Тормыш баскычлары

скачать книгу бесплатно


? Сучков Иван Иванович Нури Нуриевичны? ??р х?р?к?тен к?з?т?. Ул да нык дулкынлана, борчыла. К?пме авыруларны аякка бастырган табб Иван Ивановичны? ?н?снекен? охшаган имг?н?не, м?гаен, к?рг?не д? булмагандыр.

?ле ярый ?н?ск? кан бир?чел?рне озак эзл?рг? туры килми. Улы бел?н кызыны? кан группалары атасыныкы шикелле иде. Башта канны алардан алдылар. Аннары Яруллина З?лфия Зиннуровна да зур тел?к бел?н ?зене? канын т?къдим итте.

Операцияд?н со? да ?н?сне? х?ле ?и?ел т?гел иде ?ле. Шул кад?р имг?нг?н г??д?не? х?ле ?и?ел буламы со??! ?ле ярый, эчке органнарда артык зыян юк.

Табиблар авыру янында еш булалар. Ш?фкать туташлары да авыру яныннан китми диярлек. Хастахан?не? баш табибы ??гъф?ров Вил Фоатович та авыруны к?з у?ыннан ычкындырмый.

Татьяна Борисовна:

?н?с, х?ле? ничек? – дип сорашып а?арда яш?? чаткылары уятып ?аман кереп-ыгып й?ри.

Киеренке авыр к?нн?р бер-бер артлы ?т? тора. ?н?сне сагалап торган «Газраил» юкка чыга. Авыруга к?кр?к читлеге ти?ентен гипс салалар.

Иван Иванович к?пт?н ялга кт?рг? ?ыенган була. ?мма бу авыруны шул х?ленд? ташлап кит?се килми аны?.

Ни?аять, ул ?н?сне аякка бастыра. Д?рес, култык таяклары бел?н ген? ?ле. Аны ?лем тырнагыннан алып калдылар, ул – аякта. Табиб ?чен моннан да шатлыклы минутлар бармы ик?н!

Ну, ?н?с, мин х?зер тыныч к??ел бел?н ялга кит?м. Х?зер инде барысы да ?зе?не? тырышлыгы?нан, чыдамлыгы?нан тора, – дип Иван Иванович а?а со?гы ки??шл?рен бир?. – Без ?ле х?зерг? ялгыз калдырмыйбыз. Сине ышанычлы, зур т??риб?ле табб Низамов Рафаэль Абдрахман улы караячак. Аны? ки??шл?ре си?а закон булыр… Бераз чыныкканнан со? ?е?? кайтарып ?иб?рербез.

К?нн?р, к?нн?р артыннан атналар, айлар бер-бер артлы ?тте.

Мин авыруны? х?лен белг?л?п й?рдем.

Берк?нне аларга барганда ул ишекле-т?рле й?ри иде. К?ефе яхшы, чырае якты, к??еле к?т?ренке.

Них?л, ?н?с, х?лл?ре? ничек? – дип сораштым мин.

Аллага ш?кер. Мен? култык таяклары бел?н булса да, й?ри алам инде х?зер, – диде ул, шатлыклы й?з бел?н. – Мине ?лемн?н алып калучы барлык табибларга, ш?фкать туташларына аеруча зур р?хм?тлемен. Минем х?лемне белеп торучы туганнарыма, якыннарыма, дусларыма да бик зур р?хм?т ?йт?сем кил?. Алар ми?а яш?? д?рте биреп тордылар.

Серле с?ях?т

Шеш?л?р бер-бер артлы бушадылар. Шулай да ике дусны? бер-берсенн?н аерылышасы килм?де.

Тагын берне ватыйкмы ?лл?, – диде райпотребсоюзны? скад м?дире Вахитов Мостафа – урныбыз яхшы, тыныч, закуска бел?н буа бу, ?итм?с? тагын табарбыз.

?м?лл?, алайса, – диде Кадыш сельпосыны? склад м?дире Р?имов Х?мм?т, – ирт?г? ял, баш т?з?терг? д? ?лгерербез, – дип башын т?б?н иг?н килеш салып бирг?нне бушата барды.

Аларны? стаканнары берг? килеп тагын чы?лаган тавыш чыгарды.

Р?имов бер якка янтаеп Мостафаны? ?илк?се? кулын салды.

В?т шулай, М-Мо-Мостафа дус, – диде ул. – склад эше би-ик катлаулы эш. К?п вакыт за-за-коннарны да бо-боз-ар-га туры кил?. Нишлисе? бит, шунсыз яш?п булмый.

