скачать книгу бесплатно
– Əzizim, axşamın xeyir!
Conatan Hyuz bir anlıq hər şeyi unudub maşına, səadətinə doğru qaçdı.
– Sevgilim, salam… Bağışla, bir saniyə…
Birdən ayılıb, platformanın bir küncündə büzüşüb durmuş qocaya nəzər saldı. Yol yoldaşı qaşlarını çatdı:
– Nəsə unutmusan?
Araya qısa bir sükut çökdü və nəhayət:
– Səni, – Conatan Hyuz cavab verdi. – Səni unutmuşdum!..
Maşın gecənin qaranlığında çevrə cızdı və hər üçü bərk silkələndi.
– Adınız nə oldu? – qarşısındakı mənzərədən, yoldan və maşının səsindən bir dəqiqəlik yayınan qadın soruşdu.
– O özünü sənə təqdim eləmədi? Bağışla, – Conatan Hyuz tələsik söylədi.
– Ueldon, – qoca gözlərini döyə-döyə söylədi.
– Doğrudan? – Alisa Hyuz təəccübləndi. – Bu ki mənim qızlıq soyadımdır!
Qoca buraxdığı səhvdən karıxdı, amma tezliklə özünü ələ aldı.
– Nə danışırsınız? – cavab verdi. – Necə də maraqlı təsadüfdür!
– Bəlkə, biz qohumuq? Siz harada…
– O, Kuinsidə müəllimim olub, – cavan Hyuz yenə söhbətə müdaxilə etməyə tələsdi.
– Elə müəllimi olaraq da qalıram, – qoca əlavə elədi. – Hə, eləcə də qalıram…
Onlar evə çatdılar. Qoca Hyuz ətrafda gördüklərindən heç cür gözünü çəkə bilmirdi. Şam süfrəsində, demək olar ki, heç nəyə əl uzatmadı, yalnız işi-gücü masanın o biri başında əyləşmiş gözəl xanımı izləmək oldu. Cavan Hyuz da rahatlıq tapa bilmir, həddən ziyadə hündürdən danışır və həmçinin, demək olar ki, yemirdi. Qocasa elə hey Alisaya zillənirdi. O, qadının ağzına elə baxırdı ki, elə bil ordan dürr tökülürdü. Gözlərinə elə nəzər yetirirdi ki, sanki orda dünyanın bütün müdriklikləri sığınacaq tapıb, o isə bunu ilk dəfə duyur. Üzünün ifadəsi sanki onun bura hansı şəraitdə və nə üçün gəldiyini belə xatırlamadığına işarə edirdi.
– Nədir, çənəmdə sızanaq çıxıb? – Alisa Hyuzun səbri tükəndi. – Niyə hər ikiniz mənə zillənmisiniz?
Qocanın qəfil hönkürtüsü qadını sarsıtdı. Sanki bu hönkürtünün sonu olmayacaqdı; Alisa, nəhayət, masanın ətrafında dövrə vurub onun çiyinlərindən tutdu.
– Bağışlayın, – qoca hıçqırdı. – Sadəcə, siz elə qəşəngsiniz ki! Narahat olmayan, oturun. Məni bağışlayın…
Desert yeyildikdən sonra Conatan Hyuz çəngəli nümayişkaranə şəkildə bir kənara qoyub, ağzını salfetlə silib ucadan səsləndi:
– Şam yeməyinə söz ola bilməz! Əzizim, səni sevirəm!
O, qadının yanağından öpüb bir anlıq fikrə daldı, sonra yenidən, bu dəfə dodaqlarından öpdü.
– Görürsünüz, – qocaya müraciətlə dilləndi, – arvadımı çox sevirəm…
Qoca başını yırğaladı və dalğın halda söylədi:
– Hə, hə, əlbəttə, xatırlayıram…
– Nəyi xatırlayırsınız? – Alisa təəccüblə soruşdu.
– Sağlıq demək istəyirəm! – arvadının diqqətini yayındırmağa çalışan Conatan Hyuz təntənəylə söylədi. – Füsunkar qadınımın, xoşbəxt gələcəyimizin şərəfinə!
Alisa qəhqəhəylə öz qədəhini qaldırdı. Sonra ətrafına göz gəzdirib soruşdu:
– Mister Ueldon, bəs siz niyə içmirsiniz?..
