скачать книгу бесплатно
Дьокуускай харах уутун итэ?эйбэт
Иван Николаевич Тарабукин
Владимир Николаевич Тарабукин
Наперекор судьбе
Кыраттан да тэмтэрийэн олох дьэбэрэтигэр т?сп?ттэр би?иги уопсастыбабытыгар а?ыйа?а суохтар. Ки?и то?о ку?а?а??а убанарый? Арыгы хайа эмэ ки?иэхэ ?т??н? а?алла дуо? Убайдыы-бырааттыы ааптардар тэттик кэпсээннэрэ аа?ааччыны толкуйдатыахтара.
Владимир Тарабукин, Иван Тарабукин
Дьокуускай харах уутун итэ?эйбэт
© Оформление. ООО «Издательство Айяр», 2019
© Владимир Тарабукин, Иван Тарабукин, 2019
Ыччуу-ычча
?с атастыылар, Турантай, Кэриспэндиэн уонна К??х Харах, борук-сорук кураанах уулусса устун хаамсан хоочугура?ан и?эн, итир-ботур сэлэ?эн, б?г???? к?ннээх былааннарын торумнууллар:
– Ыччуу-ычча, тугун ба?ас тымныытай! Хайа, нохолоор, ханна баран ки?и-хара буолабыт?
– Урукку эбитэ буоллар кураанах бытыылка туттаран абырахтаныа этибит, билигин, ?йэ уларыйан, бытыылка да тутан абыраабаттар, б?х дьаа?ыгын аайы омук бытыылката тобус-толору. ??н??х тимири туттарыахпытын урукку курдук мээнэ ы?ылла сыппат, буларга уустук.
– Ээ, бэйэбит курдук ускул-тэскил сылдьар дьон к?н-т??н аайы элбээн, эбиллэн и?эллэр, туох эмэ кылах гынан к???ннэ эрэ тута ылаллар, онно дьиэ та?ын ыраастааччылары эбэн кэбис, кинилэр эмиэ хомуйан туттараллар. Дьиэ та?ын хомуйан ылбыт хамнастарынаа?ар, тимири туттаран элбэх харчыны аахсаллар. Ол дьону? хомуйар ыырдарыгар туора ки?ини саараама чуга?аппаттар, к?м?л???ннэрэр эрэ дьоннорун киллэрэллэр.
– Хал?ыа?ы билэ?ин дии, ол ки?и дьиэ та?ын ыраастааччыларга сыстан т??лэнии-??н?н?? б??? ???. Зиналаах тиийбиттэригэр сириттэн к???н?н ыста?алаа?ын б??? буолбут, кыратык саайсан да ылбыттар, аны манна кэлимэ? э?ин диэтэлээбит, – Кэриспэндиэн буруолуу сылдьар сибиэ?эй сонуннарыттан ?ллэ?иннэ.
– Сирэ?э?и, кини ба?ас ки?и билэр с????тэ этэ ээ! К?р?стэххэ сирэйин тэ?нээн биэриллиэ, – К??х Харах кыбдьырынан ылла.
– Ол дьиэ та?ын хомуйааччылар ылгын уолларын сыгынньах илиигинэн таба туппаты? буолуо ээ. Били кыра Ньуккууну билэ?ин дии. Кини эмиэ ол дьон тэллэхтэрэ буолан, сиппиир, к?рдьэх тутан баран, т?тт?р?-таары т??т??н????н б???т?. У?уохтуун ?рдээбит курдук буолбут, «б?х дьаа?ыгын ха?арын ха?ы? да, та?ыгар мээнэ ы?ыма?-то?ума?» диэн дьа?алымсыйыы б???т?.
– Бу сэлээрчэ?и к?р?? эрэ, а?ыйах хонук и?игэр уларыйа охсубутун. Хата, дьаа?ык ха?ары к???ллээбит эбит дии.
– Этимэ да?аны, т??лэнэн истэ?ин аайы ?сс? ыттыйан и?эрэ буолуо?!
