скачать книгу бесплатно
– Onu da özümüzlə aparaq, – deyə Kerri əlavə etdi.
– Yox, – deyə Minni yavaşca cavab verdi və söhbəti kəsmək üçün qabları cingildətdi, – o getməz.
Bacılar bir neçə il görüşməmişdilər, bu müddət ərzində Kerrinin xasiyyətində nə isə bir yenilik əmələ gəlmişdi. Onda elə bir təbii cəsarətsizlik, utancaqlıq var idi ki, bu hər dəfə özünün yaxşı yaşaması üçün mübarizə apardığı və xüsusən bu mübarizəyə kifayət qədər qüvvə və vəsaiti olmadığı zaman aşkara çıxardı, lakin onda hər cür əyləncələrə və zövqlərə qarşı böyük həvəs də vardı və bu onun xasiyyətinin əsas xüsusiyyətlərindən biri idi. O, hər barədə olursa olsun susa bilərdi, ancaq bu məsələdə yox.
– Sən bir ondan soruş, – deyə Kerri yalvarışla bacısına pıçıldadı.
Minni isə bacısının qazancının onlara verəcəyi əlavə vəsait haqqında düşünürdü. Bu pullar onların ev kirayəsinə gedəcək və hər dəfə əri ilə xərclər haqqında danışmaq onun üçün o qədər ağır olmayacaqdı. Lakin Kerri indidən əyləncə axtarırsa, deməli, gec-tez o, pul məsələsində iflasa uğrayacaqdır. Əgər bacısı onların daimi çalışqanlığa əsaslanan həyatlarının möhkəm qaydalarına tabe olmasa, bu əyləncələri başından çıxarıb inadla çalışmasa Kerrinin şəhərə gəlməsinin onlara nə xeyri olacaqdır? Bu fikirlər heç də onun soyuq qənaətçilik xasiyyətindən irəli gəlmirdi. Bu yorulmaz zəhmət nəticəsində bu yaranmış həyat şəraitinə həmişə şikayətsiz alışan ciddi bir adamın sadə mühakiməsi idi.
Nəhayət, Minni güzəştə getdi və Hansondan soruşmaq qərarına gəldi. Ancaq, o bunu həvəssiz etdi və bacısının fikri ilə şərik olduğunu heç bir işarə ilə bildirmədi.
Minni başını kişisinin oturduğu otağa soxaraq:
– Kerri bizi teatra dəvət edir, – dedi.
Hanson qəzetdən gözünü ayırdı. Onun Minniyə baxan gözləri “bu heç də biz gözlədiyimiz olmadı” ifadəsini sözdən də aydın bildirirdi.
– Mənim getməyə həvəsim yoxdur, – deyə o dilləndi. – Kerri nəyə baxmaq istəyir?
– O Cekobs teatrına getmək istəyir.
Hanson rədd cavabı olaraq başını bulayıb, yenidən qəzet oxumağa girişdi.
Kerri ər-Arvadın onun təklifinə necə yanaşdığını gördükdə bu adamların necə yaşadıqlarını tam aydınlığı ilə dərk etdi. Bu ona əzici təsir göstərdi, lakin qəti etiraz oyatmadı.
Kerri:
– Mən aşağı düşüb qapıda durmaq istəyirəm, – dedi.
Minni etiraz etmədi, Kerri şlyapasını geyib evdən çıxdı. Qapı səsini eşidib, yemək otağına gələn Hanson soruşdu:
– Kerri hara getdi?
– O dedi ki, aşağı düşüb qapıda duracaqdır, – deyə Minni cavab verdi. – Yəqin ki, o təmiz hava almaq istəyir.
– Mənə elə gəlir ki, o bütün teatrları-filanı yadından çıxarmalıdır. Onlara pul xərcləməyi heç ağıla gətirmək belə lazım deyil!
Minni:
– Bu, yəqin ki, sadəcə maraqdan irəli gəlir, – deməyə cəsarət etdi. – Burada hər şey ona yeni görünür.
– Hm, bilmirəm, – deyə Hanson mızıldandı və azca qaş-qabağını sallayaraq uşağın yanına keçdi.
