скачать книгу бесплатно
– Of, of, odundan yonduğum bu oğlanı başıma bəla elədim!
Elə ki, camaat küçədən dağıldı, Buratino burnunu yuxarı qovzayıb ətrafı gözdən keçirdi və atıla-atıla evə tərəf qaçdı…
Danışan Sisək[1 - Sisək – düzqanadlı həşərat; bir çox növü (ev sisəyi, çöl sisəyi və s.) varїm]Buratinoya ağıllı məsləhət verir
Buratino qaçaraq pilləkən altındakı balaca otağa girdi və stulun ayaqları yanında yerə sərildi.
– Belə şey kimin ağlına gələrdi?
Lakin unutmaq lazım deyil ki, Buratinonun doğulduğu cəmisi bircə gün idi. Onun başındakı fikirlər bapbalaca, qısa, bomboş idi.
Bu vaxt səs eşidildi:
– Çrri-çri, çrri-çri, çrri-çri.
Buratino başını dolandırıb otağı gözdən keçirdi.
– Ey, kim var burda?
– Mənəm, – çrri-çri…
Buratino azacıq tarakana bənzəyən canlı bir varlıq gördü, amma baş tərəfindən cırcıramaya oxşayırdı. O, ocağın üstündəki divarda oturub çırtıldayırdı: çrri-çri. Şüşəyə bənzər, rəngbərəng, dombalan gözləri ilə ona baxır, bığlarını oynadırdı.
– Ey, sən kimsən?
Canlı varlıq dilləndi:
– Mən Danışan Sisəyəm, bu otaqda yüz ildən çoxdu yaşayıram.
– Buranın sahibi mənəm, rədd ol burdan.
Danışan Sisək dedi:
– Yaxşı, yüz il yaşadığım otağı tərk eləmək mənimçün ağır olsa da gedərəm, amma getməmişdən qabaq istəyirəm məndən faydalı bir məsləhət eşidəsən.
– Çoooox lazımdı mənə qoca sisəyin məsləhəti…
– Eh, Buratino, Buratino, – deyə Danışan Sisək söyləndi, – sən gəl dəcəlliyi burax, Karlonun sözünə qulaq as, işin olmayanda evdən yayınma və sabahdan da məktəbə get. Mənim sənə məsləhətim budur. Yoxsa səni dəhşətli təhlükələr və qorxulu macəralar gözləyir. Mən sənin həyatın üçün bir qurumuş ölü milçək də vermərəm.
– Niiyyyə ki? – deyə Buratino soruşdu.
– Bax, onda görərsən ki, niiyyyə, – Danışan Sisək cavab verdi.
– Ay səni, yüzyaşlı cücü-yüyürək! – deyə Buratino qışqırdı. – Bu dünyada mənim ən çox sevdiyim elə qorxulu macəralardı. Sabah hava açılan kimi evdən qaçıb hasarlara dırmaşacağam, quş yuvalarını dağıdacağam, oğlanları cırnadacağam, it və pişiklərin quyruğunu dartacağam… Mən hələ çox həngamələr qoparacağam!..
– Buratino, mənim sənə yazığım gəlir, sən acı göz yaşları axıdacaqsan.
– Niiyyyə ki? – Buratino yenə soruşdu.
– Ona görə ki sənin qanmaz taxta başın var.
Bu sözdən sonra Buratino stulun üstünə atıldı, oradan da masanın üstünə hoppanıb çəkici qapdı və Danışan Sisəyin təpəsinə endirdi.
Qoca müdrik Sisək dərindən ah çəkdi, bığlarını oynadaraq ocağın arxasına süründü və otağı həmişəlik tərk elədi.
Buratino ağılsızlığı ucbatından məhv olmaq təhlükəsi ilə üzləşir. Karlo ata ona rəngli kağızdan paltar düzəldir və əlifba kitabı alır
Pilləkən altındakı balaca otaqda Danışan Sisəklə baş verən əhvalatdan sonra cansıxıcı vəziyyət yarandı. Gün isə elə hey uzanır, uzanırdı. Buratinonun qarnında da üzüntülü hal hökm sürməkdə idi.
O, gözlərini yumdu və birdən xəyalında boşqaba qoyulmuş qızardılmış toyuq canlandı.
Gözlərini açan kimi, boşqabdakı qızardılmış toyuq yoxa çıxdı.
O, yenə gözlərini yumdu, boşqabdakı manna sıyığı ilə yarıbayarı tökülmüş moruq mürəbbəsi xəyalına gəldi.
