalidir, aks holda siz ustundan juda ko‘p satrlarni olasiz. Yuqorida ikkala ustunni o‘lchagich bilan qanday qilib ajratish kerakligi tushuntirildi. proc sinfida to‘plam har doim ikkita ustunda va ikki ustunli va bitta ustunli variantlarda tashkil qilmaydi.
4.6. Ish xatlari
AQSH standlariga javob beruvchi, xizmat xatlarini tashkil etuvchi letter hujjat sinfi yaratilgan. Undan quyidagicha foydalaniladi. Hujjat dekloratsiyasida xat jo‘natuvchi adresi \address buyrug’i orqali ko‘rsatiladi. \signature buyrug’i bilan jo’natuvchi ko‘rsatiladi. \date buyrug’i bilan xat vaqtini ko‘rsatish mumkin. Agar vaqt ko‘rsatilmasa avtomatik translyatsiya qilingan vaqt qo‘yiladi.
Misol:
\documentclass [11pt] {letter}
\address {I.\,Ivanov,\\
IUM, Moscow, Russia}
\signature {I.\,Ivanov}
\date {December 31, 2002}
\begin {document}
\begin {letter} {Prof.\ Jonas Jonas Huckabuck,\\
