banner banner banner
Бахт етказиш: Миллиард долларлик интернет дўкон тарихи
Бахт етказиш: Миллиард долларлик интернет дўкон тарихи
Оценить:
Рейтинг: 0

Полная версия:

Бахт етказиш: Миллиард долларлик интернет дўкон тарихи

скачать книгу бесплатно


Эртаси куни қароримизни эълон қилиш учун компания йиғилиши ўтказдик.

«Барчага маълумки, биз «Yahoo» дан компанияни сотиб олиш ҳақида таклиф олдик. Сўнгги кунларни уларнинг таклифини қабул қилиш ёки қилмаслик тўғрисида ўйлаш билан ўтказмоқдамиз», – дея сўз бошладим. Хонада вужудга келаётган кескинликни ҳис қилиш мумкин эди.

«Биз уларнинг таклифини рад этишга қарор қилдик».

Хонага кўз югуртириб, одамларнинг юзидаги енгиллик аломатларидан ҳайрон бўлдим. «Биз жудаям ўзига хос даврда яшаяпмиз, – дедим мен. – Интернет саноати авжига чиқмоқда. «Netscape», «eBay», «Amazon» ва «Yahoo» каби компаниялар инсоният тарихи йўналишини ўзгартирмоқда. Ҳеч қачон бунчалик кўп компаниялар бундай қисқа вақтда муваффақият қозонмаган. Ҳаётдан завқ олиш билан биргаликда шу компаниялардан бири бўлиш имкониятига эгамиз».

Нима учунлигини билмайман, лекин негадир борган сари ҳиссиётга берилиб бораётгандим. Овозим титрай бошлади. Охирги сўзларимни айтиб, учрашувни тугатишим керак эди, акс ҳолда йиғлаб юборардим:

«1997 йил бошқа қайтиб келмайди».

Биз бутун дунёга қарши эдик ва ютиб чиқишимизга ишонч ҳосил қилмоқчи эдик.

* * *

Кейинги бир неча ойни яхши эслай олмайман. Гўё кимдир бизни хато қилмасин, деб назорат қилиб тургандай ҳаммаси жойида эди. «Yahoo» ни молиялаштирган венчур-капитал фирмаси «Sequoia Capital» компаниясидан Майкл Мориц бизнинг директорлар кенгашимизга аъзо бўлди ва компаниянинг 20 фоиз улуши учун 3 миллион доллар сармоя қўйди. Хизматимиздан тобора кўпроқ сайтлар фойдалана бошлади ва компания даромадларини ошириш учун катта-катта реклама берувчиларни рўйхатдан ўтказа бошладик. Ақлли, ғайратли ходимларни ишга ёлладик (уларнинг кўпчилиги ходимларимизнинг танишлари эди) ва биргаликда анча вақтичоғлик қилдик. Бошимиз осмонда эди.

Бу қандай бошланганини билмайман-у, лекин «LinkExchange» да жуда қизиқарли анъана бор эди. Ойда бир марта бутун компанияга электрон хат юборардим, уларга муҳим учрашувимиз ҳақида ва унда баъзи муҳим сармоядорларимиз ва директорлар кенгаши иштирок этиши ҳақида хабар берардим. Шунинг учун ҳамма учрашув куни галстук тақиши ва костюм кийиши шарт эди.

Яқинда ёлланган ишчилардан ташқари ҳамма бу ҳақиқий расмий учрашув эмаслигини ва аслида костюм кийиш, галстук тақиш шарт эмаслигини биларди. Учрашувнинг асл сабаби ўтган ойда «LinkExchange» га қўшилган барча янги ишчиларни сафимизга қабул қилиш маросимини ўтказиш ва улар билан озгина ҳазиллашиш эди.

Шундай қилиб, ойда бир марта барча янги ёлланган ишчилар офисга костюм ва галстукларда келишарди. У ерда улар компаниянинг анъанавий ҳазили нишонига айланганини тушунишарди. Кундузги йиғилишда қандайдир ноқулай шартни бажариш учун барча янги ишга қабул қилинган ходимлар хонанинг олдига чақириларди.