Gözlərini açdı, manna sıyığı ilə yarıbayarı moruq mürəbbəsi tökülmüş boşqab qeybə çəkildi.
Buratino onda başa düşdü ki, dəhşətli şəkildə yemək istəyir.
O, ocağa sarı qaçdı və burnunu od üzərində asılmış qaynayan qazana soxdu. Lakin Buratinonun uzun burnu qazanı deşib keçdi. Çünki bizə məlumdu ki, həm ocaq, həm alov, həm də tüstü və qazan zavallı Karlo tərəfindən köhnə kətan parçası üzərində rəsm edilmişdi.
Buratino burnunu çıxartdı və deşilmiş yerdən baxdı, – kətan parçanın arxasındakı divarda elə də böyük olmayan, qapıya oxşar bir şey görünürdü. Amma hörümçək toru ilə örtüldüyünə görə, heç nə müəyyən etmək olmurdu.
Buratino bütün künc-bucağı ələk-vələk elədi ki, bəlkə, yeməyə bir tikə çörək və ya pişik gəmirmiş bir toyuq sümüyü tapa bildi.
Ah, bu zavallı Karlonun şam yeməyinə heç nəyi, heç nəyi yoxmuş!
Birdən o, yonqar yığılmış səbətdə toyuq yumurtası gördü. Yumurtanı qarmalayıb pəncərə qabağına qoydu, burnu ilə vurub – tıq-tıq, qabığını sındırdı.
Yumurtadan civiltili səs eşidildi:
– Taxta adamcığaz, çox sağ ol.
Sınmış yumurtanın içindən məxməri tüklü, xırdaca oynaq gözləri olan bir cücə atılıb çıxdı.
– Əlvida! Toyuq anam məni çoxdan həyətdə gözləyir.
Cücə elə indicə gördüyümüz pəncərəyə sarı atıldı.
– Vay, vay, – deyə Buratino qışqırdı, – mən yemək istəyirəm.
Nəhayət, gün gəlib başa çatdı. Otaq zülmətə qərq oldu.
Buratino rəsm edilmiş alovun yanında oturub acından xısın-xısın içini çəkirdi.
Birdən o, pilləkən altındakı döşəmədən çıxmış yekə bir baş gördü. Baş bayıra çıxıb havanı iylədi, onun dalınca da qısaayaqlı boz bir heyvan göründü.
Tələsmədən yonqar olan səbətə yaxınlaşaraq ora girdi, iynəyə-iynəyə nəsə axtardı, qəzəblə yonqarları xışıldatdı. Yəqin ki, Buratinonun sındırdığı yumurtanı axtarırdı.
Sonra səbətdən çıxıb Buratinoya yaxınlaşdı. Hər tərəfində dörd dənə uzun tük olan qapqara burnu ilə onu iylədi. Buratinodan yemək iyi gəlmədiyini görüb, nazik və uzun quyruğunu dalınca sürüyərək onun yanından ötüb-keçdi.
Eh, heç onun quyruğundan tutmamaq olardımı! Buratino elə həmin anda siçovulun quyruğundan yapışdı.
Bu, qəzəbli, qoca siçovul Şuşara idi.
Qoca siçovul qorxudan Buratinonu dalınca sürüdü və özünü pilləkənin altına atmaq istədi. Lakin görəndə ki, bu, sadəcə, ağacdan yonulmuş bir oğlandı, quduz kimi qeyzlə geri dönüb, onun boğazını gəmirmək üçün üstünə atıldı.
İndi də Buratino ondan qorxdu və siçovulun soyuq quyruğunu əlindən buraxıb stulun üstünə sıçradı. Siçovul da onun dalınca.
Buratino stulun üstündən pəncərənin altına atıldı. Siçovul da onun dalınca.
O, pəncərənin altından otaq boyu uçaraq masanın üstünə düşdü. Siçovul da onun dalınca… Siçovul elə masanın üstündəcə Buratinonun boğazından yapışaraq onu yerə yıxdı, dişində tutaraq döşəmənin üzərinə atıldı və pilləkənin altındakı gizli yuvasına sarı sürüdü.
– Karlo ata! – Buratino yalnız ciyildəməyə macal tapa bildi.
Ucadan cavab gəldi:
– Mən burdayam!
Qapı taybatay açıldı və Karlo ata içəri daxil oldu. O, ayağındakı taxta başmağını çıxarıb siçovula sarı tolazladı.
Şuşara taxta oğlanı buraxıb dişlərini qıcırdatdı və qaçıb yuvasında gizləndi.
