скачать книгу бесплатно
Каян күбәйдек җирдә без – пис ирләр,
Денсез-моңсыз халыклар, кавем-илләр?
Буйсындык соң кайчан без Кара көчкә?
Язмышларны тапшырдыкмы… Иблискә?
Тугач ук, әнкә сөтеннән яздыкмы?
Фатихасыз калдыкмы без – аздыкмы?
Нинди хәл бу – «илдә яхшы калмаса»,
Барчабызны тоташ Дәҗҗал алдаса?
Ялган белән багланса һәр уй, бар эш,
Аң үлсә, җан сүнсә – качса намус?
Без – таш җаннар… бәлки, җансызлар иле?
Ут – рух өрер бер пәйгамбәрме килеп?
Кем уятыр йокы-афәттән шулай?!
Бер Ходаймы? Башка көчләр юк бугай…
Сүз буйсынган, күр, ничек Кара көчкә:
Бу җыр-догам укыла көчкә-көчкә…
«Күренде ул миңа якты рәвештә…»
Күренде ул миңа якты рәвештә…
Ак дигәнем, баксаң, кара фәрештә!
…Мәңгелеккә юл ачар пакь яшьлекнең
Дошманын үз итеп күпме яшь түктем;
Ихлас хыял, саф уемнан көлде ул:
«Чын матурлык төнен балкый!» – диде ул.
Шик уятты нурга – табынганыма, —
Юл адаштырды мәхәббәт багына…
Айнып, шашу булды «дәрес» азагы:
Гөнаһ тәме җанда… Вөҗдан газабы!
Уйлыйм хәзер: ничек аңа ышандым?
Гүя изге иманымнан буш калдым.
…Ни гаҗәп! Мин соңлап булса да куган
Шул рух бүген яшьләргә… остаз булган!
Көләләр әйтсәм: «Ул – кара фәрештә…»
Ахры, кергән тагын изге рәвешкә.
Тагын иблис менсә күккә – гарешкә?
Бишенче каләм. Синең хат
– Ниндидер көч каршы, ахрысы, миңа:
Бер-бер артлы дүрт (!) каләм белән сиңа
Язмак булдым – тыңламады берсе дә…
Бишенчесе бары буйсынды менә…
Нинди көч соң? Ул нигә каршы миңа?
Әллә уйларым томанлы булганга,
Сәер хәлләргә юлыгам бу айда:
Утырсам, арба-автобус туктала,
Йә көтмәгәндә нәрсәмдер югала…
Гаҗәп түгелме? Аптырыйм шуңа да.
Яшерен бер көч… миннән үч ала бугай
Сине онытмавым өчен гел шулай…
Югыйсә әйт, ни сәбәп бар соң моңа:
Шул каләмнәргә кадәр каныксын да!
Яшерен бер көч… көлә, шаяра бугай…
Нидер үрти эштә, өйдә һаман да…
Ямь табалмыйм бу язда Казанда да.
Китәр идем еракларга… ә кая?
Шул каршы көч көтсә мине анда да:
Качып булмаса аңардан кайда да?!
Каләмем, дим, инде син дә сынма, йә,
Түз инде тагын беразга, тыңла, йә…
Бел: кыен бәхетен юллап язганда,
Гүя соңгы өметенә таяна, —
Шушы каләмгә ялвара кыз бала…
Карышма, бишенче каләм, ташлама!
Сасна Пүчинкәсе авылы зиратында
Әкрен, әй, җил, тын да тыңла:
Монда – Тукай әнкәсе…
Чишмә җырлый… Гүя ул да
Шул әнкәнең тәңкәсе, —
Йә моңлы чулпы тавышы.
…Кызларның судан кайтышы.
(Тыңла, Шагыйрь әнкәсе!)
Һәр татар кызы баш исен
Бөек Ана кабренә;
Шаулый каеннар… Ул инде
Күчкән халык бәгъренә.
Монда бары кабер ташы
Сөйли: «Тукай әнкәсе…»
Ә чишмәләр тынмый-җырлый:
«Сасна кызлары, исән бит
Мәмдүдәнең тәңкәсе,
чулпылары?
Мирас итте
Якты моңын, ак күңелен
Сезгә – Шагыйрь әнкәсе…
Сездә – чулпы, тәңкәсе…»
1912 ел
Зәйтүнәнең Тукайга багышлаган догасы
– Мин Сезгә шундый теләкләр телимен:
Язарга теләгән барлык
шигырь юлларыгыз
Үзләреннән-үзләре язылсыннар —
Яңгырасын җиһанга җырларыгыз…
Тик изгелектән яралсын ул җырлар,
Пакьлектән: иманыгыз – уйларыгыз…
Иң караңгы вакытыгызда да ташламасын
Туганнан алып
Сезне саклап килгән моңнарыгыз!
Мин Сезгә ихлас теләкләр телимен:
Сүрәдәй яңгыраса иде
шигырь юлларыгыз, —
Изге дин белән сугарыгыз!
Кыскартсын юлны иң ерак хыялга,
Йолдызларга җитеп хис кылларыгыз,
Күкләргә тоташып «уй куллары» гыз,
Шуннан нур белән кайтсын, дим,
җырларыгыз!
Тоташсыннар алар төп яшәеш җебенә —
Уйларыгыз
Чишә алсын чиксез мәңгелекнең серен…
Догада кала татарның бер кызы —
Шагыйремә шундый биеклек телимен!
– Амин! – димен…
Зәйтүнәдер – чын мөселман атым минем…
Борынгы бәет
Хәятта ачылып капка,
Багъка – матурлыкка баксам,
Хыял күлләренә батсам, —
Дәрткә дәрман шул булырмы?
Гөлчәчәккә якын барсам,
Чәнечкесенә кадалсам,
Җаныма җәрәхәт алсам, —
Дәвачы да ул булырмы?
Китә алмыйча шул багътан,
Үз иркемнән әсир калсам,
Күңел җәем багышласам, —
Җимешләрем мул булырмы?
Көз сулышын сизеп бер көн,
Мәңгелеккә җыенсам мин,
Багъ аңлармы актык сүзем?!
Йә, тәмам хафа булырмы?
Гөлчәчәк минсез сулырмы,
Гомер-багъ капкасын япсам?..
«Иреннәрең утында дөрләде сүз…»
Иреннәрең утында дөрләде сүз:
– Хуплыйлармы? Тыңлыйкчы гөлләрне без.
Кичке җиләстә табигать тын калган.
Юк бер афәт гүя, шөбһә бер, ялган…
Күк омтылды Җиргәме? Минем йөзгә?
…Уй дәрьямда ике күз – дөньяң йөзә…
Алышынды анда төсләр, сурәтләр…
Тетрәнеп, читлеген шакый йөрәкләр.
Тоташты соң нинди утлар сулышы?
Үбүме бу – Җир һәм Күк омтылышы?
Шаулады карт тирәк, без арып сыенгач…
Сөендек, иренгә тамчы коелгач…
Төнне сызып үтте синең яшен-сүз:
– Бәхет түгелме? – Янабыз… Яшибез!
«Үзең китсәң дә – табигатьтә сүзең…»
Үзең китсәң дә – табигатьтә сүзең:
Көзге урманда йөрсәм дә берүзем,
