скачать книгу бесплатно
Б?тен д?ньяда иге-чиге к?ренм?г?н ди?гез бел?н и? ?итез хыяллар да чиген? барып чыга алмаячак к?кт?н башка ?ичн?рс? калмады. Баярак кояш бар иде, ул ди?гезг? д?, к?кк? д? б?ек бер бай т?сен бир? иде.
Инде ул да ди?гез артына батты. Су ?сте, кояш баеганда була торган кызыл ут т?сенн?н кара-сарыга бара торгач, томанлы карага ?йл?нде.
Ди?гез ?стенд? ирт?ле-кичле була торган т?рле т?ст?ге матур, шагыйран? к?ренешл?р югалып, алар урынына ад?мне? й?р?ген еракка, т?пк?, тир?нг? алып кит? торган куе кара?гы, серле бер х?л кил?.
К?йм?безд?ге саннары егермег? д? ?итм?г?н юлчыларыбыз, акрын-акрын гына урынлашып, ачык к?к астында тыныч, р?х?т, тир?н йокыга чумалар.
?йтерсе? б?тен табигать ?л? – тынлык шул д?р???д? к?ч?я, ?зене? кара?гы п?рд?л?ре бел?н б?тен д?ньяны чолгап алган авыр т?нне? куе кара?гылыгы бу тынлыкны тагы арттыра, андагы серл?рне тагы да тир?н?йт?.
?илсез вакытлар – ди?гезд? к?йм? й?рт?чел?р ?чен зур б?хет. Алар, моны ганим?т[49 - Ганим?т – кадерле вакыт.] дип белеп, юлчылар артыннан бер?м-бер?м йокыга кит?л?р, тик йолдызларга карап, к?йм?не? юлын билгел?п бара торган койрыкчы гына уяу бара.
Мин д? урын ?зерл?г?н идем, л?кин ?ан уянган. Й?р?к табигатьне? эчке серл?рен йота – йоклап булу ихтималы юк.
2
Без ?аман барабыз.
Ерак ачык к?кт? нурлы йолдызлар калка башлый. Т?н якынайган саен, алар арталар, к?б?ял?р, шул х?лг? ?ит?л?р ки, б?тен к?к й?зе якты алмазлар бел?н зинн?тл?н?.
Карыйсы? да ?зе?не, д?нья?ны онытасы?, хыялы? г?я сине икенче д?ньяга, матурлык, изгелек, шигърият бел?н тулган я?а ила?и гал?мг? алып кит?. Й?р?ге?не ташка ?йл?ндерг?н авыр газаплар, башны чуалткан зур, кечек борчулар кодр?т бел?н алынып ташланалар, тир?н м?сгудият эчен? чумасы?. Табигать, к?к, ай, йолдыз – болар ??р ?ирд? бар т?гелме? Юкса мин боларны гомеремд? беренче к?р?мме? Шау-шулы бер ш???рне? биек таш коймаларыны? катлаулы т?р?з?л?ре ашасыннан яки тир?-ягы олы йортлар бел?н тулган г?релтеле бер урамнан караганда, шул тормышны? хафаларыннан ?аны? ?зелеп юану ?чен к?зл?ре?не к?кк? юн?лдерг?нд?, ни ?чен нурлы к?кне ?з эчен? алган ди?гез ?стенд? ялгызы? утырганда алган м?сгудиятне ала алмыйсы?? Ни ?чен ул вакытта мен? х?зерге кебек ?аны? тынычлана алмый?
Без ?аман барабыз. Л?кин бик акрын гына, бик ялкау гына.
Кич? ?аман тын, халык ?аман йоклый.
Тик койрыкчы гына, к?зл?рен бер йолдызга тек?п, урынында катып калган кебек югалып утыра. Ул да хыялы бел?н икенче д?ньяларга китк?н булса кир?к. Д?шми-тынмый, тавыш-кузгалыш бел?н тир?н тынлыкны бозмый.
??мм? н?рс? кара, кара?гы; ??йге, к?зге т?нн?рд? ген? була торган калын, куе кара?гылык б?тен тир?-якны йоткан; ди?гез, су, б?тен д?нья ?зе шул г??д?л?нг?н кара?гылык т?сле тоелалар.
