скачать книгу бесплатно
Кайвакыт син утырасың
Карап, тәрәзәгә борылып,
Карасам, күзем аермый,
Күренәсең нур булып.
Бәлки, син үзең шулайдыр,
Үз көеңчә һәрвакыт,
Миңа сине син көенчә
Күрү – ансы да бәхет.
Үтдисәң син минем урамнан,
Күккә башым бәрелә.
Нишләтдең син мине, әйтче!
Әй Ходаем, Җәмилә!
Бар кануннан башым алдым –
Багынамын тик сиңа!
Бар кызыктан кул селектем –
Табынамын тик сиңа!
Сызла, күңлем
Сызла, сызла, сызла, күңлем!
Сызла бертуктамыйча,
Сызла айлар, сызла еллар,
Сызла төн йокламыйча!
Сызла, сызлап, син мәхәббәт
Ялкынын гөлләр яса,
Мәңге хәсрәт һәм кара төн
Елларын көннәр яса!..
1908–1910
Алданган
Бетте. Төштем. Үлде рухым.
Калмады һич рәхәтем;
Көн – авыр, төн – бер кабер, бер
Ел тоела сәгатем.
Ачынам, ачуланам һәм
Каш җыерам дөньяга…
Һаман алдый. Юк хакыйкать!
Мин су дим, ул – йон ага.
Юктыр, әлбәттә, кояш та,
Ул дадыр – хәйлә генә!
Юктыр ай да, юк галәм дә,
Барсы да – шәүлә генә!
Юк бу дөнья каплаган күк,
Юк бу җирләр берсе дә!
Юк табигать, юк кешеләр,
Үлесе дә юк, тересе дә!
Юк чыны бернәрсәнең дә!
Чын «юк» үзе дә юк хәзер!
Беттем. Алдандым. Янамын…
Бар торышым ут хәзер.
Үттеләр, шәп шылтырап аккан
Судай, шат көннәрем;
Бер караңгы һәм төтенле
Көнгә алышты төннәрем.
Бар да карыйлар миңа
Ямьсез, тутыккан күз белән,
Кычкыралар йөземә
Тәмсез, ачулы сүз белән.
Очрасам яңлыш берәүгә,
Яисә күрсәм эш белән,
Күренә елан, тырный күңлемне
Агулы теш белән.
Әрни-әрни ләгънәт әйтәм
Тискәре бу дөньяга,
Мин мәхәббәт нуры дим, ул
Аерылу шәмен яга.
Мәңгегә шул көйгә барырмы
Кара таплы бәхет?
Әллә әйләнер микән җил,
Һәм исәр татлы вакыт?..
«Кайвакытта уйлыймын мин…»
Кайвакытта уйлыймын мин
Уйны – тәмлесен генә,
Тәмле уйларым эчендә
Тәмлерәге – «син» генә!
«Син» генә бар хәсрәтемне
Тараталасың, тарат!
«Син» генә рәхәт кояшын
Караталасың, карат!
«Син» генә – бар күккә патша,
Аш! – диген, күккә ашыйм!
«Син» генә – рух биргән аллам,
«Син» яшә! Һәм «мин» яшим!
«Мин үләм»
Һәрвакыт, чыксам агачлар,
Бакчалар эчләренә,
Шаккатам, тел бәйләнә бу
Дөньяның эшләренә:
Нинди япь-яшь гөл-чәчәкләр,
Нинди урман һәм сулар –
Һәммәсе – тик моң да кайгы,
Кайгылы һәм шау-шулар.
Ул илаһи бер матурлык –
Фәхри[28 - Фәхри – макталырга лаеклы.] урман аллары,
Ул илаһи төз зифа буй
Сахиранә[29 - Сахиранә – сихерле матурлык белән бизәлгән.] таллары,
Ул яшел хәтфә келәмнән
Җир йөзен япкан үлән –
Һәммәсе бер кайгылы көй
Көйлиләр; ул – «мин үләм».
«Кеше»
…Шулай әрни, көя-көя
Торам татар арасында,
Үзем дә шул татарның бер
Баласымын баласын да…
Торам, әрним, кинәт сөйнәм,
Тагы каным кибеп көйнәм;
Елаганда, елый алмый,
Кара кан яшемә төйләм.
Эче гел кер малайларның,
Мирасы шул бабайларның,
Кара күңле, кара юлы
Белән үткән бабайларның.
Нәләт сезгә, малайларга!
Нәләт сез дик бабайларга,
Нәләт барлык миңа каршы
Туган йолдыз һәм айларга!
Нәләт, әй син, кара көч, кем
Дип әйтим, белмим исмеңне,
Кисәкләп ташласын кошлар
Җәһәннәмнәргә җисмеңне!
Кирәкми һич миңа моннан
Болай Алла вә саф вөҗдан:
«Кеше» төсле булам мин дә –
Елан – эчтән, болай – тыштан.
Минутлар
Кайвакытлар тормышымда
Бер минутлар табыла:
Зәррә[30 - Зәррә – тузан бөртеге, атом.] хәтле бер рәхәт бик
Зур биек бер тау була.
Тау булып сыймый күңелгә
Бәгърем өзгән кайгылар
Һәм дә рухымның чәчәген
Каплап үскән кайрылар.
Шул минутта юк булып, бер
Күңлем иркен киңәя
Һәм татарлык җаныма бер
Фахиранә[31 - Фахиранә – горур булып.] көйләнә.
Бар татарлык каннарым саф
Алсу сөткә әйләнә,
Таш күңелләрем эреп, бер
Чын мәхәббәткә әйләнә.
Шунда яшрен бер фәрештә –
Ак бәхет булмак булам,
Яшренеп һәм шул татарлык
Башына кунмак булам…
Шунда тәмле-тәмле уйлар
Һәм фаразларны корам,
Шунда тик бер чын бәхетле
Һәм рәхәттә ултырам.
Авыл
Әй авыл, син мең шәһәрдән
Мең кабат ямьле вә хуш:
Бер кеше юк бер урамда…
Нинди тын һәм нинди буш.
Нинди иркен, нинди рәхәт,
Нинди бар җир гөл генә;
Синдә төн дә юк, төнен дә
Бер болытлы көн генә.
Ул кара бер күгеңә бу
Фирүзә бит, бик зуры,
