banner banner banner
Tale ilə təkbətək
Tale ilə təkbətək
Оценить:
Рейтинг: 0

Полная версия:

Tale ilə təkbətək

скачать книгу бесплатно

Tale ilə təkbətək
Antoni Zqorj

Bu povest dahi bəstəkar Lüdviq van Bethovenin həyatı haqqındadır. «O, müasir incəsənətdə ən qəhrəman qüvvədir. O, əzab çəkən və mübarizə edən adamların hamısının ən böyük və ən yaxşı dostudur» – onun barəsində bu sözləri fransız yazıçısı Roman Rollan demişdir.

Bu kitabda bəstəkarın dahiliyi və faciəli taleyi təsvir olunmuşdur. Gərgin hekayətlər o dövrün tarixi hadisələri fonunda inkişaf edir.

Antoni Zqorj

Tale ilə təkbətək. Bethoven haqqında povest

Əgər mən çörəkçi olmasaydım, onda bəlkə də musiqiyə başqa gözlə baxardım. Siz, möhtərəm cənab, gecə yatır, gündüz isə işləyirsiniz. Amma məndə hər iş tərsinədir. Gecələr mən çörək bişirirəm, deməli, gündüz yatmaq lazım gələrdi. Ancaq bu mümkün deyil… Səhərdən axşamacan sizin musiqiniz adamı göz yummağa qoymur. Sizin yanınıza gələnlərdən və pilləkəndəki irəli-geri qaçhaqaçdan isə heç danışmasaq yaxşıdır! Cənab van Bethoven, mənim üçün heç xoş deyil, ancaq siz başqa mənzil axtarmalı olacaqsınız!

Əynində kətan şalvar, una bulaşmış köynək, yalın ayaqlarında ev ayaqqabısı olan çörəkçi Fişer əsəbi halda öz köhnə evinin darvazasına doğru, sifəti heyrətamiz dərəcədə qırmızı olan qırx yaşlı kişinin qarşısına yüyürdü. Onun göz qapaqları yuxudan yarımçıq durmuş adamlarda olduğu kimi şişkin, gözləri bulanıq idi. O, tünd yaşıl frak, ağ ipək corab və iri gümüş toqqalı tufli geymiş olsa da, etimad doğurmurdu. Bu geyimlərin hamısı artıq xeyli köhnəlmişdi, qara bantlı pariki isə elə bil lap bu saat başından sürüşüb düşəcəkdi. Əlindəki qəribə düyünçəyə, deyəsən nə isə əski-üskü doldurulmuşdu.

Həmin cənab evə yaxınlaşarkən təkəbbürlü baxışlarını çörəkçiyə zilləyərək bir kəlmə də danışmadı. O, bu baxışları ilə ev sahibini ram etmiş olduğunu qət edərək birdən güldü, sifəti aydınlaşdı:

– Siz nə vaxtsa Motsarta qulaq asmısınızmı? – O, əlini çörəkçinin çiyninə qoydu.

Fişer gözlərini döydü. Lakin qəribə sual yenə də eşidildi:

– Mən sizdən soruşuram: siz Motsartın necə çaldığını heç eşitmisinizmi?

– Yox, bilmirəm… – Çörəkçi özünü itirdi.

– Belə, deməli siz onu eşitməmişiniz, – cənab bunu təəssüflə dedi. – Amma heyf! Qəribə uşaqdır! On dörd il bundan əvvəl, o, bizim Bonnda mahir bir pianoçu və bəstəkar kimi çıxış etmişdi. Bilmək istəyirsinizmi, o vaxt onun neçə yaşı var idi, cənab Fişer? Yeddi yaşı, cənab Fişer!

– Mən bircə bunu deyirəm ki, yuxudan lazımınca doya bilmirəm, – deyə çörəkçi mızıldandı.

Cənab, pərtləşmiş çörəkçiyə qulaq asmadan ağ parikli başını bir neçə dəfə tərpətdi.

– Motsart dünyanın əsl möcüzəsi idi. Özü də, istəyirsiniz inanın, istəyirsiniz – yox, amma bu uşaq Parisdə kral və onun arvadı üçün çalmış, Londonda isə ingilis kraliçasını lap məftun eləmişdi! Knyazlar və kurfürstlər onu öz qəsrlərinə dəvət edir, qızıl isə onun üstünə hər tərəfdən su kimi axıb gəlirdi!