«Sequoia Capital» сармоясидан кейин биз Майкл Морицдан анъанавий йиғилишимизда иштирок этишини сўрадик ва уни охирги бир ой ичида ёлланган бошқа олтита ходим билан бирга хонанинг олд томонига чақирдик.

Ҳамма ўзини таништиргандан сўнг уларга Морицнинг иштироки шарафига барчадан янграётган мусиқага мос равишда биргаликда ҳаракат қилишни сўрадик.

Агар сиз Мориц ҳақида оммавий ахборот воситаларида бирор нарса ўқиган бўлсангиз, у умуман олганда ақлли, интроспектив ва венчур-капиталистга айланган атоқли британиялик журналист сифатида тасвирланарди. Шунинг учун ҳамма унинг бошқа янги ходимлар билан олдинда туришини кўриб ҳаяжонда эди. Ҳамма шодланиб, қарсак чалаётган бир пайтда кимдир магнитофон олиб чиқди ва уни ёқди. Сўнг мусиқа янграй бошлади. У «Макарена» эди.

Морицнинг «Макарена» га мажбуран ўйнашини томоша қилиш қандай бўлишини сўз билан тасвирлаб бўлмайди. У мен кўрган энг ғалати томошалардан бири эди. Хонадаги ҳамманинг кайфияти чоғ, кулаётган эди. Қўшиқнинг охирига келиб, қаттиқ кулганимдан юзимдан ёшлар оқиб тушаётганди.

Хонадаги барча шодон чеҳраларга қараб, ўзимча ўйлаганим ёдимда: «Ҳаммаси ҳақиқат эканлигига ишона олмайман». Бу шунчаки Морицнинг «Макарена» га рақсга тушиши ёки бутун хонадаги одамлар кулишаётгани ҳақида эмас. Бу ўтган йили содир бўлган ҳамма нарса ҳақида эди. Бунга шунчаки ақл бовар қилмасди.

«Pretty Woman»

нинг сўзлари билан айтганда, мен эртакда яшаётган эдим.

Тез ўсиш

«Sequoia Capital» дан маблағ қабул қилганимиздан кўп вақт ўтмай, университетда мен пицца сотган йигит – Альфредга мурожаат қилдим ва унга доимий ходим сифатида бизга қўшилишни таклиф қилдим. У Стэнфордда статистика бўйича докторлик диссертацияси устида ишлаётган экан. Мен учун бу дунёдаги иккинчи энг зерикарли ишдай туйилди (биринчиси кечаси бўёқнинг қуришини кузатиш. Бу пайт бўёқ ранги кўринмайди).

Сўнгги икки йилда у билан биргаликда амалга оширишимиз мумкин бўлган бизнес турларини аниқлашга ҳаракат қилдим. Биринчи ғояларимдан бири Альфред билан Стэнфорд шаҳарчасининг бирор қисмида «Subway» сэндвич франчайз очиш эди. Ўша пайтда «Subway» АҚШдаги энг тез ривожланаётган франчайзлардан бири эди, бунинг сабаби қисман франчайз нархи ва бошланғич харажатлар жуда паст бўлганлиги эди. Альфред аслида мен билан буни амалга оширишни ўйлаб юрарди, аммо кейин билдики, ўша пайтда Стэнфорд ўз ҳудудида тижорат фаолиятига рухсат бермасди.

Санжай билан «LinkExchange» ни йўлга қўйган вақтимизда Альфреддан бизга қўшилишини сўрадим. Ўшанда у буни жуда таваккал иш деб ўйлади, бундан ташқари ота-онаси уни магистратурадан қолиб кетишини эшитиб, ғазабланишидан хавотир олди. Шу сабабли биз алоқада бўлиб туришга келишдик. Уни бизга маслаҳатчи бўлиб ишлаб туришга кўндирдик.

