скачать книгу бесплатно
Danışan İşıldaböcək özünəxas təmkinlə dedi:
– Yadında saxla, bu işlə məşğul olanların hamısının sonu həmişə ya həbsxana, ya da xəstəxana olur.
– Sözlərinə diqqət elə, qoca xeyirsöyləməz. Əsəbiləşsəm, səninçün heç yaxşı olmayacaq!
– Bədbəxt Pinokkio, mənim sənə, həqiqətən də, yazığım gəlir!
– Niyə?
– Çünki sən Taxta Oğlancığazsan və başın da taxta kimi işləyir!
Bu sözləri eşidən Pinokkio qəzəblə yerindən atıldı, piştaxtadan taxta çəkici götürüb onu Danışan İşıldaböcəyə tərəf qolazladı.
Bəlkə də, Pinokkio zərbənin hədəfə dəyəcəyini düşünmürdü, lakin bədbəxtlikdən çəkic yazıq İşıldaböcəyin düz başına düşdü və o, sonuncu dəfə «kri-kri-kri» deyib ölü kimi divara yapışdı.
4
Gecə Pinokkionun yadına düşdü ki, səhərdən dilinə bir şey dəyməyib. Onun qarnı acından quruldayırdı. O bütün otağı ələk-vələk elədi, hər künc-bucağa baxdı, amma dişə dəyəsi heç nə tapmadı. Aclıq getdikcə güc gəlirdi. Nəhayət, Pinokkio bütün qüvvəsini itirərək ağlamağa başladı:
– İşıldaböcək haqlı idi. Gərək atamı incitməyəydim, onun üzünə ağ olmayaydım. Əgər atam mənim ucbatımdan həbsə düşməsəydi, indi mən də acından ölməzdim. Atam mənə dadlı yeməklər hazırlayardı. Ax, ax, aclıq nə pis şeydir!
Birdən o, zibil qalağı içərisində ağ, dəyirmi bir şey gördü. Bu, toyuq yumurtası idi. Sevincindən gözləri parlayan Pinokkio yumurtanı əlində o tərəf-bu tərəfə fırladı, onu sığallayıb öpməyə başladı. Tavanı sobaya qoyub içinə yağ əvəzinə bir az su süzdü, su buxarlanan kimi yumurtanı qırıb tavaya tökdü. Lakin yumurtanın içərisindən ağ-sarı maye yerinə canlı bir cücə çıxdı. Cücə nəzakətlə təzim eləyib dedi:
– Sizə çox minnətdaram, cənab Pinokkio! Məni yumurtanın qabığını qırmaq əzabından xilas etdiniz. Görüşənədək. Salamat qalın!
Cücə bu sözləri deyib kiçik qanadlarını gərdi və açıq pəncərədən uçaraq gözdən itdi.
Yazıq Pinokkio özünə gələndə dərddən ayağını yerə döyəcləyərək ağlamağa başladı. O, bayaqkı sözlərini təkrarlayırdı:
– İşıldaböcək haqlı idi. Gərək atamı incitməyəydim. Əgər o, indi evdə olsaydı, mən acından ölməzdim.
Pinokkionun qarnındakı sancı getdikcə artırdı. O, əzablarını azaltmaq üçün yaxınlıqdakı evlərə baş çəkməyi qərara aldı. Bəlkə, elə bir xeyirxah adam tapılacaqdı ki, ona bir tikə çörək versin.
Soyuq qış gecəsi idi. İldırım çaxır, göy guruldayırdı. Pinokkio ildırımdan qorxsa da, aclıq ona güc gəldi. Evdən çıxıb qapını arxasınca örtdü. Ətrafda inc-cins gözə dəymirdi. Dükanlar, evlərin qapı-pəncərələri bağlı idi. Küçələrdə it-pişik belə yox idi.
Acından taqəti kəsilmiş Pinokkio bir-bir qapıların zəngini çalır, ümid edirdi ki, hansısa evdə onu xoşüzlə qarşılayan tapılacaq. Ancaq evinin qapısını açan bircə nəfər də yox idi. Nəhayət, pəncərələrin birindən gecə paltarı geymiş bir qoca boylandı. O, əsəbi səslə soruşdu:
– Gecənin bu vaxtı sizə nə lazımdır?
– Xahiş edirəm, bir parça çörək verin.
– Gözlə, indi qayıdıram.
Qoca elə düşündü ki, bu oğlan gecələr camaatın yuxusunu ərşə çəkməkdən həzz alan avara gənclərdən biridir. Yarım dəqiqə sonra qoca yenidən pəncərəni açıb qışqırdı:
– Şlyapanı pəncərənin altına tut!
Pinokkio dərhal papağını çıxardı. Elə həmin andaca şırıltı ilə üstünə tökülən su onu başdan-ayağa islatdı.
Taxta Oğlancığaz üst-başı su içində evə qayıtdı. Artıq yorğunluqdan və aclıqdan ayaq üstə güclə dayanırdı. Pinokkio sobanın qarşısında oturub soyuqdan titrəyən ayaqlarını qızdırmağa başladı. Beləcə də yuxuya getdi.
