Пьесалар / Пьесы

Алинә. Булса ни?!

Гомәр. Сезнең авылга культура учагы кабызырга килдек. Культура йорты салачакбыз.

Алинә. Салсагыз ни?!

Гомәр (Алинәнең бер дә исе китмәвенә аптырап). Киләсе елда яңа Культура йортына танцыга йөрерсез.

Алинә. Йөрсә ни?!

Гомәр. Туктагыз әле, нәрсә һаман ни дә ни. Елгага кер чайкарга төштегезмени?

Алинә. Төшсә ни?!

Гомәр. Нәрсә сез мине үртәгән сыман сөйләшәсез?

Алинә. Сөйләшсә ни?!

Гомәр. Һе… Менә тутый кош. Һаман бер сүзне тукый.

Алинә. Тукыса ни?!

Гомәр (ачуы чыгып). Туктатуыма гафу итегез! Юлыгызны дәвам итегез!

Алинә. Итсә ни?! (Китми. Гомәргә туп-туры караган килеш кузгалмый да).

Гомәр. Сау булыгыз, дим.

Алинә. Дисәгез ни. (Һаман китми. Селкенми дә.)

Гомәр (аптыраганнан көлеп җибәрә). Менә каптым.

Алинә. Капсагыз ни?!

Гомәр. Ярый, ярый, ни, ни, ни. Аңлашылды. Ни икәне аңлашылды. Тик тора белмәсәң, шулай була ул, Гомәр дус.

Алинә. Булса ни?!

Гомәр (кычкыра). Китегез, китегез моннан тизрәк. (Ашыга-ашыга, гамагына менеп утыра.)

Алинә һаман да, кузгалмыйча, Гомәргә карап басып тора. Гомәр дә аңа карап куя.

Алинә. Шуннан ни?

Гомәр. Уф! (Капланып ята.)

Алинә һаман китми. Гомәр башын күтәреп караганда да басып тора. Башка түзәр хәле калмагач, Гомәр, гамактан төшеп, чатыр артына кача. Шуннан башын сузып Алинәне күзәтә. Алинә һаман китми.

(Чатыр янына утырып, үз-үзенә сөйләнә.) Кирәк бит, кемгә эләктем бит, тилегә юлыктым бит. (Башын сузып карый, Алинәнең һаман да китмәгәнен күргәч, чатыр артыннан чыгып, янына килә дә үгетләгән тавыш белән сөйләнергә тотына.) Бар, сеңлем, кайт инде, әти-әниең көтәләрдер.

Алинә. Көтсәләр ни?!

Гомәр. Көтсәләр ни дип, алай ярамый, сеңлем! Үзеңне эзләп чыгарлар. Егетләр янында басып торганыңны күреп ачуланырлар. Син акыллы кыз бит, бар инде, кайт. Син бит абыйлар әйткәнне тыңлыйсың, әйеме? Мин синең абыең. Бар, сеңлем, бар!

Алинә. Барса ни. (Борылып китеп бара.)

Гомәр (җиргә утырып). Уф! Йа Тәңрем, мең рәхмәт сиңа! Чибәрлекне өеп биргән үзенә.

Алинә яңадан әйләнеп керә. Керә дә Гомәр каршына баса. Тораташ булып каткан Гомәр, телсез калып, Алинәгә карап тора.

Алинә (чиләк-көянтәсен җиргә куеп, гамак янына килә. Андагы гитараны кулына ала). Бу ни? (Гомәр җавап бирмәгәч.) Бу ни?

Пауза.

Бу ни?

Гомәр (чыгырыннан чыгып). Автомобиль!

Алинә (гитараның кылларына чиртеп куя да кычкырып көлеп җибәрә. Көлеп туйгач). Йә, ни әйтергә теләгән идегез миңа, Гомәр абый Шәйхетдинов? Безнең авылда Культура йорты саласыз инде, шуннан ни? Шабашниклар инде сез. Шуннан ни? Шуны әйтер өчен туктаттыгызмы инде? Сөйләгез, тыңлыйм сезне, Гомәр абый Шәйхетдинов. Авыл кызын шаккатырырга уйладыгыз инде, ә? Гамак бәйләп куйдыгыз инде тирәккә? Гитара чиертә беләсез инде. Йә, чиртеп күрсәтегез, ничегрәк чиртәсез икән?

Гомәр (ниһаять, исен җыеп). Сез… кем?

Алинә. Авыл кызы. Исемем – Алинә, фамилиям – Шәйхетдинова.

Гомәр. Ничек «Шәйхетдинова»? Мин – Шәйхетдинов.