Бу сафар эса Альфред таклифимизни мамнуният билан қабул қилди. Менимча, бунинг иккита сабаби бор. Биринчиси, банкда «Sequoia Capital» дан олган 3 миллион долларимиз борлигини билгани ва иккинчиси докторлик даражасини олиш унинг иши эмаслигини англагани бўлса керак. У 1997 йилда молия бўйича вице-президент сифатида «LinkExchange» га қўшилди.

Кейинги ўн етти ой давомида ҳаммамиз жуда кам ухладик. Биз жуда тез ўсаётган ва иложи борича тезроқ янги ишчилар ёллаётган эдик. Иш ўринлари учун дўстларимизни жалб қилиш тизимидан чарчадик, шунинг учун ишлашга тайёр бўлган ва олти ойдан ортиқ қамоқ жазосини ўтамаган деярли ҳар қандай «иссиқ вужуд» ни ишга ёллашни бошладик.

Офис учун ижарага олинган қаватга сиғмай қолдик. Натижада офисни бинонинг қўшимча қаватларига кенгайтира бошладик. Ҳатто Нью-Йорк ва Чикагода савдо офисларини очдик. Офисда юриб, танимаган одамларингни кўриш жуда ғалати эди. Ҳар ҳафтада битта янги одам пайдо бўлгандай туйиларди. Гап уларнинг исмларини ёки қайси иш ўрнида фаолият юритишини билмаслигимда эмас… Мен ҳатто уларнинг юзларини ҳам танимасдим. Бино қаватлари бўйлаб юрганим сари менга дуч келган одамлар «LinkExchange» да ишлайдими ёки бинодаги бошқа компанияларнинг ходимларими – аниғини билмасдим.

Ўша пайтда, албатта, бу ёмон нарса деб ўйламаган эдим. Ҳарна жадал суръатда ўсиб бораётганимиз учун ходимларни танимаслик ҳаяжонни кучайтирарди ва адреналинни доимо юқори даражада ушлаб турарди. Буни барчамиз ҳис қилиб турардик. Аммо ортга назар ташласак, бу аслида келажак учун катта огоҳлантириш қўнғироғи бўлиши керак эди.

Қисқаси, биз корпоратив маданиятга эътиборлироқ бўлиш кераклигини билмаган эдик. Дастлабки йилда қизиқарли ва ҳаяжонли бир нарса қуришга ўз ҳиссасини қўшмоқчи бўлган одамларни ва дўстларимизни ишга ёллагандик. Ўзимиз билмаган ҳолда биргаликда ҳаммага манзур бўлган корпоратив маданият яратдик.

Ходимлар йигирма беш кишидан ортгач, бошқа сабабларга кўра компанияга қўшилаётган одамларни ишга ёллаб хатога йўл қўйдик. Қувонарлиси шуки, биз ёллаган одамлар ақлли ва серғайрат эди. Ёмон томони, уларнинг кўпчилиги кўп пул топиш ёки карьера ва резюмеларини бойитиш илинжида эди. Улар бир неча йиллик машаққатли меҳнатларини «LinkExchange» га сарфлаб, сўнг бошқа компанияга резюмени бойитадиган ишга ўтишни хоҳлашарди. Ёки агар ишлар яхши кетса, кўп пул топиб, нафақага чиқиш умидида эди. Биз ўсишда ва тобора кўпроқ ишчи ёллашда давом этдик. Охир-оқибат 1998 йилга бориб компаниядаги ишчилар сони юздан ортди.

Бир куни уйғоткичнинг овозини ўчириш тугмасини олти марта босганимдан сўнг кўзимни очдим. Еттинчи марта босмоқчи эдим, тўсатдан хаёлимга бир фикр келди. Сўнгги марта «Oracle» да эканимда, ишга боришга эринганимда бу қадар кўп уйғоткични ўчирган эдим. Бу яна содир бўлди, фақат бу сафар мен «LinkExchange» га боришга ҳайиқаётган эдим.

