Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Сыбызгыны какпайт балдар!

Сырдуу өтөктөн өткөн балдар!

Сырттан кайып болгон балдар!

***

Кагылайын Канат, Өмүш иним

Кечөө эле бар элеңер.

Арабаны айдап алып,

Арабызда жүрчү элеңер.

Айланамды карасам,

Көрүнбөдү карааныңар.

Болуп өттү не шумдук,

Болумушка таң калдым.

Бүгүн силерди жоктойбуз,

Капа жана күйүнмөй.

Ажырашып кетүү бул,

Арман тура бүтүндөй.

Медияндын чөлүндө,

Мен эмнеге келатам.

Медер кылып жактырган,

Мээримиңен адашкам.

Канжыгамда байланган.

Кара чепкен ичик жок.

Караан тутуп сыйлашаар,

Кандашым Канат, Өмүш жок?

***

Менин сүйкүм төрт тирегим бар эле

Ата-энем, Бейшен, Дүйшөн агалар.

Төртөө менин жан-жагымда тоо болуп,

Оор кезде алар мени калкалаар.

Кечөө эле жан-жагымда турду эле,

Тоодой болуп ынактарым коргошуп.

Бүгүн болсо, мында турам жап-жалгыз,

Тоолорумду таба албай томсоруп…

***

Мен ата-бабалардын мүрзөсүнүн жанында турам. Айланамда торгой куштар сайрап жатат. Тээ бийикте куштар, чымын-чиркейлер каалгып учуп, тээ береги Атыгай колоттон ыйык куш күкүк

тынбай үнүн безейт. Андан берки колоттон карганын үн салганы кулагыма даана эшилет.Ал эми бул жерде ата-бабалардын сөөгү коюлган көрүстөндө тынчтык мемиреп каалгып жатат. Алар түбөлүк бобу чөлкөмдөгү тынчтыкта, бобу куштардын үнүн тыңшап тынч уктап жатат. Тирүү адамдын жан-дүйнөсү тынчтыкты жактырат.

Закымдап мезгил өтөт. Күндөр, айды, айлар жылды кууп өтүп замандар алмашып жатат. Өз учуру келгенде биз дагы кара жерди жамынып, сырттагы тынчтыкты тыңшайбыз. Бирок кимдин сөөгү кайсы жерге коюлат ал тагдыр. Ал да белгисиз. Мейли кайсы жерде жүрбөйлүк бобу бабаларыбыз жаткан жердеги мүрзөлөрдү биз эч убакта унутпайбыз. Анткени бул жерде биздин туугандарыбыз, жакын адамдарыбыз, ата-тегибиз жатат. Алар менен туулган жерде тирүү болуп, баарлашып, балалыкты, жаш кезибизди өмүрүбүздү өткөрбөдүк беле. Ошол үчүн бул жерде жаткан адамдардын арбактары биз үчүн касиеттүү жана ыйык. Аларды биз өмүр боюу унутпай эскерип жана куран окуп келебиз. Алар дагы ошону каалашат. Анткени алар чын дүйнөдө жашап жатышат. Эмесе андан ары баяныбызды уланта берели. Токтоп калган болбойт.

***

Оо, мүрзөлөр, мүрзөлөр,

Байыркынын тарыхы.

Силер эске саласыңар,

Унут болуп калгандарды.

Оо, мүрзөлөр, мүрзөлөр,

Бал, бал жанган эстелик.

Боз дөбөгө тынч алат,

Ар бир жан, эрте, кеч келип.

Кош айтышкан адамдарды,

Коёлу биз аны эскерип.

Силерге биз багыштап,

Куран окуп кетели.

«Туйгундар учуп кетти»– деп,

Туугандарды эстейли.

Кампанын бери жагында,

Аккан суунун жанында.

Мүрзөсү бар Мамайдын.

Сөөгү жатат Токобайдын,

Казанагы оюлган,

Алаш Ата коюлган.

