скачать книгу бесплатно
Тормыш баскычлары
Салих Хусаинов
Разные очерки из истории жизни школы, рассказы из жизни села на татарском языке.
Сикентэле гомер сукмагы.
Гомер сукмаклары дилэр
Була икэн чикле – киртэле
Шул чиклэрне уза-уза
Яшисе иде эле.
Хормэтле редакторымны? – Абдрахманов Рэхим Гарип улыны? «Ку?ел д?фт?ренн?н».
Мин 1927 елны? 1 июленд? Татарстан республикасыны? Т?теш районы Олы Тархан авылында туганмын. ?нине? эйт?е буенча: «Бу к?н ?эйне? и? матур, и? аяз, тыныч к?не иде. Шу?а, улым, си?а матур, шатлыклы, бэхетле тормышлар телим».
?эр ана узене? баласына, тэбигать мизгеллэрен? туры китереп, б?хетле тормышлар тели.
Бала чаклар h?р кайсыбызны? уйнап-к?леп шатланып, пыр-туздырып йорг?н конн?ре инде. Бала чагымда урамыбыздагы к?рше малайлары бел?н т?рле-т?рле уеннар уйный идек. ?мма ми?а иркенл?п озак уйнарга туры килм?де. Бакча эшл?ренн?н башка, ху?алыкта сарык, к??? сыер асрый идек. Яшелч?л?рне? чубен утарга, хайваннарны? асларын ?рчерг?, ашатырга-эчерерг? булыша идем. Кышын кар да чистартасы бар иде эле.
Эти-эниемнен тугыз баласы булган: Кадир, Мингалим, Х?бир, Мэгъбур?, Ф??им?, Х?мм?т, Ф?рид?, Салих(мин), Суфия. Этием яшли улгэн. Мина 9 яшь кенэ тулган иде эле. Х?бир белэн Мэгьбур? бала чакта улг?нн?р. Ике абыем, Кадир белэн Мингалим, уз семьяларын корып, аерым яш?дел?р. Б?хетсезг?, вакытсыз дигэндэй, Ватан сугышы башланды. Оч абыем h?м ике ?изн?м беренче коннэрдэн ?к илебезне фашистлардан сакларга озатылды.
Х?мм?т абыем бер еллар ирт?р?к урта м?кт?пне т?мамлап башлангач классы укытучысы итеп билгел?нг?ч т? бер-ике ай да эшл?м?г?ндер, х?рби гаск?рл?рне х?зерл?? курсына алдылар. Ул кече лейтенант д?р???се алып сугышка катнашты. Авылыбызга бер-бер артлы кара печ?тле – кайгы х?б?рл?р кил? башлады. Шундый кайгылы х?б?рл?р безне урап ?тм?де. Ике абыем ??м бер ?изн?м сугыш кырында ятып калдылар. ? Х?мм?т абыем бер к?зен алдырды. Ул ?ле госпитальдан бераз с?л?м?тл?неп чыккач та х?рби ?шен д?вам итк?н. ?лк?н лейтенант д?р???сенд? яшь солдатларны сугышка х?зерл?г?н. Ул авылыбызга 1947 елда гына кайтты.
Сугыш елларында ??м ары да безне? кебекл?рне? яш??л?рен к?п яздылар. Безне? яшьлек елларыбыз да шулар кебек ?к. Ашарга юк, ?ск? киярг? – ?ни мескен ничек иске-поскылар табып, кышларын катып ?лм?слек кен? ит? алган. Аякларда чабата. Аяклар ту?уга чыдар х?лл?р юк иде. Язын чыккач пычракка бата-чума эчерек б?р??ге эзли идек (ярый ?ле бер пешерерлек таба алса?). Чит?н буйларындагы кечетк?нн?р ашап бетерелде. Урманга барып з?рд? ??м башка ашарга яраклы ?л?нн?р табып кайта идек. Аннары, авылдан 10–15 чакрым ерактагы, Идел буендагы болынга барып ?уа(дикий лук) ?ыеп к?т?р? алган кад?р, ?лсер?п, х?лд?н таеп кайта идек. Кышларын салам ягып ?йне бераз ?ылыта идек. ?йд? салкын, м?кт?пт? салкын, ?ске киемн?рне салу юк. ?ст?вен? ?ле язарга д?фт?ре д?, укырга китаплары юк. Укытучыларыбыз алдагы елда 10 класс бетерг?нн?р, ??ис? сугыштан г?рипл?неп кайткан, бераз белемле солдатлар. Кайда инде белемле уку. Укулар 1 сенябрьд?, х?тт? октябрь урталарына кад?р со?га калып башлана. Без – укучыларны к?зге ашамлыкларны ?ыярга ?иб?р?л?р иде. Мин ?зем д? 10 классны т?мамлагач 1949 елга кад?р колхозда эшл?дем. Урагын да урдым, болында печ?нен д? чаптым, ?з сыерыбызны ?игеп килт?сен д? ташыдым. 1949 елда абыем бел?н Т?теш педучилищесында экстерный укып укытучы булдык. Икенче елны Казан педагог институтына кер? ?чен экзамен бирдек. 1949 елны мине Бакырчы ?идееллык м?кт?бен? (ул елларда ?идееллыклар иде) ?ченче класска укытучы итеп билгел?дел?р. Бер айлар укыткач та С?ендек ?идееллык м?кт?бен? физика-математика укытучысы итеп билгел?дел?р. Мин анда ике ел эшл?дем. Шуннан Башчы м?кт?бен? к?чердел?р. Анда д?рт ел эшл?г?ч Олы Тархан урта м?кт?бен? кайтып эшл?дем. Хезм?т стажем 45 ел булды. Эш бел?н берг? укуымны Казан педагог институтында читт?н торып д?вам иттем.