– Дьэ, оччо?о хайа диэки баран, тугу булан ?ссэнэбит? Сайсаар диэки барыа?ы Хахай Л??бэлээх барытын хомуйан б?тэрдэхтэрэ. «Тыгын Дархан» диэки баран к?р?рб?т дуу, онно да ту?ата суох буолара буолуо. Та?ара дьиэтигэр барыа?ы б?г?н нэдиэлэ ортотугар сылдьар ки?итэ а?ыйах буолуохтаах. Таах баран ыттыы то?он титириэхпит. Урукку курдук та?ара дьиэтигэр иттэ киириэхпитин, са?а ханньайбыт харабыллара саа тэбиитэ да сиргэ чуга?аппата чахчы, уонна арба да онно би?иги э?ээр улуустары атын улуустар хаамаайылара ?т?р?йб?т сурахтаахтара, олох да ту?ата суох эбит. «Драко??а» хайдах эбитэ буолла, тобоххо-ибэххэ тиксиэххэ с?п эбитэ дуу, суо?а дуу? Эбэтэр эрэйэ суох отунан-ма?ынан сэбилэнэн биир эмэ кыра-хара ки?ини халыахха баара.
– Па, «Драко??а» хойутаатахпыт дии! Ха?ан хоочугура?ан тиийиэхпитигэр диэри онно дугуйданар эрэттэр т??н? бы?а к?р?лээбит дьон ыспыттарын-тохпуттарын начаас ньылбы ыраастаабыттара буолуо ээ. Оттон т??н?ктээх т?рмэнэн дугуйданыаххын ба?арбатаххына, дьо??о саба т??эр толкуйгун киэр кыйдаа.
– ?ск??р?т?н этэбин. Би?иги айыл?а ата?астаабыт дьоно буолбатах курдукпут да, то?о ?р?? таппат тара?а, тиийбэт тирии буолан то?о-хата сылдьыахтаахпытый? Ычча, тугун тымныытай. Халлааммыт дьэ иирбит дии, биэс уонча кыраадыс буолбут бадахтаах, – дии-дии, К??х Харах, ата?а то?мутун биллэрэн, ?р?тэ ыста?алаан ылла.
– Эс, бу ки?и омунун, бэлиэргиттэн оччо буолла?ай. Дьэ сотору ба?арбата?ы? да и?ин тымныйан бытарытара буолуо, силлээтэххинэ сили? сиргэ тиийэн муус буолан т?к?н?йэр ини. Хата, хаачыктарга баран холтууралыырбыт дуу? Кэм сылаас сиргэ олорон а?ыа, ?лэлиэ этибит, – са?ата суох испит Турантай кэпсэтиигэ кытты?а, т??? с?пк? эттим диэбиттии, дьонун кэриччи к?р?тэлээтэ.
– Бу да ки?и, бытыккын бы?а ?кт??ххэр диэри ?йд?мм?т?х му?нааххыный? Былырыын бачча?а ол дьо??о ?лэлээн тугу ту?анныбыт этэй? Баччаны т?л??хп?т, оччону биэриэхпит диэн эрэннэрэн баран холуо?а?а олордубуттарын умна о?усту? дуо? Сарсыарда а?ыстан киэ?э а?ыска диэри тохтоло суох кирпииччэни, бетону бастакы этээстэн бэ?ис этээскэ тас да тас. Кырдьык, а?аталлара ?ч?гэй этэ да, ?лэтэ элбэ?э бэрдэ, киэ?э олох эстэн хаалар этибит дии, – Кэриспэндиэн ?р?к?нэйэ т?стэ.
– Онтон киэ?этин сылаас дьиэ?э арыгы и?эрдэр этилэрэ ээ. Оро??о утуйан турарбыт да ?ч?гэй буолбатах этэ дуо? Онноо?ор тэлэбиисэр кытта баара гынан баран, ону к?р?н кы?аста?а олорор соло суо?а.