Ашына мал союлган.

Бул баянды уккан элем,

Айылда бир карыдан.

Чыгарган жокмун оюман.

Дагы бир канча жандар бар,

Биз билбеген тап-такыр,

Белгилүү, даңктуу адамдар.

Ыстам деген ата бар,

Сулайман менен Ыбрай,

Экөө тең бар бул жерде,

Карыларым кеп айтса,

Качанкы келет эсиме.

Кабары жетет элине,

Сейит деген атадан,

Шамыркан менен Шамырат,

Катар жатат бул жерде.

Бул чөлкөмгө коюлган,

Дагы канча жандар бар.

Ушул жерде орун алган,

Урматтуу биздин бабалар.

Дайнын такыр унутпай,

Дайым эстеп келебиз.

Эсибизден кетмек беле,

Эртеңкибиз, кечеегибиз.

Тескейдеги мүрзөлөр

Үч атанын үч бөлөк,

Баяндап бер жомокчум,

Баянга көңүл бөлүнөт.

Араба айдап кечөө эле,

Арабызда жүрдүңөр.

Аралыкты алыстатып,

А дүйнөгө көчтүңөр.

Жалгыз атчан жолочум,

Жаркыным бери келе кет!

Кайрылгыстар жатат бул жерде,

Кайрылып куран окуй кет!

Ата-баба тарыхын,

Аңгемелеп эстей кет!

Кербен тарткан кербенчим,

Кербениңи бура кет!

Мүрзөлөргө келе кет!

Аталарга куран окуп,

Агаларды эстей кет!

Анан жолду улап кет!

Кызыл Дөбөнүн ар жагында,

Тескей тоонун бер жагында,

Бийик тоонун этегинде,

Мектептин туш ченинде,

Бүтөбайлардын мүрзөсү

Ушул жерге жай алган,

Эң биринчи бул жерге,

106 жашта каза болгон,

Санжырачы, ары акылман,

Сабалата кеп таштаган.

Урушканды жараштырган,

Урумга чейин аты калган

Түмөнбай ата коюлган,

Ошол кез кетпей оюман.

Чоор тарткан чоорчум,

Чоо жайын козгоп өткөндү,

Чооруңа баарын сала кет!

Чогусу менен эстей кет!

Кыяк тарткан кыялчым,

Кыябын сайрап байыркынын,

Кыягыңа сала кет!

Кыйын, оор күндү эстей кет!

Сурнай тарткан сурнайчым,

Сур жорго минген бабаларды,

Султан сымал агаларды,

Сурнайыңа сала кет!

Жол улаган таанышым,

Жолуңу бери бура кет!

Аталар жатат бул жерде,

Алыстабай келип кет!

Арбакка куран окуй кет!

Булар дагы бир кезде,

Тирүү болчу өзүңдөй,

Жашоо деген ушул тура,

Баардыгы тең өзгөрүлмөй.

Бир кезекте бараарбыз,

Алар жакка биз дагы.

Бурулбай өтүп жатпайбы

Бу жашоонун агымы

***

Оо, көрүстөндөгү тааныш адамдар!

Жатасыңар дабыш чыгарбай.

Мелтиреп ушунчалык ойго батып,

Мен турам силерди эстеп кайталай.

Оо, бул жерде жаткан ыйык адамдар!

Жатасыңар туулган жерди жазданып,

Даанышман силердин жакшы жагыңарды,

Дагы кайра эскере берем ойго салып.

Оо, өтүп кеткен менин тааныштарым!

Силерге арноо ырын жаратуу парс экен.

Алыс жерде жашап калуу тагдыр экен

Аман болсок кайрыламын далай нечен.

Оо, бул жерде жаткан жаркындарым!

Бөтөн жерде силерди эстеп жүрөмүн

Дарек айтып унутулбай турбайбы,

Дайны эстелип өтүн кеткен күндөрүм.