Ничек дил?р ?ле, «закон нельзя нарушать, а можно обходить», – диде Мостафа, балык кочервасын т?г?-т?г? авызына якынлаштырып. – Шуны? шикелле, син минек?рм?, мин сине. Л?кин, Мостафа кашык тоткан кулын х?р?к?тл?ндереп, – й?рг?н эзе?не к?м? бел.

Р?имовны ?йр?терг? т?гел инде, ул ??р эшне? ?аен бел?, – ди ?авапка Х?мм?т.

Дефецит товарларны, он, д?ге ярмасы, шик?р, конфет кебекл?рне д? складтан ул дус-ишл?рг? шудырабыз да м?г?ричен эч?без. ? магазиннарга счет-фактураны гына т?рт?се?.

Мостафа ?анланып:

?ае табыла, мин андыйларны шома маташтырам, – дип д?ртл?неп тагын стаканнарны чы?гылдатып алалар.

Мостафа складны ничек япканын х?терл?ми. Х?тта почта урамына ничек килеп чыкканан да, юлда к?пме вакыт аунап ятканын да х?терл?ми. К?пт?н кара?гыланган, ?йл?рг? утлар алганнар иде. Ул янында с?йл?ш? тавышларын чак кына ишетк?нсыман, – бу яз к?не исереп егылу ничек начар.

?г?р ул пычракта тагын да аунаган булса, б?лки аны шул бала-чагалар ?ен? д? илт? чарасын к?рг?н булырлар иде. Х?зер аны озату т?гел, янына килерг? д? куркалар, ?ст?вен? аны? кем ик?нен д? танымаслык. Ничек таысыннар, аны? бите язгы апараланган балчык бел?н капланган.

Бераз а?ына килг?нсыман булгач, Мостафа торып баскан иде, шунда ук г?пелд?п ауды… Аяклары ничек к?чсезл?р. ?ст?вен? пычракка чумган кием д? авыр. Мостафа ныграк басарга, г??д?сен турырак тотарга тырышты. Кая инде г??д?не тигез алып бару, ул, ?илле к?нд?ге арыш сабагы шикелле чайкалды, аяклары чамашып с?рлекте ??м башы бел?н ?ирг? ауды.

«..Юк, Мостафаны исертерг? ?ле… мин исерек т-т?-гел, бераз аяклар гына х?лсезл?р. Мен?, мен? мин ничек туры барам, х?зер ?й-г? кай-там. Хатынга да эчк?немне ?йтмим. Тукта ?ле сизм?сен. Бу хатын диг?н н?рс?, бераз капты?мы, б?й-б?йл?нер-г? ген? тора», – дип с?йл?н?-с?йл?н? атлады ул.

?ен? кайтасы урынга ул ничектер военкомат артындагы чокырга килеп чыкты. «Ох-хо-хо, мин кая килеп чыктым. Елгамы бу? Ю-ю-к, т?-гел, ди?гез бу, ди?гез, вот и да-даа. Ничего, исерекк? ди?гез тубыктан дил?р, бу мин ?т? алмаслык т?гелдер». Мостафа лыпылдатып китереп басты, бер атлады, ике, су пычтырдап битен? ч?чр?де, аягына ?тте.

«Стоп, Мостафа. Исерек диг?н бел?н мин ??л?р т?гелл?. К?р?л?т? ди?гезг? кереп батып ?л?рг?мени ми?а. Ди?гез тубыктан булып батып ?л имеш. Ю-юк, мин исерек т?гел, аны гына аерырлак а?ым бар».

Мостафа д?рт аякланып кире борылып чыкты да, ?стен чишенеп ташлады ??м суга «сикерде» ??м…

«Вот так, вот шулай… Таки чыктым бит. Уф, пр-р-р… Ди?гезне ч?п т? итми й?зеп чыктым, вот кем ул Мостафа. К?лм?кне салмагач та й?зеп чыга алдым, кальсонны да салмасам да й?з? алган булыр идем…».

У-у-у, раз-б-о-о-й-й! ?л?м… у-у-у, – диг?н тавыш авылны я?гырата.

Кешел?р йокыдан уянды.

«Кемне талыйлар, кем бу! Мо?а ошошлы х?л авыл тарихында да булганы юк лабаса».

Л?кин ярд?мг?чыккан ихтирамлы кешел?р куркышып кире ?йл?рен? ашыктылар ??м ишекл?рен ныклап бикл?дел?р. Бу Мостафа иде.

