скачать книгу бесплатно
University of Rootabaga,\\
Cream Puffs, 80116, RO, USA}
\opening {Dear Prof.\ Huckabuck,}
Enclosed please find two copies of my paper.
\closing {Sincerely yours,}
\end {letter}
\end {document}
Hujjat kompanovka qilingandan keyin ekranda quyidagi xosil bo‘ladi:
E’tibor qarating. Xatni har bir qismi o‘z buyrug’iga ega. Argumentida fikr keltirilgan.
\begin {document} va \end {document} oralig‘ida xat joylashgan. Har bir xat letter doirasida (okrujeniye) keltirilgan. Unda asosiy argaument adressdir. Xat mazmuni \opening buyrug’idan keyin boshlanadi, va \closing buyrug’i bilan tugallanadi.
Nazorat savollari
1. «Bo‘limlarni avtomatik nomerlash» qaysi hujjat sinflarida mavjud?
2. article, report va book hujjatlarn bir biridan farqini tushintiring.
3. «Ikki kolonkali terish» qaysi hujjat sinflarida mavjud?
4. \opening va \closing buyrug’i qanday hujjatda qo’llaniladi?
Topshiriqlar
1. LaTeX tizimining internetdagi ochiq manbalar yordamida asosiy xususiyatlarini o’rganing.
2. Siz foydalanayotgan matn muharriri va LaTeX uchun quydagi taqqoslash jadvalini tuzing:
3. Ushbu dars materiallari va internetdagi ochiq manbalar yordamida LaTeX tizimining asosiy xususiyatlarini o’rganing. Tizimning mumkin bo’lgan afzalliklarini sanab o’ting hujjatlar bilan ishlashda sizga foydali ekanligingizni isbotlang.
4.7. Saxifalarni tashkil etish stillari
\pagestyle buyrug‘i LaTeX-da sahifa uslubini o‘rnatish uchun taqdim etiladi. Ushbu buyruqda bitta majburiy argument mavjud – u bitta so‘zdan iborat. Standart hujjat sinflaridan foydalanishda ushbu so‘z quyidagilardan biri bo‘lishi kerak:
empty – bitta ham kolontitullar, saxifa nomeri yo‘q;
plain – saxifa nomeri pastda o‘rtada qo‘yiladi, kolontitullar yo‘q;
headings – kolontitullar bor (ular o‘zida saxifa nomerini oladi);
myheadings – kolontitullar bor, ular oldingi punktdagi singari tashkil etiladi, ular avtomatik nomerlanmasdan foydalanuvchi tomonidan qo‘yildi.
Agar asosiy sinf article bo‘lsa, unda sukut bo‘yicha sahifalar plain uslub bilan, qolgan ikkita asosiy uslubda headings uslubi bilan formatlanadi. Hamma uchun uslubni belgilaydigan \pagestyle buyrug‘i bilan birga sahifalarda, shuningdek uslubni belgilaydigan \thispagestyle buyrug‘i mavjud u bitta sahifaga ta’sir etadi. U \pagestyle kabi argumentlarni oladi. Lekin ushbu argumentda ko‘rsatilgan uslub faqat ushbu buyruqni olgan matn tushgan sahifaga tegishli. Odatda bu buyruq \newpage yoki \clearpage dan keyin qo‘llaniladi. \newpage yoki \clearpage buyruqlar yangi saxifa xosil qilish uchun qo‘llanildi.
Odatda saxifa nomerlari arab raqamlari, rim raqamlari yoki harflar tartibida bo‘ladi. Tartib raqamini qo‘yish uchun \pagenumbering buyrug‘i yaratilgan. Uning bitta talab qilinadigan (majburiy) argumenti bor, ya’ni u quyidagilardan biri bo‘lishi mumkin:
arabic – arab raqamlari (1, 2, 3,…)
roman – rim raqamlari (i, ii, iii,…)
Roman – rim raqamlari (I, II, III,…)
alph – kichik xarflar (a, b, c,…)
Alph – Katta xarflar (A, B, C,…)
\pagenumbering buyrug‘i nafaqat bosma ko‘rinishni o‘zgartiradi sahifa raqamlari ko‘rsatiladi, lekin sahifani hisoblashni ham boshlaydi (Bu, masalan, muqaddima sahifalarini rim raqamlari bilan raqamlash kerak bo‘lgan hollarda va asosiy matnning sahifalarini arab tilida qayta raqamlash kerak bo‘lgan hollarda qulaydir). Shuning uchun, ushbu buyruqni \newpage yoki \clearpage -dan keyin darhol berish to‘g‘ri.
