скачать книгу бесплатно
Gruppani qo‘llanishi hujjatda matnlar sonini qaytiradi. Misol:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc} %% 2 кучириш сиз шрифт киритиш
\usepackage [russian] {babel} %% 3 ингилиз матнида рус шрифтини кушиш
\begin {document}
Ярим ?орайтирилган шрифт терилган
фа?ат {\bfseries бу}
сyз; ?авсдан кейин хаммаси
олдингидек кетади.
\end {document}
Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:
Yarim qoraytirilgan shrift bilan faqat «бу» so‘zi yozilib, undan keyingilari joriy shrif bilan yozilgan.
E’tibor qarating, bu holatda {\bfseries (Yarim qoraytirilgan shrift) bu} faqat « бу» so‘ziga ta’sir etadi. Figurali qavs buyruqni ta’sir doirasini belgilaydi. U hech qanday matnga qo‘shilmaydi, faqat buyruq ta’sir doirasini ko‘rsatadi.
Misol:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc} %% 2 кучириш сиз шрифт киритиш
\usepackage [russian] {babel} %% 3 ингилиз матнида рус шрифтини кушиш
\begin {document}
Бошида {ширифни yтказамиз
\itshape курсивга;
Кейин шрифни яна
ва {\bfseries ярим ?орайтирилган;}
кyринг, ?андай тикланади
} шрифт
охирида кон {ца г} руппани.
\end {document}
Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:
E’tibor qarating, oldin shriftni kursiv shriftga o‘tkazamiz, keyin shriftni yana qalin shiriftga o‘tkazamiz. Keyin shriftni joriy holatga qaytaramiz. Gruppada faqat «yarim qoraytirilgan;» so‘zi ko‘rsatilgan, shuning uchun faqat «yarim qoraytirilgan;» so‘zigina qalin shrift bilan almashtirilgan.
Nazorat savollari
1. \bfseries buyrug’i vazifasi nima?
2. \mdseries buyrug’i vazifasi nima?
3. \slshape buyrug’i vazifasi nima?
4. \upshape buyrug’i vazifasi nima?
Topshiriqlar
1. «Axborot texnalogiyalari zamon talablari asosida jadal rivojlanmoqda. Bu o’z navbatida zamonni rivojlanishiga olib kelmoqda» matnini tarkibidan «jadal» so’zini shriftini gruppalash asosida o’zgarishini tashkil etish hujjatini tashkil etib natijani tekshirib ko’ring.2. Tashkil etilgan hujattni gruppalangan so’zni shriftini qayta o’zgartirish hujjatini tashkil eting.3. «Axborot texnalogiyalari zamon talablari asosida jadal rivojlanmoqda. Bu o’z navbatida zamonni rivojlanishiga olib kelmoqda» matnini to’laligicha gruppalab shriftini o’zgartirish hujjatini tashkil eting.4. Har bir topshiriqni bajarilish natijasini taqqoslang va taxlil etib gruppalash ishtirok etgan yangi matn tashkil etish hujjatini tashkil eting.
2.3.6. Argumentli buyruqlar
Yuqorida ko‘rib o‘tilgandek, LaTeX buyruqlari argumentli yoki argumentsiz bo‘ladi.
Argumentlar majburiy va majuburiy emas turlariga bo‘linadi. Majburiy (ko‘rsatilishi shart) argumentlar figurali qavs ichida ko‘rsatiladi, agar buyruq majburiy argumentli bo‘lsa. Uni ko‘rsatish shart. Aks xolda tizim xatolik ko‘rsatadi. Majburiy bo‘lmagan argumengtalar buyruqni qo‘shimcha parametrlarini belgilaydi. Ularni tushirib qoldirilsa tizim xatolik ko‘rsatmaydi. Buyruq tizimda belgilangan parametr bo‘yicha (po umalchaniye) ish olib boradi. Majburiy bo‘lmagan argument kvadrat qavs ichida ko‘rsatiladi. Bir nechta argument bitta qavs ichida ko‘rsatilishi mumkin.
Misol uchun, yuqorida ko‘rsatilgandek \documentclass buyrug’ida umumiy ko‘rinishida majburiy va majburiy bo‘lmagan argumentlar ko‘rsatilgan. Biz buyruqda argumentlar bitta qavs ichida vergul bilan ajratilib, bir nechta bo‘lishi mumkin.
Aytaylik 10 o‘rniga 12 kegl kitob betda ikkita kolonka bilan chop etilishini talab etilsin. Bu topshiriqni bajarilishini tashki etish uchun hujjat sinfini belgilovchi buyruqni quyidagicha yozamiz:
\documentclass [12pt, twocolumn] {book}
Umumiy hujjat matni quyidagicha bo‘ladi:
\documentclass [12pt, twocolumn] {article}
\usepackage [T2A] {fontenc} %% shriftni ko’chirishsiz qo’shish
\usepackage [russian] {babel} %% Ingiliz matniga rus shriftini kiritish
\begin {document}
Олдин {шрифтни yтказамиз
\itshape курсив;
Кейин шрифтни яна yзгартирамиз
ва {\bfseries ярим ?орайтирилган;}
кузатинг, ?андай тикланишини
} шрифт
кейин охири {да г} руппа.
Олдинги холатда бyлади.
\end {document}
Kompanovka qilib, ko‘rish buyrug’ini ishga tushirish bilan hujjatni ko‘rish maydonida quyidagini kuzatamiz:
E’tibor qarating, programma matnni 12 kegl shrift bilan betda ikkita kolonka qilib chiqarmoqda (ikkinchi kolonka joyi turibdi).
Nazorat savollari
1. 12 kegl nimani anglatadi?
