Мұсылманның адамгершілік қасиеттері

Әнәс ибн Малик, Алла оған разы болсын, былай деп баяндайды: «Пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, бір күні қызметшісі болып жүрген еврей баланың ауырғанын естіп, дереу оның жанына барды. Баланың төсегінің басына отырып, мейірімді көзбен қарап: „Балам, Исламды қабылда!“ – деп айтты. Бала әкесіне қарап, оның рұқсатын сұрағандай болды. Әкесі: „Абуль-Қасымның (яғни, Мұхаммедтің) тілегін қабылда!“ – деп жауап берді. Сол сәтте баланың жүзі нұрға толып, Мұсылман болды. Пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, қуанышынан: „Аллаға шүкір, мен осы баланы тозақ отынан құтқардым!“ – деп дауыстады».

Пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, Мединаға келіп, Әбу Айюб әл-Ансаридың үйіне кіргенде, бану Наджар руының қыздары тұрып, жарыса ән салды: «Біз бану Наджардың қыздарымыз, Мұхаммедтің көршісі болу қандай бақыт!» – деп қуанышты дауыспен айтты. Пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, терең әсерленіп, жүрегінен шыққан сезіммен: «Сіздер мені шынымен жақсы көресіздер ме?» – деп сұрады. Қыздар бір ауыздан: «Иә, Алланың Елшісі!» – деп жауап берді. Сонда Пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, жүрегінен шыққан сезіммен: «Аллаға ант етейін, мен де сіздерді жақсы көремін! Аллаға ант етейін, мен де сіздерді жақсы көремін! Аллаға ант етейін, мен де сіздерді жақсы көремін!» – деп үш рет қайталады.

Ибн Аббас, Алла оған разы болсын, былай деп баяндайды: «Пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі, болсын Мединаға Ибн Аббас, Алла оған разы болсын, былай деп еске алады: «Пайғамбарымыз оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, Мединаға хижра еткенде, оны қарсы алған бану Мутталиб руының балаларына өзінің мейірімін төкті. Ол өз есегіне бірнеше баланы мініп алып, олармен бірге жүрді».

Әнәс ибн Мәлік, Алла оған разы болсын, былай деп баяндайды: «Пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, сахабаларға балалардың жүрегіне жол табудың кілті – оларға жақсылық жасау екенін үйрететін. Ол: „Балаларға сыйлық беріңдер, олардың жүзін күлдіріңдер, оларға жақсы тәрбие беріңдер!“ – деп өсиет етті» (Ибн Маджа, Адаб, 3). Оларға тәттілер беріп, олармен ойнап, олардың көңілін көтеріп отырыңдар.

Абу Хурейра, Алла оған разы болсын, былай деп баяндайды: «Пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын, жаңа жиналған жемістерді алғанда, оның жүзі нұрға толып, Аллаға шүкір етіп: „Я, Алла! Бізге берген нығметің үшін саған сансыз мақтаулар болсын!“ – депті. Содан соң ол жемістерді жанындағы ең кішкентай балаға беріп, оның қуанышына ортақтасыпты».

Айша анамыз, Алла разы болсын, жеткізген хабар бойынша, бірде Эфиопияның асыл тәжін киген Негус патша Мұхаммед пайғамбарымызға, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, құнды сыйлықтар жіберген екен. Сол сыйлықтардың ішінде Африканың қызыл топырағында өсіп шыққан алтыннан жасалған сақина да бар еді. Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, сол алтынға қолын тигізбей, жұмсақ бұтақпен алып, немересіне Абуль-Ас Умамаға ұсынды: «Қызым, мына әсем сақинаны сен тағып жүр!» – деді.

Анас ибн Малик, Алла оған разы болсын, бірде маған: «Егер мен бұл құпияны біреуге айтсам, оны міндетті түрде сенің құлағыңа жеткізер едім!» – деген еді. Абдулла ибн Джафар да: «Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, маған бір құпия сыр айтып, мен оны ешкімге жеткізбедім», – деп айтқан.

Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, балалардың ойынға деген құмарлығын жақсы түсінетін. Мысалы, кішкентай Анасқа тапсырма бергенде, оның балалармен ойнап жүргенін көріп, ашуланбастан, керісінше, оның балалық шағына тән мінездерін мейіріммен қабылдаған.

Анас, Алла оған разы болсын, өзінің балалық шағында болған бір оқиғаны былайша әңгімелейді: «Бірде Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, маған маңызды бір тапсырма берді. Мен болсам, оның бұйрығына қарсылық білдіріп, балалармен ойнап кеттім. Біраз уақыттан кейін, асығыс үйге қайтатын кезде, Пайғамбарымыздың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, мені күлімсіреп қарсы алғанын көрдім. Ол маған: „Кішкентай Анасым, менің тапсырмамды орындадың ба?“ – деп мейіріммен сұрады. Мен ұялғанымнан басымды изеп қойдым».

Сәбит бұл хадисті жеткізгенде, Анас бин Мәліктің сөздерін есіне алып: «Егер мен бұл істі біреуге айтуды шешсем, оны саған міндетті түрде айтып берер едім!» дегенін еске алады. Абдуллах бин Джафар былай деп әңгімелейді: «Бірде Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, мені шақырып, бір құпия айтты. Мен оны ешкімге айтқан емеспін» (Муслим, Хайд, 79).

Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, балалардың ойынын табиғи қажеттілік ретінде түсініп, қабылдаған. Мысалы, ол кіші Анасқа тапсырма бергенімен, оның басқа балалармен ойынға беріліп, тапсырманы ұмытып кеткенін түсіністікпен қабылдаған.

Бұл оқиғаны Анас, Алла оған разы болсын, өзі былай деп әңгімелеген: «Бірде Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, мені бір жерге жіберді, бірақ мен оған: „Аллаға ант етемін, мен бармаймын!“ – деп қарсылық білдірдім. Бірақ ішімнен баруға шешім қабылдадым, өйткені бұл маған Алланың Елшісі Мұхаммедтің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, бұйрығы болатын. Мен жолға шығып, көшеде ойнап жүрген балаларға кезіктім. Қызығып, оларға қосылып кеттім. Кенеттен, мені біреу мойнымнан ұстап алды. Артыма қарасам, Пайғамбардың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, күлімсіреп тұрғанын көрдім. Ол маған: „Менің кішкентай Анасым! Менің тапсырмамды орындадың ба?“ – деп сұрады. Мен оған: „Уа, Алланың Елшісі! Дәл қазір сол жерге бара жатырмын!“ – деп жауап бердім» (Муслим, Фадаил, 54).

Бірде Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, күннің шуағына малынып, құмда асыр салып ойнап жүрген балаларды көзі шалды. Балалардың күлкісі айналаны шаттыққа толтырып тұрған еді. Сол кезде бір сахаба шыдамай, олардың ойынын тоқтатпақ болды. Бірақ Алланың Елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, жүрегінің жылуымен, ерекше мейіріммен: «Оларды мазалама! Құм – балалардың шаттыққа толы әлемі, олардың жан дүниесіне қуаныш сыйлайтын сиқырлы әлем ғой!» – деп, балаға тән қуаныштың қасиетін терең түсіндіре жауап берді (Хайсами, 8/159).