– Кы?ыны бы?а ?лэлэтэн баран кэннилэрин к?рд?р?н кэбиспиттэрэ дии. Соххор солкуобайы да утары уумматахтара. Эбиитин, эмэ?э?э тэп диэбиккэ дылы, кырбыы сы?ан ??рб?ттэрэ.
– Ба?ар, онно бэйэбит на?аа туттан кэбистэхпит буолуо. Э?иги истигит да бэйэ-бэйэ?итин кытта этис да этис, тара?айдар быттаспыттарыгар дылы охсу?аары тилигирэ?ии б??? буолбуккут дии.
– Эн да холоон эти?.
– Элбэх ки?и а?аа?ына-сиэ?инэ хайдах айдаана-куйдаана суох буолуо?ай? Билигин атын хаачыктары булан бэйэбит эрэ сылдьыахха ээ, – Турантай ?сс? да бэйэтин санаатын туруула?ан к?рд?.
– Биир килиэккэлээх ки?иэхэ дылы, туох ааттаах кэнэ??иний? Хаачык хаачыктан туох уратылаах буолуой? Дойдуларыгар кырасыабай хайалартан ураты туох да ки?и сэргиирэ суох, ?лэ-хамнас мэлигир сириттэн ыксаан, у?ун солкуобай кутуругун сырсан, би?иги муус-кырыа дойдубутугар ыарахан ?лэ?э ?с к?л???ннэрин то?он ылбыт ханнык эмэ харчыларын эн би?иккини кытта т?б? а?аарынан тыырсан ?ллэстиэхтэрэ дии саныыгын дуо? М??ттээх тылынан тугу ба?арар эрэннэриэхтэрэ. Ки?и баар буолла?ына сылтах к?ст???э, эрбэхтэриттэн да эмэн та?ааран, туох эмэ биричиинэни син биир булан ыт ата?ын туттарыахтара этэ.
– Чэ, ити хааллын, сах салаатын, бэйэтин кэмигэр син а?аатахпыт-сиэтэхпит, арыгы да истэхпит диэн к?л?ккэр имнэн.
– Тугу эмэ булан абырахтаммыт ки?и тылбыт-?сп?т с?лл?н, барарбыт-кэлэрбит сыыдамсыйан иккис да бытыылка к?ст?? этэ. Баксаал диэки барыахха, уол о?о дьоллоох – та?ара баайдаах, ба?ар, билэр ки?ибитин к?рс?н тугу эмэ дук гыннарыахпыт.
– Тпу-тпу, бу ки?и акаарытын. Онно буолла?а дии б?хт?р уйалара. Арба да бэ?э?ээ Зина сэрэнэ сылдьы? диэн сэрэппитэ ээ. Со?урууттан ханнык эрэ улахан тойон кэлиэхтээх ???. Оччотугар киин уулуссалары полицайдар ыраастаабыт буолуохтаахтар, туттахтарына дьэ та?ара накаа?а кэлэр. Сылбархай уунан уонна хаппыт килиэп тоорохойунан а?ата-а?ата, ыйы бы?а хаайан сытыаран, к?ннэри-т??ннэри ?лэлэтэн сордуохтара. Аны хаамыралара тымныыта, быт-былахы да ба?аам дойдута. Ааспыкка с?п буо-лан, быстар бы?а?а?ым эрэ ордон, сыккырыыр тыыным эрэ тахсыбыта, – Кэриспэндиэн чахчы кэ?эйбит ки?и сиэринэн чыпчырынан ылла.
– Буруй эрэ Моттойо?о диэбиккэ дылы, хас тойон-хотун кэллэ?ин аайы барыта би?иги ?рд?б?т?нэн аа?ар буолла?а. Ол кинилэр олорор Москваларыгар би?иги курдук биистэр суохтар ??? дуо?! Киэ? и?ит салаа?ыннаах дииллэринии, онно, сылаас сиргэ, ?сс? элбэхтэр ини. Маннаа?ы бэйэбит тойотторбут анараа дьо??о ?ч?гэйдик к?ст? сатаан аллаа?ымсыйаллара буолуо. Кырдьык, оччо кы?аллаллара буоллар, би?иги курдук кыаммат-т?гэммэт, ?лэтэ-хамна?а суох дьо??о к?м?л????хтэрэ этэ, – К??х Харах, т??? с?пк? эттим диэбиттии, эргим-ургум к?р?тэлээтэ.