У-у-у… раз-бооо-й-й… ?л?-?-?м…

«Ай салкын да со? т?н. ??м, кайтып ?иттем ахыры, бу ишектер. Ну, бу хатынны, каршы чыкмаганы ?чен…» ул шулай бернич? ?йне? т?р?з?сен т?ртте, пыялалар чылтырап т?ште ??м ?зе д? ?ирг? ауды. Я?адан к?ч х?л бел?н бер т?р?з?г? барып ябышты, ни?аять, Мостафа б?тен к?че бел?н этеп ?иб?р?г? т?р?з? пыялалары чалтырап т?ште. Ул ?зе ачкан шушы «ишект?н» ?йг? кереп ауды.

Ник ачмады?! – дип могырдады яткан ?иренн?н. Мостафа як-ягына карады, ни к?рсен, барысы да ш?р? кешене к?реп куркышып читк? посканнар, ? хатыны юк, ч?нки бу ?з ?е т?гел иде.

Мен? шуны? бел?н Мостафаны? бу сях?те т?мам булды. ? Мостафаны? стакан дустыны? с?ях?те ничегр?к т?мамлануын язып тормыйм, ул ?зе с?йл?р.

Каенана ??м килен

Р?химова Ф??зияне больницага салдылар. Аны? кайчандыр алсуланып торган т?г?р?к й?зе саргайган, озынчаланып калган, к?зл?ре мо?суланганнар.

Ул т?н буена кызышып, саташып ятты. ?ле кайчан гына бит, ?ир тетр?теп й?ри торган кыз иде. Ш?риф абый бел?н Х?дич? апаны? сигез балаларыннан бер ?зе калган берд?нбер кызлары иде. Ф??зия бик кадерд? ?сте, л?кин эшч?н иде, ??р эшне д? ?ирен? ?иткереп эшл??ч?н булды.

Килен булгач та сынатмады, ?аны-т?не бел?н бирелеп эшл?де. МТСта мотористка булып эшл?г?н вакытларында алган акчасыны? бер тиенен д? ?зе туздырмый, тулысынча йортка кайтарып бир? иде. Ире ???д?тк? ген? т?гел, каенанасы Н?кыяга да, каенатасы Х?мм?тситдыйкка да ошарга тырышты ул.

Шулай матур гына эшл?п й?рг?нд?, Ф??зияне? ?пк?сен? салкын тиде. Мен? инде икенче ел, ул ?пк? авыруы бел?н ?афалана.

Ф??зия авырый башлау бел?н, тормыш та ?зг?рде. Болай да з???р каенана тагын да усалланды. Бервакыт табын янында утырганда ???д?т Ф??зияне ашарга кыстап, а?а бернич? ирк?ле с?з ?йтк?н иде. Бу ис? Н?кыяга ошамады.

Ниг? кыстап утырасы?? Кунакка чакырмадым бит, – дип кычкырды ул.

?тк?н ел Ф??зия бик авыр х?лд? больницада ятты. Авыру кешене? к??еле нечк? була, дил?р. Ф??зия д? ишек ачылган саен ире ???д?тне? х?л белерг? кил?ен к?тте. Ике яшьлек кызы Айсылуны да ?зелеп сагынды ул. Шулай бер к?н ?тте, ике, ?ч… Л?кин ???д?т к?ренм?де.

Бераз с?лам?тл?нг?ч, Ф??зия ирен чакыртты, ?зен килеп алырга кушты. Л?кин кил?че булмады. юк х?лен баритеп, Ф??зия ?зе кайтырга чыкты.

?нк?й, – диде ул каенанасы янына кайткач, – ми?а ?ылы с?т эч?рг? куштылар… Л?кин ул с?зен д? ?йтеп бетер? алмады, Н?кыя аны элеп алды.

?г?р д? с?тне син ген? эчеп торса?, май, катык н?рс?д?н ясарбыз, – диде ул кырыс кына.

Мен? Ф??зия тагын больницада. Ул саргайган кулларына карады. Б?р??ге бакчасы казыганда кабарган х?лсез кулларын врачларга к?рс?терг? курка иде ул.

Ярты ай чамасы д?валангач, Ф??зия бераз с?лам?тл?нде ??м ?нисе Х?дич?не? ярд?ме бел?н Бид??ген? кайтты..

??к?й, ми?а санаторияг? барырга кушалар, – диде ул.

Санаторияг? т?гел, ????нн?мг? китс?? д?, терел? алмыйсы? инде. Д?валап була торган авыру т?гел, – дип кычкырды Н?кыя.

?йд? тавыш купты. Кызы бел?н килг?н Х?дич? апага ял ит?рг? д?, ч?й эч?рг? д? т?къдим ит?че булмады. Ул к?ршег? кереп йоклады да, ирт?г?сен кире Тарханга кайтып китте.