Минем тормышымда кискен ?зг?реш булып алды. Куйбышев гидростанциясе т?з? еллары. Олы абыемны? малае, Х?с?инов Х?мз?, Идел яр буйларындагы агачларны чистартуда катнаша. Ул эшл?г?н к?нн?рен ты?лаганнан со? мин «Яшь Сталинчы» г??ит?сен? м?кал? язып ?иб?рг?н идем. Шуны г??итт? укыгач, ?йтерсе? л? ми?а я?а канат б?реп чыкты. Мин бик т? шатландым. аннары тагын, тагын яза башладым. Редак?ия ми?а ?зл?рене? планнарын ?иб?р? башладылар. Бу елларда Олы Тархан район ?з?ге иде ?ле (со?ыннан гына, 1960 еллар тир?сенд? ген? Т?теш районына куштылар). Шул елларда авылыбызда «Социализм байрагы» редакциясе барлыкка килде. Редакторы Г?лл?мов В?ли иде. Бу г??ит? битл?ренд? д? минем язулар к?н к?рде. В?ли абый ?лед?н-?ле я?а темалар бир? иде. Бик кискен, т?нкыйть материалларны, фельетоннарны «псевдоним» бел?н язарга т?къдим итте. Юк-юк та ?зе?не д? явыз ниятле кешел?рд?н сакларга кир?к диде.
Язган материалларымны ?лк? г??ит?л?рен? д?, «Чаян» журналына да ??м башка редакциял?рг? д? юлладым. Читт?н торып укыгач редакцияд? мин еш була идем.
1958 елны? август аенда ми?а СССР журналистлар эгъзасы (член союза журналистов СССР) итеп кабул иттел?р. Ике-?ч м?рт?б? Татарстан журналистлар съездында, бер м?рт?б? «Яшь язучылар» съездында булырга туры килде.
Укытучылык хезм?тенд? д? зур тырышлык куеп эшл?дем. Верховный Совет карары бел?н Т?теш районы буенча беренчел?рд?н булып «?лк?н укытучы» д?р???се бирдел?р. ? биш елдан со? аттестация ?тк?рдел?р ??м «Укытучы-методист» д?р???сен? к?т?рдел?р.
??мгыять эшл?ре д? минем ?илк?д? ?ит?рлек иде. М?кт?пт? к?п еллар профком ?ит?кчесе, аннан тыш биш-алтыдан да ким т?гел. М?кт?бебезд? ул елларын 100–140 профсоюз члены ис?пт? тора иде.
Тормыш ипт?шем, Язил?, бел?н 60 ел берг? тату яш?дек. Ул 40 ел авылыбызда табиб булып эшл?де. ?ч бала ?стердек. Олы кызыбыз, Наил?, ?нисе юлыннан китте, табиб булып эшли.
Улыбыз, Айдар, м?кт?пне алтын медальга бетереп КАИны бетерде. 1986 елда студентлар т?ркеме бел?н Чернобыль атом станциясыны? фа?игасын бетер?д? катнашты. Шул ук елны Хабаровск ш???рен? х?рби хезм?тк? китте. «Ракетные войска» да хезм?т итте. Капитан д?р???сенд? Ульян ш???рен? кайтып микроэлектрон институтына эшк? урнашты.
