Сочинения. Том 4

6.5.23. καὶ τό γε θαυµασιώτατόν τε καὶ ἀπιστότατον ὁ Πέλοψ ἔπαθεν· ἐν µιᾷ πραγµατείᾳ τῶν τε φλεβῶν ἀρχὴν κατεσκεύασε τὸν ἐγκέφαλον ἀνατοµήν τε γράφων αὐτῶν ἀφ’ ἥπατος ἤρξατο, κατὰ µὲν τὸ δεύτερον σύγγραµµα τῶν ῾Ιπποκρατείων εἰσαγωγῶν εὖ µάλα γενναίως ἀγωνισάµενος ὑπὲρ τοῦ δεῖξαι τὸν ἐγκέφαλον οὐ νεύρων µόνον ἀλλὰ καὶ φλεβῶν καὶ ἀρτηριῶν ἀρχήν, ἐν δὲ τῷ τρίτῳ τῆς ἀνατοµῆς τῶν φλεβῶν ἀφ’ ἥπατος ἀρξάµενος, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι σχεδὸν ἅπαντες ἀνατοµικοί [εἶναι γράφουσι]· πρὸς γὰρ τὴν διδασκαλίαν ἐπιτήδειον <εἶναι γράφουσι> τὸ τουτὶ τὸ σπλάγχνον ἀρχὴν γενέσθαι τῷ λόγῳ.

6.5.24. θαυµάζω δ’ αὐτῶν εἰ χωρὶς αἰτίας φυσικῆς ἐπιτήδειον εἶναι νοµίζουσι πρὸς τὴν διδασκαλίαν αὐτό. ἐγὼ µὲν γὰρ οἶδα καὶ τοῦθ’ ἕν τι τῶν ὡµολογηµένων ἅπασιν, ὡς οὐδὲν τῶν γεγονότων τε καὶ γινοµένων ἀναίτιόν ἐστιν.

6.5.25. εἰ µὲν οὖν ἀπορεῖν ὁµολογοῦσιν ὑπὲρ ἁπάντων τῶν ἀδήλων ὁµοίως τοῖς ἐµπειρικοῖς, οὐδ’ ἂν ἐµοὶ πρὸς αὐτοὺς εἴη τις λόγος, οὔτε γὰρ ἀρχὴν αὐτῶν ζητήσουσιν οὔθ’ ὅλως ἀνατεµοῦσιν·εἰ δὲ λόγον ἔχειν φασὶν ἐξ οὗ τὰ διαφεύγοντα τὴν αἴσθησιν εὑρίσκουσιν, τί οὐκ αὐτοῦ τούτου πρῶτον οὗ λέγουσιν ἐπεσκέψαντο τὴν αἰτίαν· “ἐπιτήδειόν ἐστιν εἰς διδασκαλίαν φλεβῶν ἀνατοµῆς ἀρχὴν τῷ λόγῳ γενέσθαι τὸ ἧπαρ”;

6.5.26. ἀναιτίως, ὦ σοφώτατοι, ἢ ὅτι πάντως τῇ φύσει πλεονεκτεῖ, καὶ πρὸς τὴν τῆς διδασκαλίας ἀρχὴν ἐπιτηδειότερόν ἐστι; τίς οὖν ἡ πλεονεξία ζητῆσαι δίκαιον, οὐκ ἀργῶς καὶ ῥᾳθύµως ὑπερβῆναι.

6.5.27. Tὴν δ’ ἀρχὴν τῆς εὑρέσεως αὐτὸ τοῦτο οἶµαι παρέξειν, ὃ πρὸς ἁπάντων ὁµολογεῖται τῶν ἀνατοµικῶν ἐπιτήδειον εἶναι φασκόντων αὐτὸ πρὸς τὴν τῆς διδασκαλίας ἀρχήν.

6.5.28. εἰ γὰρ καὶ µηδενὸς ἄλλου, τούτου <γ’> αὐτοῦ τὸν λόγον ἡµῖν ἀποδοῦναι δυνήσονται, τοῦ φάσκειν “ἐπιτήδειον εἰς ἀρχὴν διδασκαλίας ἐστίν”· <ἐπιτήδειον δέ ἐστιν> οὔθ’ ὅτι τὴν χρόαν ἐρυθρόν ἐστιν οὔθ’ ὅτι διείληπται λοβοῖς οὔθ’ ὅτι καθ’ ἑνὸς αὐτῶν ἐπιτέταται τὸ τῆς χολῆς ἀγγεῖον οὔτε δι’ ἄλλο τῶν τοιούτων οὐδέν, ἀλλ’ ὅτι πᾶσαι συνεχεῖς αἱ φλέβες ὑπάρχουσιν αὐτῷ.

6.5.29. καὶ µὴν οὐκ ἄλλου τινός ἐστι τοῦτ’ αὐτὸ γνώρισµα πλὴν τῆς ἀρχῆς. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ δι’ ἄλλο τι νεύρων ἀνατοµῆς ἀδύνατόν ἐστιν ἑτέραν ἀρχὴν ποιήσασθαι διδασκαλίας ἐγκέφαλον ὑπερβάντα ἢ ὅτι ἀρχὴ τούτων ἐστί· τούτου γὰρ µὴ διδοµένου οὐκ ἂν δύναιτό τις ἄλλην ἐξευρεῖν αἰτίαν, οὐδὲ διότι τῶν ἀρτηριῶν τὴν καρδίαν. ἡ γὰρ ὑπὸ τῆς φύσεως ἀρχὴ κατασταθεῖσα καὶ τὴν διδασκαλίαν ἀφ’ ἑαυτῆς ἀναγκάζει ποιήσασθαι.

6.5.30. οὐδὲ γὰρ εἴ τις ἐθελήσειεν ὕδατος ἐξηγήσασθαι διανοµὴν ἐπεισάκτου πόλει τὴν ἀρχὴν τῆς διηγήσεως οὐκ ἂν ἄλλοθεν εὕροι ποιήσασθαι παρελθὼν τὴν πρώτην εἴσοδον, ἀλλ’ ἀνάγκη πᾶσα τούτῳ προειπόντι τὸ χωρίον ἐκεῖνο τῆς πόλεως [οὗ] εἰς ὃ πρότερον ἔξωθεν ἀφικνεῖται τὸ ὕδωρ, ἀπ’ ἐκείνου ποιήσασθαι τὴν ἑξῆς ἅπασαν διήγησιν.

6.5.31. ὥστ’ οὐ χρὴ ζητεῖν ἄλλην µὲν ἀρχὴν τῆς τοῦ πράγµατος φύσεως, ἄλλην δὲ τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ. κατὰ γὰρ τὴν τοῦ πράγµατος φύσιν ἡ διδασκαλία γιγνοµένη τὴν αὐτὴν ἔχει τῷ διδασκοµένῳ τὴν ἀρχὴν οὐδ’ ἔστιν ὀρθῶς διηγήσασθαι βουλοµένῳ ἢ γένεσιν τῶν γεγονότων ἢ διοίκησιν τῶν διοικουµένων ἑτέραν ἀρχὴν ἐπιτηδειοτέραν εὑρεῖν τῆς ἀληθοῦς.

6.5.32. ἡ µὲν γὰρ τῆς οἰκίας γένεσις ἀναγκάσει <σ>ε> πρῶτον µνηµονεῦσαι τῶν θεµελίων, ἡ δὲ τῆς νεὼς τῆς τρόπεως.