Ошол күндү тумар кылып унутпай,

Ар дайыма ыр кылып келемин

Азил окуп атыңарды сыйлаймын

Айткылачы андан башка не деймин.

КӨЗҮ ӨТКӨНДӨРГӨ

Көрүстөндү карап туруп ойлоном,

Кечөө эле тирүү элеңер баарыңар.

Мезгил деген күлүк нерсе турбайбы

Силер неге бизден кетип калдыңар.

Тирүүлүктө сөзсүз болот кемчилдик,

Бизден эгер жаңылыштык кетип калса.

Калыстык менен кечирип койгула,

Катаал иштер болот тура турмушта.

Силерден кеткен чеки болгон иштерди,

Эчак эле биз кечирип койгонбуз.

Жашап өтүү бу жалганда парс тура,

Жаркындарды бассак -турсак ойлойбуз.

Өмүрдөн кийин өлүм деген бар тура,

Мезгил келсе силер жакка барабыз.

Ага чейин биз силерди эскерип,

Амандыкта бу дүйнөдө жашайбыз.

Бул жерде уктап жаткан маркумдар,

Тынч болсун түбөлүккө уйкуңар.

Эл силерди эч убакта унутпайт,

Эсен болуп, эстей жүргөн учур бар.

***

Айлыбыздын төш жагында мүрзө бар,

Бөз дөбөлөр дөмпөйүшөт улам арбып.

Кейитип кетти өмүрүдү басып аяныч

Кемпир чалдар бара жатат азайып.

Кем дүйнө карылык келет билинбей,

Кемпир чалга айланып биз баратабыз.

Арыбас ушул куу түшүктөн кутулуп,

Акыры биз да боз дөбөгө айланабыз.

4- БӨЛҮК

ЗАМАНДАШТАРГА ТАМАША– ЧЫН АРАЛАШ

Байлык –мал-мүлктүн көптүгү менен эмес, балким

напсинин токтугу менен эсептелеттир.

Мухаммед Пайгамбардын осуяты.

***

Бу дүйнөдө адамдарга катуу азап чектирген

кишилерди кудай акыр кыяматта катуу жазалайт.

Мухаммед Пайгамбардын осуяты.

***

Бири-бириңиздерге кайрымдуу, күйүмдүү жана мээримдүү

болуп, кол беришип, ал-жай сурашып туруңуздар,

мына ошондо дилдериңиздердеги кайгы-капа арылат.

Мухаммад Пайгамбардын осуяты

***

Күлкү өмүрдүн мүлкү, бирок ар бир

күлкү өз оорду менен болсун.

Элден

Замандаштарга тамаша-чын аралаш

Короодогу кой, козу менен аралаш

Кара сөз ыр менен кетти аралаш.

Көөнөөрбөгөн күлкү учкуну табылбас,

Көңдөй элге тамаша, чын аралаш.

***

Тирүүлөр ыйманыңарды жоготпогула!

Ыйык нерсе силер менен өмүр сүрөт.

Жакшы адам жан дүйнөсүн булгабай,

«Жараткан» деп тазалыкты ала жүрөт.

Ыйманыңы көөгө булгап таштасаң,

Ошол күнү пенделигиң кор болот.

Тирүү эле өмүр сүрүп жүрсөң да,

Жер үстүндө адамдыгың жоголот.

***

Тажатып кээде адамды,

Тантыр-мунтур бу турмуш.

Тайсалдатып жолуңан,

Тайгак кечүү кечтирип,

Татаалдыгы бир укмуш.

Энтеңдете камчылап,

Элки-селки бул турмуш.

Эси оосо да эңсеткен,

Эртеңкиге ээрчиткен,

Эрктүүлүгү бир укмуш.

Алдыга айдап жүткүнткөн,

Апыл-тапыл бул турмуш.

Акү-чүкү бул турмуш,

Учур менен жарышып,

Утуш дагы уттуруш.