Səhərə yaxın qapının döyülməsinə oyandı. Gələn Ceppeto idi.
5
Bədbəxt Pinokkio yuxudan tam oyanmamışdı, buna görə də ayaqlarının sobada yandığından xəbərsiz idi. Atasının səsini eşidən kimi düşünmədən yerindən atılıb qapıya tərəf getmək istədi. Lakin iki-üç addım atandan sonra yerə yıxıldı.
Küçədən Ceppetonun səsi eşidildi:
– Qapını aç!
Taxta Oğlancığaz ağlaya-ağlaya cavab verdi:
– Ata, mən bacarmıram.
– Niyə?
– Kimsə ayaqlarımı yeyib.
– Kim?
– Pişik.
Ceppeto Oğlancığazın sözlərinə inanmadı və acıqla təkrarladı:
– Qapını aç deyirəm, yoxsa sənə gününü göstərəcəyəm!
– Düzünü deyirəm, ayaq üstə dura bilmirəm. Mən yazıq bundan sonra bütün ömrüm boyu diz üstə sürünməli olacağam!
Ceppeto yenə ona inanmadı, düşündü ki, bütün bunlar Taxta Oğlancığazın növbəti hoqqasıdır. Odur ki birtəhər divara dırmaşıb pəncərədən evə keçdi. O, Pinokkionun yerə sərildiyini və həqiqətən, tərpənə bilmədiyini görəndə ürəyi ağrıdı. Taxta Oğlancığazı qucağına alıb öpməyə başladı. Ceppeto göz yaşlarını saxlaya bilmir, hönkürərək deyirdi:
– Mənim əziz Pinokkiom, sən niyə bu günə düşmüsən axı?
Taxta Oğlancığaz başına gələnləri hıçqıra-hıçqıra qocaya danışdı. Ceppeto onun dediklərindən bircə bunu anladı ki, Oğlancığaz acından ölür. Cibindən üç armud çıxarıb ona verdi.
– Bu üç armud, əslində, mənim səhər yeməyim idi, lakin onları ürəklə sənə bağışlayıram.
Taxta Oğlancığaz armudları yeyib-qurtaran kimi yenidən ağlamağa başladı. İndi də özü üçün təzə ayaqlar istəyirdi. Lakin Ceppeto düz günortayacan onun ağlayıb-zarımasına fikir vermədi. Çünki dəcəlliyinə görə Oğlancığazı cəzalandırmaq fikrində idi.
Nəhayət, qoca dilləndi:
– Niyə sənin üçün təzə ayaqlar düzəldim ki? Yenə əlimdən qaçasan və məni zibilə salasan deyə?
Taxta Oğlancığaz içini çəkərək dedi:
– Söz verirəm, özümü yaxşı aparacağam, məktəbə gedəcəyəm, sənət öyrənəcəyəm və sizə qoca vaxtınızda arxa-dayaq olacağam.
Ceppeto özünü əsəbi göstərməyə çalışsa da, gözləri dolmuşdu: onun Pinokkioya getdikcə daha çox yazığı gəlirdi. Odur ki başqa söz söyləmədi. Alətlərini və yaxşı qurudulmuş iki ağac parçasını götürüb işə başladı.
Bir saat sonra yeni ayaqlar hazır idi.
Taxta Oğlancığaz yeni ayaqlarını hiss eləyən kimi dərhal stuldan qalxdı, onları yerindəcə tərpətməyə, qaçmağa, əyilib-qalxmağa başladı. O sanki sevincindən dəli olmuşdu.
Pinokkio atasına dedi:
– Mənimçün elədiyiniz bütün bu yaxşılıqların əvəzində dərhal məktəbə getmək istəyirəm. Lakin bunun üçün mənə geyim lazımdır.
Yoxsul Ceppetonun cibində bir qəpik də yox idi. Buna görə də o, Pinokkioya kağızdan kostyum, ağac qabığından bir cüt çəkmə və çörəyin yumşaq yerindən papaq düzəltdi.
Pinokkio dedi:
– Mən yenə də məktəbə gedə bilmərəm, çünki əlifba kitabım yoxdur.
– Haqlısan. Ancaq əlifba kitabını necə alaq? Axı pulumuz yoxdur.
Xeyli götür-qoydan sonra qoca köhnə, sürtülmüş, yırtıq məxmər gödəkçəsini götürüb evdən çıxdı.
Tezliklə əlində əlifba kitabı ilə geri qayıtdı, lakin Ceppetonun gödəkçəsi əynində deyildi. Bayırda qar yağırdı, qoca isə evə nazik köynəkdə qayıtmışdı.
– Bəs gödəkçəniz hanı?
– Onu satdım.
– Niyə?
– Mənə isti idi.
Pinokkio işin nə yerdə olduğunu dərhal başa düşdü. Qocanın boynuna sarılıb üz-gözündən öpdü.