6.5.33. οὕτω δὲ καὶ εἰ βουληθείης διηγήσασθαι πόλεως ἢ ἔθνους ἢ στρατοπέδου διοίκησιν, ἀναγκασθήσῃ τῆς πρώτης ἀρχῆς ἐν ἑκάστῳ µνηµονεῦσαι.

6.5.34. Θαυµάζειν οὖν ἄξιον ὅσοι διδάξαι µὲν ὀρθῶς ἑτέρωθεν ἀρξάµενον ἀδύνατον εἶναί φασιν, ἀγνοεῖν δὲ τὴν ὄντως ἀρχὴν τῶν φλεβῶν. ἀλλήλοις γὰρ ἄµφω συνῆπται ταῦτα καὶ οὐχ οἷόν <τ’> ἐστὶ χωρὶς ἀλλήλων γενέσθαι διασπασθέντα, – τὴν ὀρθὴν ἀρχὴν λέγω τῆς διδασκαλίας τῆς ὄντως ἀρχῆς τοῦ πράγµατος—, ἀλλ’ εἴτ’ ὀρθῶς διδάσκει τις, ἀπὸ τῆς κατὰ φύσιν ἀρχῆς ἄρξεται, εἴτε [δὲ] τὴν ὄντως ἀρχὴν οἶδέ τις, τὴν τῆς διδασκαλίας οὐκ ἀγνοεῖ.

6.6.1. ῎Ηρκει µὲν οὖν καὶ ταῦτα πρὸς ἀπόδειξιν τῆς ἀρχῆς τῶν φλεβῶν, οὐδὲν µὴν ἧττόν ἐστι καὶ τὰ µέλλοντα λεχθήσεσθαι βέβαια γνωρίσµατα τοῦ µηδαµῶς εἶναι τὴν καρδίαν µήτε τοῦ τρέφοντος αἵµατος ὅλον τὸ σῶµα γεννητικὴν ἀρχὴν µήτε τῶν ὀργάνων αὐτοῦ. δείξω δὲ ἑκάτερον ἰδίᾳ καὶ πρότερον ὡς οὐκ ἔστι τῷ ζῴῳ τοῦ θρέψοντος αἵµατος ἀρχή.

6.6.2. διὰ τί δὲ τὸ ‘θρέψοντος’ πρόσκειται κατὰ τὸν λόγον αὖθις; διότι ἐδείκνυον ὡς ἑτέρου τινὸς αἵµατος ἑτέραν χρείαν τοῖς ζῴοις παρεχοµένου τῆς γενέσεως οὐκ ἀφαιροῦµαι τὴν καρδίαν.

6.6.3. ἀλλὰ τό γε νῦν [εἶναι] προκείµενον, ὡς ὑφ’ οὗ τρέφεται τὰ σύµπαντα µέλη τοῦ ζῴου, τοῦτ’ ἐξ ἥπατος, οὐκ ἐκ τῆς καρδίας ὁρµᾶται, δείξειν ἐπαγγέλλοµαι τῶν ἐξ ἀνατοµῆς φαινοµένων ἀρχὴν τῷ λόγῳ ποιησάµενος, ὃ µάλιστα µάχεται τοῖς ᾿Ερασιστρατ<ε>ίοις οἳ νῦν ἡµῖν ἐροῦσιν ὡς παράδοξά τε καὶ καινὰ κατασκευάζοµεν.

6.6.4. Eἴρηται δὲ τὸ φαινόµενον ὑπ’ ᾿Ερασιστράτου κατὰ τὴν τῶν Πυρετῶν πραγµατείαν, ὡς ὑµένες ἐπιπεφύκασιν τοῖς στόµασι τῶν ἀγγείων οἷς εἰς ὑπηρεσίαν ὑλῶν εἰσαγωγῆς τε καὶ αὖθις ἐξαγωγῆς ἡ καρδία προσχρῆται.

6.6.5. τούτους τοὺς ὑµένας ἐτόλµησάν τινες οὐκ εἶναι λέγειν, ἀλλ’ ὑπ’ ᾿Ερασιστρατείου διεσκευάσθαι δόγµατος ἕνεκεν κατασκευῆς. πλὴν εἰς τοσοῦτον ἥκουσι γνώσεως ἅπασι τοῖς ἰατροῖς, ὥστ’ ἀρχαῖος ὄντως εἶναι δόξειεν ἂν ὁ µὴ γινώσκων αὐτούς.

6.6.6. εἰσὶ δ’ ἐπὶ µὲν τῷ στόµατι τῆς κοίλης φλεβὸς τρεῖς ἀκίδων γλωχῖσιν ὁµοιότατοι τὴν σύνταξιν, ὅθεν οἶµαι καὶ τριγλώχινας ἔνιοι τῶν ᾿Ερασιστρατείων ἐκάλεσαν αὐτούς.

6.6.7. ἐπὶ δὲ τῆς ἀρτηρίας τῆς φλεβώδους, —οὕτω δὲ ὀνοµάζω τὴν ἐκ τῆς ἀριστερᾶς κοιλίας τῆς καρδίας εἰς τὸν πνεύµονα κατασχιζοµένην—, ὁµοιότατοι µὲν τὸ εἶδος ἀριθµῷ δ’ οὐκ ἴσοι· µόνῳ γὰρ τούτῳ τῷ στόµατι δυοῖν ὑµένων ἐπίφυσίς ἐστι. τῶν δ’ ἄλλων στοµάτων ἑκατέρῳ τρεῖς ὑµένες εἰσὶν ἅπαντες σιγµοειδεῖς.

6.6.8. ἐξάγει δ’, ὡς ᾿Ερασίστρατός φησιν ἐξηγούµενος τὸ φαινόµενον, ἑκάτερον µὲν τῶν στοµάτων, αἷµα µὲν εἰς τὸν πνεύµονα τὸ ἕτερον αὐτῶν, πνεῦµα δ’ εἰς ὅλον τὸ ζῷον τὸ ἕτερον· ἡ χρεία δὲ τῶν ὑµένων, ὡς ἐκείνῳ δοκεῖ, πρὸς ἐναντίας ὑπηρεσίας τῇ καρδίᾳ χρόνων ἀµοιβαῖς ἐγκαίροις ὑπαλ<λ>αττοµένας, τοὺς µὲν ἐπὶ τοῖς εἰσάγουσι τὰς ὕλας ἀγγείοις ἐπιπεφυκότας ἔξωθεν ἔσω φεροµένους ἀνατρέπεσθαι µὲν ὑπὸ τῆς εἰσόδου τῶν ὑλῶν, ἀναπίπτοντας δ’ εἰς τὰς κοιλότητας τῆς καρδίας ἀνοιγνύντας τὰ στόµατα παρέχειν ἀκώλυτον τὴν φορὰν τοῖς εἰς αὐτὴν ἑλκοµένοις.

6.6.9. οὐ γὰρ δὴ αὐτοµάτως γε τὰς ὕλας εἰσρεῖν φησιν ὡς εἰς ἄψυχόν τινα δεξαµενήν, ἀλλ’ αὐτὴν τὴν καρδίαν διαστελ-λοµένην ὥσπερ τὰς τῶν χαλκέων φύσας ἐπισπᾶσθαι πληροῦσαν τῇ διαστολῇ.