Баларды тәрбиелеу бойынша әдеби ұсыныстар

Есіңізде болсын: билік айғайда емес. Біз дауыс көтергенде, оны көрсетуге, жағдайды бақылауға тырысамыз. Алайда балаларды ересектердің ашуын келтіріп, эмоцияға берілуі қанаттандырады. Бала: «Бер, бер, маған печенье бер!» деп қайта-қайта айқайлағанда, сіз оған байсалды, мейірімді үнмен: «Егер тағы да сұрайтын болсаң, үстелден тұрып, басқа бір іспен айналысасың», – дейсіз. Ол сізді тыңдамай, қайта сұрауы мүмкін (Мұндай сәттерде отбасы мүшелерімен алдын ала келісу маңызды: егер біреуіңіз балаға ұрысып немесе жазалап жатсаңыз, басқалары да соған сай қаталдық танытуы тиіс. Себебі бала: «Біреу мені ұрсады, ал екіншісі қолдап тұр. Біреуінен қорықпаймын, өйткені екіншісі менің жағымда», – деп ойлауы мүмкін. Бұл ата-аналардың өзара қақтығысуына да алып келуі ғажап емес). Балаға тәртіп орнату үшін оған белгілі бір қолайсыздықтар тудырған жөн: ашулы түр көрсету, көшеге шығудан айыру, ойыншықтарын алып қою немесе бұрышқа тұрғызу секілді шаралар.

Физикалық жазалау – ең соңғы амал, және ол өте сирек қолданылуы керек. Қасиетті мәтіндерде баланы жазалағанда жіңішке жіппен ғана ұрған дұрыс делінген. Оның мақсаты – баланың назарын өз қателігіне аудару, ауырсыну емес. Егер бала күн сайын жазаланатын болса, оның тәрбие құралы ретіндегі әсері мүлдем жойылады.

Табандылық танытыңыз: талаптарыңыз ақылға қонымды болсын, бірақ оларды міндетті түрде орындатыңыз.

Балаға деген махаббаттыың шынайы көрінісі

Балаларына сүйіспеншілікпен және мейіріммен қарайтын ата-ана өзімен-өзі тыныштықта әрі үйлесімділікте өмір сүреді.

Позитивті сөз арқылы қарым-қатынас

Мейірім сөздері жан мен тәнді нәрлендіретін бал іспетті. Балаға айтылған даналықпен таңдалған орынды сөз баға жетпес құндылыққа ие. Жымию, нәзік көзқарас, күлкі, қамқорлықпен жасалған мейірімді әрекеттер – бұлардың бәрі балаға деген қарым-қатынаста баға жетпес көмекшілер. Мысалы, бала мағыналы сұрақ қойған кезде, әке оның басын немесе иығын жеңіл сипап, немесе ұлымен ойнап, ересек пен бала арасындағы көзге көрінбейтін шекараны өшіріп, бірлік пен сенім атмосферасын қалыптастырады. Балаға махаббатпен қарау керек: киіндіргенде, жұмсақ қимылдармен, жылы сөздер айтып, оның сүйікті тағамдарын жиі әзірлеп, ойынды қосып, жуындырған дұрыс, ұйқыға жатқызар алдында оны көрпеге орап, құшақтап, ертегілер айтып беру маңызды. Тоқсанға келген қария күн сайын балаларымен тұрған үйдің екінші қабатына көтеріліп, олардың пәтерінің жылылығын тексеріп тұратын болған. Бұл әдеті тіпті балалары ата-ана болған кезде де жалғасыпты, атаның мейірімді қолдары балаларының жүрегін жылытып жүре беріпті…

Мұсылмандардың міндеттері

Ислам – тек діни ғибадаттар жиынтығы ғана емес, сонымен қатар адам өмірінің барлық саласына әсер ететін толыққанды өмір салты. Бұл ұлы дін, мұсылмандарды жоғары адамгершілік қасиеттерге баулып, қоғамның белсенді әрі жауапты мүшесі болуға шақырады.

Құран Кәрім мен Пайғамбарымыздың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, сүннеті – мұсылманның рухани және адамгершілік өсуінің негізі. Осы қасиеттердің арқасында мұсылмандар қоғамда өз орнын тауып, өзгелерге үлгі бола алады.