Алинә. Мин – Шәйхетдинова.

Гомәр. Юк, мин – Шәйхетдинов.

Алинә. Сез – Шәйхетдинов, мин – Шәйхетдинова. Шәйхетдин исемле кешеләр сезнең авылда гына түгел. Бәлки, сез миңа туган тиешледер? (Гитара уйнап, чит телдә бер җыр җырлап ала. Гитараны үз урынына куеп, көянтә-чиләкләрен алып китә башлый.)

Гомәр (аның артыннан барып). Туктагыз әле!

Алинә. Туктамаса ни?! (Чыгып китә.)

Гомәр. Кем булды соң бу? Нәрсә булды соң бу?

Чатыр ишегендә өч баш күренә.

Ризван. Тешебезне кысып түздек, иптәш Шәйхетдинов.

Низам. Һәрнәрсәнең чиге була, ялгыз булсаң да, коллективны хөрмәт итәргә кирәк.

Ризван. Мәҗбүр итәрбез.

Низам. Узган-барган кызга җүләрләр генә гитара чиртеп кала.

Заһир. Гомәр, ә нигә син ул кызга кычкырдың? Авыл кызына кычкырып, безнең дәрәҗәне төшермә.

Ризван. Кычкырасың килсә, палатка яныннан читкәрәк алып китеп кычкыр.

Низам. Һәм, гомумән, кызлар белән сөйләшәсең килсә, басма өстендә сөйләш.

Гомәр. Туктагыз әле, болай да башым әйләнгән.

Өч егет өчесе дә чатыр эченнән чыгып, Гомәр каршына басалар.

Ризван. Искитәрлек берни дә юк. Муен тотрыксыз булгач, баш әйләнә инде ул.

Низам. Менә безнең башлар әйләнми.

Гомәр. Кызы чибәр, әфәнделәр.

Заһир. Чибәрләр күп булыр. Әйеме, Ризван?

Ризван. Әйе. Иртәгә эш башлыйбыз. Кызлар турында уйларга түгел, йоклау ягын уйларга кирәк.

Гомәр. Мин ант итмәдем.

Низам. Алайса, безгә комачаулама.

Гомәр. Юкка без сине бригадир иттек, Ризван, приказ биреп җаннарын алырсың инде. Начальник булырга бигрәк яратасың.

Ризван. Юк-бар сүзләрне тыңламаска! Йокларга!

Низам. Йокларга!

Заһир. Йокларга!

Гомәр. Карагыз әле безнең Тәнзиләгә, басма өстендә кем белән басып тора?

Заһир (атылып, Гомәр янына килә). Кайда?

Гомәр. Качтылар. Очты Тәнзилә.

Ризван. Заһир! Гомәр Шәйхетдинов сүзенә игътибар итмәскә! Йокларга!

Низам. Тузга язмаган сүзләргә колак салмаска! Йокларга!

Заһир. Әйе, йокларга… (Теләр-теләмәс кенә чатыр ягына борыла.)

Иңенә тальян гармун аскан Нәҗип керә.

Нәҗип. Исәнмесед! (Ул Мөслим ягы диалектында сөйләшә.)

Гомәр. Исән бед!

Нәҗип. Үдебеднең як егете дә бар икән. Кайсы авылныкы, апаем?

Гомәр. Миндәлә.

Нәҗип. Әйбәт. Беднең районнан кала әйбәт кешеләр Миндәләдә. Клуб салырга килдегедмени беднең авылга?

Гомәр. Клуб түгел – Культура сарае.

Нәҗип. Сәхнәле булса, клуб була инде ул. Исемең ничек, апаем?

Гомәр. Гомәр.

Нәҗип (Заһирга). Ә синең?

Заһир. Заһир.

Нәҗип (Низамга). Ә синең?

Низам. Габделмиңлемөхәммәт.

Нәҗип. Андый исем булмый. Мин алдашкан кешеләрне яратмаем, апаем. Аркам кычыта башлай.

Гомәр. Низам ул.

Нәҗип. Низам? (Низамга.) Мине дуракка санама, ярыймы, апаем. Сигез класс бетергән. (Ризванга.) Ә син ни исемле?

Ризван. Нигә кирәк ул?

Нәҗип. Әйтәсең килмәймени?

Ризван. Килми.

Нәҗип. Килмәй икән – әйтмә. Безнең авылда яшисең бар, апаем.

Гомәр. Үзегез ни исемле соң?

Нәҗип. Нәҗип. Фермада эшләем мин. Җәен көтү көтәм, кышын тирес түгәм. (Гомәрнең гитарасын кулына алып.) Бу каз муенында кайсыгыз уйный?