6.6.10. ἐπὶ δὲ τοῖς ἐξάγουσιν ἀγγείοις τὰς ὕλας <ἄλλους> ἔλεγεν ἐπικεῖσθαι καὶ τοὐναντίον ἡγεῖσθαι πάθος πάσχειν· ἔσωθεν γὰρ ἔξω ῥέποντας ἀνατρεποµένους µὲν ὑπὸ τῶν ἐξιόντων ἀνοιγνύναι τὰ στόµατα καθ’ ὃν ἂν ἡ καρδία χρόνον χορηγῇ τὰς ὕλας, ἐν δὲ τῷ λοιπῷ παντὶ κλείειν ἀκριβῶς τὰ στόµατα µηδὲνὶ τῶν ἐκπεµφθέντων ἐπανέρχεσθαι συγχωροῦντας.

6.6.11. οὕτως δὲ καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς εἰσάγουσι<ν>, ὅταν ἡ καρδία συστέλληται, κλείειν τὰ στόµατα µηδὲν τῶν ἑλχθέντων ὑπ’ αὐτῆς αὖθις ἔξω παλινδροµεῖν ἐπιτρέποντας.

6.6.12. Eἴπερ οὖν ἔχει ταῦθ’ οὕτως, ἄνδρες ᾿Ερασιστράτειοι, τὰ µὲν ἄλλα τῶν ἀγγείων ἐάσωµεν ἤδη τῷ λόγῳ, τὸ δ’ ἀµφισβητούµενον ἐπισκεψώµεθα, τὴν κοίλην φλέβα τὴν ἐξ ἥπατος εἰς καρδίαν εἰσάγουσαν τὸ αἷµα ποτέρους ἔχει τοὺς ἐπιπεφυκότας ὑµένας, ἆρ’ ἔσωθεν ἔξω ῥέποντας ἢ τοὐναντίον ἔξωθεν ἔσω φεροµένους;

6.6.13. ἀλλ’ ἴσως οὐδὲ τοῦτο µέγα πρὸς τὸ προπαρεσκευάσθαι µὲν ἐν ἥπατι τὸ αἷµα, φέρεσθαι δ’ ἐντεῦθεν εἰς τὴν καρδίαν ἀποληψόµενον ἐνταῦθα τὸ λεῖπον τῆς οἰκείας ἰδέας εἰς ἀκριβῆ τελειότητα· καὶ γὰρ καὶ λόγον ἔχει µηδὲν τῶν τελέων τε καὶ µεγάλων ἔργων ἀθρόως δύνασθαι γενέσθαι µηδὲ ὑφ’ ἑνὸς ὀργάνου φυσικοῦ τὸν οἰκεῖον κόσµον ἅπαντα κτήσασθαι.

6.6.14. δείξατε οὖν ἡµῖν ἕτερον ἀγγεῖον ἐξάγον ἐκ τῆς καρδίας τουτὶ τὸ κοσµηθὲν αἷµα καὶ διανεµόµενον ἅπαντι τῷ σώµατι καθάπερ ἡ ἀρτηρία τὸ πνεῦµα.

6.6.15. καὶ µὴν τὰ σύµπαντα τέτταρά ἐστι στόµατα, δύο καθ’ ἑκατέραν κοιλίαν, ἓν µὲν ἐκ τοῦ πνεύµονος εἰσάγον τὸ πνεῦµα, τὸ δ’ ἕτερον ἐξάγον, ἄµφω µὲν ταῦτα κατὰ τὴν ἀριστερὰν κοιλίαν, ὑπόλοιπα δὲ δύο κατὰ τὴν δεξιάν, εἰς µὲν τὸν πνεύµονα τὸ ἕτερον αἷµα παράγον, <ἐκ δὲ τοῦ ἥπατος> εἰσάγον τὸ ἕτερον· ὑπὲρ οὗ σύµπας ὁ λόγος ἐστίν.

6.6.16. πέµπτον δ’ ἄλλο στόµα οὐκ ἔχοµεν εἰπεῖν κατὰ τὴν καρδίαν, ᾧ τὸ ἐξ ἥπατος ἀφικόµενον εἰς αὐτὴν αἷµα πρὸς ὅλον ἀποπέµψει τὸ σῶµα.

6.6.17. µὴ τοίνυν ἐπιπέµπεσθαι λέγετε τῷ παντὶ σώµατι παρὰ τῆς καρδίας αἷµα καὶ πνεῦµα µηδὲ εἶναι τοῦτο τὸ σπλάγχνον ὡς ἀρτηριῶν, οὕτω καὶ φλεβῶν ἀρχήν.

6.6.18. οὔτε γὰρ ἀγγεῖον ἕτερον ἔχετε δεικνύειν ἐκφυόµενον τῆς καρδίας οὔτ’ ἄλλην τινὰ χρείαν τῶν ὑµένων, οὓς οὐκ ἂν ἡ µηδὲν εἰκῇ ποιοῦσα φύσις ἐν τῷ κυριωτάτῳ σπλάγχνῳ κατέθετο µὴ µέγιστόν τι µέλλοντας εἰς ὑπηρεσίαν παρέχειν αὐτῷ.

6.6.19. καί µοι θαυµάζειν ἐπέρχεται µάλιστα πάντων ᾿Ερασιστράτου καθ’ ἓν βιβλίον τὸ πρῶτον Περὶ πυρετῶν ἅµα µὲν ἀρχὴν ἀποφηναµένου καὶ ἀρτηριῶν καὶ φλεβῶν εἶναι τὴν καρδίαν, ἅµα δὲ τοὺς ἔξωθεν ἔσω νεύοντας ὑµένας ἐπὶ τοῖς εἰσάγουσι τὰς ὕλας ἀγγείοις ἐπιπεφυκέναι φάσκοντος.

6.6.20. Oὐδὲ γὰρ οὐδὲ τοῦτο δυνατὸν εἰπεῖν, ὡς τοῦ µὲν αἵµατος ἀρχὴ τὸ ἧπαρ ὑπάρχει, τῆς διοικούσης δὲ τὰς φλέβας δυνάµεως ἡ καρδία. ὅπου γὰρ οὐδὲ ταῖς ἀρτηρίαις ἐκ καρδίας ἐκπέµπεσθαι διὰ τῶν χιτώνων ὁµολογεῖ τὴν δύναµιν, ἦ πού γε ταῖς φλεψὶν ὁµολογήσει;.

6.6.21. εἴπερ οὖν ἀρχὴν ἐκεῖνό φαµεν εἶναι τὸ µόριον ὃ τοῖς ἀφ’ ἑαυτοῦ πεφυκόσιν ἤτοι τὴν δύναµιν ἢ πάντως γε τὴν ὕλην χορηγήσει, τὴν καρδίαν οὐχ οἷόν τε φάναι τῶν φλεβῶν ἀρχήν. δύναµιν µὲν γὰρ αὐταῖς οὐ χορηγεῖ κατὰ τὸν ᾿Ερασίστρατον, ὅτι µηδὲ ταῖς ἀρτηρίαις, ἡ δ’ ὕλη τοῦ αἵµατος ἐξ ἥπατος ὁρµᾶται σαφῶς.

6.6.22. οὐ µὴν <οὐδ’> ὅτι πᾶσαι περαίνουσιν εἰς τὴν καρδίαν αἱ φλέβες, ἀρχὴν αὐτῶν οἷόν τε τὴν καρδίαν αὐτὴν εἰπεῖν· οὐ περαίνουσι γάρ, ὡς δέδεικται πρόσθεν.