Ислам діні мейірімділікке, адалдыққа, қайырымдылыққа үндейді. Мұсылман адам – бұл тек намаз оқып, ораза ұстайтын адам ғана емес, сонымен қатар өз қоғамына пайдасы тиетін, адамдарға жақсылық жасайтын жан.

Құранның аяттары мен хадистерінде адамгершілік қасиеттердің маңыздылығы баса айтылады. Бұл қасиеттерді бойына сіңірген адам дүние мен ахирет бақытына жетеді.

Осылайша, Ислам діні адамды жақсылыққа, ізгілікке бағыттай отырып, оны қоғамның гүлденуіне үлес қосатын тұлғаға айналдырады.

Шындық

Мұсылман адам баршаға шыншылдықпен қарайды, өйткені ол исламның үйретулері арқылы шындықтың барлық асыл қасиеттер мен жоғары адамгершіліктің негізі екенін біледі. Ол адамға тақуалықтың жолын ашып, оны жәннатқа жетелейді, ал өтірік күнәға бастап, тозаққа апарады. Бұл туралы Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, былай деген: «Шыншылдық тақуалыққа, ал ол жәннатқа жетелейді. Адам оны айтуды әдетке айналдырған сайын, Алланың алдында шыншылдар қатарында жазылады. Ал өтірік күнәға, ал ол тозаққа апарады. Адам өтірікті әдетке айналдырған сайын, Алланың алдында өтірікшілер қатарында жазылады» (Әл-Бухари және Муслим).

Сол себепті нағыз мұсылман әрдайым шындықты сөйлейді және сөзі мен ісінде одан таймайды, өйткені осылай әрекет ететін адам жоғары мәртебеге жетіп, Алланың алдында шыншылдардың қатарында жазылуға лайық болады.

Мейірімділік – табысқа жетудің негізгі кепілі

Нағыз мұсылман әрдайым адамдарға деген мейірімділік, сабырлылық және жақсылық танытады, әсіресе бұл қасиеттер қажет болған, орынсыздық туындамаған және құптарлық жағдайда. Өйткені, Аллаға сүйікті бұл қасиеттер адамды ерекше етеді, оны өзгелердің жүрегіне жақындатып, олардың көңіліне махаббат пен құрмет ұялатады.

Алла Тағала былай дейді: «Жақсылық пен жамандық тең болмайды. Жамандыққа қарсы жақсылықпен жауап қайтар, сонда дұшпаның ең жақын досыңа айналады. Бірақ бұл қасиет тек сабырлыларға ғана берілген және ұлы нығмет иелеріне ғана беріледі».

Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, да: «Шынында, Алла мейірімді және барлық істерде оны жақсы көреді», – деген. Ол – жай ғана қасиет емес, бұл – Алланың ерекше сыйы, ол үшін Алла басқа ештеңе үшін бермейтіндей сауап береді. Алланың елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, бізге мейірімділік кез келген істі көркейтіп, оны мән-мағынаға толтырып, адамдарды сол істерге тартатынын үйреткен. Ал мейірімсіздік болса, кез келген әрекетті қатал және тартымсыз етеді.

Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, әрдайым мұсылмандарды адамдармен қарым-қатынаста ілтипаттылық пен мейірімділік танытуға үйреткен және бұл қасиеттер әсіресе ақиқатқа шақыру кезінде қажет деп көрсеткен. Ол тіпті ең шиеленіскен сәттерде сабырлы және мейірімді болуды насихаттаған. Мысалы, бірде мешітте бәдәуи адам дәрет сындырған кезде, сахабалар оны тоқтатуға ұмтылғанда, Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, оларды тоқтатып: «Оны жайына қалдырыңдар, дәретіне бір шелек су құйып қойыңдар. Шын мәнінде, сендер адамдарға жеңілдету үшін жіберілдіңдер, ауырлатуға емес», – деген.