Бу мен учун жуда ғалати туйғу эди. «LinkExchange» нинг асосчиларидан бири эдим, бироқ компания энди мен боришни истайдиган жой эмасди. Авваллари бундай бўлмасди. Бир ярим йил аввал ўз ходимларим олдида «1997 йил бошқа қайтмайди», деган эдим. Қандай қилиб ҳаммаси бунчалик тез ўзгарди? Нима бўлди? Қандай қилиб биз «ҳамма бир киши учун, бир киши ҳамма учун» руҳидаги жамоавий кайфиятдан айни пайтдаги фитна, мавқе талашиш ва мишмишлар ҳукм сурган муҳитга ўтиб қолдик?

Ўтган йилни ёдга олиб, ишлар орқага кетган ва қизиқишим сусайган бирор ҳолатни эслай олмадим. Компания маданиятининг емирилишига сабаб бўлган ягона бир ходимни кўрсатолмайман.

Бу минг марта кесиш натижасидаги ўлим

ёки Хитойдаги сув томчилатиб қийноққа солиш каби эди. Кундан-кунга томчилаб-томчилаб… Ҳар бир томчига ёки ишга ёллашдаги хатоликка чидаш мумкин эди, бу унчалик жиддий муаммо эмасди. Аммо ҳаммасини жамласак, бу азоб эди.

Мен нима қилишни аниқ билмасдим. Бу фикрни миямдан чиқариб ташладим. Чунки ҳал қилиниши керак бўлган долзарб муаммолар бор эди: Иқтисодиёт яхши ишламаётганди (Россия валютаси билан боғлиқ қанақадир муаммо ва ўзим унчалик тушунмаган узоқ муддатли капитал чўкиши сабабли) ва компанияда даромадимиз тўсатдан тўхтаб қолса, ишни давом эттириш учун етарли пул захирамиз йўқ эди. Қўшимча молиялаштиришни жалб қилиш учун кимошди савдосига тайёрлана бошладик, аммо Россия валютасидаги кутилмаган муаммолар ишимизни ортга сурди. Иқтисодиётимиз ёмонлашганда суғурта сифатида «асос» молиялаштириш айланмасини йўлга қўйишимиз керак эди. Акс ҳолда, йил охиригача банкрот бўлишимиз мумкин эди.

Сўнгги икки йил ичида биз «Yahoo», «Netscape» ва «Microsoft» компаниялари билан яхши муносабат ўрнатдик. Ушбу компанияларнинг ҳар бири қилаётган ишимизга катта қизиқиш билдирди ва стратегик шериклик имкониятларини аниқлашдан манфаатдор эди. (Мен ҳеч қачон «стратегик шериклик» нимани англатишини ва унинг оддий шерикликдан қандай фарқ қилишини тушуна олмаганман. Лекин ушбу сўзни ким ишлатса, ақлли одамдай кўринарди, шунинг учун бу иборадан фойдаланишни ёқтирардик.)

Ажабланарлиси шундаки, учала компания ҳам бизнинг меззанин молиялаштириш айланмамизга инвестиция киритишга қизиқиш билдирди. Бундан ҳам ҳайратланарлиси, «Netscape» ва «Microsoft» компанияни тўлиқ сотиб олишга кўпроқ қизиқаётганди.

Биз уларга нарх камида 250 миллион долларга тушишини айтдик. Бу суммани қаердан ўйлаб топганимизни билмайман, лекин у менга жуда яхши кўринди. «Netscape» ва «Microsoft» иккаласи ҳам музокарани давом эттиришни хоҳлагани яхшилик аломати эди.

Шундай қилиб, улар тендер бошлаб юборишди.

Ниҳоят, «Microsoft» энг катта сумма – 265 миллион доллар таклиф қилди, аммо унга бир нечта шартлар қўшилганди. Улар Санжай, Али ва мени «LinkExchange» да яна камида бир йил қолишимизни исташди. Агар мен белгиланган вақт давомида у ерда қолсам, 40 миллион долларга яқин пул билан кетардим. Агар қолмасам, бу миқдорнинг 20 фоизидан воз кечишим керак эди.

«LinkExchange» энди мен учун қизиқ бўлмаса-да, шу кетишда у ерда яна бир йил ишлашим мумкинлигини англадим. Шунчаки ишдан бўшамаслик учунгина арзимас вазифаларни бажариб туришимга тўғри келарди.