6.6.23. ἆρ’ οὖν ὅτι κατὰ τὴν πρώτην διάπλασιν ἐκ καρδίας ἡ γένεσις αὐτῶν ἐστι, διὰ τοῦτ’ ἀρχὴν ἕξουσι τὴν καρδίαν αἱ φλέβες; ἀλλ’ οὔτε περὶ τῆς τοιαύτης ἀρχῆς ἡ ζήτησις ἦν, ὡς ἐν τῷ [προτέρῳ] πρώτῳ γράµµατι κατ’ ἀρχὰς εὐθέως διώρισται, καὶ πρὸς τῷ µὴ ζητεῖσθαι τὴν τῆς γενέσεως αὐτῶν ἀρχὴν οὐδ’ ἀπόδειξίν τινα ἐπεχείρησεν ᾿Ερασίστρατος εἰπεῖν ὡς ἐκ καρδίας ἡ φύσις ἐν τῷ διαπλάττεσθαι τὸ ἔµβρυον ἐξέφυσε τὸ φλεβῶδες γένος.

6.6.24. οὐ µὴν οὐδ’ ἐπὶ νεύρων ἐζήτησε τὴν τοιαύτην ἀρχήν, ὥσπερ οὐδ’ ἐπ’ ἀρτηριῶν, ἀλλὰ µόνης τῆς ἐπὶ τοῦ διαπεπλασµένου τελέως ζῴου διοικήσεως ἀρχὰς ἀπεφήνατο, τῆς µὲν τῶν ἀρτηριῶν ἐνεργείας τὴν καρδίαν, τῆς δὲ τῶν νεύρων τὴν κεφαλήν. οὐκοῦν οὐδὲ φλεβῶν ἑτέρως ἂν ἔλεγεν ἀρχὴν εἶναι τὴν καρδίαν.

6.6.25. Eἰκότως µὲν οὖν ἀσαφὴς ἡ γνώµη τἀνδρός ἐστιν ἡ περὶ τῶν φλεβῶν οὐδὲν εἰπόντος ὑπὲρ αἵµατος γενέσεως, ἀλλ’ ὅλην ταύτην παραλιπόντος ἄσκεπτον τὴν ἐνέργειαν, ἀναγκαιοτέραν οὖσαν µακρῷ τοῖς ζῴοις τῆς κατὰ τὴν γαστέρα.

6.6.26. ζῆν µὲν γὰρ οἷόν τ’ ἐστὶν ἡµῖν εἰ καὶ µηδὲ ὅλως ἡ γαστὴρ τρίβοι τὰ σιτία, δυναµένοις γε προσφέρεσθαι χυλούς, ὡς ἐν πολλοῖς ἔθνεσι γάλα· τεθνάναι δ’ ἀναγκαῖον εἰ ἡ τοῦ αἵµατος ἀπόλ[λ]οιτο γένεσις, ἣν οὔτε εἰ τὸ ἧπαρ οὔτ’ εἰ φλέβες οὔτ’ <εἰ> ἡ καρδία πεπίστευται, σαφῶς ἐτόλµησεν ἀποφήνασθαι· τοσοῦτον ἀποδεῖ προσθεῖναί τινα ἀπόδειξιν τῷ λόγῳ.

6.6.27. οὐ µόνον δὲ ταύτην τὴν ἐνέργειαν ἀλλοιοῦσαν τὰ σιτία κατὰ ποιότητα διελθεῖν ὠλιγώρησεν, ἀλλὰ καὶ τὴν θρέψιν ὁµοίως γιγνοµένην ἐπιχειρήσας ἐξηγεῖσθαι µᾶλλον πάντων ἢ ἀλλοιώσεως ἐµνηµόνευσεν.

6.6.28. εἰ δὲ ταύτης ἐµνηµόνευσεν, εὐθὺς ἂν οἶµαι καὶ τοῦτο συνεπενόησεν, ὅτι πᾶσι τοῖς ὑπό τινος ἀλλοιουµένοις εἰς τὴν τῶν ἀλλοιούντων ἰδέαν ἡ µεταβολὴ γίγνεται.

6.6.29. καθάπερ γὰρ τὸ πῦρ ὁµοιῶσαν ἑαυτῷ τὸ ξύλον ἐξ αὐτοῦ [ἅµα] γένεσίν τε ἅµα καὶ τροφὴν ἴσχει, κατὰ τὸν αὐτὸν ὁρᾶται τρόπον καὶ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῷα τὴν τροφὴν ἑαυτοῖς ὁµοιοῦντα.

6.6.30. δηλοῦται δὲ τοῦτο καὶ ἐκ τῶν ἡµιπέπτων περιττωµάτων ὁµοίων ἀεὶ γιγνοµένων τοῖς τρεφοµένοις σώµασιν ὧν ἐστι περιττώµατα.

6.6.31. Φυσικώτερος µὲν οὖν ὁ λόγος ἐστὶ καὶ δεόµενος ἀκροατῶν προγεγυµνασµένων ἐν τοῖς περὶ τῶν φυσικῶν δυνάµεων λογισµοῖς οὓς ἰδίᾳ διήλθοµεν ἑτέρωθι.

6.6.32. λεχθήσεται δὲ καὶ νῦν ὀλίγον ὕστερον· ἐν δὲ τῷ παρόντι συντελέσαι βούλοµαι τὸν ὑπὲρ τῆς ᾿Ερασιστράτου γνώµης ἅπαντα λόγον, <ἐν> ᾧ [ἀπο]δεδείξεται ὡς κατὰ τὴν πρώτην ἐν τῇ µήτρᾳ τῶν ἐµβρύων διάπλασιν οὐκ ἐκ τῆς καρδίας αἱ φλέβες ἴσχουσι τὴν γένεσιν.

6.6.33. ἅπασαι γὰρ αἱ κατὰ τὸ χόριον φλέβες αἱ συνάπτουσαι τῇ µήτρᾳ τὸ κυούµενον ἀποβλαστήµατ’ εἰσὶ µιᾶς µεγίστης φλεβὸς ἐξ ἥπατος ὡρµηµένης.

6.6.34. αὕτη δὲ ὥσπερ τι στέλεχος ἐπὶ πτόρθων παµπόλ<λ>ων τῶν ἐξ αὐτῆς ἐκπεφυκότων ἀγγείων εἰς τὸ χόριον ἄχρι πλείστου µὲν ἄσχιστος καὶ µία µένουσα διεξέρχεται µέγα διάστηµα τὸ κατ’ αὐτὸ τὸ σπλάγχνον, ἀνίσχουσα δ’ ἤδη πρὸς τοὐκτὸς ἕτερον µέγιστον διάστηµα διεξέρχεται δίχα σχισθεῖσα διττοῖς καὶ τοῦτο ὁριζόµενον ὅροις, ἑνὶ µέν, ᾧ νῦν δὴ πέπαυµαι λέγων, ὅταν ἀνίσχῃ πρῶτον ἔξω τοῦ δέρµατος, ἑτέρῳ δ’ ὅταν ὑπερκύψῃ τὸν ἀµνειόν.

6.6.35. ἡ γὰρ διὰ τούτου διέξοδος ἅπασα τὴν ἀπὸ τοῦ ἥπατος ἐπὶ τὸν ὀµφαλὸν συνηνωµένην φλέβα περιέχει νεµοµένην εἰς δύο.