Осылайша, адамдардың жүрегін ашып, оларды ақиқатқа шақырудың басты жолы – бұл жұмсақтық, мейірімділік және сабырлылық. Қаталдық пен қатаңдық арқылы ештеңеге қол жеткізе алмайсың. Сондықтан Пайғамбар, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, былай деген: «Қуант, қорқытпа; жеңілдет, ауырлатпа» (әл-Бухари, Муслим).

Адамдар табиғатынан қатігездік пен қатыгездіктен қашады, керісінше, олар нәзіктік пен мейірімге тартылады. Мұны Алла Тағала Пайғамбарына, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын. Құранда былай деп атап өткен: «…егер сен қатал әрі қатыгез болсаң, олар сенен қашып кетер еді».

Бұл сөздерді әрбір ақиқатқа шақырушы өзінің мәңгілік қағидасы ретінде есте сақтауы керек, өйткені ол адамдардың жүрегіне жол табуы үшін әрқашан жұмсақтық пен мейірімділік танытуы қажет, тіпті олар қатал, әділетсіз тирандар болса да. Мысалы, Алла Мусаның, оған Алланың сәлемі болсын, және оның бауыры Харунның, оған Алланың сәлемі болсын, перғауынға жұмсақ сөздермен жүгінуді бұйырған: «Екеуің перғауынға барыңдар, ол шектен шықты. Оған жұмсақ сөйлеңдер, мүмкін ол ойланып, Алладан қорқар» (Та Һа сүресі, 43—44 аяттар).

Осы діннің тағылымдары мейірімділікті ең үлкен игілік ретінде атайды және бұл қасиетке ие болғандар шын мәнінде мол игілікке ие екендігін көрсетеді. Ал бұл қасиеттен айырылғандар барлық игіліктен де мақұрым қалады. Бұл туралы Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсы, Жарир ибн Абдулладан, оған Алланың разылығы болсын, жеткізген хадисінде: «Кім мейірімділіктен айырылса, ол игіліктен де айырылған», – деген (Муслим).

Пайғамбарымыз Мұхаммедтің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, биік өсиеттерінде мейірімділік жеке адамдарға, отбасыларға және тұтас халықтарға шексіз игіліктер әкелетіні айтылған, егер ол олардың өмірінде басты рөл атқарса. Бұл туралы Айша анамыздан, оған Алла разы болсын, жеткен хадисте Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын: «О, Айша, мейірімділікті ұстан, Алла бір отбасына жақсылық тілесе, олардың жолын мейірімге бұрады», – деген.

Хадистің басқа бір нұсқасында Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, былай деген: «Егер Алла бір отбасына жақсылық қаласа, ол сол отбасындағы мүшелеріне мейірімділік пен қайырымдылыққа бет бұруды насихаттайды» (Ахмад).

Көпшілікке тозақ отынан қорғайтын, рухани тыныштық пен бақыт сыйлайтын мінез-құлықтың не екенін елестету мүмкін бе? Пайғамбарымыз Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, былай деп айтқан: «Сіздерге тозаққа тыйым салынған адам туралы айтайын ба? Ол – достық, жұмсақтық, жеңіл мінезді адам» (Ат-Тирмизи).

Пайғамбардың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, насихаттары адамдарды көтермелеп, оларға мейірімділік қасиетін сіңіреді. Тіпті жануарды құрбан еткенде де, оған жақсы мәміле көрсету қажеттілігін атап өтеді. Бұл – таза жүректіліктің белгісі, ізгі жандардың жететін биік сатысы. Ол былай деді: «Алла барлық нәрсеге жетілдіруді әмір етті. Егер жануарды өлтірсеңіз, оны жақсы тәсілмен жанын алыңыз. Құрбандыққа шалсаңыз, оны да жақсы тәсілмен жасаңыз. Әрқайсыңыз пышағын дұрыс қайрап, жануарды азаптан құтқарсын» (Муслим).