Qoca qonaq otağının kandarında əcaib şəkildə donub-qalmışdı. Bir az düşüncələrə dalıb cavana müraciət elədi:
– Ardımca gəl. – O, gözlərini yumub qətiyyətlə otaq boyu gəzişdi. – Burda tənbəki çubuqlarının kolleksiyası var, burdasa kitablar. Yuxarıdakı üçüncü rəfdə də – Herbert Uellsin “Zaman maşını”. Bu arada o kitabın məzmunu lap hazırkı vəziyyəti tamamlayır. Burdasa sevimli kürsüm, elə indicə orda oturacam…
O, həqiqətən də, oturub gözlərini açdı. Conatan Hyuz qapının ağzında soruşdu:
– Daha ağlamayacaqsan ki?
– Yox. Onsuz da göz yaşları bir şeyə yaramır.
Mətbəxdən yuyulan qab-qaşığın, bir də qadının zümzüməsinin səsi gəldi. Kişilər səs gələn tərəfə çevrildilər.
– İnana bilmirəm, – Conatan Hyuz həyəcanla pıçıldadı, – günlərin birində ona nifrət edəcəyimə inana bilmirəm! Nə vaxtsa onu öldürmək istəyəcəm?!
– Ağlına heç cür sığışdıra bilmirsən, hə? Düz bir saat onu müşahidə elədim və bir dənə də olsun qüsur tapa bilmədim. Bir dənə də! Heç olmasa, bir uğursuz kəlmə, ya da intonasiya. Bəlkə, yançaqlarını əsdirərdi, ya saçlarını qarışdırardı. Heç nə! Sonra səni müşahidə edə-edə içimi yedim: bəlkə, onun dəyişməsində günahkar elə bizik?!.
– Bəs sonra?
Cavan özünə və qonağa heres[3 - Heres – İspaniyanın Əndəlis vilayətinin Heres şəhərində ağ üzümdən hazırlanan spirtli içki; şərab növü] süzdü, qədəhlərdən birini qocaya uzatdı.
– Çox içirsən, – qoca cavab verdi, – sonrası elə budur.
Conatan Hyuz qədəhi dodaqlarına yaxınlaşdırmadan aşağı endirdi.
– Daha nə?
– Yəqin, gündəlik istifadə edə bilməyin üçün sənə yaddaş dəftərçəsi düzəltməli olacam. Qoca psixin cavan axmağa məsləhətləri…
– Məsləhətlərinin hamısını yaddaşıma həkk edəcəm.
– Yaddaşına həkk edəcəksən? Nə qədər müddətə? Bir ay, bir il? Sonda unudacaqsan, yer üzündə hər şeyin unudulduğu kimi. Həyat isə öz axarıyla gedəcək. Zaman keçdikcə… mənə çevrilməyə başlayacaqsan. Alisa da tədricən aqibətinə layiq varlığa… Heç olmasa, tez-tez onu sevdiyini de!
– Mütləq. Hər gün!
– Söz ver! Bunu hər gün etməyin çox mühümdür. Bəlkə, mənim səhvim elə buna əməl etməməyimdi. Bizim səhvimiz. İstisnasız hər gün! – Qoca qabağa əyildi, sifəti alışıb-yanırdı, o, dəli kimi elə hey təkrarladı: – Hər gün! Hər gün!..
Qapının ağzında azacıq təlaşlanmış Alisa peyda oldu.
– Burda nəsə baş verib?
– Yox, yox, – Conatan Hyuz gülümsündü. – Sadəcə, mübahisə edirik. Sənin hansımızın daha çox xoşuna gəldiyinə heç cür qərar verə bilmirik.
Qadın gülə-gülə mətbəxə qayıtdı.
– Zənnimcə… – cavan Hyuz dilləndi. Dili dolaşdı, göz qapaqlarını bir-birinə sıxdı, amma yenə də özünü məcbur elədi. – Zənnimcə, getmək zamanın gəldi.