6.6.36. τρίτη δ’ ἄλλη χώρα τὰς δύο ταύτας ἐκδέχεται φλέβας, ἡ κατὰ τὸ χόριον, οὐκέτι µενούσας δύο. σχίζεται γὰρ ἑκατέρα πολυειδῶς εἰς παµπόλ<λ>ας ἄλλας ἀλλαχόσε τοῦ χορίου διασπειροµένας.

6.6.37. αὖθις δ’ ἀπ’ ἐκείνων ἕτεραί τινες, εἶτα ἀπ’ ἐκείνων ἄλλαι γεννῶνται, καθάπερ οἱ κλῶνες ἀπὸ τῶν πτόρθων, ἄχρις ἂν εἰς µικρότατα τελευτήσωσιν ἀγγεῖα, τὰς οἷον ἐσχάτας βλάστας [τὰς] τοῦ φυτοῦ.

6.6.38. οἰκειότερον δ’ ἦν ἄρα µήτε τὴν ἐκ τοῦ ἥπατος ὁρµηθεῖσαν φλέβα πρέµνῳ προσεικάζειν εἰς πολλοὺς κλάδους σχιζοµένῳ µήτε τὰς ἐσχάτας τελευτὰς βλαστήµασιν, ἀλλὰ ταύτας µὲν αὐτοῖς τοῖς πέρασι τῶν ῥιζῶν τοῖς εἰς τὴν γῆν ἐµπεφυκόσι, τὴν µεγίστην δὲ φλέβα τῇ συµπάση<ς> τῆς ῥιζώσεως ἀρχῇ.

6.6.39. φαίνονται γάρ πως εἰς τὴν µήτραν αἱ τελευταὶ τῶν φλεβῶν ἐρριζωµέναι τροφὴν ἐξ αὐτῆς [αἷµα] ἀναφέρειν ἐπὶ τὸ ἧπαρ ὡς ἀρχὴν ἅπαντος τοῦ φυτοῦ.

6.6.40. εἰ δ’ οὐ βούλει τὸ ἧπαρ ἀρχὴν θέσθαι, τῇ καρδίᾳ µὲν οὐδαµῶς ἂν ἔχοις ἔτι προσνέµειν τὴν ἀρχήν, ἀναγκασθήσῃ δὲ πάντα τὰ εἰς τὴν µήτραν ἐµφυόµενα πέρατα τὴν ἀρχὴν ἀποφήνασθαι τῶν φλεβῶν. ἀλλ’ εἰ τοῦτο, καὶ τὴν τῶν ἀρτηριῶν ἀρχὴν ἀναγκαῖον ἔσται σοι τὰ εἰς τὰς µήτρας καθήκοντα πέρατα θέσθαι, τὴν καρδίαν ὑπερβάντι.

6.6.41. δεῖξον οὖν ἡµῖν ἔτι καὶ τὴν τῶν νεύρων ἀρχὴν ἐκ τῶν αὐτῶν ὁρµωµένην. ἀλλ’ ὅµως οὔτ’ ἐστί τι νεῦρον ἐκφυόµενον τῆς µήτρας εἰς χόριον οὔτ’ ἐν τῷ χορίῳ φαινόµενον οὔτε κατὰ τὸν ὀµφαλὸν ἢ ἔξωθεν ἔσω χωροῦν ἢ ἔσωθεν ἔξω προερχόµενον.

6.6.42. οὐδὲ γὰρ ἦν ὅλως χρεία τὴν τῶν νεύρων ἀρχὴν τοῦ γεννωµένου συναφθῆναι τῇ µήτρᾳ καθάπερ τὴν τῶν ἀρτηριῶν τε καὶ φλεβῶν. αὗται µὲν γὰρ δέονται τῶν ἐκ τῆς κυούσης ὑλῶν, ἡ δ’ ἀρχὴ τῶν νεύρων οὐ δεῖται.

6.6.43. δέδεικται δὲ κἀν τοῖς ἔµπροσθεν ἤδη λόγοις ὑπὲρ τοῦ τὰ µέγιστα τῶν ἀγγείων ἀρχὰς εἶναι τοῖς ἐλάττοσιν. ὥστε καὶ ἡ ἐκ τοῦ ἥπατος ἐκφυοµένη φλὲψ ἀρχὴ ταῖς κατὰ τὸ χόριον ἁπάσαις ἐστίν, ὥσπερ γε καὶ ἡ ἐκ τῆς καρδίας ἀρτηρία.

6.6.44. καὶ γὰρ καὶ αὕτη ταῖς κατὰ τὸ χόριον ἁπάσαις χορηγεῖ τῆς οἰκείας δυνάµεως, οὐκ ἐκεῖναι ταύτῃ. ἐκ γὰρ τοῦ σπέρµατος ἡ ἀρχὴ τοῖς ἐµβρύοις ἐστὶ τῶν διοικουσῶν αὐτὰ δυνάµεων, οὐκ ἐκ τῆς µήτρας.

6.6.45. ἀµέλει κἂν βρόχῳ διαλάβῃς ἢ τοῖς σεαυτοῦ δακτύλοις πιέσῃς τὰς κατὰ τὸν ὀµφαλὸν ἀρτηρίας, ἀ<σ>φύκτους ὄψει πα-ραχρῆµα τὰς κατὰ τὸ χόριον ἁπάσας, οὗ τοὐναντίον ἐφαίνετ’ ἄν, εἰ τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως αὐταῖς ἡ µήτρα παρεῖχεν.

6.6.46. ῎Eοικα δὲ διατρίβειν ἐπὶ πλέον ἐν πράγµατι σαφεῖ τε ἅµα καὶ τοῖς ἀνατοµικοῖς σχεδὸν ἅπασιν ὡµολογηµένῳ. καὶ γὰρ ὅπως διαιρεῖν χρὴ τῆς κυούσης τὸ ἐπιγάστριον καὶ ὅπως γυµνὸν ἐργάζεσθαι τὸ ἔµβρυον ἔτι τῇ µήτρᾳ προσε[ρ]χόµενον, οὐχ ἡµέτερον εὕρηµά ἐστιν, ἀλλὰ πολλοῖς τοῖς ἔµπροσθεν εἴρηται.

6.6.47. τοῖς δ’ αὐτοῖς τούτοις ὡµολόγηται καὶ ὅτι τὸ κυούµενον ἐν ἑαυτῷ τὰς ἀρχὰς ἔχει τῶν διοικουσῶν αὐτὸ δυνάµεων, ὥστε τούτου µὲν ἀποχωρεῖν ἤδη προσήκει, τοῦ ζητεῖν εἴτε τὸ ἔµβρυον ἐν ἑαυτῷ τὴν ἀρχὴν ἔχει τῶν φλεβῶν εἴθ’ ἡ µήτρα τῆς κυούσης, ἐπισκέπτεσθαι δ’ ἐξ ὅτου τῶν σπλάγχνων αὗται πεφύκασιν.

6.6.48. ἑτοίµη δ’ εὕρεσις ἐκ τῶν ἐν ταῖς ἀνατοµαῖς φαινοµένων. εἰς ὃ γὰρ ἅπασαι περαίνουσιν αἱ κατὰ τὸ χόριον, ἐκεῖθεν πεφύκασιν.

6.6.49. ἀλλὰ µὴν ἐναργῶς τοῦτό γε φαίνεται πᾶσι τοῖς ὀφθαλµοὺς ἔχουσιν, εἰς µίαν ἅπασαι συνιοῦσαι φλέβα τὴν ἐκ τοῦ ἥπατος ἐκπεφυκυῖαν, ὥσπερ γε καὶ αἱ ἀρτηρίαι πᾶσαι πρὸς τὴν µεγάλην ἀρτηρίαν τὴν κατὰ ῥάχιν.

