Желтоқсан желі

Кетеді. Талшын есікті жауып, ас үйге қайтып оралады.

Талшын: Апыр-ау,мынау не деп кетті? Бірдеңенің иісін сезіп келген жоқ па өзі?

Баймырза: Қой, өйтіп не көрініпті. Бізден не жаманшылық көрді сүйтетіндей.

Талшын:Қайдан білейін. Шошып қалған жүрек үрке бере ме әлде?..

Тағы да телефон қоңырауы сыңғырлайды. Талшын апыл-ғұпыл орнынан ұшып тұрып, солай қарай жүгіреді.

Талшын: Әле-әле!… Аманшылық па әйтеуір? Қашан шығып кетіп жүр?! Жіберме дегені қайда мана? Кісендеп қойсаң да жіберме деп сонша қақсадым ғой. Қой енді… Мен қазір барам. Ал, міне, шықтым… Асүйге қайтып оралады.

Жаңағы Марат көшеге шығып кетіпті. Бірдеңеге ұрынып, сорлатпаса қайтсін. Қой, мен ертелі күнді кеш қылмай соларға барайын Болатжан да жоқ. Сен үйде бол, өзім телефонмен бір хабарын берермін… Уһ!

Талшын сыртқы киімдерін киініп, есікке беттейді.

Баймырза: Әй, көшеде байқа. Жер тайғақ, бір жеріңді майып қылып алып жүрме.

Талшын: Мені жау алар деймісің. Жаңағы баланы айтсаңшы. Ал, жақсы… Есікті кілттеп алыңдар.

Кетеді. Баймырза сыртқы есікті бекітіп, асүйдегі жас қонақтардың жанына келіп отырады.

Баймырза: Әлгі мамасының айтқанына көнбей, көшеге шығып кетіп жүрген жаман неме – үлкен немереміз. Оныншы класта оқиды. Үйлері – осы арадан екі аялдамадай жер. Жас неме, бірдеңеге ұрынып қалып жүрмесе жарады әйтеуір.

Ақмарал: Мана алаңға қаладағы қазақ мектептерінің жоғары класс оқушылары да шыққан. Неше түрлі ұрандар жазылған плакаттар, транспоранттар көтеріп алыпты олар да.

Баймырза: Айтпақшы, көп адам жиналды ма өзі?

Қайсар: Отыз-қырық мыңдай болар. Брежнев алаңы лық толып тұрды. Кілең жастар негізінен.

Баймырза: Алда, айналайындар-ай!.. Иә, негізгі көтерген ұрандарың қандай сонда?

Ақмалар: «Әр ұлт өзін-өзі билесін!», «Лениндік ұлт саясаты жасасын!», «Басты талабымыз – азаттық, теңдік, демократия!» деген секілді ұрандар көбінесе.

Баймырза: (күйіп кетіп) Ой, әлгі біздің советтік радио мен телевизорлардың таңертеңнен кешке дейін жағы сембей, қазақ жастары мен экстремистері ұлтшылдық ұрандар көтеріп, сепаратистік қимылдар танытуда деп сайрап жатқандары қайда? Азаттық, теңдік, демократия дегендердің де ұлтшылдық пен экстремистікке жататыны болғаны ма сона?

Қайсар: (ызалы үнмен) Ой, ағай! Біз түк түсінбейді екенбіз ғой. Біздің өкіметіміз нағыз екі жүзді өкімет екен ғой!.. (Қызбаланып, орнынан тұрып кетеді). Бұл өкіметтің айтатыны басқа да, ал істейтіні мүлде басқа екен. Тура дүмше, арамза молдалар тәрізді. Әйтпесе өздері «демократия, теңдік, бостандық, қайта құру» деп алып, жастарға мұздай қаруланған жазалаушы әскер мен танкілерді, арнайы үйретілген овчаркаларды айдап салуын не деп түсінеміз?!..