К?йм?без г?я суны гына т?гел, шул дивар кебек каты кара?гылыкны да ярып бара.
Ди?гезне? суы шул д?р???д? тын, авыр, куе к?рен? ки, ?стебезг? т?ш?лг?н к?кне? куе кара?гылыгы эченн?н ялтыраган миллионнарча йолдызлар ди?гез т?бен? аз гына да селкенми, ?л?е-м?л?е килми т?ш?л?р, г?я алар шунда ?зл?ре тезелг?нн?р.
?илк?небезне? к?кк? таба сузылган байрагы янына, биек баганага кадалган фонарь ис? шул ерак йолдызларны? берсе – зуррагы кебек булып тора. Л?кин ул да кузгалмый.
Бу гомуми тир?н тынлыкны бозган ?ичбер н?рс? юк, тик сир?к кен? ку?тсез дулкыннар к?йм?безг? йомшак кына кагылып, «тынлыкны бозарга тел?мим!» диг?н кебек, з?гыйфь, куркынулы бер тавыш чыгаргалыйлар. Аларны? кагылуы да, ни?аясез тир?н с?к?н?т[50 - С?к?н?т – «онытылу», «х?р?к?тсезлек» м?гън?сенд?.] эченд? батып, гомуми тынлыкны элеккед?н д? арттыра, ныгыта т?шк?н кебек була. Без ?аман б?ек ди?гез ?стенн?н кыйбла якка карап барабыз.
Бераздан ди?гез т?бенн?н мо? гына нурлы ай к?т?рел?. Ул башта кызгылт-сары, со?ра аксыл-сарыга, ахырдан к?меш кебек ак нурга ?йл?н? д?, б?тен д?ньяга, ??фа чикк?н ??мм? ?аннарга с?еп, ирк?л?п карап, акрын гына ки? к?к эченд? й?зеп кит?.
Айны? к?рен?е бел?н ?к каядыр тарала, кача башлаган куе кара?гылык минут саен юкара, сыегая. Бара торгач, ди?гез ?сте элекке бераз куркынулы, авыр, кара т?ст?н чыгып, айны? йомшак, салкын нуры бел?н к?мел?, к?меш т?сен? кер?. К?к ди?гезг? т?ш?, без шул миллионнарча йолдызлар, нурлы айлар бел?н зинн?тл?нг?н олы к?зге ?стенн?н кит?без… Баягы кара?гылык ??мм?не йоткан, ?зенн?н башка ?ичбер н?рс? калдырмаган иде.
Х?зер д? тын, тыныч. ?ле д? ?ил-давылдан, шау-шудан ?с?р юк. Л?кин айны? нуры д?ньяны каплаган кара п?рд?не алу бел?н, ди?гез ?стенд?, бигр?к т? безне? к?йм?без тир?сенд?, яктылык бел?н чолганган бер х?ят башлана. К?р?м: к?йм?без ай бел?н, йолдызлар бел?н биз?лг?н ди?гез суын икег? ярып бара. Аны? арты бераз шадралана, шулар ?стенд? йолдызлар уйный, ?илк?нне? й?реше бераз сулгарак китс?, бу тавышсыз дулкыннар эчен? ай ?зе д? чумып-чумып ала.
Г?я к?к бел?н ди?гез беренче с?ю с?гатьл?рен кичер?л?р, г?я к?к ?зене? нурлы к?зл?ре бел?н ди?гезне? й?р?ген? карый да, бусы а?а миллионнардан к?п, вак зинн?тле, с?йкемле елмаюы бел?н карап елмая, г?я бер-берен оныталар, тын кич?д? бер-берен? ташланалар, кушылалар.
3
Ди?гезг? кереп югалу бел?н, ?зе?д? акрын, л?кин тир?н бер р?х?тлек сизен? башлыйсы?. Т?н басыла, рух ?и?ел?я, к??ел ки??я, й?р?кне ?рнетк?н авыр кайгылар ?зенн?н-?зе эрил?р, таралып, каядыр югалалар.