6.6.50. ἀλλ’ ἐνταῦθα µὲν ὥσπερ ἔξωθεν τοῦ ἐµβρύου δίεισιν ἡ ἀρτηρία καθ’ ὅλον τὸν ἀµν<ε>ιόν, οὕτω καὶ µέχρι τῆς κατὰ ῥάχιν ἀρτηρίας δύο διαµένουσαι προέρχονται· συνέρχονται δ’ εἰς φλέβα µίαν αἱ κατὰ τὸν ὀµφαλὸν ὁρµώµεναι δύο φλέβες.

6.6.51. αὕτη µὲν οὖν ἡ φλὲψ εὐθὺ τοῦ ἥπατος ἀφικνεῖται, ταῖς δύο δὲ ἀρτηρίαις οὔτ’ ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτὴν ἄντικρυς οὔτ’ ἐπὶ τὴν µεγάλην ἀρτηρίαν ἡ φορά.

6.6.52. περιλαβοῦσαι γὰρ ἑκατέρωθεν τὴν κύστιν εἰς τὸ κάταντες ἔρχονται, µέχρι περ ἂν ἐντύχωσι ταῖς ἐπὶ τὰ σκέλη τοῦ κυουµένου φεροµέναις ἀρτηρίαις.

6.6.53. ἀλλ’ ἐπεὶ τῆς κατὰ τὴν ὀσφῦν ἀφώρµηνται τῆς µεγάλης ἀρτηρίας, διὰ τοῦτ’ ἔνιοι τῶν ἀνατοµικῶν ὡς ἐκείνην αὐτὰς ἔφασαν περαίνειν, εἰ µὲν ἀκριβολογοῖτό τις, οὐκ ἀληθεύοντες, εἰ δὲ ὡς εἴρηται νῦν ἀκούοι τῶν λεγοµένων, οὔτ’ ἀκριβοῦντες τοῦ φαινοµένου τὴν διήγησιν οὔτε µέγα τι σφαλλόµενοι.

6.6.54. θαυµαστὸν οὖν εἶναί µοι δοκεῖ τῶν ἀνδρῶν, ὅσοι τὰς µὲν ἀρτηρίας ἁπάσας τὰς κατὰ τὸ χόριόν τε καὶ τὸν ὀµφαλὸν ἐκ τῆς καρδίας πεφυκέναι φασίν —καίτοι οὔτ’ ἐξ ἐκείνης ἐκφυοµένας οὔτ’ ἐκ τῆς µεγάλης τῆς κατ’ ὀσφῦν, ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀπ’ ἐκείνης εἰς τὰ σκέλη πεφυκυιῶν—, <τὰς δὲ φλέβας οὐκ ἐκ τοῦ ἥπατος, τὸ µὴ κατανενοηκέναι τὴν ἀτοπίαν· ὁµοίων γὰρ οὐσῶν τῶν ἀποδείξεων, ἑτέρας> ἑτέρᾳ, δίκαιον ἦν, οἶµαι, τὸ ἧπαρ ἀρχὴν τίθεσθαι τῶν κατὰ τὸν ὀµφαλόν τε καὶ τὸ χόριον ἁπασῶν φλεβῶν, ὥσπερ καὶ τὴν καρδίαν ἐθέµεθα τῶν ἀρτηριῶν.

6.6.55. ὅσα γὰρ ἀγγεῖα τῶν ἐξ ἑτέρου πεφυκότων ἐκπέφυκε, τὴν αὐτὴν ἀρχὴν ἐκείνοις ἔχει. πολὺ µᾶλλον οὖν τὸ ἧπαρ ἀρχὴν τῶν φλεβῶν ἐστι θετέον ἢ τὴν καρδίαν τῶν ἀρτηριῶν, ὅσον ἐπὶ τοῖς ἐξ ἀνατοµῆς φαινοµένοις, ἐναργέστερα γὰρ αὐτῷ τὰ τῆς ἀρχῆς ὑπάρχει γνωρίσµατα.

6.6.56. µὴ τοίνυν µηδὲ ἐκεῖνό σε λανθανέτω, διότι πάντως ἂν ἔσφυζον αἱ φλέβες, εἴπερ ἐκ τῆς καρδίας ἐπεφύκεσαν.

6.7.1. ῾Ο λόγος δ’ οὐκέτι µοι πρὸς ᾿Ερασίστρατον ἢ τοὺς ᾿Ερασιστρατείους ἐστίν, ἀλλὰ πρὸς τοὺς ἡγουµένους οὐ διότι πληροῦνται πνεύµατος αἱ ἀρτηρίαι, διὰ τοῦτο διαστέλλεσθαί τε καὶ σφύζειν αὐτάς, ἀλλὰ διότι διαστέλλονταί τε καὶ σφύζουσι, διὰ τοῦτο πληροῦσθαι.

6.7.2. κοινὸν µὲν οὖν τουτὶ τὸ δόγµα πολλῶν τ’ ἐστὶ καὶ δοκίµων ἀνδρῶν, ὥσπερ γε καὶ ὅτι τὴν δύναµιν ἐκ τῆς καρδίας οἱ χιτῶνες τῶν ἀρτηριῶν τοῦ διαστέλλεσθαι καὶ συστέλλεσθαι λαµβάνουσιν.

6.7.3. ἀπεσχίσθη<σαν> δ’ [οὖν] οὐκ οἶδ’ ὅπως αὐτῶν ἐν τῷδε Πραξαγόρας τε καὶ Φυλότιµος ὁµολογήσαντες τἆλλα, καὶ νοµίζουσι τὸ πάµπαν ἐξ ἑαυτῶν σφύζειν τὰς ἀρτηρίας, ὥστε καὶ εἰ σάρκα τις ἐκτεµὼν ζῴου καταθείη παλλοµένην ἐπὶ τῆς γῆς, ἐναργῶς ὁρᾶσθαι τὴν κίνησιν τῶν ἀρτηριῶν.

6.7.4. οὔκουν ἐβουλόµην ἐς τοσόνδε διαµαρτεῖν τοῦ φαινοµένου τηλικούτους ἄνδρας ὡς µὴ δύνασθαι διορίσαι παλµὸν σφυγµοῦ. χρὴ δ’ οἶµαι γιγνώσκεσθαι µὲν καὶ τοῦτο τοῖς ἀνδράσι, γιγνώσκεσθαι δὲ καὶ ὡς εἰ µόνην ἐκτέµοις ἀρτηρίαν, οὐ κινεῖται, καθάπερ οὐδ’ εἰ βρόχῳ διαλάβοις ἔτι συνηµµένην τῇ καρδίᾳ.

6.7.5. καίτοι θαυµαστόν, ἡνίκα µέν ἐστιν ἔξω τοῦ ζῴου, µὴ µόνον τῆς καρδίας, ἀλλὰ καὶ τῆς τῶν ἄλλων ἁπάντων µορίων ἀφῃρηµένης συµπνοίας, ἀκωλύτως σφύζειν αὐτήν, ἡνίκα δὲ συνῆπται πᾶσιν, ἄ<σ>φυκτον γίγνεσθαι βρόχῳ διαληφθεῖσαν.

