скачать книгу бесплатно
Сайланма әсәрләр / Избранные произведения
Нури Газизович Арсланов
Ильгам Гайсович Ногуманов
Күренекле шагыйрь, Татарстан Республикасының Г. Тукай исемендәге Дәүләт бүләге лауреаты Нури Арслановның әлеге җыентыгына иҗатының иң яхшы үрнәкләре туплап бирелде.
Нури Арсланов
Сайланма әсәрләр
Шигырьләр
Җан тынар
Караңгы, болытлы төнемдә,
Ялтырап, яктырып күгемдә,
Ат, яшен!
Ләйсәнгә чылан син, керфегем,
Мөлдерәт җәүһәрдәй бөртегең,
Шат яшем.
Һәм уйнак шул яшен аркылы
Күренсен хыялым ялкыны –
Якты нар[1 - Нар – ут.].
Нурында бер генә суласам,
Бәхеттән бер генә еласам –
Җан тынар.
1937
Без икәү кайгым белән
Ул разәләттә[2 - Разәләттә – хурлыкта.], аның юк дуслары, сердәшләре,
Ул газаплы, ул боек, түгелә күзеннән яшьләре;
Ялгызы, сынган күңел, калган диләрдер, мин беләм, –
Бервакыт ялгыз түгел мин – без икәү кайгым белән.
Без – гади дуслар, миңа ул үз итеп көн дә килә
Һәм йөрәккә һич тәкәллефсез[3 - Тәкәллефсез – кыланусыз.] кереп, түргә менә.
Мин аның шиксез киләсен һәрвакыт алдан беләм;
Мин түгел ялгыз, күрәсең, без икәү кайгым белән.
Ул килә, моңсу күңелдә нечкә хисләр кузгатып,
Яндыра хәсрәтле җанны көчле утларга салып,
Ул бирә илһам йөрәккә, ул бирә рух, мин беләм, –
Һич кенә ялгыз түгел мин – без икәү кайгым белән.
Җик[4 - Җик – чит-ят.] идем мин, кулларымнан күпне
тартып алдылар,
Әмма кайгымны ала алмый миңа калдырдылар.
Без һаман бергә хәзер, ялгыз түгелмен, мин беләм:
Бик якын дуслар, туганнар без икәү кайгым белән.
Саргаеп, көзләр җитеп, яфрак кебек сулганда да,
Тар кабергә урнашып, җиргә башым куйганда да,
Чын дустым – кайгым һаман янда буласын
мин беләм, –
Мәңгегә ялгыз түгел мин: без икәү кайгым белән.
1938
Зөбәрҗәт
Кояшлы, салкын
Кышкы бер иртә.
Энҗедәй булып
Җемелдәп, җирдә
Ялтырап ята
Ап-ак кар гына…
Әнә кош кебек
Очып чаңгыда,
Эз салып карда,
Зөбәрҗәт бара,
Аның күзедәй
Зәп-зәңгәр һава.
Җилферди җилдә
Чәч толымнары,
Таудан түбәнгә
Юллар бормалы;
Борылган чакта
Бер якка таба,
Кар тузаннары
Бөркелеп кала.
Күңеле шат аның,
Йөрәге – ялкын…
Бит урталарын
Кыздыра салкын.
Көләч йөзендә
Нур балкып тора;
Күңелне аулап,
Гел тартып тора.
Сокланып карый
Аңа кешеләр,
Берсе берсенә
«Кем?» дә «кем?» диләр.
– Беләм мин аны,
Белегез сез дә:
Укучы бер кыз.
Ул күрше безгә.
Шуны да әйтим,
Алайса, иптәш,
Аңа бу елда
Нәкъ унсигез яшь.
Быел беренче
Сайлауга бара.
Җиткән кыз инде,
Ул сайлый ала.
Шаярта берсе:
– Әһә, алайса,
Тик мине сайлар,
Ул сайлый алса.
Миннән дә уңган
Егетне тапмас.
Сайласын мине,
Әйт аңа кайткач.
Ләкин Зөбәрҗәт
Кушылмый сүзгә,
Ишетми безне,
Ерак ул безгә.
Көлеп, кул болгап,
Әнә тагын да
Ук кебек очып
Бара чаңгыда.
1950
Йөрәк
Гел кабатлый үзенекен
Миңа бу медицина:
– Тынгысыз йөрәгең синең,
Бу ярамый, – дип, – сиңа.
Нишләсен, янып өйрәнгән
Йөрәк соң түзәмени?
Бүгенге дәртле көйләрдән
Тибеше үзгәмени?!
Хәрәкәткә көйләп куйган
Машина түгел бит ул.
Ашкына, талпына торган
Канатлы күңел бит ул!
Ул җиргә тынычлык тели,
Тик үзе тынмый бер дә,
Ул сугышка каршы өнди
Миллионнар белән бергә.
Ул колония колларына
Азатлык даулап йөри…
Ул көрәш ялкыннарында
Талпына көйри-көйри,
Ул сөя җир яшеллеген,
Күктәге кояш нурын,
Ул сөя күңел яшьлеген
Һәм тормыш матурлыгын.
Кемгә кирәк соң буш йөрәк,
Талпынмаса, янмаса?!
Йөрәк яхшы – янса көйрәп,
Ашкынып туялмаса!
1952
Иң зур эш
Зур эшләр белән
Мавыгып китеп,
Исәпли күрмә
Бик вак эш итеп:
Дустың кайгысын
Уртаклаш, бүлеш,
Кешегә хөрмәт –
Җирдә иң зур эш!
1953
Яшен яктысы
Ялтырап яшен атылды
Офык читендә,
Гүя якты көн чагылды
Төннең битендә.
Миңа һич кирәкми артык,
Яшендәй тик бер
Җырларым нурыннан балкып
Яктырса гомер.
1953
Яшьлегемнең чая аты
Яшьлегемнең чая аты
Еракта инде чаба…
Тотып булса иде аны,
Авызлыклап яңадан бер
Меналсаң иде аңа!
Ак томаннар сарып алган