Nəhayət, gombul çörəkçi başa düşdü ki, knyaz orkestrinin musiqiçisi və tenor səsli müğənnisi olan İohann Bethoven onu ələ salır. Bəlkə o, sadəcə olaraq keflidir? Belə şeylər az olmamışdı! Qeyri-adi Motsart barədə söhbət çörəkçini artıq boğaza yığmışdı və o, özündən çıxdı:

– Yaxşısı budur, boş-boş danışmayın! Zəhmət çəkib mənzili boşaldın! Qəşəng sözlərinizi hədər yerə sərf edirsiniz.

Köhnə tülkü özünü heyrətlənmiş kimi göstərdi:

– Axı, cənab ev sahibi, biz məhz elə bu barədə danışırıq: İndi Motsart artıq bütün dünyada tanınmış bəstəkardır. İmperator paytaxtı Vyana ona baş əyir.

Əyanlar özləri üçün şərəf sayırlar ki, o onların sarayında fortepianoda nə isə dınqıldatsın.

– Qorxuram ki, bu gün siz bir qədər içmiş olasınız, cənab Bethoven. Başqa bir vaxt danışarıq! – Qəzəblənmiş Fişer çörəkxananın qapısına tərəf yönəldi.

– Zərrə qədər də içməmişəm, əziz ev sahibi! Mən heç ömrümdə belə ayıq olmamışam! Amma xahiş edirəm, mənə qulaq asın. Motsart uşaq ikən onu konsertdə dinləyənlər indiyəcən bununla fəxr edirlər. Onun doğma evində tezliklə xatirə lövhəsi vurulacaq. Bəs siz? Siz öz daxmanız üçün bu cür şərəfdən boyun qaçırırsınız. Doğrudanmı siz istəyirsiziniz ki, gələcəkdə sizi söysüenlər ki, çörəkçi Fişer möcüzə-uşağı öz evindən qovmuşdur.

– Siz nə danışdığınızı özünüz bilmirsiniz, cənab Bethoven! Gənc Motsartı mən heç yerdən qovmamı şam, çünki heç vaxt onun üzünü görməmişəm. Xudahafiz!

– Yox, xudahafiz yox, cənab ev sahibi! Söhbətimizi davam etdirəcəyik. Mənim böyük oğlum Lüdviq eynən belə bir qeyri-adi uşaqdır. Onun da adı bütün dünyada məşhur olacaq. Özü də tezliklə! Lap tezliklə! Budur, bircə bura baxın.

Bethoven əlindəki düyünçəni darvazanın yanındakı skamyanın üstünə qoydu. Və mətni yağlı qotik şriftlə çap olunmuş bir afişanı açıb uzatdı.

Heyrətlənmiş çörəkçi oxudu:

B İ L D İ R İ Ş

26 mart 1778-ci il

Saray tenoru Bethoven akademik musiqi salonunda öz şagirdlərini:

saray altçalanı madmuazel AVERDONKU və özünün altı yaşlı oğlunu nümayiş etdirmək şərəfinə nail olacaqdır.

Bunlardan birincisi müxtəlif gözəl ariyalarla, ikincisi – müxtəlif klavir konsertləri və trio ilə çıxış etmək şərəfinə nail olacaqdır.

O, ali cənablara tam məmnuniyyət bəxş edəcəyinə ümid edir, axı bütün saray lütf edərək bu artistləri böyük məmnuniyyətlə dinləmişdir.

Başlanış axşam saat 5-dədir.

Abonementi olmayan cənablar və xanımlar bir qulden pul verirlər.

– Hə, buna nə deyirsiniz, cənab Fişer? – çörəkçinin nəzərləri afişanın aşağı hissəsində dayandıqda tenorist soruşdu.

Çörəkçi söz tapa bilməyib bir dəqiqəyə qədər susdu. Sonra bir qədər cəsarətsizliklə dilləndi:

– Mən deyərdim ki, afişada səhv var, cənab Bethoven. Əgər yaddaşım məni aldatmırsa Lüdviqin yaşı altı yox, yeddi yaş yarımdır.

İohann van Bethoven qəşəng əlini laqeydliklə yellədi:

– Bir il az, bir il çox, bunun nə mənası var! Möcüzə-uşaq mümkün qədər kiçik olmalıdır. Başlıcası odur ki, əziz cənab ev sahibi, konsert Lüdviqə şan-şöhrət gətirəcək, mənə – pul, sizin evə isə – şərəf!