6.7.6. ἀλλ’ οὐδὲ σάρξ, ὦ θαυµασιώτατε Πραξαγόρα, πάλλεται διὰ παντὸς ἐκτεµνοµένη τοῦ ζῴου. καίτοι τί περὶ τούτου φιλοτιµοῦµαι διελέγχειν αὐτόν; ἀρκεῖ γὰρ ἐπιδεῖξαι µόνας τὰς ἀρτηρίας ἀκινήτους τε καὶ ἀ<σ>φύκτους ἀκριβῶς γενοµένας, ὅταν ἐκτµηθῶσι τοῦ ζῴου. παρὰ τῆς καρδίας οὖν αὐταῖς τὸ κινεῖσθαι.

6.7.7. καὶ τοῦτ’ ὀρθῶς µὲν εἶπε καὶ ὁ ᾿Ερασίστρατος, οὐκ ὀρθῶς δ’ ἐξηγήσατο τῆς κινήσεως τὴν γένεσιν. οὐ γὰρ ὡς ἀσκὸς ἐµφυσώµενος ὑπὸ τῆς καρδίας ἐκθλιβούσης τὸ πνεῦµα πληροῦται τῶν ἀρτηριῶν ἑκάστη, τῷ συνῆφθαι δ’ αὐτῇ καὶ ἐξ ἐκείνης πεφυκέναι τῆς αὐτῆς ὅλῳ τῷ σπλάγχνῳ κεκοινώνηκε δυνάµεως.

6.7.8. ὅτι δ’ ὅλον σφύζει τῆς καρδίας τὸ σῶµα διαστελλόµενόν τε καὶ συστελλόµενον ἐξ ἑαυτοῦ σχεδὸν ἤδη τοῦτο καὶ διὰ τῶν ἀνατοµῶν γνωρίσεις τηνικαῦτα τὸ δεξιὸν αὐτοῦ µέρος ἀναπτύξας.

6.7.9. Γυµνοῦται δ’ ἡ καρδία χωρὶς τοῦ συντρηθῆναι τὸν θώρακα τοῦ ξιφοειδοῦς ἐκκοπέντος, ᾧ ἐγγὺς ἤρτηται τὸ περικάρδιον σκέπασµα· τρίτη δὲ αὕτη τοῦ θώρακός ἐστιν εὐρυχωρία κατὰ µέσα τὰ στέρνα, µηδετέρα οὖσα τῶν ὑπολοίπων δυοῖν.

6.7.10. ἐὰν οὖν ἅµα τε τοῦτο ποιήσῃς καὶ τέµῃς ὄρθιον, ὡς εἴρηται, τὸν δεξιὸν θώρακα, τῆς δεξιᾶς κοιλίας τῆς καρδίας ἐναργῶς ὄψει τὸν σφυγµόν. οὐ λήσεταί σε οὐδὲ τὸ καταφυόµενον εἰς αὐτὴν ἀγγεῖον, ὅπερ ἐστὶν ἀποβλάστηµα τῆς κοίλης, ὁµοίως ταῖς ἀρτηρίαις σφύζον.

6.7.11. εἴτε δὲ τῷ δέχεσθαι δύναµιν ἐκ τῆς καρδίας ἄχρι τοῦ βράττεσθαι ἐπιρ<ρ>έουσαν εἴτε τοῦ αἵµατος τῇ ἐπὶ τἀναντία φορᾷ τῇ κατὰ τὸ δεξιὸν οὖς εἴτε ἄλλῳ τινὶ τρόπῳ τὴν κίνησιν ταύτην ἡ κοίλη φλὲψ λαµβάνει, περιττὸν ἐν τῷ παρόντι σκοπεῖν.

6.7.12. ἱκανὸν γὰρ εἰς τὰ προκείµενα τὸ µὴ διόλου σφύζειν αὐτήν, ὥσπερ τὴν µεγάλην ἀρτηρίαν ἅµα ταῖς ἄλλαις ἁπάσαις ταῖς κατὰ τὸ σῶµα. ὅτι µὲν οὖν οὔτε τῆς πρώτης γενέσεως τῶν φλεβῶν οὔτε τῆς µετὰ ταῦτα διοικήσεώς ἐστιν ἀρχὴ ἡ καρδία, δέδεικται σαφῶς.

6.8.1. ῾Υπόλοιπον δ’ ἐστὶν ὑπὲρ οὗ ἐδόξασάν τινες ἄτοπον µὲν ἱκανῶς, ὅµως δὲ ἀρέσαν ἐνίοις τῶν ἐνδόξων ἰατρῶν, ἐξηγήσασθαι µὲν πρότερον, ἐπιδεῖξαι δ’ ἔτι καθ’ ὅ τι διηµάρτηται.

6.8.2. φασὶ γάρ, ὥσπερ ὁδοῦ τις ἀρχὴ λέγεται, κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον ἐγχωρεῖν εἶναί τινα καὶ φλεβῶν ἀρχήν, οὐδὲν κωλῦον εἰ καὶ τελευτὴν ὀνοµάζοι τις αὐτήν· ἐν γὰρ τῷ πρός τι· τὴν τοιαύτην ἀρχὴν εἶναι τὰς ᾿Αθήνας.

6.8.3. ἀλλὰ κατὰ τοῦτόν γε τὸν τρόπον οὐχ ἡ καρδία µόνον, ἀλλὰ καὶ πᾶν ἄλλο µόριον ἀρχή τε ἅµα δύναται καὶ τελευτὴ λέγεσθαι τῶν εἰς αὐτὸ καταφυοµένων ἀγγείων· οὕτως οὖν καὶ ἡ καρδία τῆς κοίλης φλεβὸς οὐδὲν <ἂν> µᾶλλον ἀρχὴ ἢ τελευτὴ νοµίζοιτο.

6.8.4. τῆς δ’ ἐπὶ ταῖς πύλαις οὐδαµῶς ἂν ἀρχὴ νοµίζοιτο µήτ’ αὐτῆς ἐκείνης τῆς φλεβὸς εἰς τὴν καρδίαν περαινούσης µήτε τῶν ἀπ’ αὐτῆς ἀποσχιζοµένων µηδεµιᾶς, οὐκοῦν οὐδὲ τῶν καθ’ ὅλον τὸ σῶµα φλεβῶν.

6.8.5. ὥστε διαµαρτάνουσιν οἱ µηδὲν ὧν οἴδασι δέον ὁδῶν µνηµονεύοντες· ἄχρηστος γὰρ ἡ τοιαύτη ζήτησις τοῖς ὑπο-θεµένοις γε χρήσιµον ὑπάρχειν αὐτήν. τὸ µὲν δὴ ἧπαρ ἀρχή τε ἅµα καὶ τελευτὴ συναπασῶν ἔσται τῶν φλεβῶν, ἄλλο δ’ οὐδὲν οὔτε σπλάγχνον οὔτε µέρος, ὅτι µηδὲ συνεχεῖς εἰσιν αἱ καθ’ ὅλον τὸ σῶµα φλέβες ἑτέρῳ τινὶ µορίῳ.

6.8.6. Πάλιν οὖν ἄνωθεν ἐπὶ κεφαλαίων ἀναλάβωµεν τὸν λόγον· εἰ τὴν τῆς πρώτης γενέσεως ἀρχὴν τῶν φλεβῶν ζητεῖς, ἧπάρ ἐστιν· εἰ τῆς κατὰ τὴν ὕλην διοικήσεως ᾗ τρέφεται τὸ σύµπαν σῶµα καὶ δυνάµεως, οὐδ’ οὕτως ἄλλο τι σπλάγχνον εὑρήσεις ἐπιτηδειότερον ἀρχὴν νοµισθῆναι.

