скачать книгу бесплатно
Әмма аның тәмам хәле китеп, ак алъяпкычына кадәр калтырый башлагач, оялуын җиңеп, җәрәхәттәге канны суыра башлады. Аннары юкә кайрысы белән жгут салып куйды.
«Нишләргә? Авылга хәтле дүрт чакрым. Өлгермим. Олы юлга чыгарга кирәк. Анда район үзәгенә баручы машиналар очрар әле».
Ул, Динәне күтәреп, олы юлга таба китте…
Шуннан бирле аерылышмас күк иделәр. Тик көнең син дигәнчә генә бармый икән…
Динә бүтәннеке булды. Инде аерылган да икән…
Бүген иртән Динәсе турыннан узышлый, бабасы «Динәнеке» дигәч, нәни бер кызны туктатып: «Кем кызы син?» – дип сораган иде. Бала: «Әнинеке», – диде. Әнә бит, әтинеке түгел, әнинеке. Динәнеке.
Менә хәзер уйлары бөтенләй икенче якка борылды да куйды: «Ни генә булмасын, Динәнең сер белән тулы күзләре, ягымлы тавышы, көлүе бар.
Иреннәре дә шул уктыр… Көтәдер, көтми калмас. Авылга кайтып төшүемне күргәндер, ирештергәннәрдер».
Бу грушалы, еланлы төшнең изге икәнен, исән калган бердәнбер имәнне ник кисәргә ярамаганын аңлатып кара син Мәрданша бабаңа!..
– Ник кисмибез, дим, өннән киткән? Урамдагы бөтен мәткә таныштыр сиңа, урмандагы агач – икеле әле… җан җаһиләңне! Рас мин кушам, аудар, майт җакасын!
Мәрданша картның ут яктысында карават тимере күк ябык зәңгәрсу-кара булып күренгән тамырлы куллары калтырый иде.
– У-у-ух, өнсез! Инжинирт кавеме…
Картның йөрәген авырттырып, нидер чеметеп алды. Димәк, оныгы аның теләгенә каршы? Бабасына яңа мунча салышу уенда түгел!
Карт, эшнең ахыры хәерле бетәсенә өмете өзелеп, өйгә бернисез кайтып керәсе итте. «Күрсен авыл кемне үстергәнемне!»
Мәрданша картның өч көн инде беркая чыкканы юк. Галләм биргән рөхсәт кәгазе тагын матчага кыстырылды. Оныгы китеп баргач, тәмам боегып калды, чәе үтмәс, сүзе чыкмас булды. Аны иң куркытканы бүтән нәрсә – урмандагы хәлләрне Садрый ишетеп алгандыр да, йөридер мыек астыннан гына көлеп…
Көннәр шулай уза торды. Инде тышта – сентябрь ахыры. Тупыллардан яфрак коела. Бәрәңгесен алып бетергән бер иртәдә Мәрданша карт, гадәтенчә, кузлага тәмәке тартырга утырды.
Яныннан гына горур кыяфәт белән әтәч үтеп китте.
– Пләмәнной! – диде ул, мыгырданып, һәм лач итеп читкә төкереп куйды.
Тавык халкы бодай чүпләгән җирдән, шиккә калып, башын күтәрде.
Иске капка түбәсендә моңланып кына мәче мияулап алгач түзмәде, «Садрыйныкы! Көлә!» – дип, галошын салды да капкага бәрде.
Ачулы иде карт…
Шулчак капка келәсе шыкылдап куйды. Шуны гына көткән, ахрысы, болдыр астыннан имгәк кенә бер көчек тәгәрәп чыкты.
– Кем бар? – дип кычкырды Мәрданша, капкага борылмый гына.
Хат ташучы Банат иде бу.
– Почта, Мәрданша абзый. Хат бар.
– Суң.
Хат Сәйдәштән булып чыкты.
– Анасы, чык әле!
Җавап бирүче булмагач, үзе укырга кереште. Хатның һәр сүзен, һәр юлын укыган саен, йөзе ачыла барды.
– Кайтып китәм әле, дисең инде, алайса, ә? Кайтырсың шул – бабаң ич мин! Ярый, шулай булсын… Агач төяп кайтам бу юлы, урман хуҗалыгыннан сатып алдым, дисең, алайса. Шәп, улым! Шәп!..