Арбын түйшүк тарттырган,

Алчы-таасы калчалган,

Алышкан адам чарчаган,

Албууттугу бир укмуш.

Оодара тартып белиңден,

Опон-топон бул турмуш.

Оңой конбос башыңа,

Олжо болуп бакыт куш.

Оокаттын жүрүп артында,

Оо, дүйнөгө жеткизген.

Оомал-төкмөл бу турмуш,

Оопасыз ал бир укмуш.

Жел кайыкта сыздырган,

Жеңил-желпи бу турмуш.

Желпилдеген учкаяк,

Жеткен чеги бир укмуш.

Ар жазмышта жазылган,

Андай-мындай бурулуш.

Ар кыл тагдыр кабылган,

Ачуу-туттуу бу турмуш.

***

А дейбиз да, бу дейбиз

Эртеңкиге кам жайбыз.

Эртең эмне болоорду,

Эмнегендир сезбейбиз.

А дейбиз да, бу дейбиз,

Алыска жол издейбиз.

Алыбыз саал экендигин,

Аны неге сезбейбиз.

А дейбиз да, бу дейбиз

Байлыкка жол издейбиз.

Жан дүйнөбүз жакыр экенин,

Жашоодо биз сезбейбиз.

А дейбиз да, бу дейбиз,

Көп дүйнөнү издейбиз.

Алышып жүрүп акыры,

Жок болоорду билбейбиз.

Аппак булут көчтү го

Аттиң ай, өмүр өттү го.

А дейбиз да бу дейбиз

Абалкы кезди эстейбиз,

Бу өмүрдү кошкун,– деп,

Бурулуп бир күн кетеербиз.

МЕН ЖАШАГАН

1979-1984 ЖЫЛДАРДАГЫ ЖЕРДЕШТЕРИМИН

ЭЛЕСТЕРИ.

Азыркыны ырдасам

Ак санаадан бата алам.

Айдың чачкан түбөлүк,

Ак жашоо өзү калкыган.

Биз өтөгөн бу турмуш,

Бир кезекте эскирет.

Күүгүм убак жакындап,

Күн да батып кеч келет.

Анда эмесе туугандар,

Суунун нугун кубалап,

Балык издеп куугандар,

Азыркы кезди ырдайлы.

Мезгил сызып баратат,

Мемиреп жөн турбайлы.

Жердештерим жердеген,

Жериме жетип барайын.

Жамактатып кеп таштап,

Жалпысын ырга салайын.

Жол улаган Жолдубай,

Жомогу көп момундай.

Жоргосунун жонун жоорутуп,

Жолдо калган жоругу ай.

Жүгөнүн чечип бош таштап,

Өтүктү жыртып шалпылдап,

«Келатам» дейт лакылдап.

Кана эмесе баянчым,

Баяныңды баштап бер.

Мезгил сызып баратат,

Мемирөөдө элет жер.

Ала күүгүм эскирет,

Акырындап түн келет.

Окуйлу деп дастанды,

Окуучум күтүп телмирет.

Карааны тоодой бел тирек,

Канчалаган тааныш бар.

Айылдын жерин мекендеп,

Аман болсун эми алар.

Белден келген жолочунун,

Белгилүү жалгыз болбосу.

Жакшылык чачып аларга,

Жараткан болсун колдоочу.

***

Адырда жүргөн аркардын

Ак май эти толо элек.

Жааны тартып кырлардан,

Жамаке мерген өтө элек.

Курбуда жүргөн кулжанын

Куу эти азыр толо элек.

Жайылма деген төрдү өрдөп,

Жамаке мерген көчө элек.

***

Сазда жашайт көп өрдөк

Сайроодо жүрөт малыбыз.

Көп эл билет биздерди,

«Көнөчөк» болот айлыбыз.

Көптөгөн журтка тараган

«Көзгө чабаар» дайныбыз.

***

Жолдо такыр тынч албай,

Жорголой бер торпогум.