6.8.7. φηµὶ δὲ καὶ τὰς φύσει παρελθὼν ἀρχὰς εἰ τὴν ὡς διδασκαλίας ἀρχὴν ἢ τὴν ὡς ὁδοῦ ἢ ὁπωσοῦν ἄλλως ἐθέλοι<ς> σκοπεῖσθαι, πᾶσαν ἐπίνοιαν ἀρχῆς ἐπιτήδειόν ἐστι δέξασθαι τὸ ἧπαρ. εἰ γὰρ ὄντως τε καὶ φύσει τῶν φλεβῶν ἐστιν ἀρχή, θαυµαστὸν οὐδὲν τοῦτο κατὰ πάντα τρόπον ἀρχὴν αὐτῶν εὑρίσκεσθαι.

6.8.8. ῏Αρ’ οὖν ἤδη καταπαύωµεν ἐνταυθοῖ τὸν λόγον ἢ προστιθῶµεν αὐτῷ κεφάλαιον ἕν τι τῶν ἔµπροσθεν ἀναβληθέντων, ἡνίκ’ ἐλέγοµεν οὐκ ἄν τινα γεγυµνασµένον ἐν τοῖς περὶ τῶν φυσικῶν δυνάµεων λογισµοῖς ἄλλο γενέσεως αἵµατος ἀποφαίνεσθαι σπλάγχνον αἰτιώτερον ἥπατος;

6.8.9. ἄµεινον ἴσως ἐστὶν ὑπὲρ τοῦ πάντ’ εἰρῆσθαι προσθεῖναι, κἂν ὅτι µάλιστα τὸ προκείµενον ἐξ ἀρχῆς ἀποδεδειγµένον ὑπάρχῃ τελέως.

6.8.10. ὅτι µὲν ἀλλοιοῦται τὸ τρέφον εἰς τὴν τοῦ τρεφοµένου µεταβαλλόµενον οὐσίαν, ἡµῖν τε δι’ ἑτέρων ἀποδέδεικται καὶ σχεδὸν ὑπὸ τῶν ἀρίστων ἰατρῶν τε καὶ φιλοσόφων ἀποδέδεικται· ὅτι δ’ εἴπερ ὁ ἐκ τῆς γαστρὸς εἰς ἧπαρ ἀναδιδόµενος χυµὸς αἷµα φαίνεται γιγνόµενος, ἀναγκαῖον ὑπὸ τῆς οἰκείας οὐσίας τοῦ ἥπατος ἐγγίγνεσθαι τὴν ἀλλοίωσιν αὐτῷ, τοῦτ’ οὐκέτι σύµπαντες ὁµολογοῦσιν, ἀλλ’ ἡγοῦνταί τινες αὐτοὺς τῶν φλεβῶν τοὺς χιτῶνας ἐργάζεσθαι τὸ αἷµα.

6.8.11. καίτοι γ’ εἰ ἐκκενώσαις αὐτούς, οὐδὲν ὑµενώδους ἢ νευρώδους οὐσίας θεάσῃ διαφέροντας. ἅσπερ οὖν εἴ τις ὑπὸ νεύρων ἢ ὑµένων ἢ ὀστῶν ἢ χόνδρων ἢ πιµελῆς ἢ ὅλως ἀναίµου σώµατος ἔφασκε γίγνεσθαι τὸ αἷµα, κατέγνωµεν ἂν ἑτοίµως αὐτοῦ, κατὰ τὸν αὐτόν, οἶµαι, τρόπον, εἰ καὶ τοῖς τῶν φλεβῶν χιτῶσι κατὰ τὴν ἑαυτῶν φύσιν ἀναφέροι γένεσιν αἵµατος.

6.8.12. οὐ γὰρ ἐρυθρὸν ἐκεῖνο<ί> γε χυµόν, ἀλλὰ λευκὸν καὶ γλίσχρον ἐργάζεσθαι πεφύκασιν, ἐξ οὗ ἥ τε γένεσις αὐτοῖς ἐστιν ἥ τ’ αὔξησίς τε καὶ θρέψις· ἀποδέδεικται δὲ περὶ τούτων ἐν τῷ προτέρῳ Περὶ σπέρµατος γράµµατι.

6.8.13. καὶ µὴν εἴπερ εἰς ὁµοίαν ἰδέαν τῷ µεταβάλλοντι τὸ µεταβαλλόµενον ἀφικνεῖται, τῆς τοῦ ἥπατος αὐτοῦ σαρκὸς οὐδὲν ἂν εὕροις ἐπιτηδειότερον εἰς αἵµατος γένεσιν.

6.8.14. εἰ γὰρ παχυνθείη τὸ αἷµα, σὰρξ ἥπατος ἀκριβὴς ἀπεργασθήσεται.

6.8.15. Πολλὰ δ’ ἀγνοήσαντες, οἶµαι, τῶν φυσικῶν οἱ πλεῖστοι πράγµαθ’ ἡµῖν παρέχουσιν, ὧν ἄλλα τέ τινά ἐστι καὶ τὰ διὰ τῆς Περὶ τῶν φυσικῶν δυνάµεων πραγµατείας ἀποδεδειγµένα.

6.8.16. περιστέλλεται γὰρ ἡ γαστὴρ τοῖς σιτίοις ἕλκουσα τὸν οἰκεῖον ἑαυτῇ χυµὸν ἐξ αὐτῶν, ἔστ’ ἂν ἀπολαύσασα καὶ τελέως ἐµπλησθεῖσα διώσηται τὸ περιττὸν ἅπαν εἰς τὴν νῆστιν.

6.8.17. ἐντεῦθεν δ’ αὖθις ἕλκει τὸ ἧπαρ εἰς ἑαυτὸ προκατειργασµένον αὐτὸν ἐν τῇ γαστρὶ κατὰ τὸν ἔµπροσθεν χρόνον, οὐ µὰ Δία τῆς γαστρὸς ἕνεκα τοῦ ἥπατος ἀλλοιούσης αὐτόν, ἀλλὰ ἀδύνατον εἰς ταὐτὸν ἀλλήλοις ἰόντα δύο σώµατα µὴ δρᾶν καὶ πάσχειν εἰς ἄλληλα. δέδεικται γὰρ δὴ καὶ τοῦθ’ ἡµῖν ἐν ἐκείνῃ τῇ πραγµατείᾳ καὶ ὡς τὸ ἰσχυρότερον νικᾷ καὶ µεταβάλλει θάτερον.

6.8.18. ῞Ωσπερ οὖν τὸ τῆς γαστρὸς λείψανον ἐπιτήδειον γίνεται τῷ ἥπατι, κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον τοῖς µεθ’ ἧπαρ ἅπασι τὸ τούτου πάλιν αὐτοῦ περιττόν, οὐδ’ οὖν οὐδ’ αὐτοῦ τοῦ ἥπατος ἐκείνων ἕνεκεν ἀλλοιώσαντος τὴν τροφήν, ἀλλὰ καθ’ ὃν εἴρηκα τρόπον, ἡνίκα µεταβάλλοντός τε καὶ ἀλλοιοῦντος ἐπιτηδειοτέρα ἐν τῷδε γίγνεται τοῖς µεθ’ ἧπαρ µορίοις.