– Əgər gecə katorqasından sonra yatıb doya bilsəm, şərəfdən imtina etmərəm. Mənzili isə sizə verməkdən imtina edirəm.

– Yox əşi, yox əşi, siz bunu etməzsiniz! – Tenorist təbəssümünə ara vermirdi. O, heç vaxt, heç nəyi ciddi qəbul etmirdi, ev sahibinin qəzəbini isə lap bayaqdan.

– Siz mənə bircə bunu deyin görüm nə vaxt dincəlmək istəyirsiniz, o vaxt biz pianissimo çalarıq. Ya bəlkə sizin üçün layla çalaq!

– Siz mənə bəzi başqa əziyyətlər də verirsiniz. Ötən dəfə mənzil kirayəsini verməmisiniz, elə, ikincisinin də vaxtı tezliklə bitir.

Birdən çörəkçi şikayətlərinə ara verdi, çünki açıq darvazanın içində qəribə bir fiqur peyda oldu. Müsahiblər həyətə doğru geri çəkilib, gələn adama təəccüblə baxaraq susdular.

Orta yaşlı, çəlimsiz və donqabel, başında çoxdan daranmamış parik olan bir adam onlara fikir vermədən həyətə girdi. Onun əynindəki qara frak sallanmışdı, amma qısa şalvar və nə vaxtsa ağ rəngdə olduğu güclə seçilən corab geydiyi ayaqları cəhdlə və ahəngdar surətdə irəliləyirdi.

– Son zamanlar o bura hər gün gəlir!

– Sakit… – tenorist çörəkçinin sözünü kəsdi.

– Baxaq, görək o nə edəcəkdir.

Onlar hər ikisi gələn adamı yaxşı tanıyırdılar, şəhərdə hamı onu tanıdığı kimi. Deyilənə görə, onun oxumaqdan başı xarab olmuşdu və beynində bir qarmaqarışıqlıq hökm sürürdü. Musiqiçi özünün hörmətli vətəndaş rolunu artıq oynamışdı və indi şəhər dəlisi rolunda çıxış edirdi. O heç vaxt heç kimlə danışmır və yalnız dirijor çubuğunu, bir də boru şəklində bükülmüş not kağızlarını yellədə-yellədə şəhərboyu veyllənirdi.

İndi o, qulağını evə tərəf əyərək həyətin ortasında hərəkətsiz halda donub qalmışdı. Birinci mərtəbənin açıq pəncərələrindən xoş akkordlar eşidilirdi. Kiminsə barmaqları klavişlər üzərində inamla qaçışırdı.

Dəli çubuğunu musiqinin ahənginə uyğun tərpətməyə başladı. O, bütün bədənini yellədə-yellədə sa kitcə gülümsəyirdi. Görünür, eşitdiyi səslər onun səriştəli qulaqları üçün xoş idi. O, bir müddət beləcə dayandı, sonra gözəgörünməz pianoçunun çaldığı evi öz çubuğu ilə göstərdi və cəld baş əydi. Bu, yalnız bir məna verə bilərdi: yaxşı pianoçudur, yaxşı musiqidir!

– Gördünüzmü? – qara geyimli adam uzaqlaşanda İohann Bethoven çörəkçiyə pıçıldadı. – O, mənim otaqlarımı göstərirdi. Nahaqdan deməyiblər ki, dəlidən doğru xəbər. O mənim oğlumu təriflədi! Onun çalğısını qiymətləndirdi!

– Ola bilər, – çörəkçi təmkinlə razılaşdı. – Lakin əgər hətta siz də, sizin şagirdləriniz də və üç oğlunuzun da hamısı mələklər kimi çalsaydı belə, hər halda bütün bu dınqıltıdan, oxumaqdan, tappıltıdan və zingiltidən cana doymuşam.

– Mən güman etməzdim ki, siz incəsənətə bu cür düşmənsiniz!

– Mən demirəm ki, incəsənətə düşmənəm. Mən sadəcə olaraq rahat yatmaq istəyirəm.

– Cənab ev sahibi, sizi xəbərdar etməliyəm ki, siz öz bədbəxt başınızı knyaz həzrətlərinin qəzəbinə düçar edəcəksiniz.