– Дьоллоо?унан аатырар долгуйар Дьокуускай куорат, этэллэригэр дылы, харах уутун итэ?эйбэт. Саас аайы саха сирин бары муннуктарыттан ыччат б??? ??рэххэ киирээри то?о анньан кэлэр. Биллэн турар, ?ксэ ??рэххэ киирэр, соро?о т?нн?р, онтон ордубуттара киэ?, к???л сиргэ кэллибит диэн ?лэ э?ин к?рд?сп?тэ буола хаалаллар. Араа?ынай т????? кулууптардаах, дьалхааннаах сиргэ ол ыччаттарбыт онно-манна т?бэ?эллэрэ баар суол. Т??рэх т??нэстэрэ ?рт?н буолбат, докумуоннарын уордараллар, с?тэрэллэр да?аны. Пааспара суох дойдуларыгар кыайан к?пп?ттiр, дьонноро ыыппыт харчыларын почтаттан кыайан ылар кыа?а суох буолаллар, ?лэ?э чуга?аппаттар. Дьэ оччо?о барар сирэ ба?ана ??тэ, кэлэр сирэ кэлии ??тэ буола т??эр, уулусса?а быра?ылыннахтара ол. ?ч?гэй аймахтаах, табаарыстаах ?тт? быыс-хайа?ас булан хайдах эмэ дойдутун булуо, онтон ордуктара манна куоракка с???н хаалаллар. Биирдэ а?ыыр ту?уттан онно-манна т?бэспит элбэх. Харчы булар ту?уттан халаа?ын, уоруу, охсу?уу, ?л?рс?? да тахса турар буолла?а. Ону туох к???э хам баттаан тохтотуой? ?н?р??н эн ма?а?ыынтан арыгы ылан тахсан истэххинэ саба т??эн былдьаан ылбыттар этэ дии. Ол кимнээх буолуохтара диигин, к?рб?т да, сэрэйбит да биир, ускул-тэскил сылдьар ыччаттар буолла?а. Итинник уора-талыы сылдьан, аньыылара-харалара таайан, биир т?бэлтэ?э т?бэ?эрдии т?бэ?иэхтэрэ. Этэргэ дылы, т?бэ?эллэригэр т?рмэ аана а?а?ас, тахсалларыгар – хатыылаах. Барыта кыраттан, биир буокка ту?уттан, оло?у са?ардыы олорон и?эн, испиччэ, холуочуйбучча халлаан хабар?аларынан, муора тобуктарынан буола сылдьан, хаарыан эдэр саастарын к?л?г?ртэхтэрэ ол. Олох эндирэ, очура-чочура араас буолла?а, балыырга да т?бэ?эр ыраахтан буолбатах.
– Чэ, Кэриспэндиэн, б?л????ктээн б?т эрэ, олох устубутун курдук уста туруо, к?н тахсар кэмигэр тахсыа, киирэр кэмигэр кириэ. Оттон би?иги, орто дойду оонньуурдара, олох а?ыытын-ньулуунун билиэхтээхпит. Уол о?о саада?ын ?стэ курданан ки?и-хара буолар дииллэр.
– Та?ара к?м?т?нэн оннук буспатах-хаппатах ки?и баар ини. Тугу эмэ удума?алатар ки?и атыттар ал?астарыттан ??рэниэхтээх, бэйэ этинэн-хаанынан боруобалаабакка. Ыччуу, хата хантан тугу булан ки?и-хара буолабыт?
– Дьэ, маннык ахтыбыт ынахха дылы тэпсэрэ?нэ?э сырыттахпытына суолга охтуохпут. Б?чч?м сиргэ турар кыра со?ус ма?а?ыы??а киирэн тугу эмэ хаамтарыахха, аны кэлэн тугун харсай, – К??х Харах бала?ыанньаттан тахсар суолу тобулбуттуу килиэр-халаар к?р?тэлээбитигэр, бары да са?ата суох с?б?лэстилэр.