Гомәр. Мин.

Нәҗип. Яхшы уйнайсыңмы?

Низам. Яхшы.

Нәҗип. Синнән сорамаем, апаем, уйнаучыдан сораем. (Гомәргә.) Яле, уйнап күрсәт!

Ризван. Низам! Заһир! Йокларга! Гомәр, бернинди уйнау юк, без йоклыйбыз.

Нәҗип. Нәчәлник мәллә син, апаем, кыланган буласың. (Гомәргә.) Уйнап күрсәт.

Ризван чатыр эченә кереп китә. Низам белән Заһир кызыксынып калалар.

Уйнап күрсәт, мин барында курыкма. Районга – глава, авылга мин хуҗа.

Гомәр. Нинди көйне уйныйм?

Нәҗип. «Гөлҗамал» ны.

Гомәр. Аны белмим шул.

Нәҗип (куанып). Әһә, белмәйсең. Ә мин беләм. (Гармунын кулына алып, уйнап җырлый.)

Шәмдәлләрдә генә утлар яна, Гөлҗамал,Җиткән кызлар киндер-җеп эрлиләр.Энҗе-мәрҗән кызларның кул бавы,Авыр җан сөйгәннәрнең булмавы.

Булдымы?

Гомәр. Булды.

Нәҗип. Әйдә, син дә булдыр.

Гомәр. Алай тиз генә булмый ул.

Нәҗип. Булмаймы? Уйна мин белмәгән көеңне.

Гомәр. Туктагыз әле…

Нәҗип. Туктамаем. Уйна! (Низам белән Заһирга.) Уйнасынмы?

Низам. Уйнасын, уйнасын.

Нәҗип (Заһирга). Нигә син уйнасын дип әйтмәйсең, апаем?

Заһир. Уйнасын.

Нәҗип (Гомәргә). Уйна!

Гомәр. Әкәмәт! (Әлегә хәтле ишетелмәгән яңа көйне уйный.)

Нәҗип (бераз вакыт колагын салып тыңлап торгач). Тукта!

Гомәр туктый.

(Шул көйне гармунда уйный.) Булдымы? Әйдә миңа кушыл.

Икәүләп уйнагач.

Кайда синең каз муеныңның тавышы? Гармун бугазлап ташладымы? Егет булсаң, дыңгылдатма бу каз муеныңны, гармунга өйрән. Гармун орып бирә синең бу каз муеныңны. Дөресме?

Низам. Дөрес, дөрес!

Нәҗип (Заһирга). Син нигә дөрес дип әйтмәйсең, апаем?

Заһир. Һәр инструментның үз урыны.

Нәҗип. Струмент, струмент… Ышкы да струмент, өтерге дә струмент, бу да струмент. Гармун струмент түгел, гармун ул – гармун. Алинә дә шул каз муенында уйнавы белән мактанган була. Шуны кулларына тоталар да әллә кем булалар. (Еларга җитешеп.) Минем күзем төшеп йөргән кыз каз муенын уйнаучы синең кебек шабашникка ияреп китте. Алты ел, сүз әйтергә дә оялып, яратып йөрдем. Уналты яшемнән егерме икегә хәтле. Алты ел тәрәзә төпләреннән гармун уйнап уздым – сизмәде. Иярде дә китте. Сезнең кебек берәү өченче ел сыерлар абзары салырга килде дә, каз муенын уйнап, Гөлнарны ияртеп китте. Эх! («Авыл көе» нә сыздырып җибәрә.)

Гармун бәләкәй булса да,Әйтә ул кирәкләрен.Сикер дә төш, чум суларга,Янса яшь йөрәкләрең.

Шаярмагыз, апайлар, шаярмагыз гармун белән. Бернәрсә белән дә шаярмагыз. (Кинәт борылып чыгып китә.)

Пауза.

Низам (кинәт көлеп җибәрә). Шаярмагыз, кызлар!

Гомәр. Ни булды соң бу? Каян килеп чыкты?

Ризван (чатыр эченнән). Йокларга!

Заһир. Шаярмагыз, ди. Мәгънәсе бар бугай бу сүзнең?..

Нәҗип (яңадан әйләнеп кереп). Безнең авылда бер кыз бар. Хәзер минем күзем аңа төшеп йөри. Карагыз, апайлар, әгәр дә башын әйләндерсәгез, барыгызны бергә өеп куеп ярам. (Чыгып китә.)

Низам. Күрдеңме, Заһир, мәгънәсен? Ишеттеңме, Гомәр? Шаярма, дидеме сиңа?