Улама кепти улаган,

Улана бер жомогум.

Бабалар жолун баяндап,

Баштап айтчы болгонун.

***

Жар боорунда жагалмай,

Жарды учат аралай.

Анда эмесе туугандар,

Агала жоолук таштамай.

Алдынан кыя баспаган,

Айылдан алыс качпаган.

Алгач кепти Көңдөйдөгү,

Адамдардан баштамай.

***

Куу турмуш өзү курусун,

Күйүктүрүп кууп келет.

Куудул абам Кусмидин,

Кубандырып шык себет.

***

Селсебетте иштеген

Секретти төп билген.

Кара сумка асынган,

Кагазынын бетине,

Калкынын аты жазылган,

Катуу сөз чыкпай оозунан,

Нааалыбай туруп бетке айткан,

Налог алып чогулткан,

Ырыстуу Көңдөй уланы,

Ырыма кирип бу дагы,

Кадырбек агам эс алат,

Кадыры анын макталат,

Каадалуу деп аташат.

Далай жылдар өтүптүр,

Дайны чыкпай көчүптүр.

***

Киши барбас аскада,

Кийиктер өттү жар менен.

Кербендер белден көрүнөт,

Кененбай байкем мал менен.

Белестен өттү жылкылар,

Бетегелүү жол менен

Берилип кымбат жашоого,

Бекен байкем мал менен.

***

Чоорчу бала күүлөрүн,

Чолуп тартты капырай.

Арманым көздөн учат ээ,

Ашуу белге жете албай.

Кыякчы бала кыягын,

Кынап чертет капырай.

Чебелендим кудай ай,

Чермиш ташка жете албай.

Чермиш ата ташы ошол,

Сорок Ташта сороёт,

Боюн керип корёт.

Ошол ташка Чермиш ата,

Боюн таштап жөлөнгөн.

Таягы менен ташты уруп,

Аңгеме таштап өткөндөн.

***

Ооз комузда кыз ойнойт

Обонун кагып капырай.

Бүгүн кечке жөө келем,

Бүтөбайлар отурчу,

Бүдүрлүү сазга жете албай.

***

Комузчу бала күүлөрүн

Кошуп чертти капырай.

Котракцияга алдырып,

Кокуйлап турам атым жок.

Кошубай ата отурчу,

Котур Төргө жете албай.

***

Сурнайчы бала сурнайын,

Суктанта тартты капырай.

Сулаган турам жыгылып,

Султанбай жезде отурчу,

Суук Төргө жете албай.

***

Атыгай Колот, Жол Колот

Алдына барып эл конот.

Жаадырап жаз жакындайт,

Жайнаган сонун чак болот.

Айран, жуурат мол болот.

Аларга бүт эл тоёт.

***

Абыш ата өткөн тараша,

Алды жакты карасам.

Эчаакы өткөн баянды,

Эстей албай баратам.

***

Кылымдар боюу өмүр сүрүп

Кымбат жерде жашайбыз.

Көбөйүп барат даңкыбыз,

«Көнөчөк» аттуу айлыбыз.

Күтүрөгөн малыбыз,

Күлгүн чак экен артыбыз.

Көздөн учкан көк жээкти,

Көрөлү деп барабыз.

Көп жерге болгон таанымал,

«Көзгө чабаар» дайныбыз.

***

Жол улаган Жолдубай,

Жомогу көп момундай.

Жоргосун жолдо жоорутуп,

Жолдо калган жоругу ай.

«Өтүгүмү жыртып шалпылдап,

Келатам»– дейт лакылдап.

***

Далай-далай тааныш бар

Аларды бирден сындайын.

Ар бирине ыр арнап,

Азил кылып чыгайын.

Кемчилдик жагын айтпастан,

Жетишкен жактан баштайын.

Кемчилдигин кеп кылсам,

Кейиште болуп калбасын.