Й?рисе?, к?п кузгаласы? килми, яны?да к?п с?йл??ч?н бер кеше булса, ш?б??сез, р?х?те?не ?уяр, шул вакыттагы м?сгудияте?не бозган ?чен, а?а ачуы? килер иде.
Д?нья бармы, син кайдадыр яш?г?нсе?ме, нил?рдер эшл?г?нсе?ме, тормышны? м?ш?катьл?ре артыннан чапкансы?мы – ??мм?се ???миятл?рен, кир?кл?рен югалталар, заманны? агуы тоелмый. Кайдан кузгалганы?, кая барачагы?, ни ?чен барачагы? х?тере?н?н чыга. Д?нья, аны? кайгысы, м?ш?кате бетк?н, мен? шул иге-чиге булмаган ди?гез бар да, а?а ?зене? матур нурлы айлары бел?н с?еп, ирк?л?п елмая торган ни?аясез к?к бар, аларны? онытылып кушылулары, бер-бере эченд? югалулары бар.
Шулар сине й?р?кл?рен? ала, сине? ?аны?ны гарше к?рсил?рг?[51 - Гарше к?рси – к?к т?хете.], т?н туфрагы бел?н барып иреш? алмаячак б?ек, гали х?ятка[52 - Гали х?ят – югары д?нья.] алып кит?.
?аны? гарешл?рд?, к??еле?д? изгелек тулы, с?ю тулы, гыйшык тулы, т?нне? иблисе ?и?елеп тапталган, си?а ??браил юлдаш булган.
Кемг?дер табынасы, кем алдындадыр гыйшык уты бел?н гыйбад?т ит?се кил?.
?метсез й?р?ге?д? яш?? д?вере уяна. Яшисе, ме? миллион ел яшисе кил?.
Л?кин мо?арчы булган кызганыч т?н яш?ве бел?н т?гел, башка бер яш?? бел?н, матур, изге, б?ек яш?? бел?н яшисе? кил?.
Л?кин ул кайда? Кая андый яш??? Шул к?кт?, шул йолдызлар, айлар арасында мин уйлаган яш?? бармы? ?лл? ул да ерактан гына шулай матур, изге к?рен?ме? Эчен? керс??, анда да шул каты кайгы, авыр к?з яше, ямьсез, м?гън?сез яш?? булачакмы?
4
Ди?гезг? керг?немне? икенче к?не иде. Йокыдан я?а гына торып, олы ак канатларын м?гърур бер сыйфатта югары каерган ?илк?н-к?йм?безне? ки? к?гел?ем су ?стенн?н ?ил астына таба бераз ава т?шеп, акрын гына тибр?н?-тибр?н? баруыннан р?х?т кен?, тыныч кына бер талгынлык эченд? утыра идем.
Кич?ге матурлыклар бетк?н, к??ел бераз ялыккан, ничектер бераз пошынулы ару х?ле ?анны каплаган.
Хыялым гарше к?рси тир?сенд? т?гел, ?ирд?, ?ирне? д? ?тк?н хатир?л?ре арасында иде.
Шундый ?илк?н к?йм?л?рг? утырып, б?тен ?ир й?зен каплаган ят, ерак ди?гезл?рне гизеп чыккан Магелланнар, б?тен бер д?нья тапкан Колумблар, алардан элек яш?п, шундый к?йм?л?ре ил? д?ньяга ху?алык итк?н ма?ир к?йм?че финикалылар[53 - Финикалы – финикияле.] бер?м-бер?м к?з алдымнан кичтел?р.
Л?кин берсен? д? озак туктала алмадым…
Магеллан б?тен ?и?анны гизг?н, га??еп бер ирлек, батырлык к?рс?тк?н, Колумб Американы ачкан, бу юлда артык б?ек ка?арман булган.
Л?кин аларны? безг?, ад?м баласыны? к??ел тынычлыгына, р?х?тен? эн? очы кад?ре т?эсире булганмы?
Ад?м ?аман да газапта т?гелме? ?ир й?зенд?ге к?з яше ?ич булмаса бер ген? тамчы кимедеме?
Аякларым оеп каткан: бераз гына й?рерг? кир?ксендем…
Л?кин кая й?рерг??
