Өрө тыгар хатыҥнар. Сочинения. Том 3

ХАЙЫЫБЫН?

– Биһиги өйдүүрбүт курдук өйдөн,Биһиги саныырбыт курдук санаалан!Баҕар, киһи буолуоҥ! – диэбиккит,«Бэлэспэр силлээбиккит».Барытын ылыммытым,Быһа хаампатаҕымЭһиги үс күлүккүтүн,Үөрэ көөртүм эһиги үрдүккүтүн.– Сатаан таҥын, сатаан тото аһаа,Силлиэ-буурҕа түстэҕинэ,Сиргэ быстарыахпыт суоҕа,Сэтиилэнэн иһиэхпит! – диэбиккит.Барытын ылыммытым, махтаммытым,Батыһан эрэ испитим.Арай сатаан аһаабат,Урданар буола уойбат эбит этим.– Биһиги ыллыырбыт курдук ыллаа,Бу дойду адьырҕа кыылларын,Үрүҥ көмүс кынаттаах көтөрдөрүнҮргүтэр сатаммат! – диэбиккит.Үтүктэ сатаабытым, үтүктэ сатаабытым.Адьас сатаабатаҕым. Сатаабат эбит этимЭһиги уу сүүрүгэ уран кылыһаххытын,Эһиги оту-маһы хамсаппат ырыаҕытын.Хайыһан көрдөххүтүнэ аны миэхэХараххыт хатыыланар буолан барда…Хайыыбын? Хардыыгытын ситиэ суохпун ээ.Хайыыбын? Хайыыбын? Хаалабын дуо?1972

КҮҺҮҤҤҮ БҮЛҮҮБЭР

Үөскэр күннүүн үҥкүүлүүрҮрүҥ көмүс Бүтэй Бүлүүм,Оччоон-синньээн сытаргыттанУу таҕыста харахпыттан…Өлбөт мэҥэ уу быйаҥҥын,Эдэр кыыстыы эккин-хааҥҥын —Улуу өрүс куолаҕаОборон ылбыт буоллаҕа…Ол эрэн бөҕөх турабын,Уһуну-киэҥи саныыбын:Эһиил кэлиэ ыһыах сааһа,Угут уута, көмүөл мууһа…Икки кытыл сыҥаһаттанИлиигинэн эн тардыстыаҥ,Эдэргинии, түөскүн астан,Эппэлдьийэ, мөхсө сытыаҥ…Быттыккыттан-хонноххуттанБыйаҥ уута өрө анньыа,Намылыйар таһааҕыттанТайҕа тыабыт, сыһыы хамныа…Оттон бүгүн бөтүөхтүүгүн,Үрүҥ көмүс Бүтэй Бүлүүм!Уолан-оччоон сытаргыттанУу таҕыста харахпыттан!..1972

«Оттобун оһохпор…»

Оттобун оһохпорТиит маһы —Тиритэн-хорутан кэлэбин.Оттобун оһохпорБэс маһы —Титирии, тоҥо сылдьабын…Бу эбит буоллаҕаМас мастан атына, —Киһи киһиттэнАтынын кэриэтэ…1972

КУЙУУР

Көлүйэ күөл халыҥ муустарынКүрдүргэччи көйө аллараҥҥын,Көлөһүн-балаһын аллаҥҥын,Түһэрдэр түгэҕин булларбат,Туох да уутун сэбэ тургуйбат,Таҥнары күөрэйэн тахса турар,Дириҥ далай ойбонун тэһэҕин,Дьэ бултуом аҕай дэнэҕин…Чэччилээн-чэччилээн аллараҥҥын,Түгэҕин эмискэ түөрэ олуйаҥҥын,Төрүт буордаах уутун кытарыКыһыл хааннаах лаапчааннааҕы —Көмүс хатырык салыҥнааҕыКылбаһыта үөһээ өрүкүтэҕин,Кыл сүүргүн үҥкүүлэтэҕин…Маҥнайгы уоҕуҥ дьэ хараан,Махтана, астына быһыытыйан,Маҥкыҥ маһыгар бэргэнникТүөрэйгин түргэнник кэтэрдэҥҥин,Тилэххинэн күүскэ тирэнэҥҥин,Дьэ эттиин-хаанныын иэнигийэн,Дьэ эргитэн-эллэһэн бараҕын…Төһө да балыгы хотордоргун, —Төрүт баҕаҥ ханыа эрэ суоҕа;Тымтайгын төһө да толордоргун, —Тыаҕа тахсыах санааҥ кэлиэ суоҕа!..Оо, үчүгэй даҕаны буоллаҕаЫкса сааскы ичигэс ылааҕаӨссө элбэҕи түөрэ баһаары,Атын ойбону аллараары, —Өссө элбэҕи өрө тэптэрээри, —Өлүмнэһэ эрэ сылдьарыҥ!..1972

«Доҕорбун дьиэбэр ыҥырабын…»

М.Т.

Доҕорбун дьиэбэр ыҥырабын,Тугум да суох күндүлүүрүм.Хаһаас аспын, сыһыктарбынБилбэппин хаһан бүппүттэрин.Доҕорбун дьиэбэр ыҥырабын,Тугум да суох киһиргиирим.Мин баайдарбын, малларбынБилэр кини эргэлэрин…Ол да буоллар, ыал буоллаҕым,Улдьаарар да кэмим аастаҕа, —Доҕорбун дьиэбэр ыҥыраммынДьоллуур, күндүлүүр санаалаахпын…Түбүктээх бу таас куоракка,Түрүлүөннээх тыаска-ууска,Түүнү, күнүһү араарбакка,Тыҥырахтаахха тыыттарбаккаКүһүн, сайын муспут хаһааспынКыһын, саас таспыт сыһыкпын —Хомойоммун да дьоллономмунКыладыйбыт ахан хоһооннорбун;Туохха да биэрбэт баайбын —Тойуктарбын, ырыаларбынДоҕорбор ааҕан биэрдэрбинДуоһуйуох эрэ курдукпун.Кини эрэ онтон астыннар,Күллэр-үөрдэр уонна итирдэр, —Бу аан дойдуга мин саҕаБаай киһи диэн суох буолуоҕа!1972

«Мин маҥнай харахпын аһарбар…»

Мин маҥнай харахпын аһарбарБуурҕа тыал ахпыта, часкыйа, —Балыыһам түннүгүн анныгарБаай Хатыҥ турара, наскыйа.Ол күнтэн элбэх да хонуктарЭлэҥнээн киэһэрэн аастылар:Хонуктар игирэ курдуктар,Күнтэн күн атына суох устар.Арай эн, Хатыҥым барахсан,Итии хаар таҥаскын уһуллуҥ.Лабаалар хаарынан бырахсан,Күн уота көмнөххөр уулунна.Күөх солко бытырыыс былааккынСанныгар иилинэ бырахтыҥ,Ыһыахха бараары баҕарбытЭдэр кыыс кэриэтэ таҥынныҥ.Миигинниин бэрт дэҥҥэ мунчаарар,Таһыттан, ыраахтан талбаарар,Эрэнэр, эрэммэт Хатыҥым! —Эт эрэ, эт эрэ, хайдаҕый? —Мин хаһан атахпар турабын,Мин хаһан таһырдьа тахсабын;Ыһыахха, бар дьоҥҥо барыахпынАйыыта-харата хаччаный?..1972

ТЫЛЛААХ ЧЫЫЧААХ

(Остуоруйа)

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «Литрес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.