скачать книгу бесплатно
Qeyri-insani səsləri eşitməmək üçün qapını bağladım, ayaqqabılarımı soyunub arxası üstə çarpayıya uzandım və Cenninin nömrəsini yığdım.
Biz pıçıltı ilə danışırdıq.
– Ey, Cen…
– Nədi?
– Cen, əgər desəm ki…
Tərəddüd edirdim. O isə gözləyirdi.
– …əgər desəm ki, məncə,.. sənə vurulmuşam, nə cavab verərdin?
Pauza çox uzun çəkdi.
– Cavab verərdim ki,.. – Cenninin səsi lap yumşalmışdı, – deyərdim ki, tamam gicləmisən.
O, dəstəyi atdı.
Düzünü deyim: nə dilxor oldum, nə də təəccübləndim.
3
Kornell[14 - Kornell universiteti (ing. Cornell University) – «Sarmaşıq Liqası»na daxil olan universitetlərdən biri. 1865-ci ildə yaradılmış bu universitet Nyu-York ştatının İtaka şəhərində yerləşir.] komandası ilə oyunda zədə aldım.
Əslində, günah özümdə idi. Qızışıb böyük səhvə yol verdim, onların mərkəz hücumçusunu «lənətə gəlmiş kanuk»[15 - Kanuk – kanadalıların Amerikada ləqəbi] adlandırdım. Unutdum ki, Kornell komandasının dörd oyunçusu kanadalıdır, hamısı da vətənpərvər olmaqla yanaşı, yekəpər şeylərdir və qulaqları çox iti eşidir. Məni yaxşıca əzişdirməkləri bir yana, hələ cəzalandırıldım da! Özü də adi qaydada yox – dava saldığım üçün beş dəqiqəliyə meydançadan çıxarıldım. Görəydiniz, hakimin qərarı radio ilə elan olunanda Kornell azarkeşləri necə toy-bayram edirdilər. Tribunalarda bizim azarkeşlər çox deyildilər. «Sarmaşıq Liqası»nın çempionu titulunu kimin qazanacağı bu oyunun nəticəsindən asılı idi. Amma durub Harvarddan cəhənnəmin bu başına, Nyu-York ştatının İtaka şəhərinə gəlmək adamdan vaxt, pul və həvəs istəyirdi.
Beş dəqiqə! Mən cərimə skamyasına əyləşəndə məşqçimiz çarəsizlikdən saçlarını yolurdu. Ceki Felt bir göz qırpımında özünü yetirib üstümə atıldı. Yalnız indi başa düşdüm ki, üzümün sağ tərəfində salamat yer qalmayıb.
– Aman Allah, – deyə məşqçim qanı saxlamaq üçün sifətimdəki çapıqlara xüsusi qələmlə məlhəm sürtə-sürtə zarıyırdı. – Aman, Olli!
Mən sakitcə oturub gözlərimi döşəməyə zilləmişdim. Başımı qaldırıb buz meydançasına baxmağa utanırdım. Orada isə ən pis gümanlarım özünü doğruldurdu. Çox keçmədən kornellilər hesabı bərabərləşdirdilər. «Qırmızılar»ın azarkeşləri sevincdən bağırır, boğazlarını cırırdılar. Böyük ehtimalla demək olardı ki, ruhlanmış kornellilər işi axıra çatdıracaq, bu oyunu udacaqlar, «Sarmaşıq Liqası»nın çempionu titulunu əlimizdən alacaqlar. Görüm onları lənətə gəlsinlər, mənim cərimə vaxtımın hələ heç yarısı da keçməmişdi!
Qarşı tribunada sükut içində bir topa qəmgin Harvard azarkeşi əyləşmişdi. Rəqib komandanın azarkeşləri kimi onlar da artıq məni yaddan çıxarmışdılar. Yalnız bir tamaşaçı gözlərini cərimə skamyasından çəkmirdi. Bəli, o, burada idi.
«Konfrans vaxtında qurtarsa, çalışacağam Kornellə oyuna gəlim».
Harvard fanatlarının arasında oturan, amma dəstənin içində də hamıdan seçilən, əlbəttə, III Oliver Barret idi.