Ақмарал: Қазақтың бейшара халық екенін осы жолы анық түсіндік, аға!.. Жеке республикамыз, үкіметіміз, туымыз, гимніміз, гербіміз бар деп далақтап жүре беріппіз. Соның бәрі қуыршақ үкімет пен қуыршақ символдар екен ғой!.. Совет әскері мен совет милициясын мадақтаудан, соны киіндіріп, тамақтандыпудан қазақтан асқан халық болған жоқ шығар. Сонау Отан соғысы жылдары қазақ байғұс өзі аштан бұралып жүріп, қапшығының түбіндегі соңғы уыс бидайына дейін сол совет әскерінің аузына тоспап па еді?!.. Сөйткен халықтың осы заманғы ұрпақтары біздерге сол әскердің бүгінгі көрсеткен қорлығын көрсеңіз, төбе шашыңыз тік тұрар еді. Бар болғаны біз мәдениетті құлдар екенбіз!.. (Жылап жібереді) Аға-ау… біздің әлгі қазақтан шыққан «данагөй» идеологтарымыздың миымызға әбден шегелеп, сіңіріп тастаған қасиетті интернационализмі, халықтар достығы дегендер қайда? Қазақ «ұлтшылсың» деп айыптайды деп қорықсын, ал орыстар, немістер, ұйғырлар, тағы басқа ұлттар неге араша түспейді осы жерде ең болмаса. Олар бейшара қазаққа осындай басына іс түскенде қол ұшын бермегенде, қашан береді?… Әшейінде «біз – халық қыметшісіміз» деп, «халқымыз үшін жанымыз пида» деп сайрайтын басшыларымыз қайда?.. Осының бәрі өтірік, бәрі жалған екен, аға!.. Бәрі өтірік, бәрі жалған. Бәрі тек қызыл сөз, сөз, сөз!.. Егер осындай митинг, демонстрация Москвада, Псковта, Киевте болды бар ғой – мен бәс тігуге бармын – дәл осындай басыну, дәл осындай айуандықпен жазалау болмас еді!.. (Күрсініп) Ал Алматыда империялық күштерге ойына не келсе, соны істеуіне болады, өйткені біз олар үшін сол баяғы бұратаналармыз, әлі сол баяғы жабайы азияттармыз! Менің бүгінгі анық түсінгенім – осы, осы, ағажан!..

Қайсар: Бірақ енді біздің – жастардың – құл болғымыз келмейді. Егер сол үшін де қазақтың құлқын мен мансап үшін мәдениетті құл болуға арланбайтын интеллигенциясы мен басшылары бізді ұлтшыл экстремист, сепаратист десе – дей берсін. Мейлі онда салиқалы, сарабдал интернационалистер, халықтар достығының нағыз жанашырлары солар-ақ болсын!..

Баймырза: (жылап тұрған Ақмаралды бір қолымен құшақтап) Е, айалайындар-ай!.. Шыбын жандарыңды шүберекке түйіп шыққан екенсіңдер, қайтейін. Мен де сендердей жас болғам, менде де сендердегідей асқақтаған асау, шыншыл жүрек бар еді бір кезде. Бәрін таптады ғой. Ар да, иман да тапталды. Ана тіліміз бен қасиетті дініміз аяқтың астында жаншылып жатты. Басшыларымыз бен белсенділеріміз «осыларыңыз дұрыс, осылай істесеңдер, нағыз интернационалист боласыңдар» деді. Не көрмеген халықпыз – көндік. Сәл бірдеңе дейін десек, жоғарыдағылар «Бұларың – бассыздық, бұларың – ұлттар арасына жік салу, бұларың – ұлтшылдық» деп, прокуроры мен милициясын, заң орындарын сайлап шыға келеді. Сонан соң, қайтесің, әбден зәрезап болып қалған момын қазақ – көнесің. Дегенмен, бүгінгі істеп отырғандары сұмдық екен…

Ақмарал: Ағатай, жаңағы қайсардың айтып отырғаны – бер жағы ғана. Бірін-бірі жақтап тұр деп ойлап қалмаңыз. Нансаңыз, осыдан екі-үш сағат бұрын біз бір-бірімізді мүлде танымайтынбыз.

Баймырза: (сәл-пәл таңданып) Солай ма?..