Биир дьо?ус ма?а?ыы??а сыбды?ан киирдилэр. Атыы?ыт эдэркээн нуучча кыы?а чэпчэки ба?айытык кэлэ-бара элэстэнэр. Харабыллара остуол ?рд?гэр турар тэлэбиисэри кириэ?илэ?э тиэрэ т??эн олорон к?р?р, ол быы?ыгар киирэр-тахсар дьону аахайбатахтыы кылап гынан ылар.
– Дьэ уол о?ото сылаас дьиэ?э олорон эрэн тэлэбиисэр к?р?р, б?х-б?х курдук, манньатыгар хамнас аахсан эрдэ?э, – Кэриспэндиэн, аттыгар турар дьон истэллэрин курдук, са?а аллайда.
Иннигэр турар мааны дьахтар эргиллэн к?р?н баран сиргэнэн сирэйин мырды?натта:
– Фу, сыт-сымар! Чуга?аама миэхэ. Бу бэйэтигэр ?сс? дьону сиилээбит буола-буола! Кэлтэй кэппиэйкэни ?лэлээн ылбат аата ?сс? дьону сэтэрээбиттээх ба?астаах.
– ?э-?э, мин инбэлиит буолла?ым дии, ?лэ?э ханна да ылбаттар, ол и?ин сиргэ-буорга тэпсиллэ сырытта?ым. Ылаллара буоллар маннык сору-му?у муннубунан тыыра сылдьыам этэ дуо?! Хата, эдьиийим, бытархайгынан к?м?л?с эрэ.
– Ол туоххунан инбэлииккиний? – мааны дьахтар сымныы бы?ыытыйан ыйытта.
Атыы?ыт, атыыла?ааччылар бол?омтолоро дьахтарга уонна Кэриспэндиэ??э хатанна. Бэл, харабыллара сэ?ээрэн экрантан хара?ын араарда. К??х Харах ону эрэ кэтэ?эн туран, остуол н???? илиитин уунан омук буоккатын ылан хоонньугар уктан кэбистэ уонна тугу да билбэтэх-к?рб?т?х курдук туттан, тэпсэ?элээн баран, к?хс?н этиппитэ буола-буола, тахсан барда.
– Быарым цирроз диэн омуктуу ааттаах ыарыылаах. Бу соторутаа?ыта испин хайытан к?р?н баран ту?ата суох диэн саппыттара. К?рд?р?б?н дуо? Куоракка билэр дьоно, айма?а суох ки?ибин.
– Эрэйдээх, иэдэйбит да эбиккин. Халлаантан т?сп?т ки?и диэн суох, т?рд?лээх-уустаах буолуо? дии, дойдулаан хаалыаххын.
– Ыраах хоту олоробун. Барыахпын на?аа ба?арабын да, харчыбын барытын эмпэр ыытан кэбистим, онно кырдьа?ас ийэм миигин кэтэ?эн иэдэйээхтээтэ?э, – Кэриспэндиэн кирдээх ыты?ынан хара?ын уутун соттор.
– Дьэ эрэйи к?р??хт??б?т эбиккин. Сымыйанан кэпсээбэт буоллаххына, мээрийэ?э тиийэ??ин дойду? бэрэстэбиитэлистибэтиттэн к?м?т? к?рд?с.
– Кырдьык да?аны, оннук тэрилтэ баар буолуохтаа?ын ту?унан олох да доло?ойбор хоннорбокко сылдьабын. С?бэ? и?ин улахан ба?ыыба, эдьиэй! – кырдьык-хордьук ??рб?тэ-к?пп?тэ буолла.
– Мэ, мантан ордугу биэрэр кыа?ым суох.
– Оо, махтал-махтал. Та?ара эйиэхэ уон оччонон к?м?л?ст?н! – дии-дии, то?хо?ноото уонна ыты?ын то?уйан аан айа?ар сукуйан турда.