Ризван (чатыр ишегеннән башын тыгып). Йокларга!

Гомәр. Миңа нәрсә, сез нишләрсез? Син нишләрсең, Низам? Кызлар күрсәң, күзләрең зырылдап әйләнә башлый.

Низам. Сер бирмәбез дошманга. (Чатырга кереп китә.)

Гомәр (Заһирга). Ә син?

Заһир. Син Тәнзиләне чынлап күрдеңме? Егетләр белән идеме?

Гомәр. Кызлар белән басма өстендә йөрмәс инде.

Ризван (чатыр эченнән). Йокларга!

Заһир. Йөрсен. Анысы аның эше. (Чатырга кереп китә.)

Гомәр, гамакка менеп утырып, гитара чиртеп, «Гөлҗамал» көен уйнап азаплана. Тәнзилә керә.

Тәнзилә. Кайда егетләр?

Гомәр. Йоклыйлар.

Тәнзилә. Ничек «йоклыйлар»?

Гомәр. Ничек йоклаганнарын белмим, Тәнзилә, кереп карамадым.

Тәнзилә. Син гитараңны әйбәт уйныйсың, Гомәр, ләкин сөйләшкәндә тапкырлыгың җитеп бетми.

Гомәр. Ягъни мәсәлән?

Тәнзилә. Әллә алар чынлапмы?

Гомәр. Чынлап, Тәнзилә.

Тәнзилә. Арттырып җибәрәсез. Син аларга кушылмадыңмы?

Гомәр. Кушылмадым. Программалары белән килешеп бетмим.

Тәнзилә. Әйдә, алайса, су буена.

Гомәр. Мин бит шигырь язмыйм, Тәнзилә.

Тәнзилә. Гомәр, әгәр минем белән болай сөйләшсәң, мин, гомумән, синең белән сөйләшмәячәкмен.

Гомәр. Тәүбә, тәүбә, Тәнзилә.

Тәнзилә. Әйдә. Анда синең гитараң кирәк.

Гомәр. Булмый.

Тәнзилә. Нигә?

Гомәр (чатырга күрсәтеп). Аларны ташлап китә алмыйм. Программалары белән килешмәсәм дә, мин алар компаниясендә. Алар барса барам, бармаса – юк.

Тәнзилә. Юкка сезгә иярдем, ахрысы. Күңелсез сезнең белән. (Чыгып китә.)

Гомәр. Күрдегезме, әфәнделәр, кадеремне белегез, мин дә сезнең белән калдым. Йоклагыз, матурларым. Хәзер мин сезгә бишек җыры җырлыйм.

Әлли-бәлли итәрләр болар,Черем итеп китәрләр болар,Ниләр эшләп бетәрләр болар,Әлли-әлли, әү-әү, бәлли-бәлли, бәү-бәү.Тавыклар да йокламый әле,Балыклар да йокламый әле,Халыклар да йокламый әле,Сез тынычлап йоклагыз, яме.Әлли-әлли, әү-әү, бәлли-бәлли, бәү-бәү.

Гитара аскан Алинә керә, Гомәрнең бишек җырын тыңлап тора.

Алинә. Абыйга ялкынлы сәлам!

Гомәр (куанып, Алинә каршына килә). А-а-а, Алинә! Сәлам, Алинә!

Алинә. Абыемның тавышы әйбәт булмаса да, ярыйсы икән. Нишләп әле су буена бармыйсыз? Әйдәгез!

Гомәр (чатырга күрсәтеп). Менә саклыйм.

Алинә. Нәрсә соң анда?

Гомәр. Минем егетләр. Алар кич җиткәч беркая да чыкмаска, кызлар күзенә күренмәскә ант иттеләр.

Алинә. Оялчаннармыни?

Гомәр. Түгел дә… Авыл кызларының берәрсе гашыйк итеп куймагае дип куркалар.

Алинә. Хәзердән үк йокларга яткан егетләр кемгә кирәк?!

Гомәр. Кирәкми дә бит… Ә мин ант итмәдем, Алинә, аны-моны уйлый күрмәгез. Әгәр дә сез тагын бер тапкыр «әйдә су буена» дип әйтәсез икән, мин барам.

Алинә. Рәхмәт инде. Саклагыз – урламасыннар. (Китә башлый.)

Гомәр. Алинә, ташлап китмәгез. Әйдә дип әйтмәсәгез дә барам. Сезнең белән җир читенә чаклы барырга риза.

Алинә. Минем беләнме?

Гомәр. Сезнең белән.

Алинә. Безнең беләнме, минем беләнме?

Гомәр. Синең белән, Алинә.