К?йм?без зур т?гел, аягы?ны киереп, бернич? атласа?, бер башыннан икенче башына барып чыгасы?.
Бернич? ?йл?ндем д?, к?йм?не? борынына барып, калку бер урынга утырдым. Янымда ?ичкем юк иде, гел берт?сле булган ди?гез ?сте бераз пошындыра, л?кин ачы ?рн? юк, шулай р?х?тк? якын бер талгынлык.
Бераздан кемдер ми?а таба килг?н кебек булды.
Борылып карарга ирендем. Шуннан со? кард?шч? бер тавыш ишетелде:
– ?сс?ламегал?йкем, них?л? Ис?нме, балам!..
?йл?нс?м, каршымда бер татар карты: кыска буйлы, ябык, нечк?, бераз б?крер?к г??д?ле, алгарак очланып килг?н иягенд? бернич? б?ртек сакалы, ?еп кебек кен? калдырып кырылган мыек; ?стенд? иске ?ил?н, аягында кырылып бетк?н иске читек бел?н зур ката, й?зенд? нык иманлы, гыйбад?тле картларда була торган бер изге т?с.
Бабай с?ламен бир? бел?н ген? туктамады, ?и?ел кузгалып, ми?а у?айсыз р?вешт? ике кулын биреп, с?зен тагы ?ст?де:
– Мин юк дип торам, бер м?селман бар ик?н ?ле! Них?л? Кая барасы?? ?зе? кайдагы?
С?ламен алып, и? ашыгыч с?альл?рен? ?авап бирдем д? утырырга урын к?рс?ттем.
Белештек, таныштык. Ярты с?гать ?тм?г?ндер, без озак аерылышудан со? я?а гына очрашкан ике якын дус кебек с?йл?шерг? керештек.
5
Мин к?п с?йл?рг? яратмыйм, л?кин кешене с?йл?ндер? бел?м.
?ыен кяфер арасында ялгызы боегып килг?н бабайга бер м?селманны очрату бик зур ганим?т булды бугай. Ул ?зене? Нуретдин ик?нен, л?кин халык теленд? «Ф?рраш[54 - Ф?рраш – м?чет хезм?тчесе.] Нурый» дип й?ртелг?нен, асыл ватаны Казан булса да, к?п еллардан бирле ?стерханны? зур м?четл?ренн?н берсенд? ф?рраш булып торганлыгын, х?зер шушы Х?з?р ди?гезе[55 - Х?з?р ди?гезе – Каспий ди?гезе.] буендагы балык промыслаларыннан беренд? хезм?т итм?кт? булган берд?нбер улы Х?йри янына кунакка китеп барганлыгын баштук нигез иттереп с?йл?п алды.
– Берд?нбер балам булгач, бармый каласым килм?де, – ди.– Картлыгым ?итк?н, ???л килеп, ?леп-нитеп китс?м, баламны бер к?реп калыйм, дип ?йттем, – ди.
Бабай бик с?зч?н н?рс? булып чыкты, тиз арада ми?а ?зене? б?тен гомерен ачып бирде.
– Мин, – ди,– бик яшьли ятим калдым, – ди… Караучым булмагач, х?ер сорашып тамак туйдыра идем, – ди.
Бик ?т? ачлык елларыны? берсенд?, авылда х?ер сорашып та тамак туйдырырга юнь калмагач, ул бер кешег? утырган да, Ходай юнь бирер ?ле дип, калага китк?н. Анда бик озак ??фаланганнан аптырап, башын кая куярга белми интекк?нн?н со?, бер карт сукыр х?ерчег? тамак хакына ялланып, аны бернич? ел ?йд?н ?йг? ?ит?кл?п, берг? тел?неп й?рг?н.
Со?ра язмыш а?а ?зене? р?химен сала: ул бер х?зр?тне? йортына хатын-кыз йомышына й?рерг? алына. Х?зр?т яхшы кеше булган. Бернич? ел ?зенд? тотып, ?с? т?шк?ч, Нурыйны ?зене? м?др?с?сен? киз?лекк? бир?.