2. Buyruq argumenti qanday bo’lishi mumkin?
3. Majburiy argument buyruqda qanday ko’rsatiladi?
4. Majburiy bo’lmagan argument buyruqda qanday ko’rsatiladi?
Topshiriqlar
1. «Axborot texnalogiyalari zamon talablari asosida jadal rivojlanmoqda. Bu o’z navbatida zamonni rivojlanishiga olib kelmoqda» matnini shrift o’lchamlarini o’zgartirib chop etilishini tashkil eting.
2. Kiritilgan matn so’zlarini turli o’lchamli va o’lchamli shriflarda chop etishni tashkil eting.
3. Kiritilgan matn so’zlarini turli o’lchamli shriflarda chop etishni gruppalashdan foydalanib tashkil eting.
4. Kiritilgan matn so’zlarini turli o’lchamli shriflarda chop etishni tashkil etishda probellarni boshqarish mexanizimini o’rganing.
3. Hujjat stili
3.1. Hujjat asosiy buyruqlari
\documentclass {article}
Bu buyruq majburiy buyruq hisoblanib, har qanday LaTeX dagi hujjat (dastur) shu buyruq bilan boshlanadi. Buyruq kiritilayotgan hujjut sinfini belgilaydi. Bizni xolatda hujjat sinfi «article» (maqola).
LaTeX buyruqlarida «majburiy (объязательный) ” va «majburiy bo’lmagan (не объязательный) ” argumentlar ishtirok etishi mumkin. Majburiy argument ko‘rsatilishi shart bo‘lgan argument hisoblanib, agar ko‘rsatilmasa tizim xatolik ko‘rsatadi. Majburiy bo‘lmagan argumentdan zarur xolatlarda foydalaniladi. Shuning uchun u ko‘rsatilmasa tizim xatolik bermaydi.
Buyruqni umumiy tarkibi quyidagicha:
\documentclass [options] {class} [release-date]
{class} – majburiy argument bo‘lib, hujjatni (matnni) sinfini belgilaydi. Ko‘rinib turibdiki majburiy argumentlar {} figurali qavsda ko‘rsatiladi.
Hujjatlar sinflari standart quyidagicha bo‘lishi mumkin: article (maqola), proc (ma’ruza), book (kitob), report (hisobot), letter (xat), slides (slaydlar) va boshqalar.
LaTeX kiritilishi rejalashtirilgan hujjatni sinfiga qarab oldindan tizim resurslarni rejalashtiradi (resurslardan foydalanishni).
[options] – majbur bo‘lmagan argument bo‘lib, hujjatni qo‘shimcha parametrlarini kiritishni ta’minlaydi.
Misol:
\documentclass [a4paper,12pt] {article} [2000/05/19]
[a4paper,12pt] – majburiy bo‘lmagan argument, saxifa qog‘oz o‘lchami va shrift o‘lchamini belgilaydi;
[release-date] – majburiy bo‘lmagan argument, hujjatni tayyorlangan yoki redaktorlangan vaqtini belgilaydi.
\usepackage [cp1251] {inputenc}
Bu buyruq «deklaratsiya» xarakteriga ega bo‘lib, hujjat uchun zarur bo‘lgan paketlarni (funksiya, podprogrammalarni) oldindan yuklab qo‘yish uchun qo‘llaniladi. Ko‘pchilik adabiyotlarda uni «preambula» buyrug’i ham deb ataladi. Uni ma’nosi (zagatovka) hujjat uchun tayyorlab olish deb tushiniladi. Buyruq umumumiy ko‘rinishi quyidagicha:
\usepackage [options] {package} [release-date]
[options] – majburiy bo‘lmagan argument bo‘lib, hujjat uchun qo‘shimcha parametrlarni kiritish uchun qo‘llaniladi. Misol uchun bizni xolatda
[cp1251] – argument hujjatda qo‘llaniladigan simvollar kodini ko‘rsatadi.
{package} – majburiy argument bo‘lib, hujjat ni qayta ishlash uchun yuklanishi zarur bo‘lgan paketni ko‘rsatadi. Bizni xolatda:
{inputenc} – paket MS Windows muhitida qo‘llaniladigan shriftlarni 1251 kodirovkasini yuklab olinishini ko‘rsatadi.
\usepackage [T2A] {fontenc} – buyruq ingiliz tilidagi hujjatga rus tilidagi matn qo‘shilishi mumkinligini ta’minlaydi. U babel paketini o‘rniga fontenc (shrift) paketini T2A parametiri bilan yuklanishini ta’minaydi.
T2A – matn xarfini ko‘chirish ta’minlanmagan kodirovkasi.
\usepackage [russian] {babel} – buyruq ingiliz tilidagi matnga rus tili matnni qo‘shish babel paketini russian qo‘shimcha bilan yuklanishini tashkil etadi.
Agar ingiliz tili va rus tili matnlari bitta hujjatda bo‘ladigan bo‘lsa buyruqni quyidagicha ifodalash mumkin:
\usepackage [russian, english] {babel}.
%% – kommentariya qatorini belgilaydi. Shu belgidan keyingi kiritilgan matn kompanovka vaqtida hisobga olinmaydi. U kommentariya vazifasini o‘taydi.
\begin {document} – buyrug’i hujjatdagi matn muhitini (doirasini) boshlanishini belgilaydi.
\end {document} – buyrug’i hujjatdagi matn muhitini tugashini belgilaydi.
Keltirilgan muxitdan tashqarida kiritilgan matnlarni kompanovshik hisobga olmaydi va u to‘g‘risida xatolik bermasligi ham mumkin.
Nazorat savollari
1. Hujjat sarlavhasi deganda nima nazarda tutiladi?