Бер к?нне ???д?тне ?нисе чакырып алды да:

Шул чахотка бел?н гомере?не ?р?м итм?, – диде.

?ченчег? ?йл?нимме инде? – диде ???д?т. Н?кыяг? ис? бу бик гади тоелды.

?ченчег? булса ни, кызларбел?н х?зер д?нья тулган, – диде ул.

Бернич? к?нн?н со? Ф??зияне? ?тисе Ш?риф абый Бид??гег? килде.

?йд?, кызым, киен. ?ыназага бик тиз мен?рсе?, монда торса?, – диде ул ??м Ф??зияне? ?йберл?рен арбага т?йи башлады.

Алар капкадан чыгып барганда, Ф??зияне? кызы Айсылу ?нисене? муенына сарылды.

?нк?й, ?нк?ем, мин д? кит?м. Мине д? калдырма, мин д?… Ф??зияне? к?зл?ренн?н яшьл?р т?г?р?де. ?ксеп-?ксеп елаган баласын юатырга тырышты ул.

Елама, кызым… Санаторияд?н кайткач…

Арба кузгалып китте.

Совет иле Ф??зияне авыр х?лд? ташлап калдырмады. А?а т?л??чез путевка бирелде. Бернич? к?нн?н со? аны «Каменко» санаториясен? озаттылар.

Ф??зия д?валаныр ??м с?лам?тл?неп кайтыр, ?лб?тт?. Ти Н?кыя бел?н ???д?т к??еленд?ге ш?фкатьсезлекне д? бетер? чараларын табасы иде.

Ялгышу

I

З?ф?рне? к?зл?рен? йокы керм?де. Ул чалкан да ятып карады, й?зт?б?н д?, аннары одеалын бер якка кайтарып, у? ягына ?йл?нде.

Аны? к?з алдына кабат С?рия бел?н кыймм?тле костюм киг?н озын буйлы, ки? ?илк?ле егет килде. З?ф?рне? тешл?ре кысылды. «? мин ничек ышанган идем а?а. Аны? бел?н булачак тормыш турында хыяллана идем. Барысы да югалды… Мен? бит кызлар ничек алдыйлар! Атна саен хат алганын сизг?ч, шикл?нг?н идем шул, д?рес булган ик?н.

Бу абыемны? хаты, яки бу берг? укыган ипт?шемне? хаты дия иде тагын».

З?ф?р кроватенн?н аякларын салындырып, торып утырды ??м ике кулы бел?н ч?чен йомарлады. «Бу егет нинди чиста кинг?н, муенында галстук. М?гаен ул я инженер, я булмаса укытучыдыр. ? мин, мин шофер, ?стемн?н бензин исе а?кып тора.

С?рия ?зе д? аны бик ярата ахры. Кич? ничек култыклашып с?йл?шеп баралар иде».

З?ф?р стенадагы зур с?гатьк? к?з салды ??м пошынып:

Тизр?к та? да атмый, ичмасам, – дип куйды ул ??м тагын уйга чумды…

Урак вакыты иде. З?ф?р машинасы бел? ындыр табагына килеп ?итеп кабинадан чыккан гына иде, аны? каршысына кыска ?и?ле к?лм?к киг?н, озынрак буйлы кыз килеп басты. Аны? й?зе ??м куллары тузанланган иде.

Машинагызны бераз читк?р?к алмассызмы ик?н? – диде ул ягымлы тавыш бе?н.

Зйф?р ни ?йтерг? белмич? бераз х?р?к?тсез торганнан со?:

?.. мин х?зер, – диде д? аерым бер ?итезлек бел?н кабинага креп педальг? басты.

Ягез ?ле, тиз ген? т?яп алыйк, – диде С?рия бодай тутырылган ?итен капчыкны? авызын тотып.

Бу рейстан З?ф?р тагын да кызурак ?йл?неп кайтты. Ул инде бу кызны? авылга укытучы булып килг?нен белерг? д? ?лгерг?н иде. Аны? бу кайтуында С?рияне? кулында газета иде.

?г?р син б?ген кич?гег? караганда егерме центнерга артыграк илтс??, – диде С?рия елмаеп, – районыбызда и? алдынгы булган шофер Кадриевны куып ?ит?се?.

З?ф?рне? й?р?генд? ялкын кабынгандай булды.

Узам мин аны! – диде ул рухланып.

Мен? шул к?нн?н башлап Зйф?рне? тынычлыгы б?тенл?й бозылды. Ул С?рияне бер д? исенн?н чыгармады. Аны? саф, нечк? тавышы З?ф?рне? колагында я?гырыйдыр шикелле тоелды.