Башта сиздермич? ген? торган радиация нуры ?зенн?н ?зе к?ч?еп (1964–2006) 2006 елны фа?игале ?лем бел?н арабыздан китте.
Кече кызыбыз, Айг?л, т?рбияче хезм?тен сайлады. Казан ш???рене? Совет районыны? физик т?рбия бир?че инструкторларны? методик оешма ?ит?кчесе.
Со?гы 20 елларда эшл??че м?кт?п директоры (заслуженный учитель Татарстана, затем России) Шагаев Расих Инталович минем онык Азатны к?рг?ч т?: «Сине? баба? кебек физика укытучысы безне? м?кт?пт? булмады да, х?зер д? юк, булачак та т?гел» – дип мине мактаган. «Син д? шулай баба? кебек бул» – дип ?йт?е булгандыр.
Куз йомганчы тормышнын 90 елы узды да китте.
Авылым тагын да ямьл?нсен ?чен
Яз. Кояш к?нн?н-к?н кыздыра, к?нн?н-к?н табигать матурая, ямьл?н?. Мен? тизд?н агачлар яфрак ярыр, авыл яшеллекк? т?ренер.
Шул чак ерак-ерактан, калкурак бер урыннан авыл ?стен? карыйсы? да, сокланып туя алмыйсы?. Нинди матур син, минем туган авылым, дип рухланып, д?ртл?неп куясы?. Кайчан гына ?ле безне? Олы Тархан салам т?б?ле, ярым ?имерек бер авыл иде. Патша заманыннан калган к?зг? к?ренерд?й калай т?б?ле д?рт-биш йорт бар иде. Алары да авылны? байлары, муллаларныкы булган. Авыл халкы, байларга хезм?т итеп, ачлы-туклы гомер кичерг?н. Шуны? кад?р зур авылда ни больница, ни м?кт?п булмаган. ? х?зер х?л б?тенл?й ?зг?. Авылда зур больница, урта м?кт?п бар. ?итмешл?п югары белемле укытучы, медицина работнигы эшли.
Авыл елдан-ел ?зг?р?, т?зекл?н? бара. Шушы со?гы ун ел эченд? ген? д? ике й?зд?н артык ху?алык, мен? диг?н ?йл?р салып, т?б?сен калай яки шифер бел?н яптырды. Й?зл?г?н ху?алыкта мотоцикл, велосипед бар. ??р ?йд? электр уты балкый, радио с?йли. Бер ел эченд? ген? д? 15 ху?алык телевизор алды. Шуларны к?рг?ч, ничек горурланмыйсы? да, ничек шатланмыйсы?.
Биш-алты ел да ?тм?с, туган авылым да т?зекл?неп, тагын да матураеп, г?лбакча эченд? калыр. Шул кил?ч?кне к?з аллыйсы? да, шатланып туя алмыйсы?.
Авыл ямь-яшел чир?м бел?н д? капланса, нинди ямьле булыр иде. Л?кин кайбер гамьсез тракторчылар ??м шоферлар, тел?с? кайда юл салып, урамнарны таптап, изеп бетер?л?р. Бу башбаштаклыкка чик куелсын иде инде.
Авылны? т?зеклеге ??м матурлыгына кайбер ?ит?кче ипт?шл?рне? битараф каравын да ?йтми м?мкин т?гел. Кайчандыр безне? бабаларыбыз авыл эченд?ге чокыр-чакырларны ??м сазлыкларны к?меп тигезл?г?нн?р, бакча утыртканнар, юл салганнар. Бу хакта х?зер уйлаган кеше д? юк. Киресенч?, авыл уртасында коточкыч чокыр, сазлыкларны к?меп тигезл?г?нн?р, бакча утыртканнар, юл салганнар. Бу хакта хакта х?зер уйлаган кеше д? юк. Киресенч?, авыл уртасында коточкыч чокыр, сазлыклар барлыкка кил?г? юл куела.
Авылны? т?зеклеге ??м матурлыгы ?чен к?р?ш ??р кешене? изге бурычы. ?г?р ??р кеше бу м?катд?с эшне намус бел?н ?т?с?, елны? елында ?й алдына агач утыртса, авылыбыз кил?ч?кт? тагын да яшелр?к, тагын да матуррак булачак.