Бирор компания бошқа компания томонидан сотиб олинганда директорлар кенгаши ўз ўрнида қолиб, деярли ҳеч нарса бажармай юриш ҳолатлари кўп кузатилади. Аслида, бу ҳолатда тадбиркорлар ишлатадиган алоҳида ибора ҳам бор: «Бошқарувни тинчликда топшириш»6.

«Microsoft» билан музокараларимиз бошланганидан бир неча ҳафта ўтгач, битим имзоланди. «Microsoft» томонидан амалга оширилган бошқа харидлар билан таққослаганда, «LinkExchange» хариди рекорд вақт ичида амалга оширилди. Бироқ саҳна ортида бир-икки ички драмалар ҳам содир бўлди.

Жуда кўп тафсилотларга берилмасдан (ва айбдорларни ҳимоя қилиш учун) айтаманки, бу мен учун инсоннинг хулқ-атвори ва характери юзасидан дарс бўлди. Катта пулларда одамнинг асл башарасини очиб ташлайдиган ғалати хусусият бор. Хариддан олдин компанияга қўшилган баъзи одамларнинг очкўзлигини кўрдим, улар компаниядаги бошқа ҳар бир киши зарари эвазига, ўз фойдаларига шартномалар тузишга уринарди. Шундай драмалар юз бердики, одамлар жанжал кўтариб, молиявий натижани фақат ўзларининг фойдасига буришга урина бошлашди.

Шахсан мен бу драмадан узоқлашишга қарор қилдим. Бу фақат компанияни сотиш тўғри бўлганини тасдиқлади, чунки мен бу одамларнинг кўпчилиги билан ортиқ ишлашни истамасдим. Шунчаки бунга яна ўн икки ой чидаб туришимга тўғри келарди.

1998 йил ноябрь ойининг бошида Санжай иккимиз «LinkExchange» офисидан бироз нарида жойлашган ресторанда тушлик қилдик. Матбуот харид ҳақида икки ҳафта олдин эълон қилиб бўлганди, аммо келишув ҳали расмийлаштирилмаганди. Овқатланишни тугатаётганимизда Альфред қўнғироқ қилиб, битим расмийлаштирилганини айтди. Келишув якунланган эди.

Мен Санжайга қарадим ва янгилик ҳақида айтдим. «Хўш, менимча, келишув якунланди», дедим. Иккаламиз ҳам ўзимизни бир хил тутдик. Ҳаяжонланмадик. Хурсанд бўлмадик. Ташқаридагилар, эҳтимол, бизни ўмбалоқ ошиб юқорига сакраяпти, деб ўйлаётгандир, аммо бизнинг кайфиятимизда ғалати бефарқлик ва енгиллик ҳукм сурарди. «LinkExchange» нинг ҳаяжонлари аллақачон йўқолганди. Энди биз яна ўн икки ой иштиёқсиз ва бирорта илҳомлантирувчи сабабсиз шунчаки ишлаб беришимиз керак эди.

– Менимча, энди офисга қайтсак ҳам бўлади, – дедим.

– Яхши.

Шундай қилиб, биз жимгина ортга қайтдик.

Денгиз саёҳати

Гаров – бу гаров. Агар мен баҳс боғлаб ютқазсам, тўловдан қочмайман.

Университетда битирув куни дўстларим мен билан баҳс боғлади. Улар мени 10 йил ичида миллионер бўлишимни тахмин қилишди. Агар шундай бўлса, мен улар билан денгиз саёҳатига чиқиб, ҳамма харажатларни ўзим кўтаришим керак эди. Агар улар ютқазса, улар билан саёҳатга чиқишим, тўлов ҳам уларнинг бўйнида бўларди. Афтидан, ҳар иккала ҳолатда ҳам мен ютиб чиқардим, чунки миллионер бўлиб ҳамма харажатни тўлашим ёки текинга саёҳатга боришим мумкин эди. Ҳар қайси ҳолатда мен бахтиёр бўлардим, шундай экан, гаровга рози бўлдим.