Qoca Daşsifət buz meydançasının qarşı tərəfində yeganə oğlunun yanağından sonuncu qan damcılarının necə silindiyini və çapıqların yapışqanlı kağız altında gizlədildiyini soyuqqanlıqla izləyirdi. Maraqlıdır, bu dəqiqə o nə düşünürdü? Yəqin, «çırt-çırt» eləyib başını bulayırdı, ya da beynindən «çırt-çırt»la eyni məna kəsb edən fikirlər keçirdi…
«Oliver, dalaşmağı belə xoşlayırsansa, niyə gedib boksa yazılmırdın?»
«Ekseterdə Filips Akademiyasında boks komandası yox idi, ata».
«Yaxşı. Amma mən, yəqin ki, daha sənin hokkey oyununa baxmağa gəlməyəcəyəm».
«Elə bilirsən, mən özümü sənə göstərmək üçün dalaşıram, ata?»
«Deməzdim ki, bununla özünü yaxşı cəhətdən göstərirsən».
Amma, bəlkə də, xəyalımda canlandırdığım bu dialoq düz deyildi. Heç kim, heç vaxt onun beynindəki fikirləri düzgün oxuduğunu söyləyə bilməz. III Oliver Barrett ayaq tutub yeriyən, nadir hallardasa hətta danışan Raşmor dağıdır[16 - Raşmor (ing. Mount Rushmore) – ABŞ-ın Cənubi Dakota ştatında, Blek-Hils massivində məşhur dağ. Bu dağda qranit süxur üzərində dörd ABŞ prezidentinin – Corc Vaşinqtonun, Tomas Ceffersonun, Teodor Ruzveltin və Avraam Linkolnun barelyefləri yonulub.]. Əsl Daşsifətdir.
Bəlkə də, bu anda Daşsifət ən çox gördüyü işlə məşğul idi – özü özünü kənardan vurğunluqla seyr edirdi: «Hamınız mənə baxın! Bu axşam İtakaya Harvarddan cəmi beş-on tamaşaçı gələ bilib, mən də onların arasındayam. Mən – III Oliver Barrett, bir neçə bankın sahibi və ümumiyyətlə, işi başından aşan nəhəng biznes adamı! Vaxt eləyib sizin axmaq hokkey oyununuza baxmağa gəlmişəm. Hə, necədir?» (Kimin üçün?)
Birdən-birə tribunalar sanki partladı. Əsl mərəkə qopdu: Kornell komandası növbəti qolunu vurmuş və hesabda önə çıxmışdı. Mənimsə hələ iki dəqiqə cərimə vaxtım qalırdı. Devi Conston lap yaxınlığımdan keçdi; hirsindən sifəti qıpqırmızı qızarmışdı, heç üzümə də baxmadı. Deyəsən, axı onun gözlərində yaş gördüm? Olmaya, ağlayırdı? «Sarmaşıq Liqası»nın çempionu titulu əlimizdən çıxır, ancaq, İlahi, göz yaşları?! Buna görə ağlamaq nəyə lazım? Hərçənd onu başa düşürdüm: Devi, bizim kapitanımız bu günə qədər hokkeydə inanılmaz dərəcədə şərəfli bir yol keçmişdi. Yeddi ildir oynayırdı, heç vaxt da – istər məktəbdə, istər kollecdə – uduzan tərəf olmamışdı. Devi universitetdə, bir növ, canlı əfsanəyə çevrilmişdi. O artıq sonuncu kurs tələbəsi idi. Bu oyun isə onun üçün axırıncı mühüm oyun idi.
Və biz həmin oyunu 3–6 hesabı ilə uduzduq.
***
Oyundan sonra rentgen müəyyən etdi ki, sınan sümüyüm yoxdur. Kornellin Riçard Selzer adlı həkimi yanağıma on iki tikiş qoydu. Ceki Felt əməliyyat otağında ora-bura vurnuxur, mənim düzgün qidalanmadığımdan həkimə şikayət edir, dönə-dönə təkrarlayırdı ki, vaxtında kifayət qədər dəniz duzu həbi qəbul etsəydim, indi zədələrim belə ağır olmazdı. Selzer isə Cekin sicilləməsini qulaqardına vurur, «göz orbitimin aşağı divarının» (tibbi termindir) möcüzə nəticəsində salamat qaldığını mənə başa salmağa çalışır və qəti tapşırırdı ki, bir həftə məşqlərə getməyim, çünki mənim vəziyyətimdə bu ən müdrik addım olardı. Mən ona təşəkkürümü bildirdim. Həkim otağı tərk etdi, Felt isə düzgün qidalanmağın faydası barədə yeni mülahizələrini bölüşmək məqsədilə onun ardınca çıxdı. Tək qaldığıma sevindim.