Ақмарал: Иә, аға. Мен алаңға осындағы политехникалық институтта оқитын інімді іздеп келгенмін. Жұбайым сапарда болатын. Інімді таба алмадым. Бірақ алаңға барғаныма өкінгенім жоқ. Сенесің бе, аға, менің көзім бір-ақ күнде ашылды, нансаңыз, бұрын соқыр екенмін. Сонымен ымырт түсіп, қараңғылық қоюлана бере жазалаушы отрядтар мен милиция бәрімізді алаңнан қуды.

Құр қол не істейміз, жаппай дүркіреп қаша жөнелдік. Коммунистік проспектісінің бойымен мен де жүгіріп келе жатқам – алдымнан бойшаң екі солдат шыға келді. Дереу тура менде әкелерінің ақысы кеткендей жолымды кес-кестей берді. Біреуіе айналып өте бергенімше болған жоқ, екіншісі тура шашымнан уыстап ұстап алып, жерге алып ұрды, – мен шыңғырып барып, жолдың жиегіндегі тастың үстіне ұшып түстім. Бір сәтке есімнен танып қалыппын. Жаңағы солдат бір қарасам, осы Қайсармен алысып жатыр екен. Қысқасы, Қайсар ер екен, ананы да , екі жағындағыны да екі жаққа жалпасынан түсіріп, мені сүйрелей қашты. Екеуміз сөйтіп қашып жүріп, сіздің үйден бір-ақ шықтық. Әйтпесе, бұрын бір-бірімізді мүлде танымаймыз.

Баймырза: Е-е, шынында да, Қайсаржан нағыз ер екен ғой! (Күлімсіреп). Бәсе, ана тұнжыраған қабағы біраз нәрсені айтып тұрғандай еді – тура жас көкжалдың қабағы емес пе, Маралжан, ә?

Ақмарал: Аға, тура дәл таптыңыз!.. Қалай дәл таптыңыз, аға, айтыңызшы!..

Қайсар: (ыңғайсызданып) Ақмарал, сен қойшы енді әсірелей бермей.

Ақмарал: Аға, мен ешқандай әсірелеп тұрғаным жоқ. Құдай бар ғой, енді…

Баймырза: Е-е, Маралжан. «Көре-көре көсем боларсың, сөйлей-сөйлей шешен боларсың» депті ғой ілгерідегі аталарың, сол айтқандай, мен қалай танымаймын, мына жаман ағаң да талай зобалаңды бастан өткерген емес пе.

Ақмарал: Аға. Шындығын айтсам, Сіз де нағыз ерсіз, батырсыз. Қазақтың сіздердей азаматтарына кездестіргені үшін де бүгінгі кешке мың рахмет. Әйтпесе қай қазақтың ғалымы Кенесары бабамыздың аруағы үшін басын бәйгеге тігіпті.

Баймырза: (ыңғайсызданып) Е, қарағым-ай, ол бір өткен нәрсе ғой. Мен ешқашан батыр болғаным жоқ, бар болғаны шындыққа, ғылымға адал болуға тырысып көрдім, бірақ одан ештеңе шықпады ғой. Сонан соң бәрін де – ғылымды да, шындықты да – жиып қойдық. Бұл күндері мына жаман ағаларың – от басының тыныштығын күзеткен бір жар басындағы жапалақ.

Ақмарал: Аға, әншейін скромничать етіп отырсыз ғой. Жарайт, мен тым шешенсіп кеттім-ау деймін осы. Кешіріңіз.

Ақмаралдың сөзін телефон қоңырауы бөліп жіберді. Трубканы Баймырза алады.

Баймырза: Әле!… Иә, жайшылық па? Үйге әкелсеңдер енді бірдеңе қылып, алдап-сулап көндірмейсіңдер ме? Суыр? Қайдағы суыр?! Тағы да шығам дейді? Әй, о немең әлгі жынды суды ұрттап алғаннан аман ба өзі? Е, жарайт, ендеше. Мен қазір жетем…

Баймырза трубканы орнына қойып, сыртқы киімдерін киіне бастайды.