Кейитип жанын албасын

Төбөмдөн алып тоо мантек,

Төө басты кылып салбасын.

***

Кемчилдик болот ар жанда

Келген ушул жалганда.

Жазгырып кудай таштаса,

Жаңылыштык ар башта.

Өзүңдү-өзүң сындай жүр,

Жаратканды сыйлай жүр.

Куу пенде өмүр өткөрөт,

Кудайыңды карай жүр.

***

Тааныштарды абайлап,

Сын көз менен карайын.

Кемчилдик жагы бар болсо,

Кеп козгоп андан айтайын.

Билдирбей жымсалдап,

Бирок атын айтпайын.

Жобурата кеп таштап

Жомокту эми баштайын.

***

Дагы бир менин жердешим,

Жакшылык менен жаман да.

Чокчолоңдоп түгөткүр,

Чоң болгонсуп калжактайт.

Казан-аякка киришип,

Карыга калжаң сөз таштайт.

Жанында жүргөн жаштарга,

Жагымсыз жаман кеп салат.

Башында акыл болбосо,

Баштаар иши ушул да.

Телпеңдеген кургур да,

Теңелбейли эми ушуга.

***

Күлүк, чобур бир багылды

Күнөстүү жерге байланды.

Чаалыкпастан жем берип,

Чабандес келип таптады.

Чоң жарышка чапканда,

Чобурду күлүк калтырды.

Чобур деген чобур экен,

Чоң чабуулга жарабады.

***

Дагы бир менин таанышым,

Байлыгын айтып мактанат.

Кассага каткан акчасынын,

Кабарын айтып даңктанат.

Жыйган-терген байлыгы,

Өзүнө эле буюрсун.

Ар бирибиз көрөбүз,

Аркалап турмуш буйругун.

***

Аялын коргоп бир агам

Эркектерди кууратат.

Чуу чыгарат ар дайым,

Ар күнүнө үч убак,

Аялы жакшы болсочу,

Кейпи тиги тарбайып,

Чаап жаак болгон түгөткүр,

Чачы куудай агарып.

***

Ар жактагы айылда

Алайган тааныш бар эле

Аял алуу жагынан.

Республика боюнча,

Рекорд койгон башынан.

Далай сонун аялдарды,

Дагдаңдатып айдаган.

Акыры жалгыз картайды,

Билинбей күн өткөрүп,

Бир үйдө жалгыз жашады.

***

Дагы бир тааныш жадатты

Иче берип аракты.

Жаштарды жаш дебеген,

Жарытып кеп билбеген.

Калдайып кары турса да,

Каадасын көзгө илбеген.

Кара ит чыгып эшиктен,

Ак ит кирип тешиктен.

Эч нерсе келбей колунан,

Элең сөз чыккан оозунан.

А деле кемпай кургурум,

Арман күн ошол курусун.

***

Дагы-дагы бирөө бар,

Жүргөн жери ызы-чуу.

Ополоң менен тополоң,

Сактай көр кудай ошондон.

***

Белден ашып көрүнбөй,

Беккулу досум кеткенби.

Анын кетеер чагына,

Агылып мезгил жеткенби.

Көнөчөк элдин балдарына,

Билим бердиң айныбай.

Эл-жериңе меенет кылып,

Эмгектендиң бир далай.

Кара көйнөк калкына,

Кайттың бекен таарынбай.

Көңдөй элден кетеериңде,

«Кош бол жерим!» дедиң го,

Өткөн өмүр жыйырма жылың,

Өкүнтүп жүрөк эзди го.

Ак боз атка жүк жүктөп,

Ак Суулук досум кетиптир.

Андай жакшы досторубуз,

Арбын боло бербестир.

«Эр жигиттин бактысын,

Аял ачат»-деди эле.

Ушул улуу ыйык макал

Айтылып келет бүт жерде.

Бээ жетелеп мал айдап,

Беккулу досум кайтканбы.