– Hm…

– Sizin yerinizdə olsaydım «hm» demək əvəzinə bizim mənzildən köçməyimiz barədə tələbinizdən dərhal əl çəkərdim. İndicə sizə göstərdiyim afişada siz oxuya bildiniz ki, mənim oğlum artıq arxiyepiskopun sarayı qarşısında çıxış etmişdir. Siz təsəvvür edə bilmirsiniz ki, bu necə müvəffəqiyyət idi, ağalar heyran olmuşdular! Knyaz oğlanı qucaqladı, onun yanaqlarını sığalladı və həyəcandan gözlərinin dolduğunu çətinliklə gizlədə bildi. Axı mənə bircə bu kifayətdir, deyim ki, siz…

– Cənab arxiyepiskop ədalətli adamdır, o bilir ki, çörəkçilər gecə çörək bişirməlidir, gündüz isə onlara yatmaq lazımdır, – deyə çörəkçi etiraz etdi, lakin onun səsinin ahəngi göstərirdi ki, öz qərarında tərəddüd edir.

Bonnda kimin hünəri çatar ki, arxiyepiskopu qəzəbləndirsin? Onun qəsrində hofmeysterlər, kamergerlər, lakeylər, yegerlər, mehtərlər qaynaşır, hələ allah bilir, kübar sahibkarın ev qulluqçuları daha nə kimi rütbələr daşıyır.

Bonndakı səkkiz min nəfər obıvateldən hər biri qəsrdən axan qızıl selindən heç olmazsa nə isə ələ keçirməyə ümid edirdi. Knyaz musiqiçiləri ən pis gündə olanlardandır. Knyazın otuz altı musiqiçisi var, İohann Bethoven də onlardan biridir.

Çörəkçi Fişer gözəl bilirdi ki, həyasız kirayənişin knyazın ev qulluqçularının ən miskinlərindəndir. Onun mərhum atasının işləri bundan yaxşı idi. O, nəslən flamandiyalı olsa da hörmətli kapelmeyster vəzifəsinə qədər irəli gedə bilmişdi. Üstəlik, onun məşhur Reyn şərabı ilə dolu iki kiçik zirzəmisi də vardı.

Kiçik Bethovenə isə çörəkçi ehtiram bəsləmirdi. Lakin onun bir oğlu da vardı, Lüdviq! Onun cəmi yeddi yaşı var, amma şəhərdə onun böyük gələcəyi barədə söhbət gedir. Düzdür, bəziləri xəlvətdə kinayə ilə gülür – vunderkindləri çox görmüşük! Lakin Fişer adamları tanıyır, axı! Hər bir oğlan uşağı müxtəlif hoqqabazlıqlarda iştirak etməyə qabil olsa da, bu oğlanda nə isə var. Bəzən o, yaşlı adamlar kimi ciddi olur. Uzaqlara baxır, gülümsəmir, susur və nə barədəsə elə hey düşünür. Sonra birdən yerindən qopur, evə cumur və artıq, onun barmaqları altında klavişlər nə isə elə bir şey oxuyur ki, yəqin bunlar hələ not işarələri ilə təsvir olunmayıb. Doğrudur, Fişer heç bir musiqi alətində çalmır, amma əsl musiqi nə olduğunu bilir, hər halda əsl musiqini eşitmək ona nəsib olub. Hələ qoca kapelmeyster musiqi ilə məşğul olan vaxtlarda. Şagirdləri və oğlu – o vaxt çox ümidverici tenor səsi olan gənc gözəl oğlan da onunla idi.

– Cənab Bethoven, yaxşı, mən bir qədər də gözlərəm, sonra daha deməyəsiniz ki, mən sizə güzəştə getmək istəmirəm. Lüdviqin xatirinə gözləyərəm. Ancaq, lütfən, səhərlər mən yatarkən, bir qədər sakit olun. Axı musiqi təkcə forte olmur!

Tenorist özünün qəribə yükünü götürüb qapıda gözdən itdi. İohann Bethoven taxta pilləkənlə yuxarı qalxıb, öz mənzilinin mətbəxinə girdi. Alçaq tavanlı kiçik otağın pəncərəsinin yanında, dizləri üstündə nə isə tikən alçaqboylu çəlimsiz, qüssəli bir qadın oturmuşdu. O, almacıq sümüklərində parlaq qızartı olan arıq, demək olar ki, şəffaf sifətini ərinə tərəf döndərdi. Əri düyünçəni ona uzadıb qürurla bildirdi:

– Budur, gətirdim, Qiyamətdir! Sən bir bax!