Демек, бейнеу сөзсіз жануарға деген мейріділік таныту – адамның жұмсақ жүректілігінің және барлық тіршілік иесіне деген белгісі. Егер адам оларға осындай жақсы көзқарас танытса, онда ол өзге адамдарға да үлкен мейіріммен, жұмсақтықпен қарайтыны айқын. Исламның насихаттары мұсылмандарды тіпті жануарларға да мейрім көзімен көруге шақырып, сол арқылы гуманизм мен мейірімділік құндылықтарын дамытуға бағытталған.

Исламдағы сөздің қадірін білу

Исламның көзқарасы бойынша, нағыз күшті мықты бұлшықеттермен немесе қарсыластарды жеңу қабілетімен өлшеуге болмайды. Шын мәнінде, нағыз күш – бұл арпалыс кезінде сабырлылық сақтап, ашу-ызаға берілмейтін, жүрегі мен жанын бақылауда ұстайтын адамда. Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, былай деді: «Нағыз күшті адам – бұл көптеген адамдарды жеңетін емес, ашу кезінде өзін-өзі ұстай алатын адам» (Әл-Бухари және Муслим).

Ашу – бұл от сияқты, ол жануды талап етеді, бірақ оның қызуын басу үшін су сияқты сабыр керек. Ашудың шоқтары жан-жағын шарпыса, сабырдың тоңы оларға тосқауыл қояды. Нағыз күшті адам – бұл шоқтың арасында тыныштық тауып, оны өз бойынан аластата алатын, жанартау сияқты үнемі жанып тұрмаса да, бейбітшілік үшін күресетін адам.

Нағыз мықтылық – бұл сыртқы қақтығыстардан емес, ішкі жан дүниесінде бейбітшілікті табу. Өзін-өзі басқару, эмоцияларды бақылау, менмендіктен аулақ болу – бұл шынайы адамның айнасы. Мұндай адамдар, қиындықтармен бетпе-бет келгенде, тіпті дауылдың ортасында да, кеме капитанындай, сабырлы, сенімді әрі күшті болып, өзінің бағытынан таймайды.

Ашуыза – бұл жартас, ал сабыр – бұл мықты өзен. Жартас суық әрі қатал, ал өзен жұмсақ, бірақ өз мүлкінде табанды. Сондықтан нағыз күш – бұл сабырдың самалы, адамның жүрегіндегі жанашырлықтың жалыны, өзіне ғана емес, айналасындағы адамдарға да берік болуы.

Нағыз ерліктің көрінісі – бұл ашуға берілмеу, жүректегі толқулардың ықпалына бой алдырмау, өзін-өзі ұстап, лаулаған сезімдерін жеңу. Көк аспанда күннің сәулесі қалқығандай, адам да ашуын бақылап, сабырлылық танытқанда, айналасындағы әлемді жарыққа толтырады. Олай болса, зұлымдықтың түнегін ыдырату үшін, ол неге ашуланбасқа? Ашуын жасырып, өзін-өзі ұстай отырып, адам сыртқы жағдайларды басқару мүмкіндігіне ие болады, жанжалдардың өршуінен сақтанады, мақсаттарына жетіп, Алла мен адамдардың разылығына бөлінеді.

Бір күні, бір адам Пайғамбарымыздан, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, ақыл-кеңес сұрағанда, ол оған тек бір ғана сөз айтты: «Ашуланба!» – деп. Осы бір қысқа, бірақ терең мағыналы сөзді, аспаннан түскен жұлдыздай жарқырап, оның жүрегінде мәңгілік сабыр мен тыныштықтың сәулесін қалдырды. Әлгі адам тағы да: «Маған кеңес бер!» – деп сұрағанда, Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, сол бір айтылған сөзді қайталап: «Ашуланба!» – деп жауап берді.