Алинә. Нигә?

Гомәр. Ахмак җавап ишетергә теләмәсәгез, андый сорау бирмәгез.

Алинә. Нигә минем белән?

Гомәр. Әйттерәсез ич инде, Алинә! «Гашыйк булдым» дип әйттерәсез.

Алинә. Миңамы?

Гомәр. Сезгә.

Алинә. Безгәме, миңамы?

Гомәр. Сиңа, Алинә!

Алинә. Ни өчен?

Гомәр. Уф!.. Бая да аптырашта калдырдыгыз, бу юлы да.

Алинә. Ни өчен миңа гашыйк булдыгыз?

Гомәр. Чөнки, чөнки… Сез, беренчедән… беренчедән, чибәр.

Алинә. Минме?

«Чибәр» сүзен ишеткәч, Низам чатыр ишегеннән башын суза.

Гомәр. Сез!

Алинә. Безме, минме?

Гомәр. Син, Алинә!

Алинә. Әйдәгез, абыем, су буена, миннән дә чибәррәкләр белән таныштырам.

Алинәне күзәтеп торган Низам чатыр ишегеннән чыга, киерелә-сузыла, күзләрен уган була, янәсе, яңа гына йокыдан уянган.

Алинә. Әнә егетләрегез уяна башлады.

Низам. Гафу итегез, кызлар бар икән. Гомәр, сәгать ничә?

Гомәр. Сиңа сәгать нәрсәгә? Кер дә ят, үзем уятырмын.

Низам. Тартырга биреп тор әле, Гомәр?

Гомәр. Тартмаганымны беләсең.

Низам. Шулаймыни? Ташладыңмыни? (Якынрак килеп, сиздермәскә тырышып, Алинәгә карый.) Әйдә, син дә йокла, Гомәр, кызлар бетмәс монда. Хатыныңа ишетелсә, әйбәт түгел. Ни карадың, дип, мине дә ачуланыр.

Алинә. Без өйләнгән егетләрдән дә курыкмыйбыз. Институтта укып, исәнләшә дә белмисез икән.

Низам. Гафу итегез, исәнмесез! (Чатырга кереп китә.)

Алинә. Бигрәк мут күзле егет. Миңа карап сине күрә торган.

Гомәр. Алинә, сез аның сүзенә ышандыгызмы? Юри ул.

Алинә. Ышансам да курыкмыйм, Гомәр абый бәгырем! Мин сезгә үлеп гашыйк булдым. Әйдәгез, парлап уйныйк, егетләр-кызлар биесен-җырласын.

Гомәр. Баш өсте, Алинә, әйтегез генә.

Икәүләп гитара чиртә-чиртә чыгып китәләр. Чатыр ише-гендә – Низам башы. Ул чатыр эченә карап сөйли.

Низам. Менә шул егет белән юньле эш майтарып кара син. (Чатырдан ук чыгып.) Китте. Иярде дә китте.

Заһир (чатырдан чыгып). Ул китсә китәр, син нәрсә һаман йокламыйсың? Йокыга гына китеп барганда уяттың.

Ризван. Алдашма, ичмасам. Сезнең белән берләшүемә үкенә башладым. Җитди егетләр түгел сез.

Заһир. Нигә алай дисең инде, Ризван, сүзебездә торабыз ич.

Ризван. Торырга азапланасыз. Үзегезне үзегез мәҗбүр итәсез. Ә күңелегез… Алай ярамый, иптәшләр. Боздан – салкын, корычтан нык булырга кирәк. Миннән үрнәк алыгыз.

Заһир. Синең характерың нык шул, Ризван.

Ризван. Син дә үзеңне шулай тәрбиялә.

Гармун, гитара уйнаган, җырлаган тавышлар ишетелә.

Низам. Әллә ни чибәр дә түгел үзе.

Ризван. Кем?

Низам. Гомәр танышкан кыз.

Ризван. Гомәргә тагын чибәрләр!

Низам. Ә үзе сөйкемле. Әллә соң антыбызны иртәгәдән башлыйбызмы, егетләр?

Заһир. Чыннан да… Ә, Ризван?

Ризван (ачуланып). Барыгыз! Теләсәгез нишләгез. Сез мине белмисез, мин – сезне. Эх сез! Җебегәннәр, штрейкбрехерлар! Бер төнгә түзмәделәр. Ант итәләр, имеш. Менә ышан сезгә. Барыгыз!

Заһир. Ачуланма инде, болай гына әйттек.

Низам. Сине сынар өчен генә, Ризван.

Ризван. Мин сыналган. Үзегезне сынагыз. (Чатырга керә башлый.)