Багамадаги уч кунлик денгиз саёҳати учун Флоридага учганимизда 1999 йилнинг бошлари эди. Бошқа дўстларимни ҳам таклиф қилишга қарор қилдим ва биз 15 кишилик гуруҳ бўлдик. Олдин денгизга чиқмаганим учун кеманинг катталигидан ҳайратга тушдим. Кемада тунги клуб, ўнта бар, бассейнлар ва истаганингизни муҳайё қиладиган бешта ресторан бор эди. Биз еб-ичиб, вақтичоғлик қилдик. Бу худди курсдошларнинг қайта йиғилишига ўхшарди. Фақат бунда баъзи зерикарли нарсалар йўқ эди.

Саёҳатнинг сўнгги куни ичиб, тонг отгунча рақсга тушиш учун тунги клубга боришга қарор қилдик. Саёҳатдаги дўстларим назарида мен бахт ва омадни ифодаловчи барча нарсага эга эдим. Дўстларим компаниямни «Microsoft» га сотганим билан табриклашар ва кўринишимдан ўзимга бўлган ишончим ортганини таъкидлашарди.

Соат 1:00 да DJ тез орада клуб ва бар ёпилиши ҳамда охирги мусиқани қўйишини эълон қилди. Ҳамма охирги қадаҳни ичиш учун бар томонга юрганда мен оломонга қўшилмаслик ва лаҳзани тутиш учун озроқ тўхтадим. Агар тўрт йил олдин кимдир мени миллионер бўлишим ва кемада саёҳатга чиқишимни айтганда ишонмаган бўлардим.

Мусиқа янграётган, қадаҳлар кўтарилган, ҳамма қадаҳ сўзи айтаётган бир паллада безовта бир овоз хаёлим тубида бир саволни тинимсиз такрорларди. Бу савол «Microsoft» билан келишув якунланган куни Санжай билан жимгина офисга қайтган кунимиздан бери ўрнашиб олганди: «Энди-чи? Энди нима қиламиз?»

Кейин бунга эргашиб, бошқа саволлар ҳам келарди: «Муваффақият нима? Бахт нима? Мен нима учун ишлаяпман?»

Мен ҳамон бу саволларга жавоб топа олмасдим. Шундай қилиб, жавоблар кутиб турар, деган ўй билан барга бориб, бир қадаҳ ароқ буюртма қилдим ва Санжай билан стаканни уриштирдим.

* * *

Саёҳатдан кейин мен ўзимни автопилотда бошқарилаётгандай ҳис қилардим. Кеч уйғониб, офисда бир неча соат кўриниш берар ва электрон почтамни текшириб, эртароқ уйга қайтардим. Баъзан офисга умуман бормай қўя қолардим.

Бўш вақтим жуда кўп эди. Ундан қандай фойдаланишни билмасдим.

Шундай қилиб, ўйлашга анча вақтим бор эди. Ўзим хоҳлаган барча нарсаларни аллақачон сотиб олгандим: Бошпана, катта экранли телевизор, компьютер ва уй кинотеатри. Икки ҳафтада бир дам олиш кунлари Вегасга покер ўйнагани борадиган бўлдим. Мен пул учун эмас, ўйинда ютишни ўрганиш учун ўйнардим. Покер хаус7 ўрнига бошқа ўйинчилар билан ўйналадиган ягона казино ўйини эди. Токи столингиздаги ўртача ўйинчидан яхшироқ экансиз, умумий ҳолатда ютиб чиқа оласиз.

Лекин бўш вақтимнинг асосий қисми ўйлаш ва фикрларимни назорат қилишга кетарди. Менга ортиқ пул керак эмасди, шундай экан, ортиқча пулни нима қиламан? Ҳали ўзимдаги пулни сарфлаётганим йўқ эди. Нега «Microsoft» да қолиб, янада кўпроқ пул ишлаб топишга уриняпман?