Nazorat savollari
1. \pagestyle buyrug’ini vazifasi nima?
2. empty argument nimani belgilaydi?
3. \newpage buyrug’i vazifasi nima?
4. \pagenumbering buyrug’i argumentlarini sanab bering.
Topshiriqlar
Quydagi mundarijani:
1. «11. Murakkab formulalar. …………………….………….…………128
11.1. Formulalarni raqamlash ………………………………….….……128
11.2. Formulalarda o‘tkazish (yangi qatorga) ………………..….…130
11.3. Formulalarda shriftni o‘zgartirish ………………..……….……132
11.4. Matnni formulalarga qo‘shish ………………………………..136»
saxifalarni arabic, roman, Roman, alph, Alph argumentlar orqali turlich raqamlar bilan belgilangan xolatda chop etilishini tashkil etuvchi hujjat tashkil eting.
5. Xoshiyalar (polyalar), sahifa hajmi va boshqalar
LaTeX hujjatlar sinfi sahifa kengligi va balandligi, chekka joylar va boshqalar kabi parametrlarning qiymatlarini oldindan belgilaydi (qog‘oz o‘lchamini belgilaydigan variantni hisobga olgan holda).Конец формы
5.1. Kengligi
Sahifadagi matnning kengligi \textwidth buyrug’i parametri bilan o‘rnatiladi; agar ikkita ustunda yozilsa, u holda \textwidth ikkala ustunning kengligi va ular orasidagi bo‘shliqni o‘z ichiga oladi. Agar siz xohlasangiz kenglikni sahifadagi matn santimetr uzunlikda belgilashingiz mumkin, u preambulmda shunday yoziladi:
\textwidth = 7 см
Matnning kengligini o‘zgartirganda, ko‘pincha chekkalarni o‘zgartirishingiz kerak. Chap chekka va \textwidth belgilanadi, o‘ng chekka avtomatik ravishda aniqlanadi. Chap hoshiya qanday belgilanishi uslublar to‘plami «ikki tomonlama» yoki «bir tomonlama» chop etish bor yo‘qligiga bog‘liq. Ikki tomonlama chop etishda toq va juft sonli sahifalarda chekkalarni turlicha qoldiradi. article va report hujjatlari sinflarida to‘plam sukut bo‘yicha bir tomonlama bo‘ladi, lekin agar siz ikki tomonlama uslubni belgilasangiz, u ikki tomonlama bo‘ladi. book klassi sukut bo‘yicha ikki tomonlama, lekin siz uni bir tomonlama uslub variantini belgilash orqali uni bir tomonlama qilishingiz mumkin.
Bir tomonlama yozish uchun chap chegaraning qiymati \oddsidemargin parametri bilan belgilanadi. Bunday holda, maydon eng chekkasidan hisoblanmaydi. Saxifa bir dyumli dastlabki qoldirishdan boshlanadi.
Shunday qilib, agar siz quyidagicha yozsangiz:
Конец формы
\oddsidemargin=0pt
matn chetidan bir dyuymdan boshlanadi va agar yozilsa:
\oddsidemargin=5mm
matn chetidan bir dyuym qog‘oz chetidan 30,4 dan boshlanadi (bir dyuym 2,54 ga teng ekanligini unutmang). \oddsidemargin parametrini manfiy qilib qo‘ysangiz, varaqning chetidan matn boshigacha bo‘lgan masofa tegishlicha dyumdan kam bo‘ladi. Shuni ham eslatib o‘tish joizki, uzunlik qiymati bo‘lgan parametrga nol qiymatni belgilaganingizda, birliklar ham ko‘rsatilishi kerak (bizning misolimizda bo‘lgani kabi); shunga o‘xshash yozuvdan boshlanadi va agar yozilsa:
\oddsidemargin=0
хатолик беради.
5.2. Balandligi
Yuqori xoshiya bilan yuqori kolontitul orasidagi kattalik \topmargin parametri bilan o‘rnatiladi (uslub bilan ta’minlangan). Sahifaning yuqori qismida qo‘shimcha ravishda bo‘sh joy bo‘ladi, uning kattaligi sarlavha uchun ajratilgan maydonga teng. \headheight parametri kolontitul kengligini belgilaydi. Matn balandligi \textheight parametri bilan o‘rnatiladi. Ushbu o‘lchamni hisoblashda na sahifa raqamlari, na yuqori va kolontitullar hisoblanmaydi, sinf tomonidan taqdim etilgan bo‘lsa, sahifadagi matnning to‘liq balandligi \textheight dan katta bo‘ladi.
Nazorat savollari
1. \textwidth vazifasi nima?