Муус хамсаата да уста турарыныы, биир ки?и а?ынан харчы биэрдэ да, атыттар эмиэ ону ?т?ктэн, санааларыгар ?т?? бы?ыыларын и?ин та?араттан к?м?л???ннэрээри, Кэриспэндиэн лобуой курдук кирдээх ыты?ыгар кумаа?ы, тимир харчылары таммалаттылар. Ки?ибит ба?ыыбалаан то?хо?нуур, мичээрдээн а?ыйах ордон хаалбыт са?архай тиистэрэ атыгыра?аллар. Чочумча буолан баран харабыл кэлэн кини аттыгар тохтоото.
– Атас, с?п буолуо, и?эр харчыгын буллу? бы?ыылаах, мантан бар уонна аны манна ?ктэнимэ.
– С?п, бардым, ыары?ах ки?ини ?йд??б?ккэр махтал.
– Итэ?эйиэхпин ыары?аххын бигэргэтэр ыспыраапка?ын к?рд?р эрэ.
– Ыспыраапкабын т??эн олорор дьоммор, аймахтарбар хаалларбытым.
– Сибилигин а?ай аймахтарым, биир да билэр ки?им суох диэн ытаан ньол?оруйбуту? дии, син бэркэ артыыстааты?. Чэ, т?ргэнник быардыы иликпинэ с?тэн хаал. Аны биирдэ манна киириэ? да, мо?уора?ын к?нн?р??м.
– С?п-с?п, – биирдэ?э, до?оло?нообута буола-буола, тахсан барар.
– Ыт сирэй, сибиинньэ! – уонна да элбэ?и маатыралаан ??хсэ-??хсэ, Кэриспэндиэн б?х дьаа?ыгын ха?а турар ??лээннээхтэригэр тиийэр.
– ?р??л, хайа т??? ыраа?ы хоторду??
– Бээ-бээ, хабар?алаан т??э??ин на?аа бээ?инээмэ. На?ылыччы к?л?к сиргэ баран аа?ыллыа. Онтон э?иги тугу эмэ буллугут-таллыгыт дуо?
– Анараа дьаа?ыктан ?с-т??рт киилэ холобурдаах бэрт сибиэ?эй сибиинньэ этин к?т?хт?б?т уонна кыра ??н??х тимир буллубут. Сырыы табылынна, бэрт баартаах уолаттар буоллубут.
– Туох тимирий?
– Уу с??рдэр кыраан уонна хомуллар орон. Ити дьиэ анныгар кистээтибит. Чэ, чугастыы онно киириэххэ.
Дьоммут, дьиэ анныгар суксуру?ан киирэн, ип-итии турба ?рд?гэр та?ас тэлгээн олордулар. Бытыылкаларын б??т?н т?л? эрийэн, кэритэ сылдьан айа?ыттан истилэр, килиэп тоорохойун кур-хар ыстаан сокуускаланнылар.
– Хайа, бу дойду ип-итии эбит дии. Анараа дьиэбититтэн ??р?л?ннэхпитинэ манна кэлэн олоруохха с?п эбит ээ, – Турантай эргим-ургум к?р?тэлээтэ.
– Манна икки ки?и хоно сылдьаллар эбит, б?хт?р?-сахтара элбээбит. Кимнээх буолуохтарай?
– Олорор буоллахтарына чуумпу буолла?а. Кимнээх да буоллуннар, чыхаал диибин. Ол-бу буолан дьиэлээ?имсийэн чорбо?ностохторуна, муостарын ыл?аталаан биэриллиэ. Ханна сылдьарбытын, хонорбутун хас кумалаантан ыйыта сылдьыахпытый, сынньанар буолуохтаахтар!
– К??х Харах, с?пк? этэ?ин. Ити ки?иттэн куттанан, ол ки?иттэн сэрэнэн у?ун сонноммоппут чуолкай. Муос муоска, тиис тиискэ. Аны кэлэн с?тэрэрбит суох!