Нурый анда бик яхшы хезм?т ит?. Ш?кертл?рг? д?, х?лф?л?рг? д? бик ярый, ни кушсалар, шуны эшли. М?др?с?не, ашхан?не ал да г?л итеп тота. Аны бик яраталар, намазлар, догалыклар, аятьл?р ?йр?т?л?р. Бабайны? к?п еллары шул м?др?с? киз?легенд? ?т?. Тик х?зр?т ?лг?ч, м?др?с?д?н ш?кертл?р таралу с?б?пле ген?, Нурый аннан кит?рг? м??б?р була.
Л?кин Нурый, кара эшне, кара халыкны яратмаганга, ?аман да мулла, м?др?с?, м?чет тир?сенд? бер?р хезм?т эзли. Ул, ш???рд? эш тапмагач, бер ш?кертк? ияр? д? ?стерханга кил?. К?з к?не м?др?с?л?рг? ш?кертне? я?а ?ыела башлаган вакыты ик?н. Нурый бер м?др?с?д? баш киз?лек урынын таба, шунда эшк? кереш?.
Монда да яраталар, монда да догалыклар, намазлар, аятьл?р ?йр?т?л?р. Монда а?а бераз т?шем д? булгалый. ?ст?вен? ш?кертл?рг? китап т?пл?п, вак-т?як н?рс?л?р эшл?п, бераз акча да ясый. Бер тол хатынга ?йл?н?. Ул арада Нурый киз?ене? яхшы исеме м?др?с?, м?чет тир?сенд? й?рг?н м?х?лл? картларына да иреш?. Ул, чалма, ?ил?н, читек, к?веш киеп, бушаган араларда м?четк? д? й?ри башлый.
М?х?лл?д? аны «Киз? бабай» дип атыйлар. Байлар а?а з?кятт?н, фитырдан ?леш чыгара, ?и?елр?к эш булса, чакырып, эшл?теп сыйлыйлар да.
Нурый бабайны? б?хетен? каршы, шул м?х?лл? м?четене? ф?ррашы С?йфи карт ?леп кит?, берс?зсез, Нурыйны м?рх?мне? урынына куялар.
Шуннан бирле ул «Нурый ф?рраш» булып атала ??м ?лег?ч? шул хезм?тенд?, шул тыныч урынында тыныч, р?х?т гомер ит?.
Х?ерчелект?н ф?ррашка мен? – бу аны? ?чен гад?тт?н тыш зур б?хет, зур с?гад?т.
Бу хакта с?з чыкса, ул шатлыгын, кан?гатен ?йтеп ?иткерерг? с?з таба алмый.
– Аллага ш?кер, Аллага ш?кер инде, балам!.. Д?ньялыкта бирде, Хак Т?гал? ахир?тт? ?зене? м?рх?м?тенн?н ташламасын иде, – ди.
?итез карт ишанга м?рит т? булып ?лгерг?н. Ш?ех х?зр?т бик ярата, ди. Аерым илтифатлар к?рс?т?, ди. Нич? м?рт?б? кулына Нурыйдан су салдырган. Нич? м?рт?б?, аягына киг?нд?, моны? кулбашына таянып торган. Бик еш ис?нлек-саулыгын, хатын, бала-чагасыны? х?лен сорашкан. Бервакыт ?зене? эчеп бетм?г?н чынаягын да Нурыйга бирг?н. ? мондый б?хетл?р м?ритл?рг? бик тиз насыйб булмый ик?н.
Ишанны? олы х?лф?л?ренн?н берсе Нурый бабайга ?зене? й?зле ?йб?т т?сбихен д? бирг?н. Бусы инде чыннан да и? б?ек б?хетл?рд?н саналырга ярый.
6
Картны? ди?гезг? беренче кер?е ик?н. Утырган к?йм?безне? д? ?мин[56 - ?мин – ышанычлы.] пароходлардан т?гел, б?лки, байтак ук куркынычлы ?илк?н ген? булганга, аны? й?р?ге тыныч т?гел, к?зенд? бик еш куркыну чыга, й?зе агарына иде.
Ад?мн?р курку вакытында табигатьне? тышында булган ку?тл?рд?н ярд?м сораучан була.