O, gənc qızların nə qədər şöhrətpərəst və bədxərc olduqları haqqında düşünür və Kerrinin bu qədər az bir qazancla belə şeylər haqqında necə düşündüyünə belə təəccüb edirdi.
Şənbə günü Kerri yenə şəhərə getdi. Qız əvvəlcə onu maraqlandıran çaya doğru yollandı və sonra oradan hər birinin qabağında yaşıl çəmənlik olan gözəl evlər salınmış (bu çəmənlik sonralar bu yerlərin bulvara çevrilməsinə imkan vermişdi) Cekson-strit küçəsi ilə geri qayıtdı. Kerri bu zənginliyə heyran qalmışdı, halbuki bu küçədə çox guman ki, yüz min dollardan artıq pulu olan bir nəfər də yaşamırdı.
Kerri bacısının evindən çıxmasına sevinirdi. O bu ailənin nə qədər miskin və sönük bir həyat keçirdiyini başa düşmüş, sevincli və maraqlı təəssüratları başqa yerdə axtarmaq lazım olduğunu yəqin etmişdi. Onun beyni indi daha yüngül fikirlərlə məşğul idi, o bir neçə dəfə Druenin bazar ertəsi axşam gəlməyəcəyinə heç cür inanmır və onun gəlməsini fikirləşdikdə bir qədər həyəcanlansa da, qəlbinin dərinliyində bunu dumanlı halda arzu edirdi.
Bazar ertəsi Kerri tezdən durub işə getməyə hazırlaşırdı. O, yaşıl pamazıdan köhnə xal-xal köynəyini, qəhvəyi sarjdan solmuş yubkasını geydi, Kolumbiya-sitidə bütün yay uzunu qoyduğu balaca həsir şlyapasını qoydu. Onun ayaqqabıları olduqca köhnəlmişdi, qalstuku isə bütün çox işlənmiş şeylər kimi əzilmiş və görkəmsiz bir şəkil almışdı. Ümumiyyətlə Kerri fabrikdə işləyən qadına oxşayırdı, ancaq onun gözəl üzünün cizgiləri adi deyildi, o, sevimli, xoş və təmkinli bir qız təsiri buraxırdı.
Öz doğma evlərində saat yeddiyə-səkkizə qədər yatan Kerri kimi adamlar üçün səhər sübhdən qalxmaq asan deyildir. Saat altıda hələ tamamilə yuxulu halda yemək otağına baxarkən səssiz-səmirsiz səhər yeməyini qurtaran Hansonu gördükdə bacısı evindəki həyatın bütün ağırlığını yenidən hiss etdi. Kerri paltarlarını geyinənə qədər Hanson çıxıb getdi. Kerri Minni ilə birlikdə nahar etdi. Uşaq isə stolun arxasında hündür stulun üstündə oturub, sıyığı boşqabın qıraq-bucağına yayırdı.
İndi tanış olmadığı, adət etmədiyi işə başlamaq vaxtı çatdıqda Kerrinin kefi çox pozuldu. Onun bütün gözəl arzularından yalnız bir yığın kül qalmışdı, lakin bu külün altında hələ də ümid qığılcımları közərirdi. Kerri çox əzgin idi, o işləməli olacağı ayaqqabı fabrikində gördüklərini xatırlayaraq səssizcə yeyirdi. Dumanlı fikirlər onun başından çıxmırdı. Ona elə gəlirdi ki, o, böyük fabrik sahibləri ilə görüşəcək və onun işi rütbəli, yaxşı geyinmiş kişilərin hərdənbir nəzər salacaqları yerdə keçəcəkdir.
Kerri çıxmağa hazırlaşdığı zaman Minni dedi:
– Hə, müvəffəqiyyətlər arzu edirəm.
Onlar Kerrinin hər gün piyada gedib gələ biləcəyini müəyyən etmək üçün heç olmasa bu səhər piyada getməsini qərara almışdılar. Həftədə altmış sent konkaya vermək dörd yarım dollar əmək haqqı müqabilində böyük xərcdir.
Kerri:
– İşimin nə cür keçdiyini axşam sənə danışaram, – dedi.