Кышка х?зерлек кайчан т?мамлана
Беренче кар т?ш? бел?н «Алга» колхозыны? 6нчы бригадасы кышка х?зерл?нерг? кереште. Бригаданы? я?а ?ит?кчесе Хатыйп ?хм?диев ашыгыч р?вешт? ункешед?н т?з?чел?р бригадасы оештырды. Алар бик кыйналмыйча гына эшне башлап та ?иб?рдел?р.
Тизр?к кыймылдагыз инде, егетл?р, тизр?к, – дип д?ртл?ндерде аларны бригадир. – Ачы январь салкыннары башланганчы ферманы кышка х?зерл?п бетерик.
?мма ??р к?н диярлек тоткарлык чыгып кына тора. ?ст?вен?, ?ч итк?нд?й, ?ле тег, ?ле бу т?з? материаллары ?итешм?де. Хатыйп ?ле б?релде, бире сугылды, ашавы бетте, йокысы качты, ? материал барыбер табылмады. ?зен? кагылса, халык ?йтмешли, чананы ??ен ?зрел?п куяр иде д?, ?мма Хатыйп ??ен башка эшт? иде шул. ? х?зер кемне?дер селкенм?ве аркасында, а?арга янарга-к?ярг? туры кил?.
Ягез инде, егетл?р, шушы абзар ишеген булса да ясый торыгыз, – дип ялварды ул т?з?чел?рг?.
Н?рс? бел?н ясыйлар со? аны, ипт?ш бригадир, – диештел?р т?з?чел?р.
Ничек н?рс? бел?н, билгеле такта бел?н.
? такта кайда?
Со? инде, егетл?р, тактага да аптырап торсыз. ?н? ич пилорам, фермадан й?з метр да юк. Адыгыз да килегез шуннан.
Т?з?чел?р бер-берсен? карашып, ?илк?л?рен ?ыердылар. бригадир кулын селт?де д?, тиз ген? атын ?иктереп, пилорамга юыртты.
Н?рс?, син, ферманы кышка х?зерл?г?нне белмисе?ме ?лл?? – дип кычкырып салды мастерга. – Ниг? т?з?чел?рг? такта бирмисе??
Харис Солтанов к??елсез чырай бе?н бригадирга карап алды. Аннары авызындагы т?м?кесен читк? атып, ачу бел?н мотор ручкасын бора башлады. Тирл?п-пешеп бетте.
К?т?релде, ма?гаендагы тирен с?ртеп, агачлар ?стен? барып утырды да:
Мен? к?р, кабыза алмыйм, янында атна артык ??фаланам инде, – диде Харис ??м тагын т?м?кесен кабызып ?иб?рде.
Колхозыбызны? мен? диг?н механиклары булганда ниг? ?зе?? ??фаланырга. Барыгыз, тизр?к чакырыгыз ?зл?рен.
Механикларны эзл?рг? киттел?р, колхозны? дан казанган механиклары килеп т? ?иттел?р. Мондый гына т?гел, ?лл? нинди катлаулы двигательл?рне т?з?теп й?р?че бу осталар, моторга карап, син д? карышасы? тагын, х?ср?т, диг?нд?й, елмаешып алдылар ??м бик иркенл?п кен? т?м?ке к?йр?ттел?р.
Торып ансын-монсын караган булдылар, яле, мин сине дип, ручканы бора башладылар. ? моторны? мо?а гына исе китм?де. Шуннан со? аны? болтын-болтка с?теп ташладылар..?ыйдылар. тагын бордылар. ? моторны? мо?а да исе китм?де. Тагын с?ттел?р, тагын ?ыйдылар. ? мотор, ?ч итк?нд?й, д?шми-тынмый утыра иде.
?-?-?, егетл?р, белдем серен, – дип кулын-кулга сугып куйды мезаникларны? берсе, и? ?лк?не, и? олысы.
?зебезд? ?ылы пальто булгач, исебез д? китми. ? моторны ту?мый дип бел?сез ахры. Х?зер ?ылытабыз ?зен. Айнар су кир?к. Тиз булыгыз! Аны? шулай диюе булды, фермага кайнар суга чаптылар. Ул да т?гел ферма кызлары, чил?кл?рен? пар б?ркелеп торган су тутырып, пилорамга агылдылар.
Х?зер карыша алмассы?, – дип с?йл?н?-с?йл?н?, моторист радиаторга кайнар су салды. – Яле, тагын койрыгы?ны борып карыйк.
Бордылар. Ипл?п торып бордылар. Харисны? х?ле бетк?с, механиклар чиратка басты. ? мотор «Ниг? со? сез мине шул кад?р тинрет?с?сез» диг?н сыман, пыфылдап та карамады.