Нурый бабай да биш вакыт намазын, шуны? д?р???сенд? ?к ?зен? бурыч итеп белг?н зикерл?рен, вирдл?рен[57 - Вирд – дога.] калдырмау гына т?гел, гад?тт?гед?н к?п артык ихлас бел?н ?ти, т??б?сен, ша??д?тен я?арта тора. Аз гына ?ил чыгып, к?йм?не як-якка чайкалдыра башласа, аны? т?нн?ре калтырана, су т?бен? китеп, балык карынына эл?г?д?н куркуы аны? й?зен? ачык укырлык д?р???д? чыга иде. Бу вакыт аны? тавышы дерелди, догаларын, т??б?л?рен еш-еш укый иде.
Юлыбыз тыныч булмады, к?йм?без ку?тле дулкыннар арасына ташланган кечек бер йомычка р?вешенд? ?йл?нг?н чаклар к?п булды.
Бу вакытлар бабайны? й?зен? карау кызганыч була, ул догаларын, Т??рег? тизр?к ишеттерим диг?н кебек, кычкырып-кычкырып ?иб?р?, ш?ехенн?н м?д?д[58 - М?д?д – ярд?м.] сорый, г?я ?лем ?зене? тимер тырнаклары бел?н картны? бугазыннан эл?ктереп алган да шуны? бел?н к?р?шерг?, ?и?елерг? башлаган.
Мин куркыныч юклыгын яки куркынудан файда булмаячагын ?йтс?м, аны? к??еле кырыла!
Чукынып яки с??д? итеп торган мар?аларны кулы бел?н к?рс?т? д?:
– ?н? кяфер д? ?зенч? кылана бит, син ниг? болай?! – дип шелт?ли башлый иде.
Мо?а карыйм да аптырыйм: карт ?итмеш еллар гомер итк?н, ашын ашаган, яшен яш?г?н, шулай да ?лемн?н бу д?р???д? курка. Мин со? ник алай т?гел? Н?рс? безне? х?ятка мондый ку?тле м?х?бб?тебезне бетерг?н?
Ди?гезг? керг?небезне? икенче т?не юлчылар ?чен артык авыр булды.
Кояш баер алдыннан каты ?ил чыкты, шимальд?н[59 - Шималь – т?ньяк.] га??п ку?тле болытлар кузгалып, тиз арада алар б?тен д?ньяны каплап алдылар. Тиз арада ?ирне – судан, к?кне – ди?гезд?н, у?ны сулдан аера алмаслык кара?гылык басты. ?ил к?ч?я. К?к, таулар-ташлар ?имерг?н, д?ньяны? астын ?ск? китерг?н кебек, ку?т бел?н к?кри. Яшенн?р ?злексез уйныйлар, ?ир-к?кне каплаган катлаулы болытларны ярып, у?нан, сулдан утлы сызыклар сызгалыйлар.
Шул кара?гы т?нд?, шундый ?ил-давылда, шундый куркыныч яшенн?р астында безне? к?йм?безне? х?ле, чыннан да, гад?тт?н тыш авыр иде. К?йм? ?илне? астына таба б?тенл?й ава, дулкыннар килеп б?релг?н саен, барыбыз да су т?бен? китк?н кебек булып калабыз. К?йм? к?йм? т?гел, чыннан да, кара?гы т?нд? ку?тле дулкыннар арасына ташланган йомычка иде.
Ис?н калу ?мете бик аз иде.
Юлчылар эченд? д?рт мар?а бар иде. Алар баштарак дога бел?н, с??д? бел?н маташсалар да, дулкыннар китереп б?рг?н саен «Алла!» дип, «а?-ва?!» дип чыелдап ?иб?рс?л?р д?, озакламый ?уштан яздылар, ?лек кебек агарынып егылдылар. ?аннары бармы, юкмы – белг?н юк.
Л?кин минем картым га??п бер х?л алды, башта бераз курыкты, догалар, т??б?л?р укыды. Л?кин курку арткан саен, ?лем якынлашкан саен, аны? тынычлыгы арткан кебек к?рен? иде. Ахырдан а?ладым: картны? ис?н калу ?мете б?тенл?й бетк?н, ул бу т?нд? ??лак булачагыбызны кистереп куйган ик?н.