Ибн Аббас, Алла оған разы болсын, жеткізгендей, Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, айтты: «Сенде Алла сүйетін екі қасиет бар: жұмсақтық пен сабырлылық» – деді (Муслим). Бұл қасиеттер адамға мейірімділік пен мейірімділікпен қарай отырып, әлемге сұлулық әкелуге мүмкіндік береді.

Нағыз мұсылман кейде ашулануы мүмкін, бірақ ол тек Алла үшін. Ол өзінің жаны үшін емес, Раббысымен байланыстыратын шындықтарды қорғау үшін ашуланады. Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, ешқашан жеке мүдделері үшін ызаға булыққан емес. Аиша анамыз, Алла оған разы болсын, былай деді: «Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, тек Аллаға қатысты бұзушылықтарға ашуланатын» (Әл-Бухари және Муслим). Ол, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, діннің абыройына нұқсан келтіретін әрекеттерді көргенде, ашу толқынына шомылып, өз сезімдерін бақылап, ортақ игілік үшін күресетін. Мысалы, бір адам оған келіп: «Мен таңғы намазға кешігіп жатырмын, себебі мені ұзақ оқып жатқан адам тоқтатты» деп айтқанда, Пайғамбарымыздың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, ашуланып: «Ей, адамдар! Араларыңда дінді жек көретіндер бар! Намаз оқығанда қысқа болыңыздар, өйткені артта кәрілер, балалар, және маңызды шаруалары барлар тұрады!» – деп тұрып, жиналғандардың көңілдерін көтеріп, діннің абыройын қорғауға шақырды.

Пайғамбардың Ашуы: Әділеттің отты жүрегі. Алланың елшісі Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын – тек мейірім мен жанашырлықтың символы ғана емес, сонымен қатар, әділеттің қатты қолы және шындықтың қылышы еді. Оның ашуы – бұл тек қана эмоциялық жарылыс емес, әділетсіздікке қарсы күрестің отты жүрегі еді.

Бірде, үйіне оралған Пайғамбарымыз оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын әйелі Айшаның, оған Алла разы болсын, бөлмесіндегі жаңа перде мен суреттерді көргенде, оның жүрегі қызған темірдей қызып кетті. Бұл көрініс оның бойындағы наразылықтың отын оятты. Өйткені, ол кездегі мүсіншілік пен бейнелеу өнері, Алланың жаратылысына теңестірілуі мүмкін деген қауіп төндіріп тұрған. Сондықтан, Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, бұл істің қате екенін қатты айтып, мұндай әрекеттердің ауыр салдары болатынын ескертті. Оның әрбір сөзі, адал жүректің қатты соғысындай, үйдің ішін шарлап, аспанға жеткендей сезілді.

Тағы бір оқиғада, Усама ибн Зайд, Пайғамбарымызға, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, Бану Махзум тайпасынан бір әйелдің ұрлық жасағанын айтқанда, Пайғамбарымыз, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын шариғат бойынша оның қолын кесуге бұйырды. Әрине, бұл шешім оңай болмады. Алайда, Пайғамбарымыз оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын әділеттіліктің жолынан таймады. Ол, өз қызы Фатима болса да, егер ұрлық жасаса, оның қолы кесілетінін айтып, әділеттіліктің қасиеттілігін көрсетті.

Бұл екі оқиғадан біз, Пайғамбарымыздың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, ашуының шын мәнін түсінеміз. Бұл әділетсіздікке деген наразылық, шындықты қорғауға деген ықылас, және де Алланың заңдарына деген шексіз құрмет еді. Оның ашуы – бұл қоғамдағы жамандықпен күресуге шақырған үн, әділетті қоғам құруға бағытталған қозғалыс еді.

Жалған сөз – жанның дерті

Алла Тағала Құранда: «…жалған сөздерден сақтаныңдар», – деп бұйырады. Шынында да, шындықтың бағасын білетін мұсылман үшін жалған сөз айту – ең үлкен күнәлардың бірі. Өйткені, ол сөз – бұл тек тілдің ғана емес, жанның дерті. Ол адамның ішкі әлемін улайды, ақыл-ойын бұзады және ақырында, оны тозаққа апаратын жолға салады.