– Gör, nadinclik nəyə aparıb çıxarır! – Karlo ata donquldanaraq Buratinonu döşəmədən qaldırdı. Baxdı, görsün ki, hər şeyi yerindədimi. Onu dizi üstündə oturtdu və cibindən bir baş soğan çıxardıb təmizlədi.
– Al, ye!..
Acmış Buratino dişlərini soğana batıraraq xırçıltı və marçıltı ilə yedi. Sonra da başını Karlo atanın cod tük basmış sifətinə sürtməyə başladı.
– Karlo ata, mən daha ağıllı-kamallı oğlan olacağam… Danışan Sisək mənə məktəbə getməyi məsləhət gördü.
– Yaxşı fikirdi, balaca…
– Karlo ata, axı mən çılpağam, özü də taxtadanam, məktəbdə oğlanlar mənə güləcəklər.
Karlo ata tük basmış çənəsini qaşıdı:
– Hə, düz deyirsən, balaca!
O, lampanı yandırıb qayçı, yapışqan və rəngli kağız parçaları götürdü. Onunçün qəhvəyi rəngli kağızdan gödəkcə və parlaq yaşıl rəngli kağızdan isə şalvar biçib yapışdırdı. Çəkmə boğazından ayaqqabı, köhnə corabdan isə kiçicik qotazı olan bir papaq düzəltdi.
Və bütün bunları Buratinoya geyindirdi.
– Cansağlığı ilə geyəsən!
Buratino dedi:
– Karlo ata, bəs məktəbə əlifbasız necə gedəcəyəm?
– Hə, düz deyirsən, balaca…
Karlo ata boynunun ardını qaşıdı. Yeganə nimdaş gödəkcəsini çiyninə salıb küçəyə çıxdı.
Çox tez, amma gödəkcəsiz qayıtdı. O, əlində böyük hərflərlə yazılmış, gözəl şəkilləri olan bir kitab da tutmuşdu.
– Bu da sənə əlifba. Sağlıqla oxuyasan.
– Karlo ata, bəs gödəkcən hanı?
– Gödəkcəni satdım… Eybi yoxdu, onsuz da keçinərəm… Təki sənin canın sağ olsun.
Buratinonun gözü Karlo atanın xeyirxah əllərinə dikilib qaldı.
– Oxuyaram, böyüyərəm, səninçün min dənə təptəzə gödəkcə alaram…
Buratino var gücü ilə çalışırdı ki, həyatında baş verən ilk gecəni dəcəllik etmədən yola versin, necə ki, Danışan Sisək ona məsləhət eləmişdi.
Buratino əlifbanı satır və kukla teatrına bilet alır
Buratino səhər tezdən əlifbanı çantaya qoyub atlana-atlana məktəbə qaçdı.
O, hətta yolda piştaxta üzərinə qoyulmuş şirniyyata – xaşxaşlı, ballı üçkünc pirojkilərə, çubuğa keçirilmiş xoruz şəkilli nabatlara belə baxmadı.
O, havaya ilanvarı kağız çərpələnglər buraxmış oğlanlara da baxmaq istəmədi…
Zolaqlı pişik Bazilio küçədən keçirdi, onun quyruğundan yapışmaq da olardı. Amma Buratino bundan da özünü saxladı.
O, məktəbə yaxınlaşdıqca, çox da uzaqda olmayan Aralıq dənizi sahilindən şən musiqi səsləri eşidilirdi.
– Pi-pi-pi, – fleyta cüyüldəyirdi.
– La-la-la-la, – skripka oxuyurdu.
– Cing-cing, – mis boşqablar cingildəyirdi.
– Dam-daram! – təbil də çalırdı.
Məktəbə getmək üçün sağa dönmək lazım idi, musiqi isə sol tərəfdə çalınırdı. Buratino yerində ilişib qalmışdı. Amma ayaqları onu dənizə doğru çəkirdi:
– Pi-pi-piiiii…
– Cing-lələ, cing-lə-lə…
– Dam-daram!
– Eh, məktəb qaçmır ki, – Buratino bərkdən öz-özünə danışmağa başladı: “Bir az tamaşa eləyərəm, musiqiyə qulaq asaram, sonra qaça-qaça gedərəm məktəbə”.
Buratino var gücüylə dənizə sarı qaçmağa başladı. O, burada dəniz mehinin yellətdiyi rəngbərəng bayraqcıqlarla bəzədilmiş, kətan parçadan qurulmuş balaqan[2 - Balaqan – səyyar küçə teatrı] gördü.