Ме? м?ш?кать бел?н т??ар?т алды. Намазлыгын бер почмакка ??йде, кулына т?сбихен тотты да г?я котылды. Башта озын иттереп ми?а васыятьл?рен с?йл?м?кче иде. К?йм? батса, ??мм? кешене?, шул ??мл?д?н минем д? батачагымны уйлап, ахры, бер-ике с?з бел?н бетерде:
– Ходайны? бер р?хм?те бел?н котыла алса?, минем х?б?ремне ирештерерсе?. Тагы шуны ?йт: тизр?к ?стерханга барсын да минем ?йберл?ремне? ??мм?сен алсын, карчыгым да вафат, а?ардан башка варисым юк, – ди.
?ил ?аман к?ч?я, дулкыннар к?йм?не бер батыра, бер т?шер?, бер ?лл? кая ыргытып б?р?. К?к к?кр?ве бел?н яшен, берг? кушылып, безне б?тенл?й юк итеп ташлыйлар иде.
Мин к?йм?чел?рд?н: «?мет бармы, юкмы?» – дип сораган идем. Алар яшерм?дел?р: «Куркыныч бик зур, мондый х?лг? без бик сир?к очрыйбыз», – дидел?р.
Картым намазлык ?стенд? катты, тавышы-тыны калмады. Т?не суынган булса, артык авыр т?эсир ит?р дип, мин янына бармадым. Т?нне шулай ?тк?рдек.
Мин ?ле ?аман да аптырыйм: шундый коточкыч кара?гы т?нд?, шундый р?химсез дулкыннар арасында кызганыч бер ?илк?н бел?н без ис?н-сау кала алдык!
К?йм?чел?рд?н берсе: «Бу котылуны? и? зур с?б?бе – койрыкчыны? гад?тт?н тыш ма?ирлыгында, шул тау-тау ишелеп килг?н дулкыннар ?стенд? к?йм?г? яннан суктырмый й?рт? алуда», – диде.
Та? якынаеп, ?ил бераз басылгач, мин йокыга яттым. Т?н буена к?йм?чел?рг? булышып чыгу, ахры, арыткандыр, йокым гад?тт?гед?н к?п озак булды. Мин уянганда, к?н ачылган, болытлар таралган, ?ил, давыл туктаган, эссе кояш бел?н ?ылынган ди?гез ?стенн?н акрын гына аксыл бу к?т?рел?. Кич?ге ?ил т?эсире астында кузгалган дулкыннар инде арып туктарга, суны тынычларга ?зерл?н?л?р иде. Су ?стен? карау бел?н к?зл?рем камашып китте. Кич?ге д??ш?тле т?нн?н со? бу к?нге аяз, кояшлы, якты к?н шундый бер матур мог?иза кебек тоела иде.
Мар?аларны? бернич?се ава-т?н? й?ри, икесе агарынып ята. Бары да терел?р ик?н.
Торганымны к?р?г?, карт минем янга килде. Аны? й?зе ак, кич?ге д??ш?т б?тенл?й бетм?г?н, л?кин ?зенд?, тавышында п?йгамб?рне? б?ек мог?изасы алдында ?зе ?зер булып, шуны? шатлыгыннан исерг?нлек т?се ялтырый иде. Ми?а ашыгып, ярым й?гереп килде:
– Мен?,– ди, – Ходаны? р?хм?те, ш?ехл?рне?, остазларны? фатихасы, ди… ?йтс??, ад?м ышанмас, шундый бер аф?тт?н котылдык бит, ди… Остазлар догасы, ш?ехл?р фатихасы, – ди…– Ис?н калсам дип, ?лл? кем карчыкларга с?дака бир?, ?лл? нинди м?рх?мн?рг? Коръ?н чыгу, ?лл? нинди каберл?рг? зияр?т ит?г? н?зер ?йтк?н идем. ?тим, барын да ?тим, тик ис?н-сау ярга гына барып чыгыйк, – ди.