Низам. Тукта инде, Ризван. Бүгеннән үк үпкәләшкәч ни була? Әйдәле, алай эшләмик әле. Без без булып калыйк әле. Йокы алдыннан гимныбызны кабатлыйк та дуслар булып йокыга китик әле. Яле… Бер! Ике! Өч!

Низам (җыр башлый, аңа Ризван белән Заһир кушыла.)

Эш кенә тормышның тоткасы,Эш кенә дөньяның ноктасы,Куертмыйк мәхәббәт боткасын,Йөрәкләр ял итсен, йокласын.Ант итәбез!Ант итәбез!Ант итәбез!

Пәрдә.

Икенче күренеш

Вакыт кич. Ризван белән Заһир эштән кайтып керәләр. Арыганнар. Ял итеп алырга җиргә утыралар.

Заһир. Куллар эштән бизгән булган, һаман өйрәнеп җитә алмый.

Ризван. Әйе.

Заһир. Әле дә ярый йокыбыз туйганчы йоклап барабыз эшкә. Әйеме, Ризван?

Ризван. Әйе.

Заһир. Эшләр болай барса, күп эш эшләячәкбез. Культура йортының нигезе әзер. Нигез булса, калганы эшләнә. Нигезе нык булсын. Биесеннәр бездән соң килгән буыннар без салган нигездә. Тыпыр-тыпыр биергә бетон нигезләр кирәк, бетон нигезләр өстендә…

Ризван. Сөйләнми генә утыр әле.

Заһир. Нигә?

Ризван. Күрмисеңмени? Арыдым. Юкка алындык. Каникул ял итәр өчен. Бай малайлары диңгез ярында ята, без ишәк кебек…

Заһир. Син чынлапмы, Ризван?

Ризван. Мин уйнап сөйләшә белмим.

Заһир. Үзең эшләп тапкан кадерлерәк була, ди минем әби. Өстәвенә чыныгабыз. Менә кара минем кулларга…

Ризван. Ярый, әйдә коенырга киттек.

Заһир. Дөрес! Арыганга гына шулай сөйләшәсең. Су кергәч җиңеләеп китәрсең.

Бауда эленеп торган сөлгеләрне, киемнәрне алып, китәргә җыеналар. Ризван кемнедер күреп туктап кала.

Ризван. Нишли ул Низам? Кем алдында шулай бөтерелә?

Заһир. Алинә ул. Авыл кызы.

Ризван (кычкырып). Низам!.. Әйтеп тормасаң, хәзер читкә тайпылырга торасыз. Ә син ул кызның исемен каян беләсең?

Заһир. Ничек инде белмәскә, үзе әйтте ич. Кызлар исемен белергә дә ярамыймыни?

Ризван. Ярамый. Бары тик эш турында гына.

Заһир. Тәнзилә белән ярыймы, Ризван?

Ризван. Исемен белергә ярый. Тик янына йөрергә ярамый.

Низам керә.

Ни сөйләштегез? Ни йомышың калган ул кызда.

Низам. Ике атна түздек бит инде, Ризван.

Ризван. Без монда ике атнага килмәдек. Антны да ике атнага бирмәдек. Ике ай. Онытма, ике ай!

Низам. Үзе бит, бәйләнә!

Ризван. Кемнең бәйләнгәнен күреп тордык без. Ал сөлгеңне, киттек.

Китәргә кузгалалар. Гомәр кайта.

Гомәр (көйләп). Ашыкмагыз, сабыр итегез, бераз гына мине көтегез.

Ризван. Көтмәскә! Аның үз юлы, безнең үз юлыбыз.

Низам. Безнең үз юлыбыз. Киттек.

Гомәр. Ашыкмагыз! Яңа хәбәр! Бүген бәйрәм. Ризван әфәнденең тууына егерме бер яшь тулу хөрмәтенә кичке ашка Тәнзиләнең хәҗәйкәсе бәлеш пешерә.

Низам. Бә-ә-леш! Ризван, туган көнең икәнне нигә әйтмәдең?

Гомәр. Өч ел бергә укып беркемгә әйтмәгән. Тәнзилә сизеп алган.

Ризван. Без монда бәйрәм итәргә килмәдек.

Заһир. Бәйрәм итмәсәк тә, котлар идек.

Ризван. Кирәкми.

Низам. Кирәкмәгәч кирәкми, кызлар. Ризван өчен мине котлагыз. Ризван – тыйнак кеше. (Гомәргә күз кысып.) Котла, Гомәр! Мин – Ризван.