Жалған куәлік беру – бұл жалған сөздің ең қауіпті түрлерінің бірі. Өйткені, ол тек жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның беделін төмендетеді. Оны берген адам өзгелердің өмірін бұзып, олардың құқығын басып талап, ақырында өзі де қиын жағдайға түсуі мүмкін.

Пайғамбарымыз Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, жалған сөздің қаупі туралы көптеген хадистер бар, соның бірі: «Сендерге ең ауыр күнәларды айтып берейін бе?» – деп сұрап, одан кейін көпқұдайшылық пен ата-аналарға құрметсіздіктен кейін жалған сөз бен жалған куәлік беруді атап өткен. Бұл сөздерден Пайғамбарымыздың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, жалған сөзге деген жеккөрінішінің қаншалықты үлкен екенін аңғаруға болады.

Атаулы сөз – бұл адамның жүрегін қараңғылататын, ақыл-ойын бұзатын улы шөп сияқты. Ол адамды қоршаған ортадан оқшаулап, оның өмірін мағынасыз етеді. Сондықтан, шынайы мұсылман өзінің сөзіне жауап беретінін ұмытпауы керек. Ол әрбір әңгіме мұқият ойластырып, тек шындықты айтуға тырысуы маңызды.

Адамдар туралы жаман пікірлер

Ислам діні тек адамдардың сыртқы қылықтарына ғана емес, сонымен қатар олардың ішкі дүниесіне де үлкен мән береді. Шынайы мұсылманның ең маңызды қасиеттерінің бірі – өзгелер туралы жақсы ойлау. Бұл – Алланың разылығына жетудің, адамдар арасында татулық пен бірлік орнатудың кілті.

Құран Кәрімде Алла Тағала: «Әй, иман еткендер! Күмәндерден аулақ болыңыздар. Шын мәнінде, кейбір күмәндар – күнә», – деп бұйырады. Яғни, біз басқа адамдар туралы орынсыз күмәнданудан аулақ болуымыз керек. Өйткені бұл жүректегі кір, ол адамдар арасындағы қарым-қатынасты улайды.

Пайғамбарымыз Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, да өз үмметіне күмәнның зияны туралы ескерткен: «Күмәнданбаңыздар, өйткені ол – ең өтірік сөздер!» – деген. Шынында да, күмән – бұл шайтанның бізге сыйлаған улы жемісі. Ол біздің жүрегімізге зиян тигізіп, біздің арамыздан алауыздықтың отын жағады.

Адамдар туралы жақсы ойлау – бұл тек бір ғана адамгершілік қасиет емес, бұл – иманның талабы. Өйткені, Алла Тағала біздің бәрімізді жаратқан, біздің кемшіліктеріміз бен артықшылықтарымызды жақсы біледі. Біз өзгелердің ішкі дүниесіне еніп, олардың ойларын оқи алмаймыз. Сондықтан, біз тек олардың сыртқы қылықтарына қарап баға беруіміз керек.

Сыр сақтау

Сырды сақтау – шынайы мұсылманның жүрегіндегі алтын қазына. Бұл қасиет – адамның ішкі күшінің, тұлғалық жетілуінің айқын дәлелі. Пайғамбарымыздың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, үлгісінде өскен әрбір мұсылман осы қасиетті бойына сіңіріп, өмір бойы сақтауға тырысады.

Анас ибн Мәліктің балалық шағындағы оқиға – сыр сақтаудың маңыздылығын көрсететін ең жақсы мысал. Кішкентай баланың Алла Елшісінің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, сенімін ақтау үшін қандай үлкен жауапкершілік сезгенін елестетіп көріңізші! Оның бұл қасиеті – шынайы иманның нәтижесі.