2. \textwidth buyrug’ini umumiy ko’rinishini ifodalang.
3. \oddsidemargin buyrug’i vazifasi nima?
4. \topmargin buyrug’i vazifasi nima?
Topshiriqlar
1. Ixtiyoriy bir betlik matnni kiritib chap, o’ng, yuqori va pastki hoshiyalarini turli qiymatlarga o’zgartirib, chop etishga hujjat tashkil eting. Xar bir o’zgarishni sinab ko’ring.
5.3. Sahifani bir butun sifatida almashtirish
Sahifani bir butun sifatida almshtirish chop etish natijalariga qarab boshqarish uchun zarur. Haqiqiy masofalar matnni bosib chiqarganingizda aniqlanishi mumkin. Matndan varaqning chetiga qadar \topmargin kabi parametrlar bilan belgilanadigan kabi bir xil emas. Gap shundaki, siz foydalanayotgan printerda qog‘oz varag‘ining chekkasi qayerda ekanligi to‘g‘risida turli xil fikrlar bo‘lishi mumkin. Ushbu namoyishlar haqiqatga mos kelishi uchun siz chop etish uchun foydalanadigan printerni dvi-drayverni sozlashingiz kerak bo‘ladi. Agar buni amalga oshirishni xohlamasangiz, bosilgan varaqdagi butun sahifaning o‘rnini butunlay o‘zgartirishingiz mumkin. Buning uchun (preambulada) ikkita TEX buyruqlari \hoffset va \voffset parametrlarining qiymatlarini o‘rnatiladi. Masalan, agar preambulada quyidagilar keltirilgan bo‘lsa: alshtirish
\hoffset=-5mm
\voffset=4.2mm
keyin butun sahifani butunlay (barcha sarlavhalar va kolontitullar bilan, sahifa raqamlari bilan va hokazo) bosib chiqarishda 5 chapga, 4.2 pastga siljiydi.
Rasm 5. Sahifa strukturasi.
Nazorat savollari
1. \hoffset buyrug’i vazifasi nima?
2. \voffset buyrug’i vazifasi nima?
3. Keltirilgan buyruqlar umumiy ko’rinishini ko’rsating.
4. Hujjatni shakillanishida zarur bo’lgan buyruqlarni sanang.
Topshiriqlar
1. Ixtiyoriy bir betlik matnni kiritib \hoffset, \voffset buyruqlari asosida chapga va pastkga surishni turli qiymatlarga o’zgartirib, chop etishga hujjat tashkil eting. Xar bir o’zgarishni sinab ko’ring.
5.6. Hujjatlarni tartiblash
LATEX bilan ishlashda sarlavhalar va bo‘limlarni raqamlash maqsadga muvofiqdir. Hujjatni raqamlash, qo‘lda emas, balki maxsus buyruqlar yordamida. Dastlab, misol sifatida \section buyrug‘idan foydalanib, ulardan qanday natija olishni ko‘rib chiqamiz.
5.6.1. \section buyrug’i
Siz hujjatning sarlavhali qismini boshlashingiz kerak deylik « Кое-что о слонах». Buning uchun buyruq quyidagicha yozilishi mumkin:
\section {Fillar to’g’irisida…}
\section buyrug‘i bitta majburiy argumenti bor – bo‘lim nomi (xuddi shu kolontitullar, agar siz «yaratish» buyrug‘ini bersangiz). Bo‘limlar orasidagi bo‘shliqlar, ularning raqamlanishi, bir xil sarlavhalar va kolontitullar – bularning barchasi avtomatik ravishda amalga oshiriladi. \section buyrug’i majburiy argumentdan tashqari, majburiy bo‘lmagan argumenti ham bor.
Majburiy bo‘lmagan argument majburiy argumentdan oldin keladi, u to‘ldiruvchi bo‘lib, sarlavxani qisqartirilgan ko‘rinishi bo‘lishi mumkin.
Misol:
\section [Fill mavzusi] {Fillar to’g’irisida…}
Sarlavhaning qisqartirilgan versiyasiga ehtiyoj qachon paydo bo‘ladi,
qachonki sarlavha uzunligi kolontitulga mos kelmaydi. U ko‘rinib turadi. Quyidagi yozuv (xabar) ko‘rsatib turadi:
Overfull \hbox has occurred while \output was active.
Bo‘limni \label buyrug’i bilan belgilash mumkin. Undan keyin \ref buyrug’i bo‘lim nomerini beradi. Misol:
\documentclass [12pt] {article}
\usepackage [T2A] {fontenc}
\usepackage [russian] {babel}
\begin {document}