Низам Ризван позасын алып баса. Гомәр тирәккә эленеп торган сумкасыннан бер бит кәгазь алып, укыган булып сөйли.

Гомәр. Хөрмәтле вә гыйззәтле Ризван иптәш Низамов, моннан егерме бер ел элек дөньяга килеп, сез дөнья-ны һәм безне бәхетле иттегез. Сез әле бәләкәй чакта ук, тәпи-тәпи атлап киткәнче үк, дүрт аяклап мүкәләп йөреп, дөньяны, тормышны өйрәндегез.

Низам. Сабыр ит, Гомәр. (Тиз генә чатырга кереп китә дә аннан бер бит кәгазь алып чыга. Шул кәгазьгә карап.) Рәхмәт, иптәшләр! Дәвам итегез.

Гомәр. Сез мәктәпкә укырга кергәндә үк тыйнак идегез. Үзегезнең шәхесегезне укытучының борынына төртмәдегез. Киресенчә, укытучының борын астына – беренче партага утырдыгыз.

Низам (кәгазьгә карап). Рәхмәт, иптәшләр!

Гомәр. Шулай тыйнак булып белем тавына күтәрелдегез. Төзелеш академиясенә кердегез, һәм менә сезнең тыйнаклыгыгыз сезне безнең белән бергә шабашниклык итәргә алып килде. Сез, Ризван иптәш, эштә дә тыйнаклык күрсәтәсез.

Низам. Рәхмәт, иптәшләр!

Ризван (Гомәр каршысына килеп). Шуның белән ни әйтергә телисең?

Гомәр (Ризваннан читкәрәк тайпылып). Сез пунктуаль һәм принципиаль кеше буларак…

Ризван (Низам каршысына килеп). Шуңа кушылып, шуның җырын җырларга тотындыңмы?

Низам. Рәхмәт, иптәшләр!

Ризван (җирдә тәгәрәп көлгән Заһир янына килеп). Син нигә көләсең, кемнән көләсең?

Заһир. Дөрес! Билләһи, дөрес, Ризван. Син бит бөтен сүзеңне кәгазьгә карап сөйлисең.

Ризван. Эх сез! (Тиз генә чыгып китә.)

Заһир. Юкка үпкәләттек.

Гомәр. Бар, йөгер тизрәк, күз яшьләрен сөрт.

Заһир. Нигә алай дисең инде, Гомәр?

Гомәр. Аның каршында биеп торасың бит. Шагыйрь чыкмаячак синнән.

Низам. Умыртка сөягең йомшак.

Тәнзилә керә.

Заһир. Исәнме, Тәнзилә!..

Тәнзилә. Сез әле һаман юынмадыгызмыни?

Гомәр. Юынмадык шул әле, мадемуазель.

Тәнзилә. Бәлешләр өлгерә, сез һаман юк. Әйдә, тиз генә җырны кабатлап алыйк.

Гомәр. Юынмаган килешме?

Тәнзилә. Өлгерерсең.

Гомәр. Бар, алайса, Заһир, төшә тор. Бар инде, нәрсә дөньяңны оныттың. (Заһир киткәч.) Син, Тәнзилә, нигә Заһирның сәламен алмадың? Тәнзилә, Заһир белән сезнең мөнәсәбәтләр ничек?

Тәнзилә. Нинди мөнәсәбәт?.. Җырны кабатлыйбыз.

Гомәр. Аралар ничек, дим? Яратасыңмы син аны?

Тәнзилә. Башка әйтер сүзең юкмы?

Гомәр. Ярата ул сине.

Тәнзилә. Информацияң өчен рәхмәт. Әйдә, ал гитараңны.

Гомәр. Син миңа җыр яздырып интектерәсең, ә Ризванның исендә дә юк. Бернинди туган көн юк, ди.

Тәнзилә. Аның ничек әйтүендә эшебез юк, коллектив аны котларга тиеш. Традиция. Димәк, болай: беренче булып сүзне мин алам. Барыбыз исеменнән дә сүз белән котлыйм. Аннан – җыр, без икәү. Башла.

Гомәр гитарасын алып уйный.(Җырлый.)Ризванның туган көнендәКөлеп чыкты кояш та,Ризванның туган көнендәМатур сайрады кош та.Ризванга бүген егерме бер –Йөзгә чаклы яшәсен!Ризванга шуны телибез –Яшен булып яшьнәсен!

Сүзләре бигрәк мәгънәсез инде.

Гомәр. Мин бит шагыйрь түгел, Заһирга кушарга иде.

Тәнзилә. Син юри шулай язгансың. Яратмыйсың син Ризванны.