– Оннук, ол гынан баран биир ноолоох эбит, – Кэриспэндиэн сэрэхэдийэр.
– Ол эмиэ туохха ноолонну?, кутуруккун кумуччу тутунну??
– Сылаа?а ?ч?гэй, онтон оскуола чуга?а ку?а?ан. Дьэ сотору халлаан ылаа?ытыйыыта ыччаттарбыт табахтыы, к???рэттэ, сыбыдаанньалыы манна киирэ-тахса туруохтара суо?а дуо? Субуоталарга и?эн-а?аан, ??к??лээн баран, куоска кутуйа?ы ирдэ?эрин курдук, анаан эккирэти?эн би?игинньиктэргэ илиилэрин эрчимин бэрэбиэркэлиэхтэрэ, сутуруктарынан ойо?осторбутун аа?ыахтара турар ээ. Ол дьону? бы?а?а, тимирэ, бэстилиэтэ суох сылдьыбат буолуохтаахтар. Туох диигит?
– Кырдьык, ма?а?ыын э?ин чуга?а ?ч?гэй эбит да, сотору халлаан у?аата?ына, хас саас аайы буоларын курдук, полицайдар дьиэ анныларын кэрийэн хомуйталыахтара. Оччо?о ааны б??л?? турдуннар, саппаас аана суох куоппат буоллахпыт дии, тараччы тутан ылыы?ыктар, – Турантай ситэрэн биэрэр.
– Кэбис, сэрэ?э бэрт буолсу. Киирэргэ-тахсарга да кутталлаах. Аны т??н киириэхтэрэ диэн сэрэхэдийэн, с?г?н утуйбакка, араас тыа?ы-уу?у и?иллээн эрэйи к?р?р айыка, онноо?ор тии? уйата икки ааннаах буолар. Бэйэбит олорор сирбит маннаа?ар арыый с?р??н буолуо да?аны, киэ?э-куо?а, киирэр-тахсар, куотар хайа?а?а элбэ?э манна холоотоххо быдан ордук буолла?а. Этэ??э чуумпутук олордоххо, сотору к?н у?уо, сыыйа-баайа саас кэлиэ.
– Оннук-оннук, сылаа?ыгар ымсыыран бу б?тэй хаа?ахха киирэн ар?ахтаах э?э курдук быстахха былдьатыахпыт, ыт сиэтин бу ордууну!
– Хата, абырахтанаммын арыый бэттэх со?ус кэллим, этим-хааным итийбит курдук буолла.
– Этимэ да?аны, олох ?ч?гэй буолуо?ун кыра тиийбэтэ, до?ордообут ки?и бэрт да буолуо эбит. Тугу эрэ толкуйдуохха.
– Били ма?а?ыы??а икки?ин киирэр табыллыбат. На?аа к?ст?н хааллахпытына тутан ылыахтарын с?п. ?ок, чуумпуру?! Кимнээх эрэ кэллилэр.
Тимир аан турба тэстибит уутугар аллараа ?тт? хамсаабат гына хам то?мутун ???ээ ?тт?ттэн к??скэ аппаччы тардан, ха?аайыстыбаннай суумканы и?ирдьэ анньан баран, бэрт т?р?лк?й ки?и, кыбылла-кыбылла киирэн, нэлэркэйдэммит сонун хомуйа тутан тимэхтэннэ. Икки?э кыра, хачаайы ки?и туох да мэ?эйэ суох киирдэ.
– ?уу, дьиэбитигэр кэллэхпит. Айыы-айа, киэ? да сири хаамтыбыт. Тугун хара?атай, бээ, харахпыт ??рэннэ?инэ ?ч?гэй буолар ини.
– Этимэ да?аны, бэтэрээ туочука?а тимири туппат буолан, куорат биир у?угар бардахпыт ???. Хата онно, т??? да балыйдаллар, син тутан абыраатылар, онтон атын та?ара накаа?а буолуо этэ. ДСК-?а барыа этибит да, ол букатын тойук дойду буолла?а.