Ҳаётимнинг энг бахтли лаҳзалари рўйхатини тузиб, уларнинг бирортаси пул билан боғлиқ эмаслигини кўрдим. Англаганим шу бўлдики, нимадир барпо этиш, ижодий ёндашув ва яратувчанлик мени бахтли қилган экан. Дўстимга қўнғироқ қилиб, кечаси билан тонг отгунча гаплашиб чиқиш мени бахтли қилган экан. Сузиш мусобақасидан сўнг чўғда пиширилган картошка ейиш мени бахтли қилган экан. Тузланган бодринглар мени бахтли қилган экан (Бунисининг сабабини билмайман. Менимча, шунчаки улар мазали бўлгани учундир. Бундан ташқари, мен «тузланган бодринг» сўзини ишлатишни яхши кўраман).

Жамият ва маданиятимиз бизни фикрлашдан тўхтатиб, кўп пул кўпроқ бахт ва муваффақият келтиради, деган фикрни онгимизга қанчалар осон сингдираётгани, чинакам бахт эса аслида шунчаки ҳаётдан завқланиш эканлиги ҳақида ўйлардим.

Ўзим ёқтирган нарсаларни яратишдан, барпо этишдан ва бажаришдан қанчалар завқланганимни ўйлардим. Янги нарсалар яратиш ва барпо этиш учун шунчалик кўп имкониятлар бор эдики, ҳар бир ғояни амалга ошириш учун вақт етмай қоларди, айниқса, интернет ҳамон тез суръатда ривожланиб бораётган бир паллада. Умримнинг охиригача етадиган пулим бўлишига қарамай, мен бу ерда янаям кўпроқ пул топишга вақтим ва умримни бесамар кетказаётган эдим. Дунёда кўп нарсалар ўзгараётганди. Биз нафақат янги асрга, балки янги минг йилликка ҳам қадам қўяётгандик. Мен эса керагидан ортиқ пул топиш билан овора бўлиб, дунёдаги мислсиз ўзгаришларни ўтказиб юбориш арафасида турардим.

Сўнг ўйлашни тўхтатиб, ўзим билан сўзлашишни бошладим: «1999 йил бошқа қайтиб келмайди, сен нима қилмоқчисан?»

Бу саволга жавобим аллақачон тайёр эди. Ўша пайт ўзимга содиқ қолиб, мени «Microsoft» да ушлаб турган барча пулдан воз кечдим.

Бир неча кун ўтгач, офисга бориб, компанияга электрон почтам орқали хайрлашув хатини жўнатдим ва чиқиб кетдим. Аниқ нима қилмоқчи эканлигимни билмасдим, лекин нима қилмоқчи эмаслигимни аниқ билардим. Ҳаётимни зое кетказиб, бутун дунёдаги янгиликлардан қуруқ қолмоқчи эмасдим. Шунча пулни ташлаб кетганим учун одамлар мени жинни деб ўйлашди. Ростдан ҳам бу даҳшатли қарор эди, фақат яхши маънода.

Ўша пайтда буни англамагандим, лекин бу ҳаётимдаги катта бурилиш эди. Мен пулнинг кетидан қувишни тўхтатиб, ўз қизиқишларим томон одимлашга қарор қилдим.

Ҳаётимнинг кейинги босқичи учун тайёр эдим.

3. ДИВЕРСИФИКАЦИЯ

Янги корхоналар

«Энди-чи?»

Кўпчилигимиз «LinkExchange» ни, тахминан, бир пайтда тарк этдик ва барчамиз юқоридаги саволга жавоб топишга уринардик. Яқиндагина компанияни «Microsoft» га сотиб, анча пул ишлаб олгандик. Айни пайтда меҳнатимиз самарасини кўришимиз керак эди.

Аммо кўпимизда саволга жўяли жавоб йўқ эди.

Болалик хаёлларимни ёдга олдим. Ўшанда Марказий разведка бошқармасида Жеймс Бондга ўхшаш вазифада ишлашни, робот ихтирочиси бўлишни ҳамда пастки қаватида «Taco Bell» ресторани ва кинотеатр бўлган жойда яшашни хоҳлардим.