Баймырза: (коридордан, киініп жатып) Е-е, айналайындар, сендерді шамалы уақытқа үйге жалғыз қалдырып кетуге тура келіп тұр. Әлгі жаманды әжесі мен шешесі бірдеңе қылып үйге ертіп әкелген екен, енді сол тағы: «демонстрацияға барып көмектесем, туыстарымыз қанға боялып жатқанда, сендер суыр тышқандарша індеріңнің түбіне тығыласыңдар» деп, қиғылықты салып жатыр дейді. (мырс-мырс күледі) Жаман, суырда қайдан біледі-ай ол неме?… Ал, әзірше… Мен де көп кешіге қоймаспын. Кетеді.

Шымылдық.

Екінші бөлім

Баймырзаның пәтері. Қонақ бөлме, Ақмарал диванның үстінде шоқиып, бүрісіп отыр. Кірер ауыздағы жұмсақ креслоға жантайған Қайсар көзін жұмып, ойланып кеткен.

Ақмарал: Қайсар, шыныңды айтшы, қазір не туралы ойланып отырсың.

Қайсар (көңілсіз): Жәй, әншейін…

Ақмарал: Кешір. Мен негізі кейде қайдағыны айтып, мылжыңдай берем. Шынында, осындай күні ұйқы келуші ме еді?.. Қайсар, сенің жасың нешеде?

Қайсар: Жиырма бірге шықтық қой…

Ақмарал: Ал мен жиырма төрттемін. Сенен бақандай үш жас үлкенмін, так что әпкең екенмін ғой. Айтпақшы, келіншегің бар ма?

Қайсар: Әскерден келгеніме бір жарым ғана жыл. Бар болғаны екінші курстамын – қайдағы келіншек.

Ақмарал: Онда жүретін қызың бар шығар…

Қайсар: Ол да жоқ. Қызға қарауға уақыт болмай жатыр.

Ақмарал (күрсініп): Иә, қыз қайда қашар дейсің. Әуелі дұрыстап мамандық алып алу керек. Біз оқып жүріп үйленгенбіз – көрмеген бейнетіміз жоқ. Үйленгендерді жатақханадан шығарып жіберетінін білесің ғой. Содан бері, міне, төрт жыл – жүрміз көрінгеннің босағасында телміріп.

Қайсар (сәл-пәл жымиып): Онда неменесіне асықтыңыздар?..

Ақмарал: Соны өзім де түсінбеймін. Күйеуім теміржолда машинист, былайша жуас жігіт… Бірақ күнде кешкілік – біз тұратын жатақхананың алдында бір жуан емен ағашы бар – соның қасында қылқияды да тұрады. Жазың ба, қақаған қасың ба – оған бәрібір. Бір рет сәндігі қысып, жалаңбас келген екен – құлағының ұшын үсітіп алыпты. Бейшараны біртүрлі аяп кетім…

Қайсар (күліп): А-а, тұрмысқы шығуыңа үсіген құлақ себеп болған екен ғой.

Ақмарал: Жоқ енді, былай… Құлақтан басқа да себептер болды ғой.

Қайсар: Түсінікті-түсінікті…

Ақмарал: Айттым ғой мен, жалпы, мылжыңдаумын деп. Сен мені кешір… Қарап отырғанша, ағайлар келем дегенше әңгімелесе тұрайық дегенім ғой. Айтпақшы, менің СХИ-да екінші курста оқитын туған сіңілім бар, сен соны алар ма едің? Шын айтам, маған сен секілді батыл, ер жігіттер ұнайды. Бағана сен болмасаң мен сөзсіз құритын едім. Білесің бе, мен екіқабатпын ғой. Жә, басқасын қойшы, шын айтам, егер алатын болсаң, мен ол қызды көндірер едім. Туған сіңілім ғой…

Қайсар: Сіңіліңіз әдемі ме?

Ақмарал: Әне, сендер жігіттер, сондайсыңдар – қит етсе, әдеміні іздейсіңдер.

Қайсар: Жалғыз біз емес, қыздар да сондай ғой.

Ақмарал: Оның рас. Дегенмен… Ал, кәне, тек Құдай үшін шыныңды айтшы, мен қандаймын: әдемімін бе, әлде былай…

Қайсар (күліп): Бұл сауалды жұбайыңызға қойып көрдіңіз бе?