«Ак Сууга эми келгин»– деп,

Ага тагдыр айтканбы.

Адамдын жакшы, жаманы

Кеткенден кийин айтылат.

Жакшы жандын артында,

Жагым чачып жарык калат.

Көңдөйлүк урпагыңдын,

Көп жылы калдың эсинде.

Аман-эсен узак жаша,

Ак –Суунун ыйык элинде.

Көнөчөк элди унутпай,

Сала жүргөн эсиңе.

***

Бордунун өскөн ышкыны

Божур-божур кеп салат.

Болуштун Тыным уланы,

Бордудан кетип баратат.

Белдин өскөн ышкыны,

Бежиреп шыбыш таратат.

Бектин уулу Жамаке,

Белде шашып баратат.

***

Бул өмүрдө не калат?

Көркөмү көздү суктанткан,

Көөнөрбөс ырдай уланган,

Улары үнүн улаган,

Укмуш күүнү чубаган,

Аркары Ат- Жайлоодо,

Аралап өтүп чубаган.

Көздөн учуп сагынткан,

Көөнөрбөс Көңдөй жер калат,

«Көзгө чабаар» эл калат.

Бул дүйнөдө не калат?

Жигердүү келип башынан,

Жигиттери ат чапкан,

Калыс жүрүп башынан,

Карысы каада сактаган,

Жашырбай ички сырларын,

Жаштары сылык башынан.

Эли келет эмгекчил,

Эрте-кечи талбаган.

Көздөн учуп сагынткан,

Көөнөрбөс Көңдөй эл калат.

Ой, Көөнөрбөс Көңдөй эл калат.

Белден ары көрүнгөн,

Берилип жерин урматтаган.

Бел кылып туугандыкты,

Бекем салтты улаган.

Бектер кетип, бел калат,

Бетеге кетип бел калат,

Берешен жана бай келген,

Беш энеден жылдыз жанган,

Беккул деген эл калат.

Беккулу ата тараткан,

Ой, берешен пейпил эл калат.

Бул дүйнөдө не калат?

Айдыңы алыс угулган,

Ала-сала жулунган,

Агыны күчтүү суу калат.

Жашарткан чөптүн тамырын,

Жакшысы болуп ааламдын,

Жайдын күнү агылган,

Жаап жаткан жаан калат.

Шашып өтүп тынч албас,

Шайыр-шаттуу тынчыбас,

Шагылдуу тоодо шуулдаган,

Күчүнө келип алганда,

Күнү-түнү дуулдаган,

Шамал калат зуулдаган.

Көзүнөт от көрүнүп,

Көргөн адам кубанган.

Күүлү маалы уланган,

Күмүш нуру чубалган,

Жакшылык жеңип жаманды,

Жаңылык каптап ааламды,

Күнүмдүк турмуш унутулуп,

Күн менен жылган ай калат.

Агылган ушул жашоодо,

Андан башка не калат.

Агала тоонун башынан

Ай нур чачып кайкыган.

Алтын нур жерге төгүлсө,

Агылжым төрлөр жаркыган.

Жашарткан чөптүн тамырын,

Жакшысы болуп ааламдын.

Жашоо деген бир укмуш,

Жаңылыгы көп замандын.

Адамдар айтып түгөткүс,

Акындар жазган ыр калат.

Абалтадан келаткан,

Андан башка не калат.

Ой, андан башка не калат.

***

Айылдаш менин таанышым,

Адамдын тапса айыбын.

Районго теминет,

«Акимге барып айтам» дейт,

Аким тааныш немедей,

Уята жок кенедей,

Батыл сүйлөп барк этет,

Байкушум ай, эмне дейт.

***

Анан да бир таанышымын,

Коюу жатат өрүштө.

Жылкысы жатат жылгада,

Эчкиси жүрөт кырларда

Короосуна кирген мал

Казанга кайнап жоголот

Артынан чыккан бок болот.