O, günəş şüalarına qərq olmuş küçəyə çıxdı, burada xırda firma qulluqçuları ilə ağzına qədər dolmuş konka vaqonları və fəhlələr hər iki tərəflə hərəkət edirdilər. Adamlar qapılardan çıxıb tələsik müxtəlif tərəflərə dağılırdılar. Kerri özünü bir qədər yüngül hiss etdi. Səhər günəşinin parlaq işığında, mavi səmanın altında, təmiz və saf küləyin qarşısında hansı qorxu uzun müddət davam edə bilər? Gecələr hətta dumanlı günlərdə belə qorxu və uğursuz duyğular artır və möhkəmlənir, amma açıq havada, günəşli gündə insan ölüm qarşısında belə qorxunu itirir.
Kerri getdikcə irəliləyirdi, o körpünü keçib, Beşinci avenüyə döndü. Bu küçə, bozumtul əhəng daşından, tünd qırmızı kərpicdən hündür divarları olan dar dərəni xatırladırdı. Böyük aynalı vitrinlər təmizlikdən parıldayırdı. Gurultulu arabalar küçələri doldurmuşdu. Hər tərəfdə böyüklər və uşaqlar dəstə ilə hərəkət edirdi. Kerrinin qarşısına onunla bir yaşda olan qızlar da çıxırdı və sanki bu qızın cəsarətsizliyini duyaraq onu həqarətlə süzürdülər. Kerri bu şəhərdəki həyatın vüsətinə heyrət edir, onda müəyyən bir rol oynamaq üçün nə qədər çox bilmək lazım olduğunu düşünürdü. O heç bir şeyə yaramayacağından, işi bacarmayacağından, onu tənbəl hesab edəcəklərindən qorxurdu. Onun hər yerdə rədd edilməsi bir iş bilmədiyindən deyildimi? Birdən onu söyüb təhqir etsələr və biabırçılıqla küçəyə atsalar nə edəcək?
Kerri ürək çırpıntısı ilə, nəfəsini çətinliklə alaraq Adams-strit və Beşinci avenü küçələrinin tinində olan böyük ayaqqabı fabrikinə yaxınlaşırdı. Lift onu dördüncü mərtəbəyə qaldırdı, ancaq orada heç kəs yox idi. Yalnız hər tərəfdə tavana qədər qalaqlanmış yeşiklərin arasında uzun keçidlər var idi. O qorxa-qorxa dayanıb birisinin bayıra çıxmasını gözləyirdi.
Çox keçmədən m-r Braun gəldi, ancaq görünür o, Kerrini tanımadı.
– Sizə nə lazımdır? – deyə o soruşdu.
Kerrinin ürəyi düşdü. –
– Siz bu gün gəlməyimi buyurdunuz… Mən iş barəsində…
– Bəli, bəli – deyə o, qızın sözünü kəsdi. – Hm! Sizin adınız nədir?
– Kerri Miber.
– Belə, – deyə o təkrar etdi. – Arxamca gəlin.
Onlar təzə ayaqqabı iyi gələn yeşiklər arasındakı qaranlıq keçidlə gedərək, emalatxananın dəmir qapısına çatdılar. Kerri qolları çırmanmış ağ köynəkli və göy önlüklü kişilərin işlədiyi maşınların gurultu və taqqıltı saldığı alçaq tavanlı geniş emalatxananı gördü. Kerri avtomatların arası ilə utana-utana öz müşayiətçisinin arxasınca gedirdi. Onlar emalatxananın uzaq bir küncündə liftə girib, altıncı mərtəbəyə qalxdılar.
M-r Braun əlinin hərəkətilə ustanı çağırdı, o da maşın və iş stolları labirintindən cəld onun yanına çıxdı.
M-r Braun:
– Bu, sənə söylədiyim qızdır, – dedi və sonra Kerriyə tərəf dönərək əlavə etdi: – Onunla gedin!
Bu sözdən sonra m-r Braun getdi. Kerri isə yeni rəisinin arxasınca, otağın kontor üçün ayrılmış bir küncündə olan balaca stola doğru getdi.
– Siz heç ayaqqabı emalatxanalarında işləmisinizmi? – deyə usta çox ciddi bir tərzdə soruşdu.
– Yox, ser.