Qadın ayağa durdu. O saatca iki oğlan uşağı – dörd yaşlı Kaspar və iki yaşlı Nikolay qaçaraq otağa girdilər. Hər ikisi enlikürək və elə alyanaq idi ki, elə bil yanaqlarına qırmızı kərpic sürtmüşdülər.

Onlar stolun təmiz yuyulmuş taxtalarının üstünə atalarının qoyduğu bağlamaya maraqla baxa-baxa itələşirdilər.

– Frak! Lap mənimki kimidir, – knyaz tenoristi lovğa-lovğa dilləndi və yaşıl parçadan tikilmiş kiçik kostyumu bağlamadan çıxartdı. Bu, böyüklər üçün olan kostyumun kiçildilmiş forması olduğu üçün gülməli görünürdü.

Sonra bağlamadan düymələri sıra ilə düzülmüş kiçicik alabəzək bir jilet və eynilə frakın rəngində olan qısa şalvar çıxdı. Nəhayət, kiçik bir parik, saysız-hesabsız uzunsov hörükləri buruq-buruq olan qar kimi ağ rəngli parik.

– Balaca Motsart da eynilə bu cür geyinmişdi! Lüdviq ondan zərrə qədər də pis olmayacaq! Nə paltarı, nə də çalğısı, – deyə lovğa kişi səsi eşidildi. – Əlbəttə, bunlar sənin xoşuna gəlmir.

Arvadı çiyinlərini çəkib köksünü ötürdü. Ər hiddətləndi:

– Hə, əlbəttə, sənin xoşuna gəlmir. Mən isə, inan ki, bunun üçün bir ətək dukat verməli olacam. Yenə sağ olsun dərzi ki, hesablaşmaq üçün konsertə qədər gözləməyə razılıq verdi. Parçanın əlasından işlədib. Sən bircə təsəvvür et ki, Lüdviq yaşıl frak və ağ parik geymiş halda səhnəyə necə çıxacaq! Altı yaşlı virtuoz! hələ qılıncına bax! Aman allah, tamam yadımdan çıxmışdı! Axı hələ, qızıl suyuna çəkilmiş kiçik qılınc da tapmaq lazımdır. Motsartda beləsi var idi. Bəlkə teatrın kostyum otağında borc verərlər?

– Bədbəxt oğlum! – qadın az qala eşidilməyəcək bir səslə dilləndi.

– Bədbəxt? Bilmək istərdim ki, nə üçün bədbəxtdir?

– Gedin, həyətdə oynayın,– -deyə ana gözlənilmədən əmr etdi. – Mən onların yanında demək istəmirdim,– xanım Bethoven başını qapıya tərəf əydi, – lakin indi sənə deməliyəm ki, bu konsert məni sevindirmir.

– Nəyə görə? Bəlkə Lüdviq məşğul olmaq istəmir? Mən onu ağıllandıraram, – deyə o, barmağı ilə hədələdi.

– Nahardan bəri ara vermədən çalır!

– Bircə öz cəfəng fantaziyalarını yenə dınqıldatmayaydı. O, bunu etməyi xoşlayır!

– Lüdviq yaxşı məşğul olur. Sən bir qulaq as!

Hər ikisi susdu. Qonşu otaqdan gələn cəld və inamlı passajların səsi indi daha aydın eşidilirdi. O, sözünə davam etdi:

– O, səni pərt eləməz. Ancaq bunlar nə qədər əzab lar bahasına başa gəlir!

– Boş sözlərdir! O, lap kiçik yaşlarından musiqini həddən artıq sevir.

–Bu düzdür. Ancaq hər halda o, hələ lap uşaqdır. Hərdənbir həyətdə qaçmaq, gizlənpaç oynamaq, topu qovmaq istəyir, sən isə bunlarla hesablaşmırsan, onu royalın yanına lap pərçim eləyirsən!

– Mən ki, bunları onun gələcəyi xatirinə edirəm. O, dahi pianoçu olmalıdır!