Ээси болсо, ал малын

Эч убакта таба албайт,

Бокко айланган ошол мал,

Ээсине кантип кайрылат.

***

Да бир агам башынан

Аялды далай айдаган.

Айлап тапкан айлыгын,

Аракка жумшап хайлаган.

Боз улан болуп кыз тандайт,

Бойдоктуктун айынан

Уялбайт окшойт ал кургур,

Боз кыроо болгон чачынан.

Боз бултук жеңем жыргатмак,

Бек кармаса башынан.

Чыт курсак балдар ойномок,

Чымылдашып кашынан.

***

Бир теңтуштун оозунан

Кыяпат сөздөр чубурган.

Андай сөз айтпай калганда,

Башы айланып ооруган.

Кыяпат айтуу жагынан,

Кыйланы артка таштаган.

Кыңылдап сүйлөп жатканда,

Кыялы учат кап-кайда.

«Кыяпатчы аке» деп,

Келиндери тергешет.

Кербези чыгып айлына.

Сөзү жаман каапырдын,

Оозурак сасык жыттанган.

Жолобой алыс качалы,

Жолу жаман андайдан.

***

Дагы бирөө бар эле

Сөзүн сүйлөйт аялдын.

Ушак-айың кеп таштайт,

Жоругу мүшкүл жамандын.

Аял эмес, эркек эмес,

Андайлар жүрөт арада,

Жаралат тура ар адам,

Жараткан ушул жалганда.

***

Дагы бирөө бежиреп,

Уялбай мактайт аялын.

«Укмуштуу болуп кетти» деп,

Учуруп жүрөт балдарын.

Аялы жүрөт кашында,

Оңдуу оокат кыла албай.

Опур-топур балдары,

Он коюн жакшы бага албай.

«Кокуйлап» жүрөт таба албай,

Кой жоготуп чалдары.

***

Туруп-туруп да бирөө

Өзүн-өзү мактаса,

Өзгөлөр угуп уялат.

Качан калат экен аа,

Кайран гана бул адат.

***

Жаманды-жаман дейт экен

Жакшыны жакшы дейт экен.

Жамандан жаман кеп калат,

Айыпка батып катүгүн,

Айың ушак таралат.

Жатындаштар аны угуп,

Башын жерден ала албайт,

Башкаларча баса албайт,

Бөтөндөрдөн корунуп,

Бөдөнөдөй жашынат.

Жакшыдан-жакшы кеп кетет

Жакындар угуп демденет.

«Азамат эр болчу» деп,

Айлы бүтүн шерденет.

***

Дагы бирөө чемпион,

Ушак айтуу жагынан.

Атагы чыккан башынан,

Аялды артка таштаган.

Айлы болот ызы-чуу,

Ал ушактын айынан.

Эркек туруп катүгүн,

Элине катын атанган.

Кебин сүйлөйт зайбынын,

Кейпи бузук андайдын.

Жүргөн жери чаң-тополоң

Жүз кара шакмардын.

***

Көзү каткан дүйнөдөн,

Кул бий болду.

Аңыраңдап «Жашоо» деп,

Ач көзддүгүн койбоду.

Өлүк дүйнө дегенди,

Үйүнө жыйып салыптыр.

Учугун чубап оокаттын,

Укмуштуудай байыптыр.

Ал бий болуп жүргөндө,

Курган журт куурады.

Жанаша жүрүп жакырлык,

Жоксуздук белин тушады.

Тойгуза албай курсагын,

Жакырлар өтө көп болду.

Капасы жок кымпыйып,

Бий дүнөйсү төп болду.

Эл башкарса ошол кул,

Эси дарты дүйнөдө.

Анткени анын оокаттан,

Көзү катып калганда.

Ошонусу арман да.

Жакшы бийидин жышааны,

Дүйнө жыйбас шумкарлыгы.

Биримдик журт деген,

Бирге болот эл менен.

Калыс карап баарысын,