«Мунча була инде болай булгач, ә? Ну, Садрый, җан җаһиләңне чиртәм бит…»
Тик менә «кайткач өйләнәм» дигән юллары башта пошаманга салды салуын. Шулай булса да, ул чиксез шат иде.
Болдыр баскычыннан, кулын итәгенә сөртә-сөртә, Мөнәвәрә түти төшеп килә иде.
– Чәй куй. Дәшәрсең кайнагач. Садрый кордашларда булырмын. Тәмәке тартып алыйк әле бер. Сагынылган…
Көлке капчыгыннан
Түбәдә – эт эзе
Елына бер мәртәбә эш хакы сорап кергән идем, башлык кыскартып чыгарды. Шуны гына көткән икән, хатын да сокращение ясады. Илле ел бергә торып, яныннан үткән чакта гел ләхәүләмне укып кала торган идем. Котылдым хәзер үзем дә.
– Үз көнеңне үзең күр инде, җаныкаччаем, җәме, – дигән генә иде, менә тотындым буыла-буыла көләргә. Үзем тәгәри-тәгәри көләм, авыз ачык, ә тавышы чыкмый! Җырык килеш калды шулай. Хатын дигәнем кытыклап та карады, юк, чыкмый гына бит тавышы. Ул өйдә ишәк тулгагы авазлары чыгарып чырулап калды. Мин киттем калага – колдунга.
Белгән кешем түгел түгелен. Фатирының тоткасына гына орынган идем, эчтән, мине бәреп егып, ярым шәрә бер юан хатын чыгып чапты. Монашка киеменнән, кувалда хәтле тәресе ике ими арасында бәргәләнгәнен генә шәйләп калдым. Култык таяклары гына як-якка сибелеште. Баш мие өч төштән селкенгән булган моның.
– Вәт колдун бу, мәйтәм. Нинди беткән марҗаны аяклы иткән!
Күзем ишек катындагы язуга төште. «Ашказаны – 100 сум, баш казаны – 200 грамм (закускасы үзең белән), либерни әгъзалар – 300 у. е. Бөтен нәрсәңне алыштырам. Айгырдан башлап, любоеңны пычаксыз гына печәм һәм сөннәткә утыртам. Алдан ук түлисе» диелгән.
Эчтә кәтүк хәтле генә бәлтерәп беткән бер пеләш нәмәрсә ботинка шнурларын үтүкләп ятмыш иде. Нинди пөхтә кеше икән, ә? Танышып киттек инде. Дөберән нәселеннән булып чыкты бу, ак сөякле. Кукмара мишәре. Гомер буена коры су җитештерә торган заводта каравыл торган. Башы өтермәннән чыкмаган.
– Ничек аяклы иттең син теге аксак монашканы? – дим.
– Гади ул бик, җәшти. Кайнаштыра торгач, ун айлык көмәнең бар икән, дигән генәем, име, гомер буена җөрми торган аякларында тыпырдый башлады бу. Фарис Галләм үзе бернишләтә алмаган булган бу марҗаны. Ә синең ни дип белик? Ник җырдың бу җәмсез авызыңны?
– Менә шундый зәхмәт инде миндә. Гел көлдерә. Тамак ач. Тавышы чыкмый түлке. Кеше шикелле кете-кете көлә торган итеп чыгармассыңмы?
– Әллә индивидуальни катының белән бергә мунчага кергәниеңме, паскуда?
– Өйләнешкәнче бер булганые шул андый гөнаһ. Ярамый аңа мунча. Аннары ул сыерны да яткан көе сава башлый…
– Платформасы сыек икән, алайса, хатыныңның. Ач авызыңны. Карыйк. У-у-у, монда! Авызыңда бумбы шартлатканнарыемыни? Үпкәң беткән икән – авызыңны ачкач күренми. Бәбәкләреңне алыштырабыз. Икесе ике якка, әрләшкән шикелле, карап тормасыннар. Туры эчәгең кыегайган. Турылыйбыз. Күрше-күләнең бар, ахры, синең. Шул, каргап, аураңны тишкән, чакраңны җәнчегән, шармыңны бушаткан. Һөдһөд кошы җелеген ике көнлек таракан имие белән бутап, ай тотылмаган төнне эчерермен. Бетәр. Үзең бетмәсәң. Борыныңны зурайтабыз, тукмак хәтле итеп. Мондый бәләкәчне хатын-кыз сөймәс…