Görünür, usta belə işçi ilə məşğul olmaq istəmirdi. Hər halda o, Kerrinin adını yazdı və onu emalatxananın içərilərində şaqqıldayan maşınların önündə, kətillər üzərində cərgə ilə oturan qızların yanına apardı. O, maşınla ayaqqabı üzlüklərini deşən bir qızın çiyninə əlini qoydu.
– Necə işlədiyinizi bu qıza izah edin, – deyə usta Kerrini göstərdi. – Qurtaranda isə mənim yanıma gəlin!
Ustanın müraciət etdiyi qız cəld qalxıb yerini Kerriyə verdi.
– Bu çox asan işdir, – deyə o, Kerriyə tərəf əyildi, – siz ancaq dərini bax belə tutun, buradan sıxın və maşını işə salın.
Qız, kişi ayaqqabısı üzlüyünün sağ tərəfini kiçik saxlayıcılarla bərkitdi və maşının yan tərəfindəki balaca düyməni basdı. Maşın dərhal hərəkətə gəldi və üzlüyün kənarında bağ keçiriləcək deşik açaraq, girdə dəri parçaları tullamağa başladı.
Qız Kerrinin işinə baxıb onun öz vəzifəsinin öhdəsindən yaxşı gəldiyinə əmin olduqdan sonra getdi.
Kerri dəri parçalarını sağ tərəfdəki maşında oturan qızdan alır və sol tərəfdə oturan qonşusuna verirdi. O dərhal başa düşdü ki, müəyyən orta sürət götürmək lazımdır, yoxsa onun yanında üzlüklərdən qalaq əmələ gələcək və beləliklə də onun sol tərəfində oturanların işi ləngiyəcəkdir. Kerrinin ətrafa baxmağa vaxtı yox idi, o səylə işə girişdi.
Qonşuları Kerrinin sıxıldığını, həyəcanlandığını başa düşür və işin sürətini bir qədər azaltmaqla ona bacardıqları qədər kömək etməyə çalışırdılar.
Kerri bir saniyə də maşından ayrılmırdı, onun yeknəsəq işləməsi əsəbləri sakitləşdirir, təsəvvürün doğurmuş olduğu qorxunu qovurdu. O yavaş-yavaş emalatxananın qaranlıq olduğunu hiss etdi. Ağır hava təzə gön iyi ilə dolmuşdu, ancaq bu onu sıxmırdı. Amma ətrafdakıların gözlərini ona dikdiklərini görür və kifayət qədər sürətlə işləmədiyi fikrindən əzab çəkirdi.
Bir dəfə Kerri üzlüyü maşına yanlış qoyub, sıxacla əlləşdiyi zaman onun gözü qarşısında iri bir əl göründü və sıxacı bərkitməkdə ona kömək etdi. Bu, ustanın əli idi. Kerrinin ürəyi elə şiddətlə döyündü ki, dərhal ətrafdakı şeyləri görmək qabiliyyətini itirdi və işi tamam dayandırdı.
Usta:
– Maşını işə salın! – dedi. – Eşitmədiniz, maşını işə salın! Başqalarını ləngitməyin.
Bu səs qızı ayıltdı. O güclə nəfəs ala-ala dəhşətli həyəcan içərisində yenidən işə başladı. Yalnız arxasındakı kölgə yox olandan sonra o, dərindən nəfəs aldı.
Vaxt keçir və getdikcə otağın havası daha da ağırlaşırdı. Kerri boğulduğunu hiss edirdi, o su içmək istəyirdi, lakin yerindən tərpənməyə cəsarət etmirdi. Onun oturduğu kətilin nə söykənəcəyi, nə də ayaq qoymağa yeri var idi, qız bütün bədənində nə isə çox pis bir ağrı hiss etməyə başladı. Bir az sonra onun beli ağrıdı. Kerri tərpənir, çevrilir, tez-tez vəziyyətini dəyişirdi, lakin bunlar çox az kömək edirdi. O yorulmağa başladı.
– Niyə ayaq üstə işləmirsiniz? – deyə qonşusu qısaca ona məsləhət verdi. – Bu qadağan deyildir.
Kerri təşəkkür hissi ilə ona baxdı.
– Mümkünsə mən də elə edərəm, – dedi.
O kətildən qalxaraq bir müddət ayaq üstə işlədi, lakin məlum oldu ki, bu vəziyyətdə işləmək daha pisdir: onun boynu və çiyinləri ağrıdı.
