скачать книгу бесплатно
Бармы чынлап «батыру» ихтималы?
…Без хисләрдә бирдек зур имтиханны!
Шуңа да уртак горурлык хакына
Бергә җавап тотыйк Ходай каршында!
«Күпме хат-хитап бар гүзәл җенескә…»
Күпме хат-хитап бар гүзәл җенескә —
Алданмаска өндәп… байлык-нәҗескә:
Түрә, тәхеткә кызыкмау, алтынга
Табынып, иблискә җан сатмау хакында.
Нигә күзне сезнең акча кыздыра —
Ефәккә төреп, тән… җанны аздыра?
Үз итә ник сафлык купшы ялганны?
Бәлки әле, теләп үк алданганы?
Аһ, хатын-кыз! Язмышыгыз… Хаүвадан,
Гөнаһ-нәфсегез… гади бер алмадан!
Ә син, тиңсез яр дигәнем, Кыз бала,
Кузгалса рухың, кая ул юл ала?
Җенесеңнән үзгә, өстен калырга
Көчең бармы бүген, горур шагыйрә?!
Әллә, мең-мең әбекәңне кабатлап, син
Тән-рух тапталган юлгамы атларсың?!
Гүзәллек, син байлык колымы һаман? —
Сине йолу әмәлен табыйм каян? —
Шагыйрьдә иблис кояшы – алтын юк;
Җыр язам – дәшми калырга хакым юк!
«Ил табынына ярармы сыем – бу?..»
Ил табынына ярармы сыем – бу?
Фәкыйрь, бәлки… Әмма ихлас уем бу!
Кайсыны, кем, садәләр авыз итәр,
Чын гашыйклар зәүкы – һушына китәр.
Янганнар җанына булыр сулыш, аш;
Сусын бирер нык сусаганга Гаташ.
Беләм бәям, чамам мин – чын тураган.
Ашаганга?.. Халкыңа бул яраган!
Атым – Рәдиф, тәнем зәгыйфь, күңелем саф,
Ахыргача бирсәйде Ходам инсаф!
Элгәрләрнең өйрәндем мин мирасын,
Аңладым төрки бабамнар колачын.
Омтылышта – шул мәктәпнең талибе,
Мәхәббәт моңында, кем, чүлләр гарибе! —
Әйтә алдыммы шуны бу китабымда —
Шагыйрәгә – яшь Ярга хитабымда?
Аңа хатлар, илгә ләкин – сыем бу,
Әһле гашыйклар! Нәкъ сезгә серем бу!
«Һаман язсам – ул Сине сагынганга…»
Һаман язсам – ул Сине сагынганга,
Илаһ санап, бер Сиңа табынганга.
Ә очрашкач… Әйткән, ди, шулай Мәҗнүн,
Назлап, яры чәченә кагылганда:
– Кит, Ләйлә: Ләйләмне уйларга ирек бир!
Мәҗнүндә ташкан җырларга хөрлек бир.
Кит, Ләйлә… тик җанымда кал, уемда:
Очышына рухымның җиңеллек бир, —
Гашыйк җаным гарешкә бер ирешер!
Янсам мин дә – үз җанымда дәвамы,
Язсам – ядымда Син-җанаш авазы…
Тән Җир булса, Рух – Күк… Күпме арасы?
Мәңгелекне үтепмени барасы?
– Кит, Ләйләм, Сине уйларга ирек бир,
Мәҗнүнең рухына иркенлек бир!
…Кайт, Ләйлә… Тик җырымда бул, җанымда, —
Хыял газабыннан соң җиңеллек бир.
Шагыйрең җаны Хакка бер ирешер!
«Күнегә алмам сәер бу Җиһанга…»
Күнегә алмам сәер бу Җиһанга:
Йә, ни генә үзгәрмәс бүген анда?!
Ай тотыла… планеталар парады,
Нишләр мескен иске бу Җир корабы?
Кешедә мәңгелек гөнаһ! – сизелә:
Көн саен сугыш, һәлакәт, зилзилә…
Ачулымы Кояш? Нуры агулы…
Якынаямы – шул дөнья ахыры?
…Ни уйларга, кадерлем, белмәгәнгә,
Әйттем: – Болар – мин Сине көнләгәнгә.
Ярамыйдыр нахак сүз пакь җаныңа?
Җәзадыр шул хаксыз елатканыма?!
Йә җавап бу, Яр, Син горур булганга?
…Бик еш, сизми дә, җанымны кыйганга?
Гаҗәпмени булса?! Чиксез Җиһан ла!
III. Газәлләр диваныннан
Безне нык үзгәрткән дөнья,
Башка син уеңда да…
Кабатлыйм: димәк, язмыш шул…
Әбәлки, язмыш түгел?!
Беләм: мәңге күңелемдә
Көләч сурәтеңяшәр…
Соңлап килсәдәярату,
Ул – бәхет, ялгыш түгел…
«Кайда ул ил? Илтә нинди юл? – Туран…»
Кайда ул ил? Илтә нинди юл? – Туран…
Баглымы шул илгә исмең, Гөлтуран?
Төрки ватан, Ана йорт – изге җирнең
Эзен күммәгән бит вакыт – ком, буран?
Тарих итеп бактым синең Күзләргә, —
Мәңгенең рух язуын кем укыган?
Чүлләр илен, гөлсәхра, җил хәтерен
Уятсын диптер, Хак сине бар кылган?!
Синең аша җанкавемнәр эндәшә:
Төркиләр! Сибелгән чәчәк-гөл сыман…
Чин-дивардан Әдрәнгәчә уйнаклый
Бабайлар даны, тузаны – үз томан!
Айнымас Иран шөһрәтле Туранның
Горур ярлар калдырган илһамыннан.
Төрки гөлләр исен онытмас Гаташ:
Милли дөнья исмеңдә үк: Гөл… Туран!
Каләмгә газәл
Сүзем сиңа, гаүвасым, әй, җитез каләм,
Тагын сине кара «диңгезе» нә салам.
Сулыш ал да озын итеп, чум төпкәрәк;
Анда бер-бер кыйтга, бәлки, – күндер сәлам.
Савыт тирән, иркенләп йөз, озаклап йөр,
Нәрсә тапсаң, ләкин уртак булыр, фәлән…
Гәүһәр эзлә түзем белән, әнкәй сүзе:
«Энә белән кое казу авыр, балам…»
Мин җибәрдем бу дөньяга, кыен юлга,
Мин җаваплы, һәлак булсаң шунда, каләм!
Мәҗнүн-ХХ
Моны язды фәкать сезнең фәкыйрегез,
Сезгә мөкиббән ки күптән әсирегез.
Сезгә тик бер якты булсын юлыгызда
Фәкыйрь җанын факел иткән шагыйрегез.
Өрегез дә сүндерегез ул факелны:
Билгесезлектән тик мине коткарыгыз.
Янсын әйдә җир өстендә балкып бары
Һичкем буе җитмәс бәхет утларыгыз.
…Моны әйтә күптән мәгълүм фәкыйрегез —
Сезне күргәч «теле ачылган» шагыйрегез!
1913 елның җәе. Зәйтүнә Тукай каберендә
1
Халкың уяна… Сиңа соң
ул каян иңгән йокы?!
Шагыйрь, тор, кабрең янында
кем әнә Коръән укый?!
Исемен мактаган китабы —
чын Кәлямулла кулда;
Күз салмый аңа – яттан ла