?-?-?, болай ик?н, белдем серен, – дип ку?ды икенче механик та, кулларын угалап. – Мен? х?зер карыша алмас. Артык ту?ганга кабынмый ул, егетл?р. Ягулык багын да ?ылытырга кир?к.
Механик шулай диюе булды. Бензин сибеп, ягулык багына ут т?рттел?р. Ут ?ылытса, ?ылыта ик?н ул. Бактагы ягулык кына т?гел, б?тен сарай эче д? д?рли башлады. Мехниклар ?зл?ре д? чак качып котылдылар.
Бригадир ?зе д?, ачудан кара янып, кулын селт?де д? фермага, салкыннан калтыраган маллары янына олакты.
Бу вакыйга инде онытылып, такта булмау с?б?пле ферманы кышка х?зерл?? д? б?тенл?йг? туктатылып, т?мам ??засын алган моторны металлоломга тапшырырга торганда, пилорамга ферма мотористы Х?мм?т Ситров килеп юлыкты.
Эх, мескен, мескен, – дип куйды Ситров, т?мам эшт?н чыккан моторга тек?леп, ни булды си?а?
Ул мотор тир?ли бер ?йл?неп чыкты, икенче ?йл?нде. ?аны т?зм?де, ?зене? д? аны боргалап карыйсы килде. Башта ул бик яхшы иттереп моторны корымнан чистартты, аннары гайкаларны борып, ниндидер кис?ген с?теп алды. Аны? карашы ягулык насосындагы бе детальг? т?б?лде.
?, мен? сине? авыруы? кайда булган ик?н, х?зер, х?зер мин ?зе?не д?валыйм, – дип с?йл?н?-с?йл?н?, ягулык насосын да с?тте. Фильтрларын алыш-биреш иттерде: берсен алды, икенчесен куйды. Аннары моторны борып ?иб?ре. ? мотор, бер д? карышып тормыйча, г?релд?п эшли башлады.
Мотор тавышын ишетеп, бригадир да чабып килеп ?итте.
Эх, Х?мм?т абый, – диде ул артык шатланып. – Безне? механиклар эшли алмаганны ?т?де? т?гелме со?… Бер б?ла ?илк?д?н т?ште!
Моторы яхшы эшл?с? д?, мотористлары артык кабаланмый гына такта ярдыра башладылар.
Ну, егетл?р, – дип елмайды бригадир т?з?чел?р алдына килеп. – ферманы кайчан кышка х?зерл?п бте?без?
Т?г?л ?йт?е кыен, – дип куйды берсе. – Шушындый темп бел?н барсак, м?гаен, язга кад?р бетерербез.
Бер кыз килде Тарханга…
Галия Николаевна Мукина б?ген чиксез дулкыланды. Эшк? кит?р алдыннан ул к?зге алдына басып т?з?тенде. Зифа буйлы, м?л?ем карашлы бу кызны? ко?гыр к?зл?ре шатлык бел?н балкый. К??еле каядыр омтыла, ашкына иде аны?. Олы Тархан участок больницасына ул очкан коштай килеп ?итте.
Баш врач кабинетыны? бусагасын атлап керг?нд? аны? дулкынлануы тагын да арта т?ште, й?р?ге ешрак тиб? башлады.
Ты?лыйм сезне, – диде Иван Николаевич Чемезов, алсу й?зле кызга ачык чырай к?рс?теп.
Баш врачны? ягымлы карашын к?рг?ч, кыз бераз батырая т?ште ??м ?зене? бирег? теш технигы итеп ?иб?рел?ен ?йтте.
Иван Николаевич, тир?н уйга бирелг?нд?й, кулын я?агына куйды. Башта врачны? й?зенд? ниндидер ?зг?реш ??м у?айсызлану чагылып китте. Аннары ул урыныннан ?крен ген? торып, кызны ?зе бел?н ияртеп чыкты.
Амбулаторияд?ге кечкен? ген? бер б?лм?г? ?ттел?р. Иван Николаевич кулы бел?н ишар? ясап:
Мен? шушында эшл?рсез, – диде. Кыз б?лм?г? к?з й?ртеп чыкты, аннары:
? эш кораллары, материаллар? – дип куйды. Баш врач, и?башлары ?ыерып, кулларын ??йде ??м:
Х?зерг? берн?р?без д? юк шул ?ле, – диде.