Emalatxanada hökm sürən vəziyyət öz qabalığı ilə Kerrini əzirdi. O ətrafına baxmağa belə cəsarət etmirdi, lakin bəzən kiminsə danışmağı maşınların səsini batıraraq onun qulağına çatır və o, gözünün ucu ilə bəzi şeyləri görürdü.
– Sən dünən Harrini gördün? – deyə Kerrinin sol tərəfində oturan qız qonşusundan soruşdu:
– Yox.
– Sən onu yeni qalstukda bir görəydin! Ah, o nə qədər gözəl idi.
– Sss! – deyə başqa bir qız pıçıldadı və başını daha aşağı saldı.
Onun rəfiqəsi o saat susdu və ciddi bir görkəm aldı.
Usta bütün qadınlara diqqətlə baxa-baxa yavaş-yavaş yanlarından ötüb keçdi. O aralanan kimi söhbət yenidən başlandı.
– Bilirsənmi o nə dedi? – deyə Kerrinin sol tərəfində olan qız yenidən başladı.
– Yox, bilmirəm.
– Deyir ki, guya məni “Martin” yanında Eddi Harri ilə görmüşdür.
– Doğrudanmı?
Qızlar gülüşdülər.
Başı çox tüklü olan gənc, uca boylu, kürən bir oğlan, içərisində dəri qırıntıları olan səbəti qarnına sıxaraq, ayaqlarını sürüyə-sürüyə maşınların arası ilə keçirdi. Kerriyə yaxınlaşarkən o, əlini cəld uzadıb, qızlardan birinin dirsəyindən tutdu.
– Əl çək! – deyə qız hirslə qışqırdı, – axmaq!
Kürən oğlan ancaq dişlərini ağartdı və qız onun arxasınca baxanda:
– Gör necə əzilir! – dedi.
İş o yerə çatdı ki, Kerri artıq otura bilmirdi. Ayaqları sancırdı, o, ayağa qalxıb gərnəşmək istəyirdi. Görəsən heç vaxt günorta olmayacaqmı? Ona elə gəlirdi ki, tam bir gün axşama qədər işləmişdir. O, qətiyyən aclıq hiss etmir, ancaq bütün bədənində dəhşətli bir zəiflik duyurdu. Deşik açanın müəyyən bir nöqtəyə düşməsini gərgin surətdə izləməkdən Kerrinin gözləri yorulmuşdu. Sağda oturmuş qız təzə gələnin əzab çəkdiyini görür və ona yazığı gəlirdi. Kerri həddindən artıq səy edirdi, əslində onun işi çox də zehni və fiziki gərginlik tələb etmirdi. Lakin ona heç nə ilə kömək etmək olmazdı. Çəkmə üzü qalağı getdikcə artırdı. Kerrinin əli əvvəlcə biləyinə, sonra barmaqlarına qədər ağrımağa başladı və nəhayət, onun bütün bədəni ağrıyan əzələ kütləsinə çevrildi, mexaniki olaraq daim eyni hərəkəti təkrar etməkdən əzələlər daha bərk ağrıyır və bu hərəkət qızın ürəyini bulandırırdı. Kerri bu işgəncənin heç bir zaman qurtarmayacağını qət etdiyi və tamam ruhdan düşdüyü zaman haradansa aşağıdan boğuq zəng səsi eşidildi və fasilə başlandığını xəbər verdi. Dərhal səslər ucaldı və vurnuxma başlandı. Bir anda bütün qızlar yerlərindən qalxdılar və qonşu otağa tələsdilər. Sağ tərəfdəki şöbədən kişilər çıxaraq emalatxanadan keçməyə başladılar. Sürətlə hərlənən təkərlərin səsi get-gedə yavaşıdı və nəhayət tamamilə kəsildi. Sakitlik başlandı, bu sükutda səslər adama çox qəribə gəlirdi.
Kerri yerindən qalxıb naharını gətirməyə getdi. Onun bütün bədəni keyləşmişdi, başı hərlənirdi, o susuzluqdan yanırdı. Üst paltarları qoyulan arakəsməyə tərəf gedərkən yolda usta ona rast gəldi. O, Kerrini diqqətlə süzdü və sözə başlayaraq:
– İşin öhdəsindən necə gəlirsiniz? – dedi.