Yaralı yanağıma su vurmadan ehtiyatla duş qəbul etdim. Novokainin təsiri yavaş-yavaş keçirdi, amma mən ağrı hiss etməyə başladığıma sevinirdim. «Əcəb olur sənə, Oliver! Məgər bütün işləri sən korlamadın? Çempionluq titulunu komanda sənə görə itirmədi? Bir çox oyunçularımızın (bizim sonuncu kurs tələbələri məğlubedilməz sayılırdılar), o cümlədən Devi Constonun ad-sanına sənə görə xələl gəlmədi?» Ola bilsin, bütün bu uğursuzluqların günahkarı təkcə mən deyildim, amma o zaman məhz belə düşünürdüm.
Soyunub-geyinmə otağında heç kim yox idi. Yəqin, hamı artıq motelə getmişdi. Çətin ki, indi uşaqlardan kimsə məni görmək, kəlmə kəsmək istəyərdi. Dilimdə acılıq hiss etdim – həqiqətən, bu ağır düşüncələrdən ağzım acı daddı. Geyinib, pal-paltarımı yığıb küçəyə çıxdım. Bir neçə Harvard azarkeşi Nyu-Yorkun qış küləyinin soyuğunda büzüşüb durmuşdu.
– Yanağın necədir, Barrett?
– Təşəkkür edirəm, cənab Cenks, pis deyiləm.
– İndi, yəqin, yaxşı bir steyk tikəsi dada yetərdi.
Səs mənə çox tanış gəldi. Əlbəttə, III Oliver Barrett! Gözü vurulub şişirdilən oğluna başqa hansı ata belə «sınanılmış» müalicə üsulu təklif edə bilərdi ki?!
– Çox sağ ol, ata, həkim artıq mümkün olan yardımı göstərib, – deyə üzümün sağ tərəfində tikişlərin üstünü örtən sarğını göstərdim.
– Mən sənin yanağına yox, mədənə çarə təklif edirəm.
***
Bu bizim ara-sıra təkrarlanan və əsasən dərin sükut içərisində keçən növbəti şam yeməklərimizdən biri idi. Bir qayda olaraq, onlar «Hə, işlərin necədir?» sualı ilə başlayıb «Sənin üçün nə edə bilərəm?» cümləsi ilə başa çatırdı.
– Hə, işlərin necədir, oğul?
– Çox sağ ol, ser, əladır.
– Yanağın ağrımır?
– Yox, ser.
Əslində isə keyləşdiricinin təsiri, demək olar, keçmişdi, cəhənnəm ağrısı hiss edirdim.
– İstərdim ki, bazar ertəsi Cek Uellsin yanına gedəsən, qoy o da baxsın.
– Ehtiyac yoxdur, ata.
– O, yaxşı həkimdir, gözəl mütəxəssisdir.
– Kornellin həkimi də, başa düşdüyüm qədər, veterinar deyil.
Atamın snobizmini – «mütəxəssislər»dən, «ekspertlər»dən, ümumiyyətlə, «yüksək cəmiyyətin nümayəndələri»ndən savayı heç kimin rəyi ilə hesablaşmadığını bildiyim üçün belə cavab verdim və eyni zamanda söhbəti yumşaltmaq istədim.
– Çox pis, – deyə III Oliver Barrett zarafat etməyə cəhd göstərdi, – sənin yaraların əsl heyvan yaralarına oxşayır.
– Elədir, ser. – Maraqlıdır, bu uğursuz zarafatı ilə o məni gülməyə məcbur etmək istəyirdi?
Birdən ağlıma gəldi ki, bəlkə, atamın sözlərində mənim buz üzərində davranışımla əlaqədar üstüörtülü məzəmmət var?