– Hə, getmək vaxtıdır, – qoca cavab verdi, amma yerindən tərpənmədi. Səsində yorğunluq, zəiflik, kədər duyuldu. – Burda otura-otura uduzduğumu anladım. Münasibətlərinizdə nə bir yanlışlıq, nə də bir qüsur tapa bildim; anladım ki, heç bir şey məsləhət görə bilməyəcəm. Aman Allah, necə də axmaq vəziyyətdir… Səni axtarmaq, narahat eləmək, kefinə soğan doğramaq, həyatının məcrasını pozmaq nəyə lazım idi ki?! Axı sənə dolaşıq məsləhət və mənasız giley-güzardan savayı nə verə bilərəm ki?! Hələ bir dəqiqə əvvəl düşünürdüm: elə bu gün onu qətlə yetirəcəm, günahı öz üzərimə götürəcəm, sənsə öz cavan həyatına davam edəcəksən. Axmaq fikirdir, hə? Üstəlik, əlimdən nə gələrdi ki? Axı bu, çoxdan hamıya məlum olan ziddiyyətdir. Onu həyata keçirə bilsəydim belə, zamanın axarı, Yeri, bütünlükdə Kainatı hara gizlətmək olardı ki?.. Təlaşlanma, mənə də elə baxma. Qətl olmayacaq. Daha doğrusu, o artıq olub – gələcəkdə, iyirmi il sonra. Əlindən heç bir şey gəlməyən və sənə zərrə qədər də olsun fayda verə bilməyən qoca indi bu evi tərk edib küçəyə çıxacaq, öz taleyinin, öz divanəliyinin görüşünə gedəcək. – O, ayağa qalxdı və yenə gözlərini yumdu. – Görək qaranlıqda evimin çıxışını tapa biləcəyimmi?..
Cavan onun ardınca gedib paltar şkafını açdı, palto çıxarıb ehmalca qocanın çiyinlərinə atdı və söylədi:
– Lakin sən yenə də kömək elədin. Ona hər gün sevdiyimi söyləməyi beynimə yeritdin.
– Heç olmasa, bunu edə bildim… – Onlar qapıya yaxınlaşdılar və qoca qəfildən soruşdu: – Səncə, ümid eləməyinə dəyər?..
– Dəyər. Onun ölməməsinin qayğısına qalacam! – Conatan Hyuz cavab verdi.
– Yaxşı! Sənə inanmaq istərdim… – Qoca əlini uzadıb qeyri-ixtiyari çıxış qapısının dəstəyindən yapışdı. – Onunla vidalaşmaq istəmirəm. Onun gül çöhrəsinə tamaşa eləməyə gücüm yoxdur. Qoca eşşəyin evinizi tərk elədiyini söylə. Hara? Sən ki bilirsən – həyat yoluyla irəli, orda səni gözləyəcəm. Gec-tez peyda olacaqsan.
– Sənə çevrilmək üçün? Heç vaxt! – cavan Hyuz çığırdı.
– Bax elə indicə dediklərini dayanmadan ürəyində təkrarla. İlahi, sən özün günahımdan keç! Bunu götür… – Qoca ciblərini eşələyib əzilmiş qəzetə bükülmüş balaca bir əşya çıxardı. – Yaxşısı budur, səndə qalsın. Hətta səninlə görüşümüzdən sonra belə özümə etibar eləmirəm. Mən daha qorxunc şeylərə əl ata bilərəm. Al, götür… – Qoca az qala zorla əşyanı cavanın əlinə dürtdü. – Hələlik. Allah özü sənə yar olsun! Əlvida…
O, gecənin qaranlığında gözdən itdi. Xəfif yel ağacları əsdirirdi. Uzaqdan stansiyaya girdiyi və ya çıxdığı anlaşılmayan qatarın gurultusu eşidildi.
Conatan Hyuz uzun müddət artırmada dayanıb gözlərini qıydı, kiminsə gerçəkdən uzaqlaşdığına əmin olmaq istədi.
– Əzizim! – arvadı çağırdı.
O, qocanın qoyub getdiyi bağlamanı açmağa başladı. Arvadı lap yaxınlaşsa da, səsi qaranlıq küçədə uzaqlaşan addımlar təki boğuq çıxdı. Amma o, yenə də eşitdiklərini aydınlaşdıra bildi:
– Qapının ağzında heykəl kimi dayanma, içəri yel çəkir…
O, qəzeti açdı və donub-qaldı: əlində balaca bir tapança vardı. Qatarın lap uzaqdan gələn fit səsi küləyin uğultusunda əridi.