– Bir təhər, – deyə Kerri ehtiramla cavab verdi.
– Hm! – deyə usta mızıldandı və daha nə deyəcəyini bilmədiyi üçün keçib getdi. Başqa şəraitdə bu iş heç də bu qədər ağır olmazdı. Lakin o vaxtlar heç kəs işçilər üçün az-çox dözüləsi əmək şəraiti yaratmaq haqqında düşünmürdü.
Maşınlara çəkilən yağın və təzə dərinin qoxusuna binanın üfunətli qoxusu da qarışırdı, bu isə çox pis qoxu idi. Ancaq axşamlar süpürülən döşəmə zir-zibil ilə dolu idi. Heç kəs işçilərin rahatlığı qayğısına qalmırdı, onlara mümkün qədər az verməyə və onlardan mümkün qədər çox tələb etməyə cəhd edirdilər. Stullarda ayaq qoymağa yer, hərəkət edən söykənəcəklər, işçi qadınlar üçün aşxana, təmiz önlüklər, yararlı paltarasan yer – bütün bunlar o vaxt heç kəsin xəyalına gəlmirdi. Ayaqyolular qaranlıq, çirkli, hətta üfunətli idi. Ətrafda olan hər şey çox miskin görünürdü.
Kerri küncdə qoyulmuş vedrədən bir stəkan su içib nahar etmək üçün yer axtarmaq məqsədilə ətrafı nəzərdən keçirməyə başladı. Başqa işçi qadınlar pəncərə qabaqlarından, emalatxanadan getmiş kişilərin iş stolları arxasında yerləşmişdilər. Təbiətcə çox utancaq olan Kerri bir dənə də olsun boş yer tapmayıb heç kəsə yer üçün əziyyət vermək istəmədiyindən öz maşınının yanına qayıtdı və kətilin üstündə oturdu. O, içərisində nahar olan qutunu dizləri üstünə qoyub açdı və söhbətlərə qulaq asmağa başladı. İşçi qadınların danışdıqlarının əksəriyyəti hər dürlü məzmundan məhrum idi, özləri də pozulmuş dildə danışırdılar. Emalatxanada qalmış kişilərin bəziləri uzaqdan qızlara arabir söz atırdılar.
Onlardan biri pəncərənin yanında balaca bir yerdə valsdan bir neçə tur göstərən qıza müraciət edərək:
– Kitti, mənimlə bala gedərsənmi? – dedi. Bir başqası bağırdı:
– Ehtiyatlı ol, Kitti! Yoxsa saçların açılar.
– Heç olmazsa, sən mumla! – deyə qız səsləndi.
Qızların və kişilərin arasında gedən mənasız danışığı eşidən Kerri bir sövq-təbii ilə susurdu. O belə söhbətlərə alışmamışdı və bunda nə isə bir amansızlıq və qabalıq görürdü. Kerri qorxurdu ki, birdən onlardan biri bu sözlərlə ona müraciət edər. Ona elə gəlirdi ki, Druedən başqa bütün kişilər kimi emalatxanada işləyən gənclər də kobud və gülüncdürlər. O bir qadın kimi insanların varını, tərbiyəsini, yaxşı sifətlərini onların geyimlərinə görə mühakimə etməyə meyl edirdi.
Yarım saatlıq fasilə qurtardıqdan sonra maşın təkərləri yenidən vızıldamağa başlarkən Kerri hətta sevindi. O nə qədər yorulmuş olsa da yenidən işçi qadınlar içərisində işləməyinə razı idi. Lakin bu da onun canını qurtarmadı: bir gənc işçi onun yanından keçərkən laübalı bir görkəmlə barmağını onun böyrünə dürtdü.
Kerri tələsik hərəkətlə geri döndü və gözlərində qəzəb parladı, lakin oğlan keçib getdi və yalnız bir dəfə dönüb baxdı və dişlərini ağartdı. Kerri güclə göz yaşlarını saxladı.
Qonşusu bunu gördü.
– Siz əhəmiyyət verməyin! – dedi. – Bu oğlan çox sırtıqdır.