Ақмарал: Қоймағанда. Талай сұралған нәрсе ғой.

Қайсар: Ол кісі не дейді?

Ақмарал: Оның сөзіне мен онша сене бермеймін. Жаңа айттым ғой, ол тым жуас, кісінің ыңғайна жығыла салады.

Қайсар: Сонда да…

Ақмарал (күмілжіңкіреп): Оның айтуы бойынша, мен аққұба, талдырмаш, ботакөз, нағыз хас сұлудың өзімін.

Қайсар: Меніңше ол шындықтан тым алыс кетпепті. Жалпы, о жігіттің сіз қанша жамандағанмен, вкусы жаман болмау керек. Емен ағашты бекер күзетпепті.

Ақмарал (қуанып кетіп): Ендеше сіңілім менің аузымнан түсіп қалғандай! Тура мені көр де – оны көр!..

Қайсар: Онда бітті. Мен келістім. Енді сенің сол сіңіліңді көндіруің ғана қалды.

Ақмарал: (орнынан атып тұрып, Қайсардың жанына жетіп келіп) Әкел онда-бесті!.. Сен тек мені ойнап тұр екен деп қалма – мен шынымды айтып тұрмын!..

Қайсар: (Ақмаралдың қолын алып жатып) Мен де.

Дәл осы мезетте сыртқы есік елеусіздеу ашылады да, ішке үстінде – қыстық пальто, басында – құндыз малақай, ақ түбіттен тоқылған ұзын сәнді шарфты жер сыпырып, омырауы алқам-салқам ашылған, «нағыз бабына келген» Тимур Қалдыбаевич тәлтіректей басып, кіріп келеді. Ақмарал беймезгіл, бейтаныс қонаққа аңтарыла қалған күйі қалшияды да қалады. Мән-жайды білмекке алакөлеңке коридорға шыққан Қайсарды беймезгіл «көңілді» қонақ бас салып, құшақтай алады.

Тимур Қалдыбаевич: Али-и-к-к!.. Бауырым!… ты слушай, мен енді болмағанда адасып кете жаздаппын ғой-әй!… Ей, Богу… Әзер таптым. Тым сілтеңкіреп жіберіппіз, ә?… Ничего… мен шын жүректен қуаныштымын!… Кәне, тағы да құттықтап қояйын кандидаттығыңмен!… Поз-др-р-ав-ляюю!… Енді көп ұзамай доктор бол!… Ана бәлемдердің онан сайын іші күйсін… ха-ха-ха!… Кәне, сол үшін тағы бір алып жібереміз бе?… Ты, слушай, сен не ғып үндемей қалдың, а?

Қайсар: (мойнынан тас қып құшақтап алған бейтаныс қонақтың құшағынан әзер босанып) Кешіріңіз, міз мені біреумен шатастырып тұрған болуыңыз керек. Мен Алик емеспін.

Тимур Қалдыбаевич: (Қайсардың уәжіне мүлде мән бермеген күйі аяғын тәлтіректей басып, құндыз малақайын, пальтосын шеше бастайды) Ха-ха-ха! Ық-ық-ық-қ! Ой, ішегім-ай!.. Алик, Алик!.. Алик дейім, баяғы Қапшағайдағы история есіңде ме?! Сол жолы да сендер мені алдай алмағансыңдар!.. Алик, бау-у- ыр-рым-м… сен немене, соныңытып қалғансың ба?! Ей богу, мен сені дәл осындай ұмытшақ деп ойламаппын. (Қолын ызылана сермеп). Әй, бәрін қойшы солардың!… Шетінен – қырт!… Біле білсең, бүткіл кафедрада сенің кандидат болғаныңа шын жүректен қуанған мына мен ғана!.. Мен!.. Мен!.. Ал қалғандарының сенің сыртыңнан не айтатынын білсең ғой?! Эх, Алик- Ал-и-к-к!.. Сен баяғыда осындай наивный едің – әлі сол… Ей Богу… Саған қашан ақыл кіреді – түсінбейім, түсінбейім-м… Ну ладно… Но ты помоги мне раздеться, пожалуйста, Или ты не рад моему возвращению?