– Qapını örtəcəksən, ya yox? – Alisa deyindi.
Conatanın içindən qəribə bir ürpəşmə keçdi və o, qorxudan büzüşdü. Qadının səsində… azca ərköyünlük, bir damcı da olsa səbirsizlik duyulmurdu ki?!
Hyuz səs gələn tərəfə çevrildi. Tələsmədi, amma hər halda, tarazlığını itirdi. Qapını çiyniylə itələdi və elə həmin an külək də sanki ona yardımçı olurmuş kimi qapını şappıltıyla çırpdı.
TABUTÇU
Mister Benedikt balaca evindən çıxıb günəş şəfəqlərinə bürünmüş artırmada dayandı. Balaca bir küçük düz yanından ürkək-ürkək ötüb-keçdi. İtin elə ağıllı gözləri var idi ki, mister Benedikt onlara baxmağa cürət eləmədi. Elə bu zaman qəbiristanlığın dəmir darvazaları ağzında, kilsənin yanında bir oğlan uşağı peyda oldu; mister Benedikt uşağın adamı dəlib keçən maraq dolu baxışları altında səksəndi.
– Siz qəbirqazansınız? – oğlan soruşdu.
Mister Benedikt irişə-irişə susmağa üstünlük verdi.
– Bu sizin kilsənizdir? – oğlan soruşdu.
– Bəli, – mister Benedikt cavab verdi.
– Bütöv qəbiristanlıq da?
Mister Benedikt sıxıla-sıxıla başını tərpətdi.
– Bütün başdaşılar, qəbirlər və çiçəklər də?
– Hə, – mister Benedikt gizli fəxarət hissiylə qeyd elədi.
Həqiqətən də, bunların hamısı ona, yalnız ona aid idi. Maraqlı hekayətdir! Uzun illər boyu ağır əmək və yuxusuz gecələr tələb edən biznes, nəhayət ki, ona uğur bəxş eləmişdi. Hər şey isə mister Benediktin kilsə həyətini almasından başladı. Burda balaca bir kilsədən və baptist[4 - Baptist (yun. xaç suyuna salma) – xristianlığın bir qolu; baptistlərə görə, yeni doğulmuş körpənin xaç suyuna salınması düzgün deyil, bunu yalnız yetkin insan öz arzusu ilə həyata keçirməlidir.] cəmiyyəti şəhərciyi tərk edəndən sonra yosun basmış bir neçə qəbirdən savayı heç nə yox idi. Sonra o, yaraşıqlı və xudmani bir meyitxana tikdi, – əlbəttə ki, qotik üslubda, – və ətrafında sarmaşıq əkdi. Bununla da kifayətlənməyib arxa tərəfdə özünə ev tikdi. Beləcə, şəhər sakinləri öz mərhumlarını mister Benediktə etibar eləməyə başladılar. “Dəfn mərasimi sadələşdirildi! – səhər qəzetindəki elanda belə deyilirdi. – Kilsədən birbaşa torpağa… Yağ kimi asandır! Ən davamlı materialdan istifadə olunur!”
Oğlanın baxışlarından əzilməkdə davam edən mister Benedikt küləyə tuş gələn şam işığı kimi əsdi; elə müdafiəsiz, elə səmimi idi ki… Canlı olan hər şey onu təəssüf hissi keçirməyə və bədbinliyə qapılmağa məcbur edirdi. Mister Benedikt həmişə insanlarla razılaşır, heç vaxt etiraz etmir, “yox” demirdi. Kimliyinizdən asılı olmayaraq küçədə təsadüfən mister Benediktlə rastlaşsanız, o öz balaca, əcaib gözlərini burnunuza, qulağınıza, ya da saç ayrımınıza zilləyəcək, amma heç bir halda gözlərinizə baxmayacaq; sonra da buz kimi əlləriylə sanki qiymətli bir şeyə toxunurmuş kimi qolunuzu sığallaya-sığallaya elə hey təkrarlayacaq:
– Siz tamamilə, şəksiz, sözsüz ki, haqlısınız…
Hər dəfəsində də mister Benediktlə ünsiyyət qurarkən onun bir sözünüzü belə eşitmədiyinə əmin olacaqsınız…
İndinin özündə də oğlanın maraq dolu baxışları altında büzüşərək elə hey təkrarlayırdı: “Sən əla uşaqsan…” Oğlanın xoşuna gəlməyəcəyindən elə qorxurdu ki…
Mister Benedikt, nəhayət, pilləkənlərlə aşağı düşüb doqqazdan çıxdı. Bu dəfə sevimli meyitxanasına nəzər salmadı, bu həzzi sonraya saxladı. Hərəkətlərin düzgün ardıcıllığına riayət eləmək çox mühümdür. Onun mahir əllərinin toxunuşunu gözləyən ölüləri fikirləşmək hələ tezdir. Mister Benedikt yazılmamış qanunlara şərtsiz əməl edirdi.