Иван Николаевич чыгып китк?ч, кыз б?лм?д? беравык аптырап басып калды. Ул болай булыр дип ?ич т? к?з алдына китерм?г?н иде. Т?рле эш кораллары бел?н ?и?азландырылган иркен зур б?лм?д? эшл?рмен дип хыялланган иде.
Тел?с?, б?тен шартлары тудырылган ш???р больницасында да кала ала иде бит. Л?кин ул кая тиеш тапсалар, шунда ?иб?р?л?рен ?тенде.
Кин?т Галина, уянып китк?нд?й, тир?н сулыш алды ??м ки? ма?гаена т?шк?н ко?гырт ч?чл?рен т?з?теп куйд. «Н?рс? мин ?ебеп калдым со? ?ле. Барысы да ?зер булган ?ирд? кем д? эшли аны. Булмаганны булдыру, к?р?ш? ??м табу. Мен? минем бурычым нинди булырга тиеш», – дип фикер й?ртте ул.
Яшь техник, тиз-тиз атлап, урамга чыкты. Аны? к??еленд? ниндидер ?мет чагылгандай булды. Шул ?мет бел?н ул больницаны? ху?алык м?дире Ильясов янына китте.
Суыру шкафы юк мик?н сезд?? – диде ул, Ильясовка тек?леп.
Андый н?рс?не? булганы да юк шул, – се?елк?й.
Кулдан булса да ясатыр торырга туры кил? инде, я?асын сатып алганчы ярап торыр.
Безне? кайгы анда гына т?гел шул ?ле, се?елк?й…
Кыз баш врач б?лм?сен? я?адан керде.
Иван Николаевич Ильясовны чакыртып алды:
Галина Николаевна н?рс? сораса, шуны ?т?гез, б?генн?н ?к суыру шкафын ясарга заказ бирегез.
Ильясов чыгып китк?ч, кыз:
Минем Сезг? тагын бер ?тенечем бар, Иван Николаевич, – дип куйды.
С?йл?гез, ты?лыйм.
Безд? коронка да, теш т?, х?тта балавыз кебек материаллар да юк ик?н, – дип тезеп китте Галина Николаевна. – ?г?р без аларны тиз ген? Казаннан алдыртсак?
Д?рес фикер бу, Галина Николаевна, – дип, хуплады башврач. – анда Сезне? ?зегезг? бару яхшырак булыр.
Икенче к?нне ?к ул Казанга китте.
Казанда к?п кыенлыкларны ?т?рг? кир?к булды а?а. ?мма тырышлык бушка китм?де. ?ле бер, ?ле икенче урыннан ?и?азлар булдырып, материаллар табыштырып, булмаганын ш???рд? эшл??че ипт?ш кызларыннан сорап, ни?аять, ул авыруларны кабул ит? башлады.
Авыруга беренче м?рт?б? ?зе яаган тешне куеп ?иб?р? ?чен ?йтеп бетер? алмаслык дулкынландыргыч б?йр?м булды. Авыруны? а?а карап елмаюы, чын к??елд?н р?хм?т ?йт?е кызны канатландырып ?иб?рде.
Тизд?н кызны? даны Тарханга гына т?гел, тир?-як авылларга да таралды. Аны? кабинетына кер? ?чен чират к?нн?н-к?н зурайды. ? теш куйдырганнар аны урамда очратсалар, р?хм?т ?йтеп узалар.
Б?тен энергиясен биреп эшл?г?н бу кызны коллектив тиз к?реп алды. Зур ышаныч ??м ?мет баглап ?зен Кызыл Хач ??мгыятене? председатель урынбасары итеп сайладылар, комсомол комитетыны? бюро члены иттел?р. Бу эшл?рд? д? кыз ?зен сынатмады.
?н? шундый ?лгер кыз инде ул безне? Галина.
Укытучы шатлыгы
Эмма Григорьевна, ?енн?н чыгып, чатны борылырга да ?лгерм?де, аны бер т?ркем укучылар куып ?иттел?р. Аларны? кайберл?ре болай да сх бел?н ген? ис?нл?ште, ? кайсылары й?гереп кил? у?аенда укытучыны кочып ук алды. Шунда ук аны? сумкасын, п?хт? итеп т?релг?н арифметика д?фт?рл?рен б?лешеп к?т?рдел?р д?, урамны я?гыратып с?йл?ш?-с?йл?ш?, м?кт?пк? таба атладылар. Н?ни дусларын ты?лау, алар бел?н с?йл?ш? укытучыны? к??еленд? аерым бер д?рт уята иде.