– Чэ, хата, барыта этэ??э буолла, а?ыыр астанныбыт, сылааста киллэрэ охсуохха.
– Уолаттар, дорооболору?! – К??х Харах муннукка кирийэн олорбут сириттэн туран кэллэ, тыылла?наата.
– ?ок, бабат-татат, бу ким?иний?
Сылаас турба?а ата?ын тыылыы тэбэн олорбут б?д??-сада? ки?и со?уйан ойон турда. Кыра ки?и суумкатын и?иттэн арыгыны ороон и?эн со?уйан ходьох гынна да, т?ргэн ?л?гэрдик т?тт?р? аста.
– Абаа?ыны к?рб?ккэ дылы туох ааттаах со?уйдугут? Сантехниктарбыт, – К??х Харах, суос бэринэн ??хс?б?тэ буола-буола, киирбит дьо??о ынан кэллэ.
Кини ойо?о?угар турбут Турантай, суо?ур?анан, ма?ынан турбаны охсуолаан ти?иргэттэ.
– Бу буомустар би?иги к?р?р-истэр турбаларбыт ?рд?гэр хор?ойон алдьаталлар-кээ?этэллэр, киртитэллэр эбит дии. Дьэ, итинник буолла?ына кэпсэтии атын буолуо, – Кэриспэндиэн ?тт?к баттанан киирэр ааны туора турда.
– Убайдар, тыытыма?, би?иги бэрт начаас иттэ киирбиппит, манна урут ха?ан да сылдьыбатахпыт, – кыра ки?и, кэлиэх-барыах сирин булбатахтыы, т?б?т? лэкээри?нии т?стэ.
– К?ст?н турар дьыала?а сымыйанан мэлдьэ?э турбуккун, хата, ?ч?гэй а?айдык уоптарыам ээ. Хатыы сылдьар к?л??сп?т?н э?иги алдьаппыт эбиккит! Ааны а?ыллыбат да, сабыллыбат да гына кэбилээбиккит.
– Быладьыымырабыс, тугу кэпсэтэ тура?ын! Бу дагдайбыт кыылы уонна хатаччы хаппыт ??н? т?б?л?р?н ха?а т??эн, аны ха?ан да манна кэлэн ????н??б?тт?р?н курдук сахсыйа т??эн биэриэххэ!
– Кэбис-кэбис, бэйэбит да быста-ойдо сылдьар дьоммут, эйэ дэмнээхтик арахсыахха, – ?скэл ки?и этии киллэрдэ.
– Этэ??э эчэйэ иликкитинэ иэскитин т?л???! – К??х Харах кыра ки?ини уолугуттан ылла.
– Туох иэ?ин этэ?ин?
– ?сс? эн, ??н, иэстээххин билиммэккэ тура?ын дуо?! К?л???? алдьаппыккыт, ааны а?ыллыбат гына мууска хам то?орбуккут! – диэт, кыратык далайан сирэйгэ о?уста.
– Айыка, убаай! – кыра ки?и ?р? м?хс? т?стэ, сирэйин кистии сатаата.
– Бээ эрэ, тохтоо?!
– Тугу ороо?о тура?ын, хата, т?б?? сиигинэн бу ма?ы т??эрээйэхпиний! – Турантай, ма?ын к??рэччи туппутунан, дагдайбыт ки?иэхэ ыга хаамта.
– Би?иги ол ха-ха-йаатыбыт? – анараа ки?и кэннинэн чинэрийэн истиэнэ?э сы?ынна, ?т?л?ктэрин сиргэ быра?ан баран к?м?скэнээри илиитин утары уунна.
– Хайа, ыт баара ?сс? охсу?аары ыста?алыыр дуу, дьэ итинник буоллаххына к?р?лээтэхпит! – К??х Харах сиэбиттэн б?к тутар бы?а?ын ылан туруорда. – Э?игини ба?ас, ханнык эрэ хаамаайылары, ?нт? сынньан, ?л?рт??н да кэбистэхпитинэ, ким ирдэ?эн би?игини буруйга-сэмэ?э тардыа?ай?