Энди жосус ёки робот ихтирочиси бўлишни истамасдим, лекин кинотеатр тепасида яшаш ғояси ҳали ҳам мени ўзига тортарди. Бир куни машинада кетаётганимда тасодифан Сан-Францисконинг қоқ марказида, 1000 Ван-Несс майдонида янги кинотеатр комплекси очилаётганини кўриб қолдим. У ерда жами ўн тўртта турли хил театрлар бўлиб, театрлар тепасида эллик учта янги тураржой бинолари сотувга қўйилиши кутилаётганди. Икки блок нарида «Taco Bell» жойлашганини билган пайтим бу ҳақиқий ишора эканлигини англадим. Бу менинг келажакдаги уйим эди.

Кўчмас мулк агентликлари ҳақиқатан ҳам бутун квартални эгаллаб олганини ва ушбу жойни яратиш учун иккита бинони бирлаштирганларини билиб олдим. Бу ҳудуд тураржой ва кинотеатрлардан ташқари спорт зали, ресторан учун мўлжалланган майдон ва ҳали ижарага берилмаган савдо мажмуасига ажратилган эди.

Мен собиқ «LinkExchange» ходимларига бу ер ҳақида гапириб бердим. Университетдаги йилларимни ёдга олдим. Ўша пайтда доим бирга юрадиган, жуда иноқ гуруҳимиз бор эди. Университет ётоқхонасининг катталарникидек кўринишини яратиб, ўз жамоамизни қуришимиз мумкин эди. Бу ўз дунёмизни қуриш учун имконият эди. Жуда зўр имконият.

Бирин-кетин жамоамиз квартираларга кўчиб ўта бошлади. Альфред мендан икки эшик нарида яшади. Ҳаммамиз кўчиб ўтганимиздан сўнг биргаликда бинодаги квартираларнинг 20 фоизини эгалладик ва уй эгалари ассоциациясида 40 фоиз ўринни банд қилдик. Биз худди монополиянинг шахсий ҳаётдаги версиясини ўйнаётгандек эдик. Дўстингнинг уйига ёки кинотеатрга пижамада боришнинг қанчалик қулайлигини ҳеч нарсага таққослаб бўлмайди.

Янги уйларга кўчиб ўтишда Альфред иккимиз инвестиция фонди ташкил этишга қарор қилдик. Университетда бир дўстимизнинг хонакилаштирилган қурбақаси бор эди. У бизга фонд ва инкубаторни «Venture Frogs»8 деб номлашни таклиф қилди.

Албатта, биз шундай қилдик.

«LinkExchange» нинг собиқ ходимларидан 27 миллион доллар тўпладик ва турли компаниялар билан учрашишни бошладик. Бир хоналик квартираларимиздан бирини офисга айлантиришга ва у ерга бир нечта компьютер ва телефон ўрнатишга қарор қилдик.

Бир куни Ник Свинмурн исмли йигитдан овозли почта хабари олдим. У яқинда «shoesite.com» веб-сайтини ишга туширган экан. Унинг ғояси пойабзаллар «Amazon» ини барпо этиш ва интернетда дунёдаги энг катта пойабзал дўконини яратиш эди.

Бу менга иш чиқмайдиган интернет ғояларидан биридай кўринди. Бошқа компаниялар уй ҳайвонлари учун озиқ-овқат ва мебелларни интернет орқали сотиб, бу жараёнда катта пул йўқотаётганди. Менинг фикримча, одамлар оёқ кийимни аввал кийиб кўрмасдан туриб интернет орқали сотиб олмайди.

Телефонни олиб овозли хабарни ўчирмоқчи бўлиб турганимда Ник бир нечта статистик маълумотларни келтириб қолди: АҚШда пойабзал саноати 40 миллиард долларга тенг бўлиб, унинг 5 фоизи аллақачон оддий почтада буюртма олиш орқали сотилади. Бу, шунингдек, ушбу соҳанинг энг тез ривожланаётган сегменти эди.


Вы ознакомились с фрагментом книги.
Для бесплатного чтения открыта только часть текста.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
Полная версия книги
(всего 10 форматов)