– Yoxsa demək istəyirsən, mən bu axşam özümü heyvan kimi aparırdım?
Sifətinin ifadəsindən aydın sezilirdi ki, atam eşitdiyindən razı qalıb. Ancaq o, dərinə getmədi:
– Veterinar haqda birinci mən söz salmadım.
Bu yerdə mən də dilimi saxlayıb menyunu vərəqləməyə başladım.
Yemək gələnə qədər Qoca Daşsifət mənə öz bəsit moizələrindən birini də oxumaq qərarına gəldi. Xatirimdədir ki (hərçənd yada salmaq belə istəmirəm), bu dəfə o, həyatda qələbələrin və məğlubiyyətlərin rolundan danışdı. Dedi ki, düzdür, biz çempionluq titulunu əldən verdik («heç hənanın yeri idi», ata?), amma idmanda mühüm olan qələbə deyil, iştirakdır. Onun bu mülahizəsi Olimpiya oyunlarının devizinə çox oxşadı və mən hiss etdim ki, atam «Sarmaşıq Liqası»nın çempionu» kimi xırda titulların əhəmiyyətsizliyi barədə növbəti mövzuya keçmək üçün zəmin hazırlayır. Amma mən Olimpiya şüarlarından yeni sitatlar dinləmək həvəsində deyildim, ona görə də əvvəlcədən hazır saxladığım cavabımı («Elədir, ser») verib susdum.
Biz sürətlə ənənəvi mövzularımızı təkrarlayıb başa vurduq və Qoca Daşsifətin sevimli mövzusu – mənim planlarım üzərində dayandıq.
– De görüm, Oliver, Hüquq məktəbindən[17 - Harvard Hüquq məktəbi (ing.: Harvard Law School) – Harvardın təhsil müəssisələri kompleksinə daxil olan kollec, hüquq sahəsində dünyanın ən nüfuzlu təhsil mərkəzlərindən biri] hələ bir səs-səmir çıxmayıb?
– Bilirsən, ata, mən hələ orada oxumaq istəyib-istəmədiyim barədə qərara gəlməmişəm.
– Məni daha çox maraqlandıran odur ki, Hüquq məktəbində sənin barəndə bir qərara gəliblər, ya yox.
Bu nədir, növbəti zarafatdır? Atamın bu «uğurlu» söz oyununa da gülməliyəm?
– Yox, ser, hələ cavab almamışam.
– Mən Prays Zimmermana zəng edə bilərəm.
– Lazım deyil, – deyə dərhal onun təklifinə cavab verdim. – Xahiş edirəm, ser.
– Təsir göstərmək üçün yox, – III Oliver Barrettin sifətinə məsum bir ifadə qondu. – Sadəcə, soruşmaq üçün.
– Ata, mən bütün başqa tələbələr kimi onlarla eyni qaydada cavab məktubu almaq istəyirəm.
– Yaxşı. Əlbəttə. Çox gözəl.
– Təşəkkür edirəm, ser.
– Onsuz da səni qəbul edəcəklərinə elə bir şübhəm yoxdur, – deyə o əlavə etdi.
Bilmirəm nədən, amma III Oliver Barrett məni tərifləyəndə də sanki aşağılayırdı.
– Bilmək olmaz. Onların hokkey komandaları yoxdur.
Yaxşı, mən özüm özümü niyə belə aşağılayırdım? Bəlkə, ona görə ki atam mənim haqqımda əks fikirdə idi, sadəcə, onun əleyhinə getmək istəyirdim.
– Sənin başqa üstünlüklərin də var, – deyə III Oliver Barrett mənə təsəlli verdi. Amma fikrini dəqiqləşdirmədi (çətin ki, bunu edə də bilərdi).
Yeməklər söhbətimiz kimi dadsız və duzsuz idi. Amma masaya gətirilən çörəyin köhnə olacağını əvvəlcədən söyləyə bilsəm də, atamın növbəti anda dedikləri ağlıma belə gəlməzdi.
