Albert Eynşteyn

Eynşteyn artıq tanınmağa başlayıb. Şöhrətin qapıları onun üzünə açılıb. Plank Berlin Universiteti qədər nüfuzlu Praqa Universitetinə məktub yazır. Eynşteyni XX əsrin Koperniki hesab edən alim öz həmkarına gənc tədqiqatçını himayəsinə almağı məsləhət görür. Beləliklə, Eynşteyn Mariya Küri30 ilə eyni vaxtda Cenevrə Universitetinin fəxri doktoru titulunu alır.

Sentyabr. Albert elmi konqresdə Plankla qarşılaşır. Onlar ilk dəfə görüşürdülər.

Görüş çox yaxşı keçir, sanki köhnə dostlar uzun illərin ayrılığından sonra yenidən üz-üzə gəlmişdilər. Bu isti münasibət sonradan möhkəm dostluğa çevrilir, hətta keşməkeşli 30-cu illərin sınağından da çıxır.

Sürix Universitetində doktor Eynşteynin mühazirələri geniş auditoriya toplayır. Artıq Berndə üç-beş adamın yer aldığı mühazirələr geridə qalıb. Tələbələr «yeni Kopernik»i dinləməyə can atırlar. Bununla belə, onun mühazirələrinin xeyli mürəkkəb olduğunu hamı etiraf eləyir. Albert mühazirələrində özünü maraqlandırmayan mövzulara toxunmur. Müəllimin səsində hərdən yorğunluq, əsəbilik duyulur.

Ziyalı mühitində də Eynşteyni barmaqla göstərməyə başlayıblar. Sürixin kübar dairələrində onu həvəslə qəbul eləyirlər. Albert bir neçə dəfə Yunqla31 görüşüb. Eynşteynləri tez-tez ailəlikcə nahara dəvət edirlər. Onlar ömürboyu bu şəhərdə yaşaya bilərlər…

Lakin taleyin gedişatını dəyişmək olmaz. Eynşteyn şöhrət yolunda irəliləmək üçün rahat ailə həyatından ayrılmaq məcburiyyətindədir. Onun şöhrəti artıq İsveçrənin sərhədlərini aşıb.

1910-cu il: Avstriya imperatoru I Frans İosif maarif nazirinin vasitəsilə alimə Praqanın Karl-Ferdinand Universitetində Fizika kafedrasına rəhbərlik təklif edir. Ancaq burada da onun rəqibi var; intəhası, həmin rəqib – görkəmli alim Yuman32 o vaxt Eynşteyn qədər məşhur deyildi. İkisi arasında seçim universitetin nüfuzlu fiziki Lampa33 həvalə olunur və o, Albertə üstünlük verir. Lampın arxasında Plank dayansa da, onun seçimi həyata keçmir və son qərar Yumanın xeyrinə olur. Yuxarıdan belə tapşırıq verilib. Səbəbi isə Eynşteynin milli mənsubiyyətində axtarmaq lazımdır.

Belədə Yuman namizədliyini geri götürür.

1911-ci ilin mart ayı: Albert Avropa fizikasının məbədlərindən birinə daxil olur. Söhbət Mərkəzi Avropanın qədim Praqa Universitetindən gedir. Həmin vaxt bu ali məktəbin rektoru fizikanın atası sayılan Ernst Max idi.

Beləliklə, Eynşteyn Sürixdən gedir. Ulm, Münhen, Aarau, Bern və nəhayət, Praqa… Lakin bu dəfə Albert tək deyil. Mileva göz yaşlarını saxlaya bilmir. O, Sürixi tərk etmək istəmir. Alberti fikrindən daşındırmağa isə gücü çatmır. Eynşteyn tezliklə onları öz yanına aparacağına söz verir. Gənc alim bir əlində yol çantası, digər əlində skripka qatara minir.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Robert Oppenheymer (1904–1967) – yəhudi əsilli Amerika fiziki, II Dünya müharibəsi dövründə ilk nüvə silahının hazırlanması məqsədilə gerçəkləşdirilən «Manhetten» layihəsinin elmi rəhbəri, atom bombasının «atası» sayılır.

2

FTB – ABŞ Federal Təhqiqat Bürosu

3

Gestapo – Alman Dövlət Gizli Polis Təşkilatı mənasına gələn «Geheime Staatspolizei» ifadəsinin qısaldılmış şəkli

4

İngilis alimi və ictimai xadim Bertren Rasselin nüvə enerjisindən hərbi məqsədlərlə istifadəyə qarşı çıxan manifesti

5

Mexaniki enerjini elektrik enerjisinə çevirən generatorlar

6

Otto fon Bismark – Almaniyanın I kansleri (1871–1890)

7

Ravvin – yəhudilərdə din xadimi, ruhani

8

Evklid həndəsəsi (və ya elementar həndəsə) – e.ə. III əsrdə qədim yunan riyaziyyatçısı Evklid tərəfindən elmə ilk dəfə daxil edilmiş, aksiom sisteminə əsaslanan həndəsi nəzəriyyə

9

İmmanuel Kant (1724–1804) – görkəmli alman filosofu və Qərbi Avropada İntibah dövrünün son böyük filosoflarından biri

10

Mark – Almaniyanın pul vahidi

11

Pavia – İtaliyanın şimal-qərbində şəhər

12

Terras – eyvan, veranda, artırma

13

Karl Marks (1818–1883) – alman filosofu, siyasətçisi, sosioloqu, Marksizm nəzəriyyəsinin banisi

14

Vladimir Lenin (1870–1924) – rus inqilabçısı, SSRİ-nin qurucusu

15

Ernst Max (1838–1916) – Avstriya fiziki

16

Maks Plank (1858–1947) – alman fiziki, kvant nəzəriyyəsinin banisi

17

Ceyms Maksvell (1831–1879) – ingilis fiziki

18

Henrix Rudolf Hers (1857–1894) – alman fiziki

19

Henrix Veber (1843–1912) – alman fiziki

20

German Minkovski (1864–1909) – alman riyaziyyatçısı və fiziki

21

Lev Trotski (1879–1940) – inqilabçı, sovet siyasi xadimi

22

Skarlatin – boğazda ağrı və bədəndə qırmızı səpgilər şəklində təzahür edən yoluxucu xəstəlik

23

Platon – antik yunan filosofu (təxminən e.ə. 428/427 – e.ə. 348/347)

24

Anri Puankere (1854–1912) – fransız riyaziyyatçısı, fizik, astronom və filosof

25

Benedikt Spinoza (1632–1677) – yəhudi əsilli Niderland filosofu

26

Determinizm – cəmiyyət və təbiətdə baş verən bütün hadisələrin obyektiv qanunlardan və səbəb-nəticə əlaqəsindən asılı olduğu haqqında elmi anlayış

27

Pozitivist – idealist fəlsəfi cərəyan olan pozitivizmin tərəfdarı

28

Hendrik Lorens (1853–1928) – Niderland fiziki, fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı

29

Maks fon Laye (1879–1960) – alman fiziki, Nobel mükafatı laureatı

30

Mariya Skladovskaya Küri (1867–1934) – polyak əsilli fransız kimyaçısı və fiziki, iki dəfə Nobel mükafatı laureatı

31

Karl Qustav Yunq (1875–1961) – İsveçrə psixoloqu, analitik psixologiyanın banisi

32

Qustav Yuman (1863–1924) – Avstriya fiziki

33

Anton Lamp (1868–1938) – Avstriya fiziki