Қайсар: Апырау, мен Сізге түсінікті-ақ қылып айтып тұрмын ғой – ешқандай да Алик емеспін мен!… Сенсеңіз, осындай есімді біреудің бұ дүниеде бар екенін өмірімде тұңғыш рет естіп тұрмын.

Тимур Қаладыбаевич: (теңселіп, бір қолымен қабырғаның жарын тіреп, бір қолымен пальтосын кіре берістегі киім ілгішке іліп жатып, Қайсардың сөзіне бұрынғыша мүлде мән бермеген күйі) Эх, Алик!… Алик!… Един-н-ственный друг-г моо-о-о-й! Сендер мені ешқашан да алдай алмайсыңдар!… Понятно тебе!… Ты сегодня выглядишь каким-то старомодным!… Правда, сенің о бастағы әкең азан шақырып қойған атың да сондай старомодный бір пәле еді. Қалай еді өзі?… (Әлденені есіне түсіре алмағандай сәл ойланып тұрып қалады. Пауза) А-а-а!… (Ақыры есіне түсіріп) Ха-ха-ха! Ық-ық-қ-ық!… Әлібай, ӘлібайІ… Ну и имя!… Әкең марқұм сені бай болсын деп армандаған болса керек. Бірақ сен, өзің айтпақшы, өмір бойы жарымай келесің. Ничего-ничего!… Енді байисың – айлығыңа қосымша кандидаттығың үшін төленетін жүз сом қалтамда дей бер енді. Соны жуу үшін сен бүгін бәрімізді үйіңе шақырдың. Біз келдік. Правда, қалғандары сенің тапқан-таянғаныңды ішіп-жеп, тайып тұрды. Как будто сол үшін келгендей. Ал мен сенің ең жақын досың емеспін бе, өйтуге арым жібермеді. Ей Богу… Міне, сондықтан да қайтып келіп тұрмын. Или ты действительно не рад моему возвращению, тогда скажи прямо! В лоб!… Эх ты!… Еще друг называется…

Қайсар: (даусына аздап ызалы діріл араласып) Сіз шынымды айтсам, менің жыныма тие бастадыңыз.

Тимур Қалдыбаевич: (кенет, аналай жерде состиып тұрған Ақмаралға көзі түсіп кетіп) О, Маржанка!… О, алтыным менің! (Тәлтіректеп, қонақ бөлмеге қарай жылжиды.) Сен мына байыңа… то есть, жұбайыңа айтсаңшы былай… түсіндіріп… Немене өзі мас болып қалған ба? Бұндай жоқ секілді еді. Эх, Маржанка, бұл өмірде менің жанымды түсінетін бір-ақ адам бар; ол сенсің ғой, жаным!… (Ақмаралдың иығынан құшақтайды). Тек сен… сен ғанасың…

Ақмарал: (Тимур Қалдыбаевичтің қолын иығынан сыпайлап ысырып жатып). Ағай…

Тимур Қалдыбаевич: Өй, аға деген даусыңнан айналдым әшейін!… Айттым ғой – бұл өмірде менің жанымды түсінетін адам жалғыз сен ғана деп. Мұрныңнан сенің… Ің-ң-ің!…

Ақмарал: Ағай, сіз мені дұрыстап тыңдап алыңыз: бұл – Аликтің үйі емес, мен Маржан емеспін. Бұл үйде ешқандай кандидаттық диссертацияның құрметіне қонақ шақырылған жоқ. Сіз адасып жүрсіз. Түсінесіз бе?!

Тимур Қалдыбаевич: (көздері жыпылықтап, біресе Қайсарға,біресе Ақмаралға қарап) Ал сен-д-ер… Сіздер кімсіздер с-сон-да?…

Ақмарал: Менің есімім –Ақмарал, ал ана жігіт – Қайсар…

Тимур Қалдыбаевич: (тілі күрметіліп) а- г-где-е Алик-к?… Г-г-де-е Маржанка?…

Ақмарал: Оларды біз мүлде танымаймыз. Айтып тұрмын ғой,– Сіз адасып жүрсіз.