– Bir də ki istənilən halda Sülh Korpusu[18 - Sülh Korpusu (ing. Peace Corps) – Amerikada 1961-ci ildə yaradılmış humanitar təşkilat. Bu təşkilat ağır ehtiyac içində olan ölkələrə yardım göstərmək üçün könüllülər göndərir.] var. – Gözlənilmədən atam mətləbə dəxli olmayan bir söz işlətdi.
Başa düşmədim, o, rəy bildirirdi, yoxsa sual verirdi?
– Ser?
– Yəni düşünürəm ki, Sülh Korpusu gözəl təşkilatdır, elə deyilmi?
– Əlbəttə, – deyə təsdiqlədim. – Heç şübhəsiz, müharibə korpusundan minqat yaxşıdır.
İndi ikimiz də eyni vəziyyətdə idik. Nə mən onun bu söhbəti niyə ortaya atdığından baş açırdım, nə də o mənim fikrimi öyrənə bilirdi. Bəlkə, atam bunu elə-belə, dialoqumuzu davam etdirmək xatirinə demişdi? Bəlkə, dünyada baş verənlərdən, hökumət proqramlarından danışmaq üçün növbəti mövzuya keçid edirdi? Yox. Mən bir anlığa unutdum ki, bizim söhbətimizin yeganə mühüm mövzusu mənim planlarımdır.
– Əgər sən Sülh Korpusuna qoşulmaq qərarına gəlsən, mən buna etiraz etmərəm, Oliver.
– Qarşılıqlı hisdir, ser, – deyə özümü ondan da ürəyigeniş göstərməyə çalışdım. Bilirəm ki, Qoca Daşsifət heç vaxt mənə qulaq asmır, ona görə də sonuncu replikamdakı sarkazmı hiss etmədiyinə təəccüblənmədim.
– Bəs sənin kurs yoldaşların? – atam davam etdi. – Onların buna münasibəti necədir?
– Nəyə, ser?
– Sülh Korpusunun onların həyatında mühüm rol oynadığını hiss edirlərmi?
Balıq susuz yaşaya bilmədiyi kimi, atam da «Bəli, ser» ifadəsini tez-tez eşitməsə, ürəyi dayanar.
– Bəli, ser.
Hətta ofisiantın axırda gətirdiyi alma piroqu da daş kimi bərk idi.
***
Təxminən saat on ikinin yarısında onu maşınına qədər ötürdüm.
– Sənin üçün nə edə bilərəm, oğul?
– Heç nə, ser. Gecən xeyrə qalsın, ser.
Və o sürüb getdi.
Əlbəttə, Nyu-York ştatının İtaka şəhərindən Bostona təyyarələr uçurdu. Amma III Oliver Barrett avtomobilə üstünlük vermişdi. Bu uzun yolu maşınla gəlməkdə məqsədi oğluna olan məhəbbətinin böyüklüyünü nümayiş etdirmək deyildi, yox, sadəcə, mənim atam sürətlə avtomobil sürməyi xoşlayırdı. Gecənin bu vaxtında isə ikiyerlik «Aston Martin DBS»də[19 - «Aston Martin DBS» – 1967–1972-ci illərdə İngiltərədə istehsal olunan bahalı idman avtomobili] rahat və boş şosedə ən yüksək sürət yığmaq mümkün idi. Heç şübhəsiz, III Olivet Barrett ötən il biz Kornell komandasını darmadağın edib «Sarmaşıq Liqası»nın çempionu olandan sonra İtaka–Boston yolunda qoyduğu şəxsi rekordunu təzələməyə hazırlaşırdı. Çünki o, maşına oturanda saata baxdığını gördüm.
Motelə qayıdıb Cenniyə zəng etdim.
Bu zəng həmin axşamdan mənə qalan yeganə xoş təəssürat oldu. Oyun vaxtı dava haqqında hər şeyi detallarına qədər Cenniyə danışdım (təkcə bu davanın casus belli[20 - Casus belli (lat. hərfi mənada: «müharibə hadisəsi», «hərbi toqquşma») – Roma hüququnda: müharibə elan etmək üçün formal səbəb, bəhanə]-sini dəqiq demədim). Deyəsən, əhvalat xoşuna gəldi. Onun sısqa musiqiçi dostları arasında, çətin ki, kimsə yumruq atmağı, yaxud zərbəyə davam gətirməyi bacarardı.