– Ancaq sən onun bir qədər şənlənməsinə imkan verə bilərdin, – deyə arvadı etiraz etdi. – İohann, etiraf et ki, sən Lüdviqin gələcəyindən çox pul üçün canfəşanlıq edirsən.

– Bəlkə mənim pulum çoxdur?

– Biz ehtiyacdan çıxa bilmirik, bu doğrudur, lakin təqsir kimdədir? Əlbəttə, sənin maaşın çox cüzidir. İldə iki yüz əlli dukat nə olan şeydir, özü də üç uşaqla! Lakin sən musiqi və nəğmə dərsləri verməklə bir bu qədər də qazana bilərdin, axı. Ancaq, Əgər doğrudan da, şagirdlər gəlsə, sən isə bu vaxt meyxanada oturmuş olsan, bu nəyə oxşayacaq? Özü də elə vəziyyətdə ki, notu notdan ayıra bilməyəsən!

Əri qəflətən taxtın üstündən qalxdı:

– Maqda, sən nə fikirdəsən, kostyumu oğlumuza ölçməli deyilikmi, baxaq görək uşağa yaraşırmı? Və cavab gözləmədən qapıya tərəf getdi: – Lüdviq, bura gəl!

Royal dərhal susmadı. Pianoçu çaldığı frazanı ta mamladı və yalnız o vaxt əlini klavişlərdən çəkdi. O saat da qapının yanında peyda oldu. Bu, alçaqboylu, canlı bir oğlan idi. Heyrətamiz dərəcədə sıx, qara saçlarını geriyə daramışdı, dərisi isə elə qara idi ki, sanki o, Reyndə yox, haradasa cənubda, günəşin yandırıcı şüaları altında doğulmuşdu. Oğlanın qara gözlərində belə bir sual oxunurdu: nə üçün çağırmısınız?

– Oğlum, məndə sənin üçün bir sürpriz var. Bir həftədən sonra konsert olacaq. Bax gör, ananla mən səni necə bəzəyəcəyik, – ata kostyumu aça-aça öyündü.

Lüdviqin sifətində bir peşmançılıq göründü. Baxışları stoldan pəncərəyə doğru qaçdı. Yaz axşamı ona gəl-gəl deyirdi, dərzinin möcüzəsi isə heç vecinə deyildi.

– Geyin, Lüdviq! Sən əsl kavaler olacaqsan!

Oğlan cavab vermədi, ancaq qaşqabağı sallandı.

O bir kəlmə də danışmayan anasının köməyi ilə dinməzcə geyindi. Atası ağ ipək corabları ona verdi, qara çəkmələrindəki gümüş suyuna çəkilmiş toqqaları öz əlləri ilə bağladı, sözə baxmayan gur saçlarının üstündən parik qoydu, buxağının altında qəşəng krujeva bantının qırışığını düzəltdi. Sonra oğlanı qonşu otağa apardı. Orada aşağı tərəfdən daralan qeyri-adi formalı, qızıl suyuna çəkilmiş döymə çərçivəli böyük bir güzgü asılmışdı. Kasıbçılıq vəziyyətində bu dəbdəbəli əşya babasının firavan həyatını xatırladan yeganə şey idi.

Balaca Lüdviq güzgüdəki qəribə oğlana uzun müddət və çox diqqətlə nəzər saldı. Ağ buruq saçların əmələ gətirdiyi haşiyədə öz sifəti ona gil kimi qəhvəyi və həddən artıq biabırçı görünürdü. O, nə dizindən aşağı düşən qəşəng yaşıl fraka baxırdı, nə də, demək olar ki, elə bu uzunluqda olan alabəzək jiletə. O, güzgünün gümüşü səthində yalnız qara bir sifət görürdü və bu sifət get-gedə daha da kədərli olurdu.

Amma atası sevinirdi. O, oğluna hər tərəfdən baxıb fərəhlənmək üçün bir neçə dəfə onun dövrəsinə fırlandı. O, Lüdviqi səhnəyə neçə çıxaracağını, royalın arxasına oturacağını, not vərəqlərini çevirmək üçün onun yanında dayanacağını və zal alqış səslərindən gurlayanda özünün qeyri-adi uşağı ilə birlikdə necə baş əyəcəyini təsəvvürünə gətirirdi.

– Hələ qızıl suyuna çəkilmiş qılınc da tapacam, – deyə atası vəd etdi. – Sənin qılıncın çatışmır.