Тимур Қалдыбаевич: (бірдеңені есіне түсіргісі келгендей көзін жұмып, басын шайқап-шайқап жіберіп) Адасып?!… Такого не может быть!… Я вам твердо заявляю – осы уақытқа дейін Тимур Қалдыбаевич ешқашан адасып көрген жоқ. Еш-қ-қ-аш- шан-н-н! Біз буквально… осыдан он бес – жиырма минут бұрын осында қонақта болғанбыз. Анау үстелде отырып, бә-ә-рі-міз-з ішті-ік-к, ән салдық… Білесіңдер ме, Маржанка шіркін әнді керемет салады… Кер-ре-мет-т… айтпақшы, жолдастар!… Арақ қайда, шарап қайда?… Я не вижу и шампанского!… Туһ, неменеге селтиіп тұрсыңдар?!… Менің жан жолдасым Али-к-к, Але-ш-а-а… Кандидаттық диссертациясын қорғап жатқанда… Бүгін –той! Бүгін – мейрам!… Маэстро, музыка қайда, музыкаІ… Әй, осы қазақтар-ай – қашан жетер екенсіңдер мәдениетке?… Кән-е-е, кән-е-е…

Ақмарал: Сіз не айтып кеттіңіз өзі? Қайдағы той?! Қайдағы мейрам?!.

Тимур Қалдыбаевич: (Ақмарал мен Қайсарға әбден шарасызданған қалыппен алма кезек қарап) Туһ, мыналарың өзі шіп-шикі ғой! Неше рет қайталау керек, а, неше рет?! Сендер кісіні жынды қыларсыңдар мына түрлеріңмен. Айтып тұрған жоқпын ба – менің жан досым бүгін кандидаттық диссертациясын қорғады деп… Понтмаете, мой единственный друг и соратник…

Эх, шіркін, Маржанканың дауысы-ай!… Керемет салады ғой әнді, керемет… Между прочим, менің де даусым ешкімдікінен сорлы емес. Бір кездері институттың сводный хорына қатысқам… Сводный хор – это не шутка!… Ал. Кәне… (Екі жеңін түрініп, дирижерлік ете бастайды.) Рад,два,три… Поехали!… (Әндете жөнеледі).

«Широка страна моя родная

Много в ней лесов, полей и рек,

Я такой другой страны не знаю,

Где так вольно дышит чел-ов-е-ек…»

Қайсар: (Тимур Қалдыбаевичтің жанына жетіп барып, оны ызалана жұлқып-жұлқып жіберіп) Тоқтатыңыз бассыздықты!… Көршілер милиция шақырып жүрсіндемесеңіз!… Сағаттың қанша болғанын білесіз бе өзіңіз?!…

Тимур Қалдыбаевич: (қолын ербеңдетіп) Әй, жібер!… Жібе-е-ер-р деймін!… Вишь, нашелся, мне новоявленный геройІ… Қорқытатын кісіні тапқан екенсің!.. Милиция дейді ғой маған – а может быть я сам в союзном КГБ работаю. Сен білесің бе өзің, менің кім екенімді?! Я доцент Алматинского зооветеринарного института, кандидат наук! (Сұқ саусағын безеп). Кандидат наук!…

Ақмарал: (Қайсардың жанына жетіп барып, жалма-жан оның құлағына сыбырлап) Ойбай, қой, милиция шақырамыз деп, өз басымызға өзіміз бәле тілеп алармыз! Мас адам ғой, бірдеңе қылып алдап-сулап шығарып салайық та. Қойшы енді… Өтінем, ашуыңды басшы…

Тимур Қалдыбаевич (тілі күрметіліп): Маржанка!.. То есть, қарындас.. Су бар ма, су… Ән салам деп, тамағым құрғап қалыпты. Маған мұз-з-да-ай су… Басқа ештеңенің керегі жоқ.

Ол тәлтіректей басып, асүйдегі үстел басындағы орындықтардың біріне отыра кетеді. Үстел үстінде әлі жиылып үлгермеген кешкі шайдың жабдықтары: көкөнім салаты, жеиіс тоспалары салынған шыны ыдыстар, нан себеті, туралған колбаса, кесе-шәйнек, тағы басқалар. Ақмарал дереу бір кесеге мұздай су құйып, беймезгіл қонаққа ұсынады.