6
Qar kəsən kimi Pinokkio əlifba kitabını qoltuğuna vurub məktəbə yollandı. Yolda onun ağlına cürbəcür fikirlər gəlirdi:
– Bu gün məktəbdə oxumağı, sabah yazmağı, birisi gün saymağı öyrənəcəyəm. Mən zirək oğlanam axı, tezliklə çoxlu pul qazanacağam. Bu pula atama elə qəşəng gödəkçə alacağam ki, özü qızıl-gümüşdən, düymələri isə qiymətli daşlardan olsun. Atam, həqiqətən də, buna layiqdir. Mən məktəbə gedim, oxuyub adam olum deyə bu soyuqda öz gödəkçəsini satdı. İndi o, nazik bir köynəkdə qalıb. Qışı bu köynəkdə keçirməli olacaq. Ancaq atalar öz uşaqları üçün belə fədakarlıq eləyə bilərlər!
Elə bu sözləri öz-özünə yenicə deyib qurtarmışdı ki, uzaqdan şeypur və təbil səslərini eşitdi. Bir az dayanıb diqqət kəsildi. Səslər dəniz sahilindəki balaca kənddən gəlirdi.
Bir andaca Pinokkio bayaqkı fikirlərindən əl çəkdi və ürəyində dedi: «Bu gün musiqi dinləməyə gedirəm, məktəb qaçmır ki… Ora sabah da gedə bilərəm».
Taxta Oğlancığaz qaça-qaça özünü meydançadakı izdihamın arasına atdı. Camaat taxtadan hazırlanmış səhnənin qarşısında toplaşmışdı. Səhnənin üzərindən kətan pərdə asılmışdı.
Pinokkio balaca bir uşaqdan öyrəndi ki, tamaşaya baxmaq üçün dörd soldo ödəməlidir. Maraq hissi ona güc gəldi. Taxta Oğlancığaz abır-həyanı unudub balaca oğlandan soruşdu:
– Sabahadək mənə dörd soldo borc verməzsən?
– İstəyərdim, lakin həftənin bu günü borc vermək mənə düşmür.
– Bəlkə, gödəkçəmi sənə satım?
– Sənin kağız gödəkçən nəyimə lazımdır? Yağışa düşən kimi zay olacaq.
– Bəlkə, çəkmələrimi alasan?
– Onlar yalnız sobanı qalamaq üçün yarayar.
– Papağıma nə qədər pul verərsən?
– Bu ki çörəkdən hazırlanıb! Neyləyirəm onu? Başımda siçanlar yuva salsın?
Axırda Pinokkio sonuncu təklifini elədi:
– Bəlkə, mənim təzə əlifba kitabımı alasan, hə?
Oğlan buna da razılaşmadı. Elə bu zaman bayaqdan onların söhbətinə qulaq asan cır-cındır alverçisi bir dəqiqənin içindəcə irəli çıxıb çığırdı:
– Əlifba kitabını mən alıram.
Bu vaxt yazıq Ceppeto evdə nazik bir köynəkdəcə soyuqdan titrəyirdi…
7
Nəhayət, kətan pərdə qaldırıldı, tamaşa başladı.
Taxta kuklalar – Arlekin və Pulçinella səhnədə idilər, onlar həmişəki kimi dava-dalaş salmışdılar. Bir-birinə ağızlarına gələni deyirdilər. Kuklalara baxan tamaşaçılar qarınlarını tutub gülürdülər.
Qəfildən Arlekin tamaşanı yarıda kəsib əlini tamaşaçılara tərəf uzatdı. O, qorxunc bir səslə çığırdı:
– İlahi! Bu, yuxudur, ya gerçək? Mən orada Pinokkionu görürəm! Özüdür ki var.
Pulçinella onun səsinə səs verdi:
– Doğrudan da, Pinokkiodur!
Pərdənin arxasından başını çıxarıb baxan senyora Rozaura da onun sözlərini təsdiqlədi.
Kuklalar hamısı birdən:
– Pinokkio, bizim qardaşımız Pinokkio! Yaşasın Pinokkio! – deyə qışqıraraq qaça-qaça səhnəyə çıxdılar.
Arlekin çığırdı:
– Pinokkio, bura, yanıma qalx. Gəl taxta bacı-qardaşlarını qucaqla!
Pinokkio iki dəfə hoppanandan sonra dirijorun başına düşdü, oradan da səhnəyə tullandı. Aktyor bacı-qardaşları Pinokkionu çiyinlərinə alıb təntənəylə səhnənin yuxarı başına apardılar.
Qəfildən kuklaların sahibi olan qorxunc, nəhəng, eybəcər bir cənab göründü. Onun mürəkkəb ləkəsi kimi qara, pırtlaşıq saqqalı yerlə sürünürdü. Bu nəhəng cənab yeriyərkən tez-tez öz uzun saqqalını tapdalamalı olurdu. Onun ağzı sobaya, gözləri isə içərisində şam yanan qırmızı şüşə fənərə bənzəyirdi. Nəhəngin əlində ilandan və tülkü quyruğundan hörülmüş qamçı vardı.
O, səhnədə görünən kimi ətrafa elə bir sükut çökdü ki, milçək uçsa, vızıltısı eşidilərdi. Yazıq kuklaları əsməcə tutdu.