O özünü azğınlaşmış həddə necə çatdırmağı yaxşı bilirdi. Günortayadək balaca şəhərciyin küçələrini dolaşar, canlı sakinlərin öz üstünlükləriylə onu əzməsinə imkan yaradardı; öz çarəsizliyinə qapılar, onun içində əriyər, sonra coşmuş hislərinə su çiləyər, amma ürəyiylə beyni heç səngiməzdi.
Bu dəfə əczaçı mister Rocerslə söhbət eləmək üçün ayaq saxladı; və bütün təhqiramiz tərzini, istehzasını, saymazyanalığını içində boğdu. Mister Rocers isə, həmişəki kimi, mürdəşiri sancmağa fürsət axtarırdı.
– Ha-ha-ha, – alçalmış vəziyyətdə qalan mister Benedikt hirsindən ağlamaq əvəzinə qəhqəhə çəkərdi.
– Elə siz özünüz də ölüləriniz kimi soyuqsunuz! – mister Rocers təkrarladı.
– Ha-ha-ha!..
Əczaxanadan çıxan mister Benedikt bu dəfə də podratçı mister Stayvezandla rastlaşdı. Bu dəfə həmsöhbəti tez-tez saatına nəzər salır və bununla da əlverişli müştərisinin yanına tələsdiyini, mister Benediktlə ünsiyyətini qısa edəcəyini göstərirdi.
– Benedikt, işlər necə gedir? Əlavə qazancdan xali olmadığınıza mərc gələ bilərəm – fərq eləməz, dişlər, ya dırnaqlar! Onlar sizə qalır, elə deyilmi? Düz tapdım, hə?
– Ha-ha-ha… Mister Stayvezand, sizdə işlər necə gedir?
– Benni, bir deyin görüm, niyə əlləriniz belə soyuqdur? Adamın əti ürpəşir! Nədir, hansısa frigid[5 - Frigid – cinsi təmasdan qorxan, kişiləri yaxına buraxmayan qadın] arvadı yumusunuz? Söylədiklərimi eşidirsinizmi? – mister Stayvezand onun çiynindən şappıldada-şappıldada çığırdı.
– Yaxşı görək! – mister Benedikt müəmmalı, istehzalı təbəssümlə mızıldandı. – Salamat qalın!
Görüş görüşü əvəzlədi… Hər dəfəsində bir-birindən ağır həqarətləri şillə kimi yeyən mister Benedikt istehzaların dərin sulara qərq olduğu gölə bənzəyirdi. Ona atılan çınqıllar nə bir ləpə əmələ gətirər, nə də şappıltı salardı, bu zaman işə daşlar, kərpiclər, hətta qaya parçaları düşərdi! Fərq eləməz, elə bil gölün heç dibi yox idi – nə bir damcı, nə bir çöküntü. Göl təmkinini pozmurdu.
İnadkarcasına ev-ev, küçə-küçə gəzən mister Benedikt hər görüşdən sonra daha çox qıcıqlanır, çarəsizliyinə qapılır və yetkin, mazoxist zövqünə görə özünə nifrət edirdi. Hərçənd qarşıda gözlənilən gecə həzzi onun ayaqda qalmasına rəvac verirdi. Yalnız buna görə o, kütbeyin, özündənrazı heyvanların lağlağısına dözür, üstəlik, qayğıyla əllərini sıxır, görkəmiylə onları iltifata çağırırdı.
– Ah, xoş gördük, qəssab! – çərəz dükanının sahibi mister Flincer çığırdı. – Səndə qaxac ət və duza qoyulmuş beyin neçəyədir?