Ақмарал: Мінекейіңіз…

Тимур Қалдыбаевич (кесе толы суды өндіршегі бүлкілдей бір-ақ сіміріп): Уһ!.. Жаным жаңа жай тапты, ғой! Рахмет, қарындас-с… Өзің бір тәуір бала екенсің. Ал ана жігіт… (Сұқ саусағымен Қайсарды нұсқап, басын шайқайды.) Что-то он мне не нравится. Милиция шақыртам дейді-әй!.. Ал шақырт!.. Байқа, бала, Тимур Қалдыбаевич сен ойлағандай анау-аынау шәләй-бәләй емес. Понимаешь, до-о-о-цент-т!.. Кандидат биологических наук!.. (Ақмаралға бұрылып). Қарындас, білесің бе сен, Алик менің жан досым ғой».. Иә, рас, оның шын аты – Әлібай. Ха-ха-ах… Әлі-і-ба-ай!.. Бұ қазақтар әлдеріне қарамай шеттерінен бай болғысы кетет еще. Әлібай-Әлібай! Какая дикость!.. Эх, Алик-Алик, где ты пропадаешь?.. Ничего не понимаю, ей Богу…

Есіктің қоңырауы дың ете түседі де, ізінше ішке Мария Петровна кіреді. Сол бұрынғысынша маңдайын ақ орамалмен таңып тастаған.

Мария Петровна: Ал осыдан кейін қазақтарды қонақжай емес деп көр – сағат болса, түнгі он бір жарым, ал бұлар әлі есіктерін де кілттемепті.

Ақмарал: Ұмытып кетіппіз. (Қайсарға бұрылып). Баған мен сен кілттеген екен десем…

Мария Петровна: Әне, бұлар өсітіп бір-біріне сеніп жүре береді осылай. Қаңғырған біреулер кіріп кетсе қайтесіңдер? Жарайт. Ал қожайындар қайда кеткен?

Ақмарал: Ол кісілер мана баласының… Болаттың үйіне кіріп шыққалы кеткен. Қазір келеді.

Мария Петровна: Жайшылық па әйтеуір?!

Ақмарал (абдыраңқырап): Жай… Өздерінің бір шаруаларымен…

Асүйден теңселе басып, Тимур Қалдыбаевич шығады.

Тимур Қалдыбаевич (Мария Петровнаға): О-о, Маржанка-а!..

Мария Петровна (иығын қиқаң еткізіп): Қайдағы Маржанка!..

Ақмарал: Бұ кісі әйелдердің бәрін Маржан деп ойлайтын болу керек. Өзінің әдеті.

Мария Петровна (күліп): Иә, еркектердің кейде бізді өсітіп бір-бірімізбен шытыстырып алатын кездері болады.

Тимур Қалдыбаевич: Маржан-ка-а!.. Сен манадан бері қайда кеттің-әй?.. (Мария Птеровнаның топ-толық білегінен ұстап, асүйге қарай икемдейді). Пардон мадам! Прошу!..

Мария Петровна (Ақмаралға күлімсірей бұрылып): Байқаймын, жаңа қонақ көңілсіз адаи емес сияқты. Әрине, енді швқырған соң, бару керек.

Тимур Қалдыбаевич (Мария Петровнаның топ-толық білегінен ұстаған күйі орындыққа отырып жатып): Маржанка, Маржанка дейім. Сен манадан бері…

Мария Петровна: Қайдағы Маржан?! Мен сізді қалжыңдап тұрған шығар десем, мен Мария Петровнамын!..

Тимур Қалдыбаевич (көзін бақшитып, Мария Петровнаға мұқият зер салып): Әй, шыныда, Маржан емес-әй… Кешіріңіз, қалай-қалай…

Мария Петровна: Ма-а-ри-ия Пе-етров-на!..

Тимур Қалдыбаевич: Мария Петровна… Мария… Кешіріңіз, шыныда да, бүгін біраз… былай…