Гомәр. Ә син яратасыңмы?

Тәнзилә. Бик яратам. Бар, йөгер.

Гомәр. Кара аны, Тәнзилә, әгәр дә Заһирны бүтәнгә алыштырсаң…

Тәнзилә. Нишләтерсең?

Гомәр. Үземнеке итәрмен.

Тәнзилә (ачуланып). Беләсеңме нәрсә, дустым…

Гомәр. Бетте, бетте, шаярдым.

Тәнзилә. Шаяруның да мәгънәсе була. Шаярырга остарып киттегез әле.

Гомәр. Заһир шаярмый.

Тәнзилә. Шаярмаганын үз теле белән үзе әйтсен. (Чыгып китә.)

Гомәр. Әйтер, Алла боерса.

Ризванның туган көнендәКөлеп чыкты кояш та,Ризванның туган көнендәМатур сайрады кош та…

Гомәр җырлап чыгып китә. Заһир керә.

Заһир. Тәнзилә!..

Тәнзилә. Әйе…

Заһир. Тәнзилә!..

Тәнзилә. Әйе…

Заһир. Тәнзилә, әгәр дә минем туган көнем булса, син бәлеш пешерер идеңме?

Тәнзилә. Ризванга бәлешне мин пешермәдем. Мин яшәгән фатирның хуҗабикәсе Галия апа пешерде.

Заһир. Ә син бәлеш пешерә беләсеңме?

Тәнзилә. Миңа әйтерлек бүтән сүзең юк мәллә?

Заһир. Бар да бит.

Тәнзилә. Булса – әйт!

Заһир. Күптәннән әйтәсем килеп йөрим.

Тәнзилә. Бүген әйт.

Заһир (як-ягына каранып). Мин әйтсәм, син мин әйткәнне Ризванга әйтмәссеңме? Без бит ант иттек.

Тәнзилә. Алайса, антыңны бозма инде.

Заһир. Бозмыйча да ярамый. Синең үзеңне генә кайчан күрәм әле. Әйтеп каласым килә. Мин сине яратам бит, Тәнзилә!

Тәнзилә. Мин куркакларны яратмыйм шул, Заһир!

Заһир. Юк, мин куркак түгел, Тәнзилә, оялчан гына.

Тәнзилә. Мин оялчан түгел. Күрсәт миңа палаткагызның эчен. (Бауны атлап, палаткага таба китә.)

Заһир. Тәнзилә… Тәнзилә, зинһар өчен, чык аннан!

Тәнзилә. Курыктыңмыни?

Заһир. Курыкмадым. Ләкин ант иттем бит.

Тәнзилә. «Яратам» дип әйтеп антыңны боздың.

Заһир. Әйе, боздым, анысын әйтми түзалмадым. Бусы бит… Зинһар өчен, чык инде аннан. Егетләрдән яхшы түгел. Ризван бит безнең әллә нинди.

Тәнзилә. Алайса, Ризванга аңлат мәхәббәтеңне. Киттем, бәлеш ашарга килегез. (Китә башлый.)

Заһир. Тәнзилә!..

Тәнзилә. Иярмә. Мин ияреп йөрүчеләрне яратмыйм. Үземнең ияреп йөрисе килә.

Заһир. Сиңа ияреп йөрү рәхәт миңа.

Тәнзилә. Үзеңне бозау дип хис итәсеңме? (Чыгып китә.)

Заһир. Тәнзилә!.. (Тәнзиләгә ияреп чыгып китә.)

Алинә керә. Гомәрнең гитарасын алып чирткәли. Ризван керә.

Алинә. Исәнмесез! Хәерле кич!

Ризван. Нигә кешенең гитарасын рөхсәтсез алдыгыз? Куегыз урынына. Һәм, гомумән…

Алинә. Гомумән, сез сәламгә каршы сәлам бирмәдегез.

Ризван. Исәнмесез! Сез үзегезне ямьсез тотасыз.

Алинә (чиртүдән туктап). Гафу итегез, ничек ул «ямьсез»?

Ризван. Мин әйттем, калганын үзегез аңлагыз.

Алинә. Гафу итегез, аңлый алмыйм. Сез ямьсез сүз әйттегез, анысын аңладым, ни өчен әйттегез – аңламадым.

Ризван. Сез нишләп әле бу тирәдә чуаласыз? Монда килеп йөрергә миннән сезгә рөхсәт юк!

Алинә. Гафу итегез, мин бу авылда эшлим, әнә шул өйдә фатирда торам, чишмәгә – суга, елгага су керергә төшәм, сукмак сезнең палатка